Jaarverslag. Infectieziekten

Transcriptie

1 Jaarverslag Infectieziekten 2012 De teams algemene infectieziekten (AIB), SOA en TBC voeren de wettelijke taken m.b.t. infectieziekten uit zoals vastgelegd in de Wet publieke gezondheid. De drie teams presenteren hun werkzaamheden van 2012 in dit gezamenlijk jaarverslag een druk jaar voor het team AIB! Het team Algemene infectieziekten werd in 2012 geconfronteerd met twee grote voedselinfecties. Een uitbraak in Deurne vroeg meerdere weken een grote inspanning om de oorzaak te achterhalen. Ook bij een landelijke uitbraak met veel patiënten in de eigen regio was er veel werk te doen. Daarnaast zette de stijging van kinkhoestmeldingen uit 2011 in 2012 sterk door. Bij voedselinfecties kunnen grote aantallen mensen ziekteverschijnselen hebben. De ernst van de klachten hangt mede af van de verwekker. Met name kinderen en ouderen kunnen ernstig ziek zijn. Vaak is er sprake van werkverzuim, soms is een ziekenhuisopname noodzakelijk. De GGD probeert zo snel mogelijk in beeld te krijgen wat er speelt en de bron te identificeren. Daarnaast vraagt het informeren/adviseren van publiek en professionals de aandacht. Bij het brononderzoek wordt samengewerkt met huisartsen, PAMM (laboratorium) en de NVWA. Met vragenlijsten wordt geprobeerd te achterhalen welk(e) product(en) de bron kunnen zijn. Wanneer het (faeces)onderzoek bij patiënten en het onderzoek van verdachte producten een identieke verwekker opleveren is een bron definitief aangetoond. de juiste boodschap moet zijn. Gemeenten (o.a. burgemeester) worden als eerste op de hoogte gebracht van een mogelijke uitbraak, om samen met de GGD eventuele onrust in goede banen te leiden. Zowel bij de regionale als de landelijke uitbraak heeft het vele werk geleid tot het identificeren van de bron en doofde de uitbraak uit. Het kwantificeren van het effect van onze interventies blijft moeilijk. Hoeveel mensen zijn er door ons toedoen niet ziek geworden? De keerzijde van zo n druk jaar is dat voor sommige taken minder tijd beschikbaar was, zoals het uitvoeren van preventie-projecten en het doen van onderzoek. Wel is er tijd geweest voor het onderhouden van het netwerk met ketenpartners. Er werd een overleg met huisartsen en een klankbordgroep rondom zoönosen georganiseerd. Onze kennis ten aanzien van zoönosen werd ingezet in zowel landelijk, provinciaal, als regionaal overleg om proactief deze dreiging het hoofd te leren bieden. Door deelname aan diverse oefeningen zijn we beter voorbereid op grote uitbraken. Het is immers niet de vraag of ze komen.. maar wanneer Het laatste decennium heeft wel bewezen dat bestrijding van infectieziekten hoog op de prioriteitenlijst moet staan en.. blijven staan. Het vinden van de bron is moeilijk en lang niet altijd succesvol.toch kan dan de verspreiding van de infectie tegengegaan worden door goede (hygiëne)adviezen aan contacten en burgers. Vragen van en onrust onder de bevolking bepalen mede wat 1

2 Algemene jaarcijfers team AIB 2012 In 2012 werden 1418 meldingen van infectieziekten aan de GGD gedaan, bijna een verdubbeling t.o.v (760 meldingen). Bij de meldingsplichtige infectieziekten was er een sterke toename van het aantal kinkhoestmeldingen en werden vaker veroorzakers van diarree (shigella en STEC) gemeld. Bij de niet-meldingsplichtige infectieziekten waren er veel meldingen van Salmonella, samenhangend met een grote lokale uitbraak (regio Deurne) en een landelijke uitbraak (Salmonella Thompson in gerookte zalm). Tabel 1 Aantal meldingen GGD Brabant-Zuidoost 2012 niet meldingsplichtig meldingsplichtig Totaal Asten Bergeijk Best Bladel Cranendonck Deurne Eersel Eindhoven Geldrop-Mierlo Gemert-Bakel Heeze-Leende Helmond Laarbeek Nuenen Oirschot Reusel-de Mierden Someren Son en Breugel Valkenswaard Veldhoven Waalre Buiten regio Eindtotaal Sommige infectieziekten zijn meldingsplichtig om dat zij op de lijst van meldingsplichtige infectieziekten staan zoals hepatitis B en Legionella. Salmonella is een infectieziekte die niet op de lijst van meldingsplichtige infectieziekten staat, maar wanneer er sprake is van een (mogelijke) uitbraak wel meldingsplichtig is. In tabel 1 staat een overzicht van het aantal meldingsplichtige infectieziekten per gemeente. Het 2 gaat per gemeente vaak om kleine aantallen, waardoor vergelijken van jaar tot jaar niet zo zinvol is. Pas op regionaal (tabel 2) en landelijk niveau kunnen trends gesignaleerd worden. Tabel 2 Aantal meldingsplichtige infectieziekten 2010 t/m 2012 A ziekten Influenza A H1N B ziekten Buiktyfus Hepatitis A Hepatitis B (acuut) Hepatitis B (chronisch) Hepatitis C (acuut) 1 2 Kinkhoest Mazelen 2 Paratyfus A, B en C Rubella (rode hond) STEC/Enterohemor E.coli Shigellose Groep A-streptokok (inv) Voedselinfecties 2 C ziekten Bof Botulisme 1 Brucellose 1 1 Creutzfeldt-Jakob 1 1 Haemophilus infl B (inv) 2 - Hantavirus Legionellose Leptospirose 1 Listeriose Malaria Meningokokkenziekte Pneumokokken (inv) Psittacose Q-koorts Eindtotaal Bijzonderheden 2012: Q-koorts werd door het laboratorium 42x aan de GGD gemeld. In slechts 5 gevallen was sprake van een acute Q-koorts. De Q-koorts epidemie lijkt hiermee voorbij. Kinkhoest werd al in 2011 vaker gemeld. Deze stijging zette in 2012 door. Het aantal meldingen was fors hoger dan in eerdere piekjaren. Kinkhoest wordt niet alleen gezien bij kinderen, maar ook

3 steeds vaker bij volwassenen en ouderen. De meeste van hen zijn als kind volledig gevaccineerd (vanaf de jaren 50). Kinkhoest is vooral een risico voor jonge (nog niet gevaccineerde) zuigelingen. De GGD adviseert over eventuele maatregelen Darmpathogenen, zoals Shigella en de STECbakterie, werden vaker gemeld. Omdat laboratoria nieuwe diagnostische technieken gebruiken (moleculaire diagnostiek) worden deze verwekkers vaker aangetoond. De GGD inventariseert bij elke melding de klachten, of er andere personen klachten hebben en of iemand werkzaam is in de zorg of voedselbereiding. Afhankelijk van de situatie worden hygiënemaatregelen geadviseerd, contacten onderzocht op besmetting of wordt de patient vervolgd tot aan herstel. Aantal kinkhoestmeldingen (per maand) okt jul apr jan okt jul apr jan okt jul apr jan okt jul apr jan Bij de niet-(wettelijk) meldingsplichtige infectieziekten die aan de GGD werden gemeld gaat het vaak om een infectieziekte die wel op de lijst van meldingsplichtige infectieziekten staat maar bij nader onderzoek niet aan de meldingscriteria blijkt te voldoen. Hiervan is Q-koorts een voorbeeld. In bloed blijft een eerder doorgemaakte infectie lang aantoonbaar, de patiënt blijkt dan geen passende klachten zoals koorts of een longontsteking te hebben. Het gaat dan zeer waarschijnlijk om een eerder doorgemaakte infectie, waarbij er soms nauwelijks klachten zijn geweest. Tabel 3 Overzicht niet-meldingsplichtige infectieziektemeldingen Salmonella Darmpathogenen Q-koorts Hepatitis B Hepatitis C Kinkhoest Rabiës advisering Scabiës Luchtweginfecties Overige Totaal Uitbraak norovirus na high tea Op een vrijdag meldt de NVWA (Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit) een uitbraak van een voedselinfectie aan de GGD. Van 27 personen die de zondag tevoren een high tea hebben genuttigd zijn zeker 20 personen ziek geworden. Symptomen: misselijkheid, overgeven, buikkramp en diarree. Gezien de incubatietijd kan een bacteriële infectie de oorzaak zijn, maar een virusinfectie kan ook niet worden uitgesloten. De GGD neemt contact op met de eigenaar van het restaurant voor nadere gegevens. In totaal 27 mensen namen deel aan de high tea; een gezelschap van 20 mensen, een groep van 3 en een groep van 4 personen. De verschillende gerechten worden op tafel uitgeserveerd. In alle drie de groepen zijn er mensen ziek geworden. Er zijn geen ziektemeldingen van andere mensen die bij het restaurant hebben gegeten. De week voor de high tea heeft een keukenmedewerkster zich ziek gemeld. Inmiddels is ze hersteld, maar mogelijk heeft zij wel gewerkt toen ze nog diarreeklachten had. De GGD heeft tijdens het onderzoek veelvuldig contact met de restauranteigenaar en de NVWA. In verband met het brononderzoek benadert de GGD een groot deel van de bezoekers van de high tea met een vragenlijst. Het betreft zowel mensen met als zonder klachten. Ook zet de GGD diagnostiek in bij 2 personen die nog klachten hebben. Bij beide personen wordt het norovirus in de ontlasting aangetroffen. Uit analyse van de voedselvragenlijsten blijkt dat brie en de sandwich gerookte zalm de mogelijke risicoproducten zijn geweest. De NVWA, die 3

4 het restaurant heeft bezocht en een omgevingsanalyse heeft uitgevoerd, heeft dit echter niet kunnen bevestigen. Er waren geen voedselrestanten meer beschikbaar voor onderzoek. Het virus werd ook niet aangetroffen op oppervlakten in het restaurant. De gasten zijn vermoedelijk ziek geworden door met norovirus-besmet voedsel. Een mogelijke bron is een ziek keukenpersoneelslid. De GGD heeft het restaurant geadviseerd zieke werknemers tot 3 dagen na herstel van maag-darmklachten geen voedsel te laten bereiden. 19 april 2012 Opvallende uitbraak salmonella in Deurne DEURNE - In en rondom Deurne zijn de afgelopen weken ruim vijftig personen besmet door de salmonellabacterie. De GGD Brabant- Zuidoost meldde donderdag in een persbericht dat het aantal gevallen 'opvallend veel' is. Volgens een woordvoerder van de GGD gaat het om ruim vijftig gevallen in de afgelopen vijf weken. Ongeveer de helft van die patiënten is opgenomen of opgenomen geweest in het ziekenhuis ter behandeling. In het voorjaar van 2012 deed zich een uitbraak van Salmonella voor in en rond Deurne. Mensen hadden maag-darmklachten met koorts, braken en diarree. Er werden in totaal 66 ziektegevallen bij de GGD gemeld, waarvan de helft is opgenomen geweest in het ziekenhuis. een bepaalde slager of de filialen van een landelijke supermarktketen. In samenwerking met de NVWA werd nader onderzoek verricht bij de slager en de supermarkten. In een restant gehakt afkomstig van de desbetreffende slager kon een Salmonella aangetoond worden die identiek was aan de bakterie die bij de zieken was aangetoond. Omdat in andere porties gehakt geen salmonella aangetoond kon worden, was dit een aanwijzing in de richting van de bron, maar onvoldoende om over te kunnen gaan tot een recall van het product. Op donderdag 19 april werd een persbericht verzonden met informatie over de Salmonella uitbraak in Deurne en adviezen voor de consument over veilige voedselbereiding. s Avonds was dit online te lezen op de sites van Omroep Brabant en het Eindhovens Dagblad. Ook huisartsen en andere professionals in de regio werden op de hoogte gebracht. Om de bron van de uitbraak te achterhalen werd door de GGD een vragenlijst-onderzoek uitgevoerd. Zieken en niet-zieken werd gevraagd wat ze gegeten hadden en waar zij hun levensmiddelen kochten. Uit het onderzoek kwam naar voren dat de mensen met klachten hun boodschappen vaker deden bij In deze uitbraak heeft de GGD nauw samengewerkt met onder andere de NVWA en het laboratorium. Er werd een outbreakteam samengesteld dat de ontwikkelingen nauwlettend volgde en de vervolgstapvervolgstappen met elkaar afstemden. Ook met de gemeente was er regelmatig contact en werd met name de communicatie over deze uitbraak afgestemd. Salmonella-uitbraak door gerookte zalm Vanaf eind juli 2012 worden er veel mensen ziek door een soort Salmonella-infectie die in Nederland weinig voorkomt, de Salmonella Thompson. Uit onderzoek blijkt dat gerookte zalm(producten) de oorzaak zijn van deze uitbraak. De media besteden er veel aandacht aan. Landelijk werd bij bijna 1200 mensen vastgesteld dat zij ziek zijn geworden door de besmette zalm. Het werkelijke aantal ligt vermoedelijk nog veel hoger. 4 patiënten zijn overleden. De besmette producten zijn door de NVWA uit de handel genomen nadat bekend werd dat hierin dezelfde soort bacterie was gevonden als bij de patiënten. 4

5 Omdat de ziektegevallen uit heel Nederland afkomstig waren, duurde het enige tijd voordat duidelijk werd dat er iets bijzonders aan de hand was. Vervolgens is het zaak om de bron van de salmonella uitbraak te identificeren. Het RIVM heeft alle GGD en gevraagd mee te werken aan dit brononderzoek. In onze regio waren er 80 laboratorium bevestigde patiënten. De GGD nam contact op met de behandelend (huis)arts of specialist. Na toestemming van de behandelaar werd contact gezocht met de patiënt voor het afnemen van een speurvragenlijst. Dit ging vaak telefonisch maar soms werden patiënten thuis bezocht. Patiënten werd uitvoerig gevraagd naar wat ze tot 7 dagen voor aanvang van de klachten hadden gegeten en waar ze hun voedingsmiddelen hadden gekocht. Het RIVM voerde de regie bij dit brononderzoek. De vragenlijsten uit heel Nederland werden bij het RIVM verzameld en geanalyseerd. Hierbij kwam uiteindelijk gerookte zalm (van de firma Foppe) als verdacht product naar voren. Toen in dit product dezelfde bacterie kon worden aangetoond, was het bewijs geleverd. Deze uitbraak is een goed voorbeeld geweest van de samenwerking tussen enerzijds de landelijke (RIVM) en regionale (GGD) infectieziektebestrijding en de medewerking van behandelend artsen, laboratoria en betrokken patiënten bij het zoeken naar de bron om zo verdere verspreiding te voorkomen. Aantal en soort vragen gesteld aan team AIB Tabel 4 Aantal vragen aan de GGD in 2012: Jaar Kinkhoest Huidinfecties Maag/darmklachten Hantavirus 8 45 Bof Waterpokken/gordelroos Prik/besmettingsaccident MRSA Hand- voet en mondziekte Vijfde ziekte (parvovirus) Q-koorts Roodvonk Hepatitis (A, B en C) Rabies Legionellose Lyme Beten Luchtweginfecties / influenza Overigen Totaal De afdeling infectieziekten is 7x24 uur bereikbaar. De meeste vragen aan de GGD worden tijdens kantooruren gesteld, buiten kantooruren is de bereikbaarheid bedoeld voor professionals met urgente vragen of het melden van infectieziekten waarop direct actie genomen moet worden. In tabel 4 een overzicht van de verwekkers waarover veel vragen worden gesteld. Behalve burgers kunnen ook instellingen en professionals bij de GGD terecht met hun vragen. De meeste vragen in 2012 kwamen van particulieren (250), kindercentra (118) en scholen (110). Professionals raadpleegden de GGD ruim 100 keer. Artikel 26 meldingen Sommige instellingen (gezondheidszorg, kinderdagverblijven en basisonderwijs) dienen een aandoening van mogelijk infectieuze aard te melden aan de GGD, de zogenaamde artikel-26 meldingen. In 2012 betrof het 84 meldingen (Tabel 5). Meldingen van diarree (verpleeg- en verzorgingshuizen + kinderdagverblijven) en meldingen van huidaandoeningen (kinderdagverblijven) komen het meest voor. De GGD adviseert over mogelijkheden voor diagnostiek, hygiënemaatregelen om verdere verspreiding te voorkomen en informatievoorziening aan betrokkenen. Tabel 5 Aantal artikel-26 meldingen aan de GGD in 2012 Soort cluster /uitbraak verzorgen verpleeghuizen Kindercentra Scholen Totaal Maag/darmklachten Huidaandoeningen Longontsteking / LWI Overigen Eindtotaal

6 TUBERCULOSEBESTRIJDING in 2012 Het aantal TBC-bezoeken en screeningen laat landelijk al jaren een licht dalende trend zien. Desondanks blijft het totaal aantal patiënten landelijk gelijk. De GGD Brabant-Zuidoost zit rond het landelijk gemiddelde. Het aantal patiënten wordt vooral bepaald door de instroom van immigranten, asielzoekers, MOE-landers en andere groepen. Bij veranderende mondiale omstandigheden kunnen deze groepen snel in aantal groeien. De sterke toename van resistente TBC-variaties is een alarmerend gegeven. Daarnaast is er het probleem van de toenemende complexiteit van de werkzaamheden samenhangend met een melding van TBC. De onzekere economische situatie kan leiden tot verminderde bereidheid tot het ondergaan van testen en het accepteren van profylactische behandelingen, waardoor de kans bestaat op meer verspreiding van TBC. Het aantal patienten dat intensief begeleid moet worden bij de behandeling neemt toe. Deze ontwikkelingen betekenen een sterk verhoogde investering per patiënt in tijd, menskracht, e.d. In 2012 werd meer dan een derde van het totaal aantal TBC-patiënten in de regio door de GGD behandeld. Om verlies van kennis, expertise en ervaring te voorkomen wordt tussen GGD regio s steeds meer samenwerking gezocht. Onlangs heeft de GGD Zeeland zich aangesloten bij het samenwerkingsverband dat de Limburgse GGD en en onze GGD hebben ten aanzien van TBC. Onze GGD komt hierdoor nog meer (geografisch) centraal te liggen. Zeker als in de toekomst ook de overige Brabantse GGD en aansluiten. De GGD Brabant-Zuidoost beschikt over het modernste röntgenapparaat in de regio, waarop door de onderlinge samenwerking in toenemende mate een beroep gedaan zal worden. Hierdoor zal waarschijnlijk de daling van het jaarlijks aantal röntgenröntgenfoto s (o.a. door veranderd landelijk beleid van het ministerie, strenge EU grenscontroles en minder toestroom van asielzoekers) gecompenseerd kunnen worden. De laatste jaren neemt de toepassing van de IGRAtest bij het bron- en contactondezoek sterk toe. Deze testen zijn aanzienlijk duurder dan de Mantouxtesten. Landelijk is er veel aandacht voor kwaliteitsnormen en eisen. Aan professionalisering en nascholing worden bijvoorbeeld steeds hogere eisen gesteld, hetgeen een extra tijdsinvestering van de medewerkers vraagt. Dat laatste geldt ook voor de samenwerking met de ketenpartners, welke zeker op de korte termijn extra inspanning zal vragen (landelijk beleid). Eind 2012 is de TBC-arts van GGD Brabant-Zuidoost benoemd tot Regionaal Tuberculose Coördinator (RTC er). Zij zal sturing moeten geven aan de inhoudelijke ontwikkelingen binnen de totale regio Zuid-Nederland laat een bewogen jaar zien, met vele essentiële veranderingen, waarbij niet vergeten mag worden dat het TBC-team verhuisd is naar een mooie efficiënte locatie, die makkelijk bereikbaar is voor de klant. Verrichtingen afdeling tuberculosebestrijding 2012 Jaar Aantal bezoeken / consulten Aantal röntgenfotos Aantal mantouxtesten IGRA Aantal BCG-vaccinaties Aantal TBC-patiënten Aantal LTBI behandelingen

7 SOA overzicht over de jaren Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA s) komen veel voor. Lang niet altijd zijn er klachten, maar onbehandelde geslachtsziekten kunnen grote schade aanrichten. De GGD en bieden landelijk op grond van de regeling Aanvullende Seksuele Gezondheidszorg (1 januari 2012) aan de hierna genoemde risicogroepen de mogelijkheid zich te laten onderzoeken op SOA. Zo nodig vindt behandeling plaats en wordt bron- en contactonderzoek ingezet om transmissie te onderbreken. SOA risicogroepen: Mannen die seks hebben met mannen (MSM) Prostituees (in de laatste 6 maanden) Prostituanten (in de laatste 6 maanden) Personen afkomstig uit een SOA-endemisch gebied (Suriname, Nederlandse Antillen, Turkije, Marokko, Afrika, Zuid-Amerika, Azië, Oost Europa) Personen met veel wisselende contacten (3 of meer partners in de laatste 6 maanden) Personen met een partner uit de doelgroep MSM, prostituee, prostituant of SOA-endemisch gebied Personen die in het kader van bron- en contactopsporing gewaarschuwd zijn voor een SOA Personen met klachten die wijzen op een SOA Personen jonger dan 25 jaar. Bezoekers en vastgestelde SOA's Bezoeker Eindhoven Bezoeker Helmond Totaal bezoek Chlamydia Gonorroe Lues HIV Hepatitis Het aantal bezoekers is in 2012 wederom gestegen en wel met 4,7 % ten opzichte van het voorgaande jaar. We zien in onze regio een toename van het absolute aantal Chlamydia gevallen, overeenkomend met het landelijk beeld. Voorts valt een lager aantal gonorroe, lues en hiv gevallen op in vergelijking met voorgaande jaren. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat in het afgelopen jaar minder homoseksuele mannen ons spreekuur hebben bezocht. Gonorroe, lues en HIV zijn SOA die met name in deze categorie worden vastgesteld. Overigens zijn deze cijfers exclusief de bevindingen van de regionale huisartsen en dermatologen die eveneens SOAdiagnostiek en behandeling in hun pakket hebben. Naast het SOA spreekuur gaven medewerkers van het SOA-team aan tientallen klassen van het middelbaar onderwijs gastlessen m.b.t. seksualiteit. Een tiental voorlichtingen aan groepen allochtonen, meidengroepen binnen bijzonder jeugdwerk, en homo jongeren. En er werd veel Sense voorlichtingsmateriaal verspreid in de regio. 7

8 Hepatitis A Hepatitis B Hepatitis C Kinkhoest Paratyfus A. B en C Shigellose STEC / enterohem e.coli Inv. groep A-streptokok Tuberculose Voedselinfectie Bof Botulisme Brucellose Creutzfeldt-Jakob Hantavirus Legionellose Leptospirose Listeriose Malaria Meningokokkenziekte Invasieve pneumokok Psittacose Q-koorts Eindtotaal Aantal meldingsplichtige infectieziekten aangegeven bij de GGD Brabant-Zuidoost in 2012 per gemeente B ziekten C ziekten Asten Bergeijk Best Bladel Cranendonck Deurne Eersel Eindhoven Geldrop-Mierlo Gemert-Bakel Heeze-Leende Helmond Laarbeek Nuenen Oirschot Reusel-de Mierden Someren Son en Breugel Valkenswaard Veldhoven Waalre Buiten regio Eindtotaal

9 9