Jaarverslag gemelde infectieziekten groep A, B en C in 2008/2009/2010

Transcriptie

1 Jaarverslag gemelde infectieziekten groep A, B en C in 2008/2009/2010 GGD Kennemerland Afdeling Infectieziektebestrijding oktober 2012 Auteurs: Rob Broeder, Saskia van Egmond, Marjolein Somers. Richard Voorneman en Anne de Vries Contact: secretariaatagz@ggdkennemerland 1

2 Inleiding Dit jaarverslag geeft een beeld van het aantal meldingsplichtige infectieziekten in de regio Kennemerland in de jaren 2008, 2009 en Het jaarverslag over 2011 wordt naar verwachting najaar 2012 gepubliceerd. De afdeling Infectieziektebestrijding (IZB) van GGD Kennemerland houdt zich bezig met het voorkomen, opsporen en bestrijden van infectieziekten binnen de veiligheidsregio Kennemerland. Het werkgebied van GGD Kennemerland omvat de volgende 10 gemeenten: Beverwijk, Bloemendaal, Haarlem, Haarlemmermeer, Haarlemmerliede & Spaarnwoude, Heemskerk, Heemstede, Uitgeest, Velsen en Zandvoort. In Nederland zijn 42 infectieziekten meldingsplichtig om ervoor te zorgen dat de GGD tijdig maatregelen kan nemen om verspreiding te voorkomen. Deze meldingsplichtige ziekten zijn verdeeld over 4 categorieën: groep A, groep B1, groep B2 en groep C. Voor elke groep staat vast welke maatregelen kunnen worden genomen om de bevolking te beschermen. Behandelend artsen en medische laboratoria zijn wettelijk verplicht om bepaalde infectieziekten bij de GGD te melden 1. 1 van de taken van de afdeling IZB is het doorgeven van deze meldingen aan het Rijksinstituut voor Volksgezondheid & Milieu (RIVM). De artsen en sociaal verpleegkundigen van de afdeling IZB handelen deze meldingen af. Daarbij verricht de GGD zo nodig bron- en contractonderzoek en neemt maatregelen ter voorkoming van verdere verspreiding van besmettelijke ziekten. De afdeling IZB beoordeelt aan de hand van de melding of er besmettingsgevaar dreigt en/of aanvullende maatregelen nodig zijn ter bescherming van de volksgezondheid. De afdeling maakt daarbij gebruik van de richtlijnen van de Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding (LCI), onderdeel van het Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM. 1 Zie bijlage 1 voor een overzicht van de meldingsplichtige infectieziekten. 2

3 Meldingen uit groep A Bij infectieziekten uit groep A is de impact zo groot dat directe actie door de GGD nodig is 2. Al bij een vermoeden van een infectieziekte uit deze groep moet de melding meteen plaatsvinden. Mensen die mogelijk bloot gesteld zijn aan een ziekte uit groep A kunnen bijvoorbeeld gedwongen in quarantaine (afzondering) geplaatst worden. Men kan in quarantaine worden geplaatst als men aan een ziekte is bloot gesteld; ook als men mogelijk is besmet, maar nog geen ziekteverschijnselen vertoont. Doel is om een verdere verspreiding van een infectieziekte uit groep A te voorkomen. Isolatie vindt plaats wanneer een persoon wordt verdacht van een ziekte uit groep A. Het gaat dan om gevallen, waarbij er sprake is van ziekteverschijnselen die (mogelijk) veroorzaakt worden door een infectieziekte. Ook kunnen zij gedwongen worden om mee te werken aan nader medisch onderzoek. Daarnaast kan hen tijdelijk worden verboden hun beroep uit te oefenen. In de jaren 2008, 2009 en 2010 heeft GGD Kennemerland geen meldingen uit groep A gekregen, uitgezonderd de Nieuwe Influenza A (H1N1). Nieuwe Influenza A (H1N1) Wegens de onbekendheid met Nieuwe Influenza A (NIA) en de enorme impact van dit nieuwe, humane influenzavirus, werd de NIA vanaf april 2009 een meldingsplichtige ziekte binnen groep A. Het virus werd op dat moment vooral snel verspreid via de intercontinentale luchtvaart. In december 2011 verviel met het ingaan van de 2e tranche van de Wet publieke gezondheid de meldingsplicht van deze ziekte. Dat kon ook omdat de ziekteverschijnselen van NIA niet significant bleken te verschillen ten opzichte van andere humane seizoensgriepvirussen. In 2009 nam GGD Kennemerland een voorhoedepositie in bij de bestrijding van de Nieuwe Influenza A in Nederland. Dat kwam omdat luchthaven Schiphol binnen het werkgebied van GGD Kennemerland valt. De GGD was dan ook vanaf het 1e moment betrokken bij de bestrijding van de NIA. In 2009 werd bij 14 inkomende vluchten contactopsporing verricht om eventuele verspreiding van het virus in en buiten Nederland te beperken. Het opsporen van vliegtuigcontacten was zeer arbeidsintensief, mede omdat het verkrijgen van passagiersgegevens van internationale luchtvaartmaatschappijen door wet- en regelgeving en tijdsverschillen langzaam verliep. 2 Er zijn 4 infectieziekten die onder groep A vallen: pokken, polio, SARS en virale hemorragische koorts (onder andere Ebolavirus). 3

4 De medewerkers van de afdeling IZB moesten veel dagelijkse werkzaamheden laten liggen om de NIA het hoofd te bieden. Vanaf april 2009 werden bijna extra telefonische reacties met specifieke vragen over de NIA geregistreerd. Daarnaast werd bij 84 personen, meestal thuis, materiaal afgenomen (bemonstering) door sociaal verpleegkundigen en artsen van de afdeling IZB voor laboratoriumonderzoek op NIA. Tot 15 augustus 2009 werd bij een inwoner of buitenlander, die in onze regio verbleef, 48 keer NIA vastgesteld. Nadien werden gevallen van NIA alleen meldingsplichtig als betrokkene in een ziekenhuis was opgenomen en/of overleed aan de ziekte. Na 15 augustus 2009 ontving de GGD nog 55 meldingen, die aan de nieuwe meldingscriteria voldeden. Nadien zijn alle activiteiten op het gebied van de NIA-bestrijding door GGD Kennemerland intern geëvalueerd. Ook zijn bijdragen geleverd aan landelijke evaluaties. 4

5 Meldingen uit groep B1 en B2 Als een arts of laboratorium een infectieziekte uit groep B vermoedt of vaststelt is hij/zij verplicht dit binnen een werkdag te melden aan de GGD. De GGD geeft ook deze melding door aan het Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM. Bij melding van ziektes uit groep B1 kan gedwongen isolatie, medisch onderzoek en/of werkverbod worden opgelegd. Bij meldingen uit groep B2 kan slechts een werkverbod worden opgelegd. Uit de categorie B1-ziekten zijn er in Kennemerland alleen meldingen binnen gekomen van tuberculose. Tuberculose Tuberculose (tbc) is een ernstige, soms besmettelijke bacteriële infectieziekte veelal veroorzaakt door mycobacterium tuberculosis. Door gebruik van meerdere daartoe geschikte antibiotica tegelijk is tbc meestal goed te behandelen. Tbc wordt door hoesten of niezen overgebracht. De meest voorkomende vorm van tbc is longtuberculose. Als een tbc-patiënt niet of niet goed wordt behandeld kan de ziekte dodelijk zijn. Tbc komt regelmatig voor in Nederland. Jaarlijks zijn er in Nederland tot nieuwe patiënten. Ruim 70% van de Nederlandse tbc-patiënten komt uit een land waar tbc veel voorkomt en niet goed behandeld wordt (in 2010 was 19% van de patiënten afkomstig uit Somalië). Tbc komt in Nederland vaker voor bij personen geboren in het buitenland (1 e generatie allochtonen) en bij 2 e generatie allochtonen dan bij autochtone Nederlanders. Dat tuberculose ook bij de 2 e generatie allochtonen vaker voorkomt dan bij autochtonen, is het gevolg van besmetting door familieleden en tijdens bezoeken aan het land waarvan de ouders afkomstig zijn. Dit is niet vreemd aangezien tbc vooral buiten de Westerse landen voorkomt. Ongeveer 25% van de tbcpatiënten wordt buiten het ziekenhuis gevonden, meestal door de GGD. Behandeling in Nederland biedt vrijwel 100% kans op genezing. Wereldwijd krijgen jaarlijks ongeveer mensen tuberculose. Elke 18 seconden overlijdt er ergens ter wereld iemand aan de ziekte. GGD Kennemerland kreeg afgelopen 3 jaar ruim 90 tbc-meldingen. De afhandeling van meldingen en begeleiding van patiënten is een taak van de afdeling tbc-bestrijding. De afdeling tbc-bestrijding heeft 3 hoofdtaken: 1. De behandeling en begeleiding van patiënten; ook patiënten die door ziekenhuisspecialisten worden behandeld worden door de GGD begeleid. 2. Bron- en contactonderzoek. 3. Screening en preventieactiviteiten. 5

6 Behandeling en begeleiding van patiënten Nieuwe tbcmeldingen bij GGD Kennemerland Aantal landelijke tbcmeldingen Aantal patiënten met latente tbc-infectie, gemeld bij GGD Kennemerland Totaal NB: Ook was GGD Kennemerland in de jaren 2008, 2009 en 2010 verantwoordelijk voor de zorg van 19 reeds gemelde tbc-patiënten die in de periode vanuit elders naar de regio Kennemerland verhuisden of uiteindelijk geen tbc bleken te hebben. De landelijke stijging van het aantal tbc-patiënten in 2009 is tijdelijk van aard en vooral verklaarbaar door de instroom van Somaliërs wegens het opvlammen van de Somalische burgeroorlog. Deze landelijke trend wordt overigens slechts beperkt weerspiegeld in de tbc-cijfers van Kennemerland. Wel bleek in 2009 een aanzienlijk deel (11 van 29 patiënten) van Somalische afkomst te zijn (1e of 2e generatie). Een deel van deze 11 patiënten bleek ook tot het hetzelfde cluster te behoren, wat betekent dat zij door dezelfde stam besmet zijn en dus epidemiologisch gelinkt. Daarom heeft de afdeling tbc-bestrijding in 2009 speciale preventieactiviteiten ontwikkeld, gericht op deze groep door voorlichting aan huisartsen en periodieke screening. De hogere aantallen patiënten met latente tbc-infectie in 2009 en 2010 in vergelijking met 2008 houden verband met 2 grotere contactonderzoeken in beide jaren. Bron- en contactonderzoek De GGD voert bron- en contactonderzoek uit rondom patiënten die gemeld worden in het werkgebied van GGD Kennemerland. Maar ook rondom patiënten van andere GGD en als hun contacten in de regio Kennemerland wonen, bijvoorbeeld als de patiënt werkt bij een bedrijf of instelling in onze regio. Hierbij wordt het ringprincipe aangehouden. De mensen met de intensiefste contacten (bijvoorbeeld gezinsleden, de naaste collega's op het werk) worden het eerst onderzocht. Jaarcijfers Contactonderzoek In 2008 was er geen opvallend contactonderzoek. In 2009 heeft GGD Kennemerland contactonderzoek uitgevoerd onder een groep hulpverleners en Somalische inwoners die in contact waren geweest met een patiënt van Somalische afkomst die mogelijk langer dan een half jaar besmettelijk was geweest zonder dat bij hem tbc was gediagnosticeerd. 3 Mensen met een latente tbc zijn besmet en dragen de bacterie bij zich, maar zijn er niet ziek van geworden. 6

7 Bij dit contactonderzoek werden 25 personen onderzocht en 11 besmettingen gevonden, waaronder 5 gevallen van actieve tbc. Later dat jaar werd ook nog een patiënt via de periodieke screening gevonden, die door de bronpatiënt besmet bleek te zijn. Het belangrijkste contactonderzoek van 2010 werd uitgevoerd in een seksclub in Haarlem. Bij 1 van de sekswerkers werd besmettelijke tbc gevonden. Vervolgens zijn in totaal 37 medewerkers onderzocht. Van hen bleken maar liefst 22 personen besmet te zijn, waarvan 1 persoon ook actieve, besmettelijke longtbc bleek te hebben. Mogelijk was deze persoon de 1e bronpatiënt. Een contactonderzoek onder klanten kwam niet van de grond, zowel wegens angst voor reputatieschade bij de club als mogelijke schaamte bij de klanten. Dat is jammer want nadien werd bij 3 nieuwe patiënten dezelfde bacteriestam gevonden. Allen werden vrijwel zeker als klant besmet in bovengenoemde seksclub. Screening en preventie Andere belangrijke activiteiten van de afdeling tbc-bestrijding zijn screening en vervolgonderzoek onder migranten uit landen met veel tbc, de vaccinatie van kinderen van ouders uit deze landen en de advisering en screening van reizigers naar de betreffende landen. Daarnaast speelt de afdeling nog zijdelings een rol bij de screening van bewoners van penitentiaire inrichtingen (Haarlem en Schiphol-Oost), voornamelijk als op de longfoto afwijkingen zijn gevonden die nader onderzoek vereisen. 7

8 B2-ziekten In de periode van 2008 tot 2010 ontving de GGD 9 meldingen van infectieziekten uit groep B2. Van andere B-2 ziekten zoals cholera, paratyfus en rode hond kwamen geen meldingen binnen. Hepatitis A Hepatitis A is een besmettelijke leverontsteking. Het virus wordt voornamelijk overgedragen via (met feces) besmet voedsel of drinkwater of handen. Het verspreiden van het virus kan worden voorkomen door het geven van uitgebreide hygiënevoorlichting. Een andere preventieve maatregel is het eventueel vaccineren van contacten, die mogelijk blootgesteld zijn aan het virus omdat in hun omgeving bij een persoon de infectie is vastgesteld. Bij kinderen verloopt de infectie meestal mild. Bij volwassenen heeft de ziekte een ernstiger beloop. Kinderen hebben soms hepatitis A zonder echte klachten, waardoor de ziekte zich ongemerkt kan verspreiden via scholen of kinderdagverblijven. In Nederland komen soms kleine epidemieën voor op scholen en kinderdagverblijven en onder mannen die seks hebben met mannen. Ongevaccineerde reizigers naar gebieden waar hepatitis A veel voorkomt, vormen een andere risicogroep. GGD Kennemerland is in 2004 gestart met een jaarlijkse vaccinatiecampagne tegen hepatitis A voor kinderen van 1 tot en met 15 jaar waarvan 1 van de ouders is geboren in een land waar hepatitis A veelvuldig voorkomt. Dankzij de vaccinatiecampagne is er in Kennemerland sprake van een duidelijke daling van het aantal hepatitis A-meldingen. In 2008 kwamen 5 meldingen binnen van besmetting met hepatitis A. In 2009 zijn 3 patiënten met hepatitis A gemeld. In 2010 zijn 3 patiënten met hepatitis A gemeld Hepatitis B Hepatitis B is een leverontsteking en wordt veroorzaakt door het hepatitis B-virus. Wereldwijd zijn ongeveer 400 miljoen mensen chronisch geïnfecteerd met de ziekte. Chronische hepatitis B kan leiden tot levercirrose, leverfalen en leverkanker en kan sterfte tot gevolg hebben. Door behandeling kunnen deze ernstige gevolgen eventueel voorkomen worden. In Nederland dragen circa tot mensen (0,2-0,4% van de bevolking) het hepatitis B-virus bij zich. Sommige mensen lopen meer risico op het krijgen van hepatitis B dan anderen. Het virus wordt onder andere overgedragen door onbeschermd seksueel contact en bloed-bloed 8

9 contact. Risicogroepen zijn mannen die seks hebben met mannen, sekswerkers en personen die harddrugs spuiten/intraveneuze druggebruikers. In 2008 kwamen 30 hepatitis B-meldingen binnen. Bij 27 patiënten ging het om een chronische infectie. Bij 3 meldingen was er sprake van acute infectie. In 2009 werden in totaal 36 patiënten met een hepatitis B infectie gemeld. Bij 3 van deze meldingen was de infectie acuut. In 2010 werden in totaal 33 patiënten met een hepatitis B infectie gemeld. Bij 27 patiënten ging het om een chronische infectie. Bij 6 van deze meldingen was de infectie acuut. De sociaal verpleegkundige nodigt iedere nieuw gemelde patiënt met hepatitis B uit voor een informatief gesprek en bron- en contactonderzoek. In het gesprek wordt onder meer gesproken over de wijze waarop besmetting plaatsvindt en hoe men verdere besmetting kan voorkomen. Verder wordt inzicht geboden in het mogelijke verloop van de aandoening hepatitis B. Daarnaast worden risicocontacten in kaart gebracht en zo mogelijk de huisarts geïnformeerd. Vervolgens worden eventuele risicocontacten veelal op verzoek van de GGD door de huisarts gescreend en waar nodig gevaccineerd. Hepatitis C Het hepatitis C-virus is een andere belangrijke oorzaak van chronische leverontsteking. Wereldwijd zijn circa mensen drager van het virus (3% van de wereldbevolking). Jaarlijks overlijden naar schatting mensen aan de gevolgen van een chronische hepatitis C. In Nederland dragen waarschijnlijk tot mensen (0,1-0,4 % van de totale bevolking) dit virus bij zich. Chronische hepatitis C hoeft niet gemeld te worden. Alleen recent ontstane, zogenaamde acute hepatitis C is meldingsplichtig. In 2008 was er 1 patiënt met acute hepatitis C. In 2009 is er 1 patiënt met een acute hepatitis C infectie gemeld. Ondanks uitgebreid onderzoek is de bron helaas niet gevonden. In 2010 waren er geen meldingen van acute hepatitis C. 9

10 Buiktyfus Buiktyfus is een bacteriële darminfectie die meestal wordt veroorzaakt door voedsel of water dat besmet is met de Salmonella Typhi bacterie. In 2008 kwam er bij de GGD geen enkele melding binnen van buiktyfus. In 2009 zijn 2 gevallen van buiktyfus gemeld. In beide gevallen lag de infectiebron buiten Europa, respectievelijk India en Mexico. In beide gevallen heeft de GGD bij contacten fecesonderzoek laten uitvoeren. Het onderzoek leverde geen nieuwe besmettingsgevallen op. De GGD heeft aan de patiënten en aan hun nabije contacten informatie gegeven over het ziektebeeld buiktyfus, de wijze waarop het wordt verspreid en eventuele voorzorgsmaatregelen om besmetting te voorkomen. In 2010 zijn er geen gevallen van buiktyfus gemeld. Shigellose Shigellose - ook wel bekend als bacillaire dysenterie - is een besmettelijke darminfectie, veroorzaakt door een Shigellabacterie. Er bestaan meerdere soorten Shigellabacteriën. In Nederland ontstaan dit soort infecties meestal na een buitenlandse reis. Na iedere melding van shigellose vindt contact- en brononderzoek plaats. Personen die in de voedselbereiding werkzaam zijn worden gecontroleerd totdat de bacterie volledig uit hun feces verdwenen is. In 2008 waren er 8 meldingen van shigellose. 1 persoon is in Nederland besmet geraakt. De overige personen liepen de infectie in het buitenland op. In 2009 waren er 15 meldingen. Uit brononderzoek bleek dat 12 personen de infectie in het buitenland hebben opgelopen. 2 personen liepen de ziekte in Nederland op, in 1 geval bleef onduidelijk waar de infectie is opgelopen. In 2010 kwamen er 7 meldingen van shigellose binnen. Bronopsporing leidde in 5 gevallen naar een bron in het buitenland. In 2 gevallen was de bron niet duidelijk. Bij het screenen van de contacten zijn geen nieuwe gevallen van besmetting gevonden. 10

11 Voedselinfectie In geval van een voedselinfectie bij 2 of meer patiënten - met een onderlinge relatie wijzend op voedsel als bron - is het de taak van de GGD om potentieel besmette voedselbronnen op te sporen en uit de handel te laten nemen. De GGD onderzoekt dan tevens de onderlinge relatie tussen de geïnfecteerde patiënten. In 2008 werden 4 uitbraken van voedselinfectie bij de GGD gemeld. In 2009 werden 3 uitbraken van voedselinfectie gemeld. In april 2010 meldde het streeklaboratorium in Haarlem een opvallende toename van het aantal patiënten met een Salmonella-infectie. Uit nader onderzoek bleek dat er vanaf 2010 tot 30 april in totaal 33 patiënten waren geïnfecteerd met een identieke Salmonellabacterie. Daarop deed de afdeling IZB uitgebreid onderzoek; onder meer door het afnemen van vragenlijsten bij besmette personen. Opvallend aan de uitbraak van voorjaar 2010 bleek dat er tevens een landelijke stijging van deze salmonellavariant plaatsvond. Het grootste deel van de patiënten bevond zich in de regio Kennemerland (33 van de in totaal 86 patiënten in Nederland). Nieuw brononderzoek in samenwerking met de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) en epidemiologisch onderzoek door het RIVM gaf aan dat de besmettingsbron waarschijnlijk een rauw vleesproduct zoals ossenworst of filet Americain is geweest. Kinkhoest Kinkhoest is een ziekte van de bovenste luchtwegen gekenmerkt door langdurige, hevige hoestbuien. Zowel kinderen als volwassenen kunnen kinkhoest krijgen. Vooral voor ongevaccineerde baby s is kinkhoest riskant. Besmetting vindt plaats van mens op mens door hoesten en niezen. In 2008 werden 220 gevallen van kinkhoest gemeld. 58% (128 meldingen) waren vrouwen, 42% waren mannen. In 43% (95 meldingen) ging het om tieners. In 9% (20 meldingen) betrof het kinderen onder de 10 jaar, waaronder 1 baby. In 2009 kwamen er 314 meldingen van kinkhoest binnen. Ook dit jaar was een hoger percentage (56%) van het vrouwelijk geslacht en kwamen de meeste meldingen van tieners (40%). 5 baby s werden gemeld. In 2010 daalde het aantal kinkhoestmeldingen naar 99 gevallen. De grootste groep vormden de tieners met 23 meldingen. Er werden 2 baby s gemeld met kinkhoest. Als er een melding van kinkhoest wordt gedaan, gaat GGD Kennemerland na of er in de omgeving van de patiënt nog andere personen beschermd moeten worden. 11

12 Mazelen Mazelen is een zeer besmettelijke virusziekte, die soms ernstige complicaties met zich meebrengt. Daarom is de BMR-prik (vaccinatie tegen bof, mazelen en rode hond) vast onderdeel van het Rijksvaccinatieprogramma. Sindsdien worden slechts sporadisch gevallen van mazelen gemeld, hoofdzakelijk onder ongevaccineerde personen. In 2008 waren er 8 meldingen van mazelen. In 7 gevallen bleek er niet te zijn gevaccineerd vanwege antroposofische levensovertuiging van de ouders. 1 persoon was eenmaal gevaccineerd. In 2009 waren er geen meldingen van mazelen. In 2010 zijn er 2 gevallen van mazelen gemeld. 12

13 Meldingen uit groep C Bij meldingen van infectieziekten uit groep C kunnen geen dwingende maatregelen worden opgelegd. Melding en persoonsgegevens zijn nodig voor een juiste advisering door de GGD voor vrijwillige maatregelen rondom de patiënt en zijn/haar omgeving. In Kennemerland kwamen in de periode 2008 tot en met 2010 geen meldingen binnen van besmetting met antrax, ziekte van Creutzfeldt-Jacob (variant), gele koorts, invasieve Haemophilus influenzae type B-infectie, MRSA (Methicilline Resistente Staphylococcus aureus) buiten het ziekenhuis en het West-Nilevirus. Pneumokokkenziekte Pneumokokkenziekte wordt veroorzaakt door de pneumokokkenbacterie en via hoesten of niezen overgebracht. Overigens worden slechts weinig van de besmette personen ziek. Als dat echter gebeurt, kunnen pneumokokken leiden tot levensbedreigende ziekten als hersenvliesontsteking, bloedvergiftiging en ernstige longontsteking. Sinds 2006 is de pneumokokkenvaccinatie opgenomen in het Rijksvaccintatieprogramma (RVP). Sinds 2008 is het een meldingsplichtige ziekte. De meldingsplicht beperkt zich tot kinderen tot en met 5 jaar om eventueel vaccinfalen op te sporen. In 2008 en 2009 zijn er bij GGD Kennemerland geen meldingen binnen gekomen van pneumokokkenziekte. In 2010 werd een baby van 9 maanden oud in het ziekenhuis opgenomen met een hersenvliesontsteking veroorzaakt door een pneumokok. Het kind is volledig hersteld. De baby was volledig gevaccineerd, maar werd ziek door een type pneumokok (16F) dat niet in het vaccin zat. Legionella-longontsteking Legionella is een bacterie die ernstige longontsteking kan veroorzaken. De bacteriën vermenigvuldigen zich in watersystemen bij temperaturen tussen de 25ºC en 55ºC. Longontsteking veroorzaakt door Legionella wordt ook wel veteranenziekte genoemd. In 2008 kwamen er 21 meldingen binnen van longontsteking door de Legionellabesmetting. Daarbij ging het om 11 mannen en 10 vrouwen. 17 van de 21 liepen de Legionella-longontsteking in Nederland op. 9 van de 17 gevallen werden in augustus gemeld. Er is geen gemeenschappelijke bron gevonden. In 2009 daalde het aantal meldingen naar 12 patiënten: 8 mannen en 4 vrouwen. Zeker 6 van hen liepen de longontsteking in Nederland op. 13

14 In 2010 kwam er opnieuw 21 meldingen binnen van patiënten met een Legionella-longontsteking. Het ging daarbij om 19 mannen en 2 vrouwen. Net zoals in 2008 hebben 17 van de 21 personen de Legionella-longontsteking in Nederland opgelopen. 11 van deze 17 werden aan de GGD gemeld in een periode van minder dan 3 weken. Ook landelijk was er een verheffing van Legionella-longontsteking in deze zomerperiode. Ondanks uitgebreid brononderzoek is er geen verklaring gevonden. Bof Bof is een besmettelijke infectieziekte, veroorzaakt door het bofvirus, waarbij de speekselklier bij het oor ontstoken is. Een kenmerkend ziekteverschijnsel van de bof zijn de bolle wangen en vooruitstaande oorlelletjes. Besmetting vindt plaats van mens op mens door bijvoorbeeld hoesten en niezen. Kinderen in Nederland worden ingeënt tegen bof als ze 14 maanden oud zijn en opnieuw als ze 9 jaar oud zijn (met de BMR-vaccinatie tegen bof, mazelen en rodehond). Toch komen er geregeld uitbraken van bof voor. Ook bij volledig gevaccineerde personen worden bofinfecties gemeld. Door de meldingsplicht ontstaat een goed beeld van de effectiviteit van de bestaande vaccins. In 2008: werden er geen gevallen van bof gemeld. In 2009 werd bij 4 studenten bof gemeld. De infectie is waarschijnlijk opgelopen door contact met medestudenten waar het bofvirus onder circuleert. In 3 gevallen waren betrokkenen gevaccineerd. Van de 4e student is niet bekend of deze voordien was gevaccineerd. In 2010 zijn 5 gevallen van de bof gemeld. 2 van hen waren gevaccineerd, 2 personen waren voordien niet gevaccineerd en van 1 melding is niet bekend of er sprake was van vaccinatie. Na een melding van bof wordt de vaccinatiestatus van de contacten van de bofpatiënt nagegaan. Vervolgens kan de GGD - afhankelijk van het contact en vaccinatiestatus - besluiten tot het vaccineren van de mogelijk besmette contacten of het geven van voorlichting. Malaria Malaria is een tropische ziekte, overgebracht door de malariamug. Een parasiet van deze malariamug veroorzaakt infectie van onder andere de rode bloedcellen, waardoor deze worden afgebroken. De gevolgen zijn koortsaanvallen en andere ernstige ziekteverschijnselen. In Nederland is malaria een 'import'-ziekte, die bijna altijd in de (sub)tropen wordt opgelopen. 14

15 In 2008 werden 7 gevallen van malaria gemeld. Daarbij ging het uitsluitend om volwassenen. In 5 gevallen was daarbij sprake van malaria tropica (Plasmodium falciparum), opgelopen in Afrika omdat betrokkenen geen voorzorgsmaatregelen hadden genomen. In 2009 werd malaria gemeld bij 6 reizigers die terugkeerden uit een malariagebied. Ook in deze gevallen bleken onvoldoende voorzorgsmaatregelen te zijn genomen om malaria te voorkomen. In 2010 werd er 14 keer melding van malaria gedaan. 10 keer was de besmetting opgelopen in Afrika. 2 personen hadden wel de juiste voorzorgmaatregelen genomen. Zij hadden toch malaria gekregen, maar het is bekend dat Mefloquine niet tegen deze vormen van malaria beschermt. Gedurende deze 3 jaren werden geen kinderen met malaria gemeld. Bij malaria is bronopsporing niet nodig, tenzij het personen betreft die mogelijk in Nederland zijn besmet. In zulke gevallen verzamelt de GGD nadere gegevens van de patiënt zoals het land van besmetting, de periode van verblijf, de eventuele risicogroep van patiënt, het type malaria en of de patiënt een antimalariamiddel heeft geslikt. Dit wordt gemeld aan het RIVM vanwege de malaria surveillance. Ziekte van Creutzfeldt-Jacob (klassieke vorm) De klassieke vorm van de ziekte van Creutzfeldt-Jakob is een zeer zeldzame hersenziekte. De ziekte kenmerkt zich door geheugenverlies, onwillekeurige bewegingen en stijfheid. Bij de klassieke vorm van Creutzfeldt-Jacob gaat het overigens niet om de zogenoemde gekke koeienziekte. De ziekte manifesteert zich meestal rond het 50e levensjaar. Na het ontstaan van klachten verloopt de ziekte in enkele maanden tot 1 à 2 jaar fataal. Tegen de ziekte is nog geen behandeling mogelijk. In 2008 werd de klassieke vorm van Creutzfeldt-Jacob 2 keer gemeld. In 2009 werd deze ziekte bij 2 inwoners van de regio vastgesteld. In 2010 werd deze ziekte bij 1 inwoner van de regio vastgesteld. Meningokokkenziekte Meningokokkenziekte wordt veroorzaakt door de meningokokkenbacterie. Het gevolg van de ziekte kan hersenvliesontsteking (meningitis) en bloedvergiftiging (sepsis) zijn. De variant die in Nederland het meeste voorkomt is meningokokken B. Er wordt aan een vaccin gewerkt. Tegen meningokokken C bestaat al een vaccin dat is opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. In Nederland worden kinderen die 14 maanden oud zijn ingeënt tegen meningokokken C. 15

16 In 2008 kwam 4 meldingen van besmetting door de meningokokkenbacterie binnen bij GGD Kennemerland: 3 volwassenen en 1 kind. In 3 gevallen ging het om de B-variant. Bij het 4e geval is niet bekend om welke variant het ging. In 2009 werden 5 meldingen ontvangen. Het betrof 2 volwassen en 3 jonge kinderen. Het ging 2 maal om meningokokken B, 2 maal om meningokokken Y en 1 maal om meningokokken C. In 2010 zijn er 4 gevallen geweest met meningokokkenziekte. Het betrof uitsluitend volwassenen. 2 maal werd de ziekte veroorzaakt door het type mengingkokken B, 1 maal om het type meningokokken C en 1 maal om het type meningokokken Y. De GGD stelt contactonderzoek in en schrijft een kortdurende antibioticumkuur voor. Ook benadert de GGD zo nodig de contacten van de patiënt om te voorkomen dat zij ook de meningokokkenziekte krijgen. Zij krijgen ook voorlichting over de verschijnselen van de ziekte. De GGD geeft ook voorlichting aan instellingen zoals de school, het kinderdagverblijf of een andere instelling waar de patiënt de afgelopen tijd is geweest. Q-koorts Q-koorts is een infectieziekte die van dieren op mensen kan overgaan. De ziekte is niet van mens op mens overdraagbaar. Lange tijd was de oorzaak van de ziekte onbekend. Daarom werd het Query fever (vraagteken koorts) genoemd. Later werd dat Q-koorts. Q-koorts wordt veroorzaakt door een bacterie: de Coxiella Burnetii. In Nederland zijn het vooral de geiten, soms ook schapen, die de Q-koortsbacterie verspreiden. Vooral wanneer een besmette geit lammetjes krijgt, komen bij de geboorte veel Q-koortsbacteriën in de lucht. Besmetting kan optreden door inademing van besmet stof van stallen, weilanden, ruwe wol en dierenhuiden, door direct contact met besmette dieren en door het drinken van besmette rauwe melk of onvoldoende verhitting van besmet vlees. Vooral het verwaaien van ingedroogde en op weilanden uitgereden mest zou zorgen voor verspreiding van de bacteriën naar de mens. Tot 2007 werden er weinig gevallen van Q-koorts gemeld. In 2009 was de piek van de uitbraak. In dat jaar hadden ruim mensen de ziekte. Sindsdien heeft de overheid maatregelen getroffen om verspreiding van de bacterie naar de mens te voorkomen. Als gevolg hiervan is in 2010 minder dan een kwart van het aantal patiënten gemeld (ten opzichte van 2009). Dit betekent dat het risico van Q-koorts nog niet volledig geweken is, maar wel dat de kans op besmetting veel kleiner is geworden. In de regio Kennemerland zijn in de jaren 2008 tot en met 2010 enkele meldingen van Q-koorts geweest, namelijk 1 melding in 2008, 2 meldingen in 2009 en 2 meldingen in Deze personen hadden de Q-koorts wel in Nederland opgelopen, maar zeer waarschijnlijk buiten de regio van de GGD Kennemerland. 16

17 Afkortingen BMR IZB LCI RIVM RVP Bof, Mazelen en Rode hond, drie besmettelijke kinderziekten. Infectieziektebestrijding Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding Rijksinstituut voor Volksgezondheid & Milieu Rijksvaccinatieprogramma 17

18 Bijlage 1: Meldingsplichtige infectieziekten Groep A Nieuwe influenza A (H1N1) Pokken Polio Sars Viral hemorragische koorts Groep B1 Humane infectie met aviar influenzavirus Difterie Pest Rabiës Tuberculose Groep B2 Buiktyfus Cholera Hepatitis A,B en recent opgelopen hepatitis C Kinkhoest Mazelen Paratyfus Rode hond STEC Shigellose Invasieve Groep A streptokokkeninfectie Voedselinfectie voor zover vastgesteld bij 2 of meer patiënten met een onderlinge relatie wijzend op voedsel als bron Groep C Antrax Bof Botulisme Brucelose Ziekte van Creutzveldt-Jacob (klassiek en variantvorm) Gele koorts Invasie HIB Hantavirusinfectie Legionellose Leptospirose Listeriose Malaria Meningokokkenziekte MRSA-infectie (clusters buiten het ziekenhuis) Invasieve pneumonkokkenziekte bij kinderen t/m 5 jaar Psittacose Q-koorts Tetanus Trichinose West-nile virus 18

19 Bijlage 2: Lokaal verwachte cijfers 2008 tm 2010 kland verwacht * kland Landelijk verwacht * kland Landelijk verwacht * Landelijk ziekte bof botulisme brucellose buiktyfus hantavirusinfectie hepatitis A x lager dan landelijk hepatitis B acuut hepatitis B chronisch hepatitis B x lager dan landelijk hepatitis C acuut GAS-infectie kinkhoest legionellose x hoger dan landelijk leptospirose listeriose malaria mazelen meningokokkenziekte Influenza A(H1N1) paratyfus A pneumokokkenziekte psittacose Q-koorts shigellose STEC tetanus uitbraak voedselinfectie x hoger dan landelijk CJD-klassiek * Het cijfer wat bij de categerie "verwacht" wordt vermeld, is het geraamde aantal dat men in de regio Kenennemerland had mogen verwachten op basis van het inwonertal 19