nieuwsbrief Reumaverpleegkundigen aan het woord over de opleiding

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "nieuwsbrief Reumaverpleegkundigen aan het woord over de opleiding"

Transcriptie

1 nieuwsbrief nummer 48 september 2014 inhoud: Reumaverpleegkundigen aan het woord over de opleiding pagina 1 Salariëring en werkplek pagina 4 Verpleegkundig onderzoek pagina 4 Alternatieve behandelmethoden: een beknopt overzicht bij reumatoïde artritis en artrose pagina 7 Voorschrijfbevoegdheid reumaverpleegkundigen pagina 9 Hepicon Gedistribueerde fabrikant documentatie pagina 9 Reumaverpleegkundigen aan het woord over de opleiding Emma van Laar, MSc, wetenschapsjournalist, dchg medische communicatie, Haarlem Woensdag 2 juli kwamen de reumaverpleegkundigen in opleiding samen voor een opleidingsdag in de Academie van het St. Antonius Ziekenhuis, locatie Utrecht. De vijftien enthousiaste verpleegkundigen vertelden over hun motivatie om reumaverpleegkundige te worden en deelden hun ervaringen over de opleiding en het leren in de praktijk. Motivatie De groep verpleegkundigen die deelneemt aan de opleiding is heel divers. Sommigen volgen eerst de opleiding en hebben nog geen ervaring met de reumatologie, anderen zitten al jaren in het vak. Bovendien verschilt de invulling van het takenpakket van de reumaverpleegkundige per ziekenhuis, de keuze voor reumatologie trouwens ook. Een van de verpleegkundigen heeft doelbewust gekozen voor chronische zorg, omdat er tijd is voor begeleiding van de patiënt op de verpleegafdeling. Een ander was op zoek naar meer verdieping en doet daarom de opleiding. Ik dacht dat ik veel wist, maar hier leer je toch echt veel bij. En ik kan het direct toepassen in de dagelijkse praktijk. Weer een ander geeft aan voor de reumatologie te kiezen omdat ze houdt van puzzeltjes. Maar soms is het ook toeval. Zo is een van de deelneemsters secretaresse voor de afdeling Reumatologie in haar ziekenhuis. Er was geen reumaverpleegkundige, en daardoor een hiaat in de zorg. Ze hebben mij 2 jaar geleden al gevraagd of ik het niet wilde doen. Toen heb ik het afgehouden, maar nu leek het me toch wel erg leuk. Pittig De groep verpleegkundigen die afgelopen april aan de opleiding is gestart bestaat uit vijftien vrouwen. We hebben een leuke De vijftien reumaverpleegkundigen in opleiding.

2 UCB Pharma B.V. t e ucbnl@ucb.com w UCB is een wereldwijd opererend biofarmaceutisch bedrijf met vestigingen in meer dan 40 landen en het hoofdkantoor in Brussel. UCB heeft een sterke focus op ernstige aandoeningen en heeft de volgende expertisegebieden: aandoeningen van het centrale zenuwstelsel (epilepsie, narcolepsie, de ziekte van Parkinson en het restless legs syndroom) auto-immuunziekten (o.a. reumatoïde artritis) en allergische, respiratoire aandoeningen. UCB besteedt jaarlijks een kwart van de omzet aan onderzoek naar nieuwe behandelmogelijkheden wat resulteert in een goed gevulde pijplijn met innovatieve medicijnen in bovenstaande gebieden en ook voor o.a. fibromyalgie, migraine en lupus. Biofarma van de volgende generatie Voortdurende research op het gebied van biologie en chemie leidt tot nieuwe inzichten, nieuwe ontwikkelingen en nieuwe toepassingen om ernstige aandoeningen steeds effectiever te behandelen. Deze gecombineerde biologisch-chemische benadering, biofarma genaamd, staat centraal in ons dagelijks werk. Wij doen dit niet alleen. Om de complexiteit van ernstige ziektes beter te begrijpen en om deze ziektes efficiënter te kunnen behandelen werken wij nauw samen met vooraanstaande wetenschappers, partnerorganisaties en patiënten. Door deze integrale benadering bevinden wij ons in de voorhoede van biofarmaceutische bedrijven, met medicijnen die echt een stap voorwaarts betekenen voor patiënten en hun behandelaars. Met de patiënt als uitgangspunt staan integriteit, kwaliteit, innovatie, verantwoordelijkheid en transparantie centraal in onze bedrijfsfilosofie.

3 nummer 48 september 2014 pagina 3 De opleiding De opleiding tot reumaverpleegkundige start eenmaal per jaar in april en duurt een jaar. Het geeft aanvullende kennis en vaardigheden waarover de reumaverpleegkundige dient te beschikken. De opleiding bestaat uit 21 scholingsdagen met daarnaast zelfstudie en praktijkopdrachten. Door het formuleren van praktijkopdrachten slaat de opleiding een brug tussen theorie en praktijk. groep, met meiden uit allerlei regio s, van Zeeland tot Friesland. Het is leuk om te horen hoe iedereen werkt. Dat is een enorme aanvulling, zo heb je bovendien contacten in allerlei verschillende ziekenhuizen. En je krijgt bevestigd dat in elk ziekenhuis de reuma tologie anders is, vertelde een van de reumaverpleegkundigen in opleiding. De opleiding gaat in op de medische theorie maar belicht meer dan dat. Het aanbod is heel wisselend, dat geldt ook voor de sprekers. Sommige colleges overlappen elkaar, andere zijn juist weer heel erg interessant, vertelt een andere deelneemster. We zijn een kritische groep en koppelen dan ook terug als iets niet goed is. De sprekers zijn vaak reumatologen die over hun expertisegebied komen vertellen. Sommigen zijn erg goed en anderen wat minder. Het is voor hen, denk ik, lastig om van tevoren in te schatten hoe het niveau van de groep is die ze voor zich krijgen. En ook binnen de groep zijn er verschillen, van net beginnende verpleegkundigen tot een aantal die al jarenlang werkzaam is binnen de reumatologie. Naast de colleges heeft er ook een patiëntendag plaatsgevonden, met vier patiënten en een reumatoloog. Een trainingsdag waarbij de verpleegkundigen gewrichtsonderzoek op de patiënten konden uitvoeren. De patiënten hadden zelf veel te vertellen en we konden uitgebreid de tijd nemen. Je zag hierdoor goed wat de impact van chronisch ziek zijn is en hoe patiënten hiermee omgaan. En daarnaast wat ze verwachten of zouden willen. Alle vier de patiënten waren verschillend, een goede afspiegeling van de praktijk. Het was een leerzame dag, echt van meerwaarde, aldus de enthousiaste reumaverpleegkundige in opleiding. De verpleegkundigen ervaren de opleiding als pittig. De nadruk ligt op twee perioden. Zo is het van april tot begin juli erg druk. We werken allemaal en daar komt het voorbereidende werk voor de opleidingsdagen en de dagen zelf bij. Aan de andere kant is het een leuke uitstap van je werk. Je bent er echt even uit en gedurende drie dagen alleen met elkaar bezig, benadrukt een van de aanwezigen. Het heeft voor- en nadelen, vertelt een ander. Het lukt me op deze manier om wat meer afstand van mijn werk te nemen. Mijn collega s nemen mijn taken goed over. Dat geldt echter niet voor iedereen. Toets en kwaliteitsproject In november wacht de verpleegkundigen een toets en daaraan voorafgaand zijn er nog tweemaal drie opleidingsdagen. Tot slot voeren ze een kwaliteitsonderzoek uit. Dit project in de praktijk mogen ze zelf invullen. De bedoeling is dat ze duiken in een onderwerp dat op de werkvloer leeft, iets waar ze bijvoorbeeld in het betreffende ziekenhuis tegenaan lopen. Ze investeren daarvoor niet alleen tijd in de opleiding, maar het kan ook van belang zijn voor de werkgever. Ze mogen onderzoeken wat ze willen en kunnen dit project dus zelf invullen. Hier hebben ze van november tot april de tijd voor. De resultaten zullen gepresenteerd worden tijdens de SPORT-scholing (Systematische Professionele Ontwikkeling Reumazorg Telt), vertelt opleider en voormalige V&VN-voorzitter Conny Veldhuizen. Veldhuizen geeft de studenten ruimte om een eigen invulling te geven aan de opleiding en deze zelf verder aan te passen naar de wensen en behoefte vanuit de praktijk en van hen zelf. De verpleegkundigen zijn dan ook positief over de opleiding. Het zijn leerzame dagen, maar wel zwaar. Daarnaast is het gezellig en is de begeleiding erg goed. We zouden in het najaar graag nog een keer een patiëntendag hebben, dat beviel zo goed. Wel geven ze aan dat er kritisch gekeken moet worden naar de planning van de dagen. Sommige verpleegkundigen moeten van ver komen, soms voor een halve dag. Dit wordt erkend en zal voor de rest van de opleiding waar mogelijk aangepast worden. Correspondentie Emma van Laar, MSc emma.vanlaar@dchg.nl Rectificatie bij interview met Han Repping, V&VN juni 2014 Leny Theunisse is betrokken geweest bij de oprichting van de vereniging en is in de beginjaren ook voorzitter geweest. Zij was een van de eerste reumaconsulenten in Nederland en destijds, net als Han Repping, werkzaam in het Radboudziekenhuis.

4 nummer 48 september 2014 pagina 4 Salariëring en werkplek Hanneke Voorneveld, Lorinthe Naar aanleiding van vragen die regelmatig binnenkomen, is er recent op Hepicon in de groep V&VN reumatologie een vragenlijstje uitgezet naar salariëring, functie en werkplek. Inmiddels hebben 108 mensen deze vragenlijst ingevuld. Van deze deelnemers hebben 10 de vragenlijst geopend maar niet ingevuld, dus die zijn niet bruikbaar. De overige 98 deelnemers waren 75 reumaverpleegkundigen, 3 reumaverpleegkundigen in opleiding, 5 verpleegkundig specialisten, 2 verpleegkundig specialisten in opleiding, 3 verpleegkundigen en 1 verpleegkundig onderzoeker. 9 deelnemers hadden een andere functie. Tabel verdeling inschaling voor reumaverpleegkundigen. schaal perc. in % aantal 45 2, , , ? 1,3 1 Reumaverpleegkundigen zijn voor het merendeel, bijna driekwart, ingeschaald in schaal 50, 2 collega s zitten in schaal 45 en 10 in collega vulde geen salarisschaal in. Van de 7 collega s die in een academisch ziekenhuis werken worden er 3 in schaal 9 uitbetaald, 1 in 7 en 2 in schaal 8. 3 reumaverpleegkundigen werken op de verpleegafdeling, 2 in de thuiszorg en 1 op de dagbehandeling. Bijna iedereen voert het merendeel van zijn/haar werkzaamheden uit in de polikliniek. Verpleegkundig specialisten worden uitbetaald in schaal 60 (3) of 10 (2), de 2 in opleiding in 55 en 9. Bij de verpleegkundig specialisten werkt er 1 op de verpleegafdeling en 1 op de dagbehandeling, de overigen doen poliklinische werkzaamheden. De verpleegkundig onderzoeker wordt ook in schaal 10 uitbetaald. Van de 3 verpleegkundigen die de checklist invulden zitten er 2 in schaal 7 en 1 in 50. Van deze verpleegkundigen werken er 2 op de dagbehandeling en 1 op de polikliniek. Als je naar het totaal kijkt werkt 87% in de polikliniek, 6% op de verpleegafdeling, 4% op de dagbehandeling en 2% in de thuiszorg. Verpleegkundig onderzoek Han Repping-Wuts Vanaf 1 april 2014 zijn Yvonne van Eijk en ik (Han Repping-Wuts) samen bezig om vanuit de afdeling Reumatologie van V&VN invulling te geven aan verpleegkundig onderzoek. In 2011 en 2012 heb ik daar alleen vorm aan gegeven wat heeft geresulteerd in een artikel, geschreven door Yvonne, dat gepubliceerd is in The Annals of Rheumatic Diseases. Het tweede artikel wordt op dit moment door Yvonne afgemaakt en hopen we ook binnenkort in te kunnen sturen naar een reuma tologisch tijdschrift. De projectgroep die mij in 2011 en 2012 heeft ondersteund in de twee onderzoeken die zijn uitgevoerd, ondersteunt Yvonne en mij nu wederom. We zijn daar erg blij mee. In de projectgroep zitten drie patiënten: Bertha Maat, Monique Lieon en Marleen Bolech. Daarnaast nemen deel aan de projectgroep: Antoinet Verborg, Conny Veldhuizen, Hanneke Voorneveld, Judy Ammerlaan, Dr. Han Repping. Liesbeth Beaart- van de Voorde en Marian Kleine Schaars. Op 4 juni zijn we bij elkaar geweest om te praten over dit vervolgonderzoek. Helaas konden Marleen, Liesbeth, Judy en Marian daarbij niet aanwezig zijn. Het was vooral een brainstormbijeenkomst waarbij de volgende punten aan bod zijn gekomen: 1) Gezien de resultaten van het onderzoek in 2012 lijkt het zinvol om de

5 nummer 48 september 2014 pagina 5 analyse verder uit te werken waarbij splitsing op leeftijd (< en > 35 jaar) en op ziekteduur (< en > bijvoorbeeld 5 jaar) andere resultaten zouden kunnen opleveren. 2) Als je kijkt naar toekomstige zorg (eerder gericht op gezondheid dan op ziekte), dan zal veel gericht zijn op het behoud van functionaliteit (aandoeningen van het bewegingsapparaat lijken in 2030 het meest voor te komen). Is het dan mogelijk om patiënten te vragen wat ze nodig hebben en hoe ze dat georganiseerd willen hebben? 3) Onderzoek gericht op het perspectief van de patiënt blijft de focus. 4) Toegankelijkheid van zorg is belangrijk. 5) Gebruik van nieuwe media in de zorg: hoe staat de patiënt daar tegenover? In navolging daarop ben ik me vooral gaan verdiepen in de literatuur. Daarbij kwam ik steeds weer het begrip zelfmanagement tegen. Ik vroeg me daarbij af of we eigenlijk wel weten wat onze patiënten daar nu eigenlijk onder verstaan. Uit een onderzoek van het Nivel kwamen verrassende resultaten naar voren maar bij dat onderzoek zijn geen reumapatiënten betrokken. De gedachte is nu om zelfmanagement vanuit de patiënt maar ook vanuit de verpleegkundige te onderzoeken. Wat verstaan deze groepen daaronder en wat moeten of kunnen we dan daarmee richting de toekomstige zorg. Kortom, Yvonne en ik zullen ons de komende tijd vooral richten op het verder uitwerken van deze info en jullie daarbij regelmatig informeren via deze nieuwsbrief. Mochten jullie zelf ideeën hebben of vragen aan de groep, dan nodigen we jullie daartoe uit. Dat kan via de mail maar natuurlijk ook via Hepicon. Correspondentie Han Repping-Wuts, Yvonne van Eijk Han.Repping-Wuts@radboudumc.nl Lang verwacht, eindelijk gekomen: Canon van de reumatologie Canon van de reumatologie Geen specialisme is in de laatste dertig jaar zo veranderd als de reumatologie. Het inzicht in de pathogenese van reumatische ziekten is toe genomen, evenals de diagnostische mogelijkheden en de effectieve behandelingsmogelijkheden. De Nederlandse reumatologen hebben bij dit alles een toonaangevende rol gespeeld. Kortom, genoeg g onderwerpen om uit te putten voor de Canon van de reumatologie, onder redactie van Leo van de Putte (voorzitter), Monique Geurts, Annelise Linssen, Daniel Moolenburgh en Timothy Radstake. Een greep uit de inhoudsopgave: Methotrexaat, een revolutie in de reumatologie Specifi eke antistoffen bij reumatoïde artritis: een Nederlandse vinding Het succes van de COBRA-strategie Grenzeloze zorg: de internationalisering van de reumatologie Pijnstillers: van wilg en mirte naar aspirine Glucocorticoïden, verguisd en bejubeld Osteoporose, artrose, jicht, systemische lupus erythematodes en spondylartritis De stem van de patiënt Van eminence- naar evidencebased en naar optimale therapie 47 vensters van de reumatologie Leo van de Putte Monique Geurts Annelise Linssen Daniel Moolenburgh Timothy Radstake Bestel nu de Canon van de reumatologie voor slechts 32,50 (inclusief btw en verzendkosten) via

6 Versoepel uw dag met de ReumaCoach TM Download de gratis app via reumacoach.nl RHEU Veters strikken, tanden poetsen, een kraan opendraaien. Als u reuma heeft, gaan dit soort alledaagse dingen vaak stroef. Daarom introduceert MSD de app ReumaCoach. Hij houdt bij hoe u zich voelt en geeft oefeningen voor soe pele gewrichten. Hij her innert u wanneer u uw medicatie moet innemen en aan uw afspraak bij de reumatoloog. Zo verloopt uw dag net wat soepeler. Postbus PC Haarlem

7 nummer 48 september 2014 pagina 7 Alternatieve behandelmethoden: een beknopt overzicht bij reumatoïde artritis en artrose Dr. Bart van den Bemt, apotheker/onderzoeker, afdeling Farmacie, Sint Maartenskliniek, Nijmegen In mei van dit jaar heeft het Reumafonds vierduizend mensen met reuma geënquêteerd over alternatieve behandelmethoden. Bijna de helft van de geënquêteerden (40%) gaf aan dat ze wel eens alternatieve behandelmethoden hebben ondergaan. Meestal ging het om acupunctuur (40%), voedingssupplementen en vitamines (35%) of homeopathie (25%). Een belangrijke reden om gebruik te maken van alter natieve behandelwijzen, was de wens tot meer zelfmanagement (bewust zelf iets doen aan je reuma). Daarnaast speelde ook de wens om iets anders te proberen. Het was doorgaans niet zo dat men alternatieve geneeswijzen als een vervanger zag van reguliere zorg, de meeste mensen zagen alternatieve geneeswijzen als goede aanvulling op reguliere behandelingen. Verreweg het merendeel van de ondervraagden (86%) verwacht met de alternatieve methode de pijn te verlichten. Ook de verwachting minder moe te zijn (59%) en het soepeler maken van de gewrichten (48%) scoren hoog. Kortom, alternatieve geneeswijzen worden veel gebruikt, meestal naast de reguliere therapie. Maar werkt het allemaal wel? Onlangs heeft het Reumafonds een boek uitgebracht waarin alles op een rijtje is gezet. Hierbij een kort overzicht van enkele veelgebruikte methoden. Acupunctuur Als alle onderzoeken naar acupunctuur bij artrose op een rijtje worden gezet, lijkt de conclusie dat acupunctuur wel enig effect heeft, maar dat het effect bijzonder klein is. Dit blijkt uit studies die gebruikmaken van wachtlijsten en ook studies waarbij nepacupunctuur wordt toegepast. Als mensen acupunctuur willen gebruiken, dan is het altijd aan te raden om het effect na vijf behandelingen te evalueren. Als er dan geen effect is, is het sowieso verstandig om te stoppen. Bij reumatoïde artritis spreken de data elkaar meer tegen. Mocht er al een effect zijn, dan is ook hier het effect klein. Voedingssupplementen en kruidenpreparaten bij reumatoïde artritis Onderstaande tabel zet de effectiviteit van verschillende voedingssupplementen en kruidenpreparaten bij reumatoïde artritis op een rijtje. Geconcludeerd kan worden dat geen van de middelen bewezen effectief is. Preparaten met omega-3-vetzuren, de dondergodliaan en de kattenklauw zouden mogelijk enig effect hebben op pijn en ontsteking. Al is meer onderzoek nodig om deze preparaten positief te adviseren bij reumatoïde artritis. Reumatoïde artritis Niet effectief Onduidelijk Mogelijk effectief Bewezen effectief Alchemille Collageen 2 Gammalinoleenzuur (GLA) Boor Phytodolor Kattenklauw Chinese kruiden Dondergodliaan Kefir Visolie Knoflook Kombucha Koninginnegel Moederklauw Seleen Vitamines Uit meerdere studies blijkt dat een hoge dosering visolie een ontstekingsremmende werking heeft. Hierdoor is het soms mogelijk om minder NSAIDs te gebruiken en neemt de ziekteactiviteit af. Dit geldt voor doseringen van 2,6 tot 7,1 g per dag in capsulevorm. In vette vis (zoals makreel, zalm, haring en forel) zit ook veel visolie. GLA (zit onder andere in zwarte bes, komkommerkruid [borago officinalis] en vlaszaad) is een omega 6-vetzuur dat net als visolie ontstekingsremmende eigenschappen heeft. Tripterygium wilfordii oftewel de dondergodliaan is een klimplant die voorkomt in China en Birma. De plant kan twaalf meter lang worden en is bijzonder giftig. Enkele onderzoeken lijken erop te wijzen dat de extracten een positief effect hebben op pijn en

8 nummer 48 september 2014 pagina 8 ochtendstijfheid bij reumatoïde artritis. Echter, het gebruik van dit middel kan ook gepaard gaan met (ernstige) bijwerkingen. Afhankelijk van de dosering kan men last krijgen van diarree, zweren in de mond, misselijkheid, een slechte eetlust, maagbloedingen of huiduitslag. De Britse Medicines and Healthcare products Regulatory Agency (MHRA) raadt daarom sinds 2012 het gebruik van Tripterygium wilfordii af. Voedingssupplementen en kruidenpreparaten bij artrose De effectiviteit van voedingssupplementen en kruidenpreparaten bij artrose staat hieronder weergegeven. Het is belangrijk om te beseffen dat bij mensen met artrose de klachten door het natuurlijk beloop van de ziekte vaak (ongeveer in de helft van de gevallen) automatisch al minder worden. Hierdoor lijkt er een effect van het middel, terwijl in feite de ziekte uit zichzelf minder is geworden. Ook bij artrose is er geen middel dat bewezen effectief is. SAM (adenosylmethionine), avocado-sojaboon, boswellia, duivelsklauw, glucosamine, chondroitine en MSM hebben mogelijk effect. Artrose Niet effectief Onduidelijk Mogelijk effectief Alchemille Arnica SAM (adenosylmethionine) Boor Brandnetel Avocadosojaboon Chinese kruiden CMO (cetyl myristoleate) Boswellia Kefir Gember Duivelsklauw Seleen Groenlipmossel Glucosamine Vitamines Phytodolor Chondroitine MSM Bewezen effectief SAM speelt een grote rol bij allerlei processen van het lichaam en bij de aanmaak van celmembranen. Het is nog niet bekend hoe SAM precies pijnstillend werkt. Wel lijkt SAM in dubbelblinde onderzoeken de pijn te verminderen, mogelijk evenveel als NSAIDs. In hoge doseringen kan SAM misselijkheid, diarree, winderigheid en hoofdpijn veroorzaken. Avocado-sojaboon is een mengsel van olie uit sojabonen en avocado s. De mengverhouding is 1:2 (1 deel sojaboonolie, 2 delen avocado-olie). Verschillende meta-analyses laten zien dat avocado-sojaboon het functioneren van de patiënt verbetert, de pijn vermindert en ook zorgt voor minder consumptie van NSAIDs. Boswellia (Indische wierook) is alleen in kleine onderzoeken onderzocht en leek daar de pijn te verminderen. Groter onderzoek is nodig om dit effect daadwerkelijk te bewijzen. Ook naar duivelsklauw (dat het pijnstillende en ontstekingsremmende stofje harpagoside bevat) en MSM (methylsulfonylmethaan) moet meer onderzoek gedaan worden. De effectiviteit van glucosamine en chondroïtine blijft voer voor discussies. Twee dingen zijn in ieder geval zeker: er is onvoldoende bewijs dat glucosamine en/of chondroïtine effectief zijn bij andere vormen van artrose dan knieartrose. Sterker nog: bij heupartrose werkt glucosamine überhaupt niet. Ook is zeker dat er op dit moment onvoldoende bewijs is dat glucosamine en/of chondroïtine artrose kunnen afremmen. Mogelijk zouden deze stoffen wel effectief kunnen zijn bij knieartrose. Mochten mensen glucosamine/chondroïtine bij knieartrose willen gebruiken, dan kun je aangeven dat het effect nog niet onomstotelijk bewezen is en als advies geven deze middelen drie maanden te gebruiken en dan te stoppen. Als de klachten terugkomen, kan er herstart worden. Zo niet, dan kan de therapie definitief gestaakt worden. Homeopathie Goed onderzoek naar het effect van homeopathie bij reumatoïde artritis en artrose ontbreekt. Op basis van de huidige literatuur zijn er onvoldoende aanwijzingen om mensen met reumatische aandoeningen een homeopathisch preparaat te adviseren.

9 nummer 48 september 2014 pagina 9 Mededelingen van de beleidsmedewerker Voorschrijfbevoegdheid reumaverpleegkundigen Hanneke Voorneveld, Lorinthe BV We hebben nog een lange weg te gaan voordat de voorschrijfbevoegdheid voor reumaverpleegkundigen geregeld is. Terugkijkend ben ik al sinds 2004 over dit onderwerp in gesprek met V&VN en de voorgangers. In het voorjaar van 2014 heeft een overleg bij VWS voor deelname aan de tweede trance (long, onco- en diabetes verpleegkundigen gingen ons voor) plaatsgehad waarin ik de reacties van de werkgroepen van de SPORT-scholing heb meegenomen. Men stond toen niet afwijzend tegen over de wensen. Echter, er moet dan een gedegen scholing gevolgd worden en wetten moeten worden aangepast. Dit najaar, eind september- begin oktober, zit ik opnieuw met VWS en andere afdelingen van die tweede trance om tafel over vervolgstappen. Ondertussen zijn er ook gesprekken gaande om te kijken naar een aanpassing van de huidige reumaopleiding zodat die onder andere beter aansluit bij de voorschrijfbevoegdheid. VWS stelt dat er een hbo-niveau nodig is voor voorschrijvende verpleegkundigen. De farmacotherapie-opleiding die gevolgd moet worden zal ongeveer gelijk zijn aan de opleiding die de verpleegkundig specialist nu krijgt, weliswaar toegespitst op de reumatologie, in ons geval. Alleen als je daaraan voldoet kan je voorschrijfbevoegdheid krijgen. Tijdens de eerste gesprekken dit voorjaar kwam duidelijk naar voren dat wij als afdeling de keuze zouden moeten maken welke kant we op willen. Opleiden op twee niveaus is vooralsnog niet gewenst. Mochten er vanuit het overleg dit najaar vragen naar voren komen, zal ik die via Hepicon aan de leden voorleggen. Graag wil ik jullie verzoeken om de vragenlijsten die ter zijne tijd op Hepicon verschijnen, in te vullen, zodat ik de leden goed kan vertegenwoordigen. Richtlijn biologicals De huidige verpleegkundige richtijn over biologicals van 2010 wordt momenteel aangepast. Met een groepje van ongeveer 10 leden zijn we de oude richtlijn aan het doorwerken en updaten. We hopen de nieuwe richtijn rond eind van dit jaar te publiceren. Zijn er zaken die je mist in de huidige richtlijn die we in de nieuwe richtlijn wel mee zouden moeten nemen, laat het ons weten! Correspondentie Hanneke Voorneveld hanneke@lorinthe.com Hepicon Gedistribueerde fabrikantdocumentatie Tom Voorneveld, Lorinthe BV Binnen de dagelijkse zorgpraktijk moesten reumatologieverpleeg kundigen tot voor kort regelmatig de kast in duiken om documentatie van medicijnfabrikanten te zoeken. De kans dat je echter vindt wat je zoekt, wordt steeds kleiner. Met name omdat er steeds meer fabrikanten betrokken zijn bij deze specialisatie. Iedere fabrikant heeft op haar beurt weer veel verschillende documenten voor verpleegkundigen en patiënten, vaak ook nog in verschillende talen. Bij dit toenemende aanbod is tegelijk een andere ontwikkeling gaande die het vinden van documentatie lastiger maakt: verpleegkundigen hebben steeds vaker flexibele werkplekken. En dat zorgt er met het stijgende aanbod ook voor dat de documentatiekast steeds minder goed georganiseerd is. Als mogelijk antwoord op deze trends kwam een van de fabrikanten, Roche, met het initiatief om samen met ons op Hepicon een Gedistribueerde documentatiebibliotheek te bouwen. Gedistribueerde documentatiebibliotheek Roche heeft in eigen beheer een digitale bibliotheek met documentatie: Roche4nurses. Men zorgt ervoor dat alle informatie in die bibliotheek volledig en correct is, volgens de laatste stand van zaken. Op Hepicon plaatsen we nu ter ontsluiting van die bibliotheek een Extern displaybord, je hoeft dus niet langer naar de Roche-site te gaan. Let op: om bij die informatie te komen, dien je wel een geldige BIG-registratie te hebben.

10 Er is veel bereikt in de reumatologie. De afgelopen decennia heeft de medische wetenschap veel bereikt in de reumatologie. De oorzaak van RA is echter nog niet achterhaald. Het is vooralsnog een ongeneeslijke ziekte. Maar daar willen wij ons niet bij neerleggen. Integendeel, dit motiveert ons om verder te gaan, om nog meer energie te steken in de reumatologie. Zo doen we onderzoek naar targeted therapies voor een behandeling op maat, zijn we actief in het opsporen van biomarkers en in het verbeteren van de individuele zorg aan reumapatiënten. Een duurzaam commitment in de reumatologie. Dat is waar Roche voor staat en voor gaat. Want je kunt nooit genoeg doen. Roche gaat verder in reumatologie. Maar niet genoeg. Roche komt met een nieuw initiatief voor verpleegkundigen. Roche4Nurses.nl is een informatieplatform gericht op een optimale verpleegkundige zorg aan patiënten met producten van Roche. U kunt de inhoud fi lteren op uw eigen interessegebieden en krijgt zo altijd de informatie gepresenteerd die ú wilt. De site is nu online, dus meld u snel aan. Speciaal voor de therapeutische gebieden: nefrologie oncologie reumatologie virologie Nú online Roche4Nurses.nl Hét patiëntgerichte informatieplatform voor verpleegkundigen. Alles op één plek: interviews met collega s nascholingen en events voorlichtingsmateriaal informatievideo s patiëntendocumentatie gebruiksinstructies Roche4nurses is uitsluitend toegankelijk voor BIG-geregistreerde verpleegkundigen. Roche behoudt zich het recht voor om registraties zonder opgaaf van reden te weigeren.

11 nummer 48 september 2014 pagina 11 Colofon: Informatie en redactie: Hanneke Voorneveld, tel: , Uitgever: dchg medische communicatie, Haarlem Vormgeving: honderdenéén grafisch ontwerp, Haarlem Oplage: 300 De V&VN-nieuwsbrief verschijnt in maart, juni, september en december. Kopij ontvangen wij graag begin februari, mei, augustus en november. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming van de uitgever of de redactie. De uitgever is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze uitgave. Het externe Roche-displaybord vind je in de Hepicon-groep V&VN Reumatologie. Op dit displaybord zie je plaatjes en iconen die de eerste pagina van de diverse documenten tonen. Als het document je interesseert, en je bevestigt eenmalig dat je BIG-geregistreerd bent, kun je op het icoontje klikken. Je internetbrowser opent dan een nieuwe pagina binnen de omgeving van de fabrikant; Roche, in dit geval. Op die nieuwe pagina kun je het document inzien en eventueel downloaden. Alle fabrikanten Indien het systeem de leden aanspreekt, willen we op korte termijn ook alle overige fabrikanten uitnodigen hun verpleegkundige en patiëntenfolders op een Hepicon-displaybord te tonen. Dan hebben we alle informatie direct op één scherm, binnen hand bereik... als de leden dit in de praktijk handig vinden en ook gaan gebruiken, natuurlijk. Displaybord showroom Om deze displayborden wat meer aandacht te geven, hebben we binnen Hepicon een tabje gemaakt met het opschrift Showroom, naast een tabje met alle overige groep display borden. In de Showroom vind je de meest relevante displayborden, waaronder dus deze met de folders van fabrikanten. Toekomst Hoewel Roche daar (nog) niet voor opteerde, hebben we technisch ook nog de mogelijkheid om het door jou opgevraagde document direct naar een adres te en of per post te laten bezorgen. Indien je hier interesse in hebt, of wellicht nog andere ideeën hebt, willen we dat graag van je horen. Correspondentie Tom Voorneveld, namens Hepicon Lorinthe BV Op Hepicon: Tom Scholings- en congresagenda datum: 11 november datum: juni 2015 omschrijving: SPORT-scholing Nieuwegein omschrijving: EULAR Rome

12 Dromen mogelijk maken Stoeien met je zoon Vrijer bewegen Verlichten van symptomen HUM

'Knagende vragen over kruiden, voedingssupplementen en homeopathie

'Knagende vragen over kruiden, voedingssupplementen en homeopathie 'Knagende vragen over kruiden, voedingssupplementen en homeopathie Dr BJF (Bart) van den Bemt, apotheker/onderzoeker Afdeling Farmacie, Sint Maartenskliniek Mijn achtertuin Veel middelen zijn dus van planten

Nadere informatie

nieuwsbrief Samenwerking tussen V&VN Centraal en afdeling van belang

nieuwsbrief Samenwerking tussen V&VN Centraal en afdeling van belang nieuwsbrief nummer 50 maart 2015 inhoud: Samenwerking tussen V&VN Centraal en afdeling van belang pagina 1 Vanuit het bestuur pagina 4 De biosimilars komen! pagina 7 Bericht van de werkgroep verpleegkundig

Nadere informatie

Wat kunnen de reumatoloog en de reumaconsulent voor u doen?

Wat kunnen de reumatoloog en de reumaconsulent voor u doen? De reumaconsulent Onlangs heeft u te horen gekregen dat u een reumatische aandoening heeft. Dit kan veel vragen bij u oproepen; over de klachten, de behandeling en hoe u ermee kunt leren leven. De reumatoloog

Nadere informatie

Reumaverpleegkundigen in Nederland: werkgroep Verpleegkundig onderzoek

Reumaverpleegkundigen in Nederland: werkgroep Verpleegkundig onderzoek Reumaverpleegkundigen in Nederland: werkgroep Verpleegkundig onderzoek Yvonne van Eijk-Hustings, PhD, gespecialiseerd verpleegkundige Voorjaarscongres V&VN reumatologie 17 mei 2017 Presentatie Achtergrond:

Nadere informatie

1 november 2014 STRATEGISCH BELEIDSPLAN V&VN AFDELING REUMATOLOGIE. Strategisch Beleidsplan V&VN Reumatologie

1 november 2014 STRATEGISCH BELEIDSPLAN V&VN AFDELING REUMATOLOGIE. Strategisch Beleidsplan V&VN Reumatologie Strategisch Beleidsplan V&VN Reumatologie 2015-2018 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Hoofdstuk 1 Missie en Visie 4 Hoofdstuk 2 Organisatie afdeling 5 Hoofdstuk 3 Doelen en activiteiten 6 a) Oprichten van werkgroepen

Nadere informatie

Reumapoli. Havenziekenhuis. Diagnose en behandeling

Reumapoli. Havenziekenhuis. Diagnose en behandeling Reumapoli Diagnose en behandeling Vroeg opsporen en behandelen van reuma is belangrijk. Mensen met klachten die de huisarts of specialist verdacht vindt voor gewrichtsontsteking/reuma, zien we daarom graag

Nadere informatie

Rituximab. MabThera, Rixathon

Rituximab. MabThera, Rixathon Rituximab MabThera, Rixathon Inhoud Hoe werkt rituximab? 3 Voor welke aandoeningen wordt rituximab gebruikt? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 3 Hoe moet ik het bewaren? 4 Wat zijn mogelijke bijwerkingen? 4

Nadere informatie

Alternatieve behandelmethoden Mening en ervaring van mensen met reuma

Alternatieve behandelmethoden Mening en ervaring van mensen met reuma Alternatieve behandelmethoden Mening en ervaring van mensen met reuma 4 juli 2014 Drs. Patrick Pijnenburg Senior Marktonderzoeker Reumafonds Achtergrond Onderzoek onder het Reumafonds Panel (3.742 leden)

Nadere informatie

Inleiding Wat is artrose De oorzaken van artrose

Inleiding Wat is artrose De oorzaken van artrose Artrose 1237 Inleiding Uw reumatoloog heeft u verteld dat u artrose heeft, een vorm van reuma. Er komen ongetwijfeld veel vragen in u op. Vragen over de aandoening zelf en over de behandeling. Maar misschien

Nadere informatie

REUMATOLOGIE. De (verpleegkundig) reumaconsulent

REUMATOLOGIE. De (verpleegkundig) reumaconsulent REUMATOLOGIE De (verpleegkundig) reumaconsulent De (verpleegkundig) reumaconsulent U hebt gehoord dat er bij u een vorm van reuma is vastgesteld. Het kan zijn dat u nog vragen hebt, of dat er problemen

Nadere informatie

Rituximab Mab Thera. Ziekenhuis Gelderse Vallei

Rituximab Mab Thera. Ziekenhuis Gelderse Vallei Rituximab Mab Thera Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: rituximab. Hoe werkt rituximab? Bij patiënten

Nadere informatie

Rituximab (Mab Thera ) bij reumatische aandoeningen

Rituximab (Mab Thera ) bij reumatische aandoeningen Rituximab (Mab Thera ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel rituximab te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.

Nadere informatie

De reumatoloog. Ziekenhuis Gelderse Vallei

De reumatoloog. Ziekenhuis Gelderse Vallei De reumatoloog Ziekenhuis Gelderse Vallei Inhoud Inleiding 3 Reumatische ziekten 3 Artritis 3 Bindweefselziekten of systeemziekten 3 Artrose 3 Weke delen-reuma 3 Pijnsyndromen 4 De reumatoloog 4 Onderzoek

Nadere informatie

SPORT-scholing Actuele ontwikkelingen

SPORT-scholing Actuele ontwikkelingen SPORT-scholing Actuele ontwikkelingen St. Antonius Academie, Nieuwegein/Utrecht Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt,

Nadere informatie

Methotrexaat. (Ledertrexate, Emthexate )

Methotrexaat. (Ledertrexate, Emthexate ) Methotrexaat (Ledertrexate, Emthexate ) Inhoud Wat doet Methotrexaat bij reumatische aandoeningen? 3 Wat kunt u verwachten van Methotrexaat? 3 Gebruik 3 Bewaren van Methotrexaat 4 Bijverschijnselen 4 Bloedcontrole

Nadere informatie

Methotrexaat (Emthexate, Ledertrexate )

Methotrexaat (Emthexate, Ledertrexate ) Medewerkerinformatie Methotrexaat (Emthexate, Ledertrexate ) Informatie over dit medicijn voor reumatische aandoeningen 1234567890-terTER_ Methotrexaat (Emthexate, Ledertrexate ) Informatie over dit medicijn

Nadere informatie

REUMATOLOGIE. De (verpleegkundig) reumaconsulent

REUMATOLOGIE. De (verpleegkundig) reumaconsulent REUMATOLOGIE De (verpleegkundig) reumaconsulent De (verpleegkundig) reumaconsulent U hebt gehoord dat er bij u een vorm van reuma is vastgesteld. Het kan zijn dat u nog vragen hebt, of dat er problemen

Nadere informatie

HET VOORKÓMEN VAN HANDECZEEM

HET VOORKÓMEN VAN HANDECZEEM HET BELANG VAN ONZE HANDEN Het is wellicht iets waar niemand iedere dag bij stilstaat, maar onze handen zijn erg belangrijk. Zonder handen zouden we dagelijkse klusjes onmogelijk kunnen uitvoeren en zou

Nadere informatie

Leflunomide Voorgeschreven door de reumatoloog

Leflunomide Voorgeschreven door de reumatoloog Leflunomide Voorgeschreven door de reumatoloog Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u leflunomide gaat gebruiken. In deze

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Methotrexaat. (ledertrexate)/ MTX

PATIËNTEN INFORMATIE. Methotrexaat. (ledertrexate)/ MTX PATIËNTEN INFORMATIE Methotrexaat (ledertrexate)/ MTX 2 PATIËNTENINFORMATIE Uw reumatoloog heeft u methotrexaat voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed te

Nadere informatie

Sulfasalazine (Salazopyrine ) Voorgeschreven door de reumatoloog

Sulfasalazine (Salazopyrine ) Voorgeschreven door de reumatoloog Sulfasalazine (Salazopyrine ) Voorgeschreven door de reumatoloog Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u sulfasalazine gaat

Nadere informatie

Hydroxychloroquine (Plaquenil ) bij reumatische aandoeningen

Hydroxychloroquine (Plaquenil ) bij reumatische aandoeningen Hydroxychloroquine (Plaquenil ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel hydroxychloroquine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over

Nadere informatie

Behandeling met tocilizumab (RoActemra )

Behandeling met tocilizumab (RoActemra ) REUMATOLOGIE Behandeling met tocilizumab (RoActemra ) bij reumatoïde artritis BEHANDELING Behandeling met tocilizumab (RoActemra ) Uw reumatoloog heeft u tocilizumab (RoActemra ) voorgeschreven voor de

Nadere informatie

Inleiding. Reumatische ziekten

Inleiding. Reumatische ziekten De reumatoloog Inleiding Ieder jaar bezoekt een groot aantal mensen de huisarts met klachten van het bewegingsapparaat (gewrichten, spieren, pezen en botten). Vaak is de huisarts in staat de diagnose

Nadere informatie

Prednison/ Prednisolon (corticosteroïden) bij reumatische aandoeningen

Prednison/ Prednisolon (corticosteroïden) bij reumatische aandoeningen Prednison/ Prednisolon (corticosteroïden) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel prednison te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over

Nadere informatie

FIA: Fibromyalgie In Actie

FIA: Fibromyalgie In Actie FIA: Fibromyalgie In Actie Groepsbehandeling fibromyalgie Sterk in beweging Inhoud Inleiding 3 Fibromyalgie 3 Voor wie is deze behandeling? 3 Wat is het doel van het behandelprogramma? 3 Screening 4 Intake

Nadere informatie

NSAID s = Non Steroidal Anti Inflammatory Drugs: Diclofenac Indometacine Meloxicam Piroxicam Ibuprofen Naproxen Fenylbutazon Celecoxib Etoricoxib

NSAID s = Non Steroidal Anti Inflammatory Drugs: Diclofenac Indometacine Meloxicam Piroxicam Ibuprofen Naproxen Fenylbutazon Celecoxib Etoricoxib Ontstekingsremmende pijnstillers NSAID s = Non Steroidal Anti Inflammatory Drugs: Diclofenac Indometacine Meloxicam Piroxicam Ibuprofen Naproxen Fenylbutazon Celecoxib Etoricoxib Inhoud Hoe werkt NSAID?

Nadere informatie

Informatie over het geneesmiddel Methotrexaat (Emthexate, Ledertrexate )

Informatie over het geneesmiddel Methotrexaat (Emthexate, Ledertrexate ) Patiënteninformatie Informatie over het geneesmiddel Methotrexaat (Emthexate, Ledertrexate ) rkz.nl Uw reumatoloog heeft u Methotrexaat voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening.

Nadere informatie

Sulfasalazine. (Salazopyrine) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Bij reumatische aandoeningen

Sulfasalazine. (Salazopyrine) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Bij reumatische aandoeningen Sulfasalazine (Salazopyrine) Bij reumatische aandoeningen U heeft in overleg met uw behandelend arts besloten dat u in verband met reumatische klachten sulfasalazine gaat gebruiken of u overweegt dit te

Nadere informatie

Azathioprine (Imuran ) bij reumatische aandoeningen

Azathioprine (Imuran ) bij reumatische aandoeningen Azathioprine (Imuran ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel azathioprine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.

Nadere informatie

Methotrexaat (Emthexate, Ledertrexate )

Methotrexaat (Emthexate, Ledertrexate ) Methotrexaat Methotrexaat (Emthexate, Ledertrexate ) Uw reumatoloog heeft u Methotrexaat voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed te kunnen gebruiken, is

Nadere informatie

Leflunomide. Voorgeschreven door de reumatoloog. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op

Leflunomide. Voorgeschreven door de reumatoloog. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op Leflunomide Voorgeschreven door de reumatoloog Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u het medicijn leflunomide gaat gebruiken.

Nadere informatie

Behandeling ziekte van Bechterew

Behandeling ziekte van Bechterew 20/12/2018 Behandeling ziekte van Bechterew 1 Afspraken op de polikliniek Tijdens de afspraak op de polikliniek Reumatologie van de Sint Maartenskliniek spreken wij uitgebreid met u over uw aandoening,

Nadere informatie

Behandeling met rituximab (MabThera ) bij reumatoïde artritis

Behandeling met rituximab (MabThera ) bij reumatoïde artritis REUMATOLOGIE Behandeling met rituximab (MabThera ) bij reumatoïde artritis BEHANDELING Behandeling met rituximab (MabThera ) bij reumatoïde artritis Uw arts heeft u voorgesteld om uw reumatoïde artritis

Nadere informatie

Azathioprine Imuran, Azafalk

Azathioprine Imuran, Azafalk Azathioprine Imuran, Azafalk Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: azathioprine. Hoe werkt azathioprine?

Nadere informatie

Sulfasalazine (Salazopyrine )

Sulfasalazine (Salazopyrine ) Sulfasalazine (Salazopyrine ) Voorgeschreven door de reumatoloog Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u sulfasalazine gaat

Nadere informatie

Behandeling met infliximab

Behandeling met infliximab REUMATOLOGIE/INTERNE GENEESKUNDE Behandeling met infliximab bij reumatoïde artritis BEHANDELING Behandeling met infliximab bij reumatoïde artritis Uw arts heeft u voorgesteld uw reumatoïde artritis (RA)

Nadere informatie

Adalimumab. (Humira ) Sterk in beweging

Adalimumab. (Humira ) Sterk in beweging Adalimumab (Humira ) Sterk in beweging Inhoudsopgave Hoe werkt het? 3 Hoe wordt het gebruikt? 3 Bijwerkingen 4 Andere geneesmiddelen 5 Zwangerschap 5 Autorijden 5 Vaccinaties 5 Wanneer u op vakantie gaat

Nadere informatie

Hydroxychloroquine (Plaquenil ) Voorgeschreven door de reumatoloog

Hydroxychloroquine (Plaquenil ) Voorgeschreven door de reumatoloog Hydroxychloroquine (Plaquenil ) Voorgeschreven door de reumatoloog Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2014 pavo 0902 Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u hydroxychloroquine gaat gebruiken.

Nadere informatie

Tofacitinib. Xeljanz

Tofacitinib. Xeljanz Tofacitinib Xeljanz Inhoud Hoe werkt tofacitinib? 3 Voor welke aandoeningen wordt tofacitinib gebruikt? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 3 Hoe moet ik het bewaren? 3 Wat zijn mogelijke bijwerkingen? 4 Zijn

Nadere informatie

Inleiding 3. Hoe werkt het medicijn? 3. Voor welke aandoeningen wordt het gebruikt? 3. Hoe moet ik het gebruiken? 3. Hoe moet ik het bewaren?

Inleiding 3. Hoe werkt het medicijn? 3. Voor welke aandoeningen wordt het gebruikt? 3. Hoe moet ik het gebruiken? 3. Hoe moet ik het bewaren? Apremilast Otezla Inhoud Inleiding 3 Hoe werkt het medicijn? 3 Voor welke aandoeningen wordt het gebruikt? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 3 Hoe moet ik het bewaren? 4 Wat zijn mogelijke bijwerkingen? 4 Zijn

Nadere informatie

Verpleegkundig reumaconsulent

Verpleegkundig reumaconsulent Verpleegkundig reumaconsulent Wat is een verpleegkundig reumaconsulent? Een verpleegkundig reumaconsulent is een verpleegkundige die zich heeft gespecialiseerd in de zorg voor reumapatiënten. Zij geeft

Nadere informatie

Plaquenil. (Hydroxychloroquine) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Bij reumatische aandoeningen

Plaquenil. (Hydroxychloroquine) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Bij reumatische aandoeningen Plaquenil (Hydroxychloroquine) Bij reumatische aandoeningen U heeft in overleg met uw behandelend arts besloten dat u in verband met reumatische klachten Plaquenil gaat gebruiken of u overweegt dit te

Nadere informatie

Anakinra Kineret. Ziekenhuis Gelderse Vallei

Anakinra Kineret. Ziekenhuis Gelderse Vallei Anakinra Kineret Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: anakinra. Hoe werkt anakinra? Bij patiënten met een

Nadere informatie

St. Antonius Ziekenhuis

St. Antonius Ziekenhuis REUMATOLOGIE Behandeling met methotrexaat BEHANDELING Behandeling met methotrexaat Uw reumatoloog heeft u methotrexaat voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn

Nadere informatie

Vragenlijst Evaluatie van uw reumazorg. Versie 6.0

Vragenlijst Evaluatie van uw reumazorg. Versie 6.0 Vragenlijst Evaluatie van uw reumazorg Versie 6.0 Introductie Deze vragenlijst is bedoeld om de kwaliteit van uw reumazorg zichtbaar te maken. Daarbij zijn uw ervaringen met de reumazorg leidend. Door

Nadere informatie

Infliximab (Remicade ) bij reumatische aandoeningen

Infliximab (Remicade ) bij reumatische aandoeningen Infliximab (Remicade ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel infliximab te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.

Nadere informatie

Abatacept Orencia. Ziekenhuis Gelderse Vallei

Abatacept Orencia. Ziekenhuis Gelderse Vallei Abatacept Orencia Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: abatacept. Hoe werkt abatacept? Bij patiënten met

Nadere informatie

SPORT IN DE SPREEKKAMER Tekst: Sien van Oeveren Beeld: Masha Kart Photography, Mathieu van Pelt

SPORT IN DE SPREEKKAMER Tekst: Sien van Oeveren Beeld: Masha Kart Photography, Mathieu van Pelt Lifestyleadviezen zijn steeds belangrijker geworden. Dat is goede voeding, bewegen en stress vermijden. Zulk soort dingen zijn vaak gebaseerd op [mijn] eigen ervaring en eigen gedachten daarover, wat je

Nadere informatie

Ustekinumab. Stelara

Ustekinumab. Stelara Ustekinumab Stelara Inhoud Hoe werkt ustekinumab? 3 Voor welke aandoeningen wordt ustekinumab gebruikt? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 3 Hoe moet ik het bewaren? 4 Wat zijn mogelijke bijwerkingen? 4 Zijn

Nadere informatie

Secukinumab Cosentyx. Ziekenhuis Gelderse Vallei

Secukinumab Cosentyx. Ziekenhuis Gelderse Vallei Secukinumab Cosentyx Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: secukinumab. Hoe werkt secukinumab? Bij patiënten

Nadere informatie

Methotrexaat Voorgeschreven door de reumatoloog

Methotrexaat Voorgeschreven door de reumatoloog Methotrexaat Voorgeschreven door de reumatoloog Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u het medicijn methotrexaat gaat gebruiken.

Nadere informatie

POLYMYALGIA RHEUMATICA (PMR) FRANCISCUS GASTHUIS

POLYMYALGIA RHEUMATICA (PMR) FRANCISCUS GASTHUIS POLYMYALGIA RHEUMATICA (PMR) FRANCISCUS GASTHUIS Inleiding U heeft van uw reumatoloog te horen gekregen dat u Polymyalgia Rheumatica (PMR) heeft. In deze folder vindt u algemene informatie over PMR. Mogelijk

Nadere informatie

INFORMATIE OVER INFLIXIMAB (REMICADE ) FRANCISCUS VLIETLAND

INFORMATIE OVER INFLIXIMAB (REMICADE ) FRANCISCUS VLIETLAND INFORMATIE OVER INFLIXIMAB (REMICADE ) FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw reumatoloog heeft u een anti-tnf middel voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed te

Nadere informatie

Reumatologie. Behandeling met methotrexaat

Reumatologie. Behandeling met methotrexaat Reumatologie Behandeling met methotrexaat BEHANDELING Behandeling met methotrexaat (Emthexate, Ledertrexate ) Uw reumatoloog heeft u methotrexaat voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening.

Nadere informatie

REUMATOLOGIE. Patient Reported Outcomes (PROs) Uw ervaringen in kaart

REUMATOLOGIE. Patient Reported Outcomes (PROs) Uw ervaringen in kaart REUMATOLOGIE Patient Reported Outcomes (PROs) Uw ervaringen in kaart Patient Reported Outcomes (PROs) U wordt in ons ziekenhuis behandeld tegen reuma. Onze reumatologen en verpleegkundigen zijn erg benieuwd

Nadere informatie

Goed voorbereid naar de polikliniek Reumatologie. Pantaleon Medisch Centrum Panningen

Goed voorbereid naar de polikliniek Reumatologie. Pantaleon Medisch Centrum Panningen Goed voorbereid naar de polikliniek Reumatologie Pantaleon Medisch Centrum Panningen Inhoudsopgave Wat neemt u mee? 3 Waar meldt u zich? 3 Als u niet kunt komen 3 Uw bezoek aan de reumatoloog 3 Maartensapotheek

Nadere informatie

Methotrexaat bij reuma Ledertrexate, Emthexate, Metoject

Methotrexaat bij reuma Ledertrexate, Emthexate, Metoject Methotrexaat bij reuma Ledertrexate, Emthexate, Metoject Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: methotrexaat.

Nadere informatie

Rituximab (Mabthera )

Rituximab (Mabthera ) Rituximab (Mabthera ) Maatschap reumatologie Kennemerland RITUXIMAB (MABTHERA ) Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel Rituximab te behandelen. Deze folder geeft informatie over dit

Nadere informatie

Azathioprine. (Imuran)

Azathioprine. (Imuran) Azathioprine (Imuran) Bij reumatische aandoeningen In overleg met uw reumatoloog heeft u besloten om azathioprine (Imuran) te gaan gebruiken of u overweegt dit te gaan doen. Deze folder geeft informatie

Nadere informatie

Etanercept. (Enbrel ) Sterk in beweging

Etanercept. (Enbrel ) Sterk in beweging Etanercept (Enbrel ) Sterk in beweging Inhoudsopgave Wanneer wordt het gebruikt en hoe werkt het 3 Hoe wordt het gebruikt? 3 Mogelijke bijwerkingen 4 Andere geneesmiddelen 5 Zwangerschap en borstvoeding

Nadere informatie

Abatacept (Orencia ) subcutaan bij reumatische aandoeningen

Abatacept (Orencia ) subcutaan bij reumatische aandoeningen Abatacept (Orencia ) subcutaan bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel abatacept te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.

Nadere informatie

Methotrexaat bij kinderen. (Ledertrexate, Emthexate )

Methotrexaat bij kinderen. (Ledertrexate, Emthexate ) Methotrexaat bij kinderen (Ledertrexate, Emthexate ) Inhoud Wanneer wordt het gebruikt en hoe werkt het? 3 Hoe wordt het gebruikt? 3 Bloedcontrole 4 Bewaren van Methotrexaat 4 Mogelijke bijwerkingen 4

Nadere informatie

nieuwsbrief Bestuurslid Judith Scheepe: gewone reumaverpleegkundige

nieuwsbrief Bestuurslid Judith Scheepe: gewone reumaverpleegkundige nieuwsbrief nummer 49 december 2014 inhoud: Artikel pagina 1 Artikel pagina 4 Artikel pagina 4 Artikel pagina 7 Artikel pagina 9 Artikel pagina 9 Bestuurslid Judith Scheepe: gewone reumaverpleegkundige

Nadere informatie

Infliximab. Remsima of Remicade

Infliximab. Remsima of Remicade Infliximab Remsima of Remicade Inhoudsopgave Wanneer wordt het gebruikt en hoe werkt het? 3 Hoe wordt het gebruikt? 3 Bijwerkingen 4 Zwangerschap en vruchtbaarheid 5 Autorijden 5 Vaccinaties 5 Noteer hier

Nadere informatie

Infliximab Inflectra, Remicade, Remsima

Infliximab Inflectra, Remicade, Remsima Infliximab Inflectra, Remicade, Remsima Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: infliximab. Hoe werkt infliximab?

Nadere informatie

Anakinra (Kineret) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Anakinra (Kineret) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Anakinra (Kineret) U heeft in overleg met uw arts besloten dat u anakinra gaat gebruiken of u denkt daarover na. Deze folder geeft u informatie over dit geneesmiddel. Neem altijd uw verzekeringsgegevens

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Infliximab Voorgeschreven door de reumatoloog

Patiënteninformatie. Infliximab Voorgeschreven door de reumatoloog Patiënteninformatie Infliximab Voorgeschreven door de reumatoloog Inhoud Inleiding... 3 Werking van infliximab... 3 Wanneer wordt infliximab voorgeschreven?... 3 Voorbereiding... 3 Het gebruik van infliximab...

Nadere informatie

CardioVasculair Risicomanagement bij Reumatische Ziekten. Inger Meek, MD, PhD Reumatoloog Radboudumc Nijmegen

CardioVasculair Risicomanagement bij Reumatische Ziekten. Inger Meek, MD, PhD Reumatoloog Radboudumc Nijmegen CardioVasculair Risicomanagement bij Reumatische Ziekten Inger Meek, MD, PhD Reumatoloog Radboudumc Nijmegen Disclosure belangen spreker Als voorzitter Stichting Reumarun sponsoring ontvangen van Abbvie,

Nadere informatie

Rapportage patiëntenenquête in het kader van zorgvernieuwingsproject ReumaNetAmsterdam. Oktober 2010

Rapportage patiëntenenquête in het kader van zorgvernieuwingsproject ReumaNetAmsterdam. Oktober 2010 Rapportage patiëntenenquête in het kader van zorgvernieuwingsproject ReumaNetAmsterdam Oktober 2010 Inhoud Samenvatting 2 Resultaten 3 Eerste vragenlijst 5 Tweede vragenlijst 6 Bijlagen 8 2 Patiëntenenquête

Nadere informatie

Sulfasalazine (Salazopyrine ) Voorgeschreven door de reumatoloog

Sulfasalazine (Salazopyrine ) Voorgeschreven door de reumatoloog Sulfasalazine (Salazopyrine ) Voorgeschreven door de reumatoloog Albert Schweitzer ziekenhuis februari 2011 pavo 0909 Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u sulfasalazine gaat gebruiken.

Nadere informatie

DISH Ziekte van Forestier

DISH Ziekte van Forestier DISH Ziekte van Forestier Inleiding Bij u is vastgesteld dat u DISH heeft, ook wel de ziekte van Forestier genoemd. U heeft hierdoor vooral s ochtends last van stijfheid van de borst- en lendenwervelkolom.

Nadere informatie

Leflunomide. (Arava) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Bij reumatische aandoeningen

Leflunomide. (Arava) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Bij reumatische aandoeningen Leflunomide (Arava) Bij reumatische aandoeningen In overleg met uw reumatoloog heeft u besloten dat u Leflunomide gaat gebruiken voor behandeling van uw reumatische aandoening of u overweegt dit te doen.

Nadere informatie

Sulfasalazine. Salazopyrine

Sulfasalazine. Salazopyrine Sulfasalazine Salazopyrine Inhoudsopgave 3 Hoe werkt sulfasalazine? 3 Voor welke aandoeningen gebruik je sulfasalazine? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 3 Hoe bewaar ik sulfasalazine? 3 Welke bijwerkingen

Nadere informatie

Infliximab Voorgeschreven door de reumatoloog

Infliximab Voorgeschreven door de reumatoloog Infliximab Voorgeschreven door de reumatoloog Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u infliximab gaat gebruiken. Voor deze

Nadere informatie

NHPR. Nederlandse Health Professionals in de Reumatologie Divisie van de Nederlandse Vereniging voor Reumatologie.

NHPR. Nederlandse Health Professionals in de Reumatologie Divisie van de Nederlandse Vereniging voor Reumatologie. NHPR Nederlandse Health Professionals in de Reumatologie Divisie van de Nederlandse Vereniging voor Reumatologie Jaarverslag 2016 Inleiding De NHPR is een divisie van de Nederlandse Vereniging voor Reumatologie

Nadere informatie

Reumatologie. Patiënteninformatie. NSAID's. Ontstekingsremmende pijnstillers. Slingeland Ziekenhuis

Reumatologie. Patiënteninformatie. NSAID's. Ontstekingsremmende pijnstillers. Slingeland Ziekenhuis Reumatologie NSAID's i Patiënteninformatie Ontstekingsremmende pijnstillers Slingeland Ziekenhuis Algemeen NSAID's (Niet Steroïde Anti Inflammatoire Drug) zijn ontstekingsremmende pijnstillers. Deze medicijnen

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Starten met biologicals

PATIËNTEN INFORMATIE. Starten met biologicals PATIËNTEN INFORMATIE Starten met biologicals 2 PATIËNTENINFORMATIE Deze folder biedt algemene informatie over de behandeling van reumatische aandoeningen met biologicals. Uw reumatoloog en reumaconsulent

Nadere informatie

Inhoud. Hoe werkt apremilast? 3. Voor welke aandoeningen wordt apremilast gebruikt? 3. Hoe moet ik het gebruiken? 3. Hoe moet ik het bewaren?

Inhoud. Hoe werkt apremilast? 3. Voor welke aandoeningen wordt apremilast gebruikt? 3. Hoe moet ik het gebruiken? 3. Hoe moet ik het bewaren? Apremilast Otezla Inhoud Hoe werkt apremilast? 3 Voor welke aandoeningen wordt apremilast gebruikt? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 3 Hoe moet ik het bewaren? 4 Wat zijn mogelijke bijwerkingen? 4 Zijn er

Nadere informatie

UMC St Radboud. Dubbeltaakonderzoek. Parkinson

UMC St Radboud. Dubbeltaakonderzoek. Parkinson UMC St Radboud Dubbeltaakonderzoek bij Parkinson Patiënteninformatie U ontvangt deze folder omdat u de polikliniek Neurologie van het UMC St Radboud te Nijmegen bezocht in verband met de ziekte van Parkinson.

Nadere informatie

Leflunomide (Arava ) Voorgeschreven door de reumatoloog

Leflunomide (Arava ) Voorgeschreven door de reumatoloog Leflunomide (Arava ) Voorgeschreven door de reumatoloog Albert Schweitzer ziekenhuis juli 2013 pavo 0905 Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u leflunomide gaat gebruiken. In deze folder

Nadere informatie

Informatie medicijngebruik. Biologicals. Reumatologie

Informatie medicijngebruik. Biologicals. Reumatologie Informatie medicijngebruik Biologicals Reumatologie Inhoudsopgave Werking Biologicals...4 Vooronderzoek...5 Voorlichting...5 Toedieningswijze...6 Bewaren...6 Bijwerkingen...7 Zwangerschap en borstvoeding...7

Nadere informatie

Wanneer wordt het gebruikt en hoe werkt het? 3. Hoe wordt het gebruikt? 3. Mogelijke bijwerkingen 4. Zwangerschap en vruchtbaarheid 4

Wanneer wordt het gebruikt en hoe werkt het? 3. Hoe wordt het gebruikt? 3. Mogelijke bijwerkingen 4. Zwangerschap en vruchtbaarheid 4 Abatacept Orencia Inhoud Wanneer wordt het gebruikt en hoe werkt het? 3 Hoe wordt het gebruikt? 3 Mogelijke bijwerkingen 4 Zwangerschap en vruchtbaarheid 4 Andere geneesmiddelen 4 Autorijden 5 Vaccinaties

Nadere informatie

Methotrexaat Voorgeschreven door de reumatoloog

Methotrexaat Voorgeschreven door de reumatoloog Methotrexaat Voorgeschreven door de reumatoloog Albert Schweitzer ziekenhuis juli 2013 pavo 0906 Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u methotrexaat (MTX) gaat gebruiken. In deze folder leest

Nadere informatie

Ongedifferentieerde spondylarthropathieën (gewrichtsontsteking)

Ongedifferentieerde spondylarthropathieën (gewrichtsontsteking) Ongedifferentieerde spondylarthropathieën (gewrichtsontsteking) Inleiding Bij u is vastgesteld dat u een ongedifferentieerde spondylarthropathie (gewrichtsontsteking) heeft. De klachten die u als gevolg

Nadere informatie

Physician assistant (PA) Arts-ondersteuner reumatologie

Physician assistant (PA) Arts-ondersteuner reumatologie Physician assistant (PA) Arts-ondersteuner reumatologie Binnenkort heeft u een afspraak met een physician assistant van het Regionaal Reumacentrum. De physician assistant (PA) biedt patiënten extra zorg

Nadere informatie

Nieuwsbrief voor ruim 2 miljoen Nederlanders met reuma. Helpt u mee om reumatoïde artritis (RA) te voorkomen?

Nieuwsbrief voor ruim 2 miljoen Nederlanders met reuma. Helpt u mee om reumatoïde artritis (RA) te voorkomen? 18 e Jaargang Nummer 1 Januari 2019 Nieuwsbrief voor ruim 2 miljoen Nederlanders met reuma Helpt u mee om reumatoïde artritis (RA) te voorkomen? De bloedtest bestaat al. Nu zorgen dat deze snel in de ziekenhuizen

Nadere informatie

Adalimumab (Humira ) bij reumatische aandoeningen

Adalimumab (Humira ) bij reumatische aandoeningen Adalimumab (Humira ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel adalimumab te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.

Nadere informatie

Sulfasalazine (Salazopyrine EC, salazosulfapyridine) bij reumatische aandoeningen

Sulfasalazine (Salazopyrine EC, salazosulfapyridine) bij reumatische aandoeningen Sulfasalazine (Salazopyrine EC, salazosulfapyridine) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel sulfasalazine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft

Nadere informatie

Behandeling met infliximab

Behandeling met infliximab REUMATOLOGIE/INTERNE GENEESKUNDE Behandeling met infliximab bij reumatoïde artritis BEHANDELING Behandeling met infliximab bij reumatoïde artritis Uw arts heeft voorgesteld uw reumatoïde artritis (RA)

Nadere informatie

Afd. Reumatologie, Bernhoven

Afd. Reumatologie, Bernhoven Nieuwsbrief januari 2019 Afd. Reumatologie, Bernhoven Nistelrodeseweg 10, 5406 PT Uden T: 0413-401965 https://www.bernhoven.nl/reumatologie Beste lezer, In deze nieuwsbrief leest u: - hoe u het beste om

Nadere informatie

INFORMATIE OVER METHOTREXAAT (LEDERTREXATE EMTHEXATE ) FRANCISCUS VLIETLAND

INFORMATIE OVER METHOTREXAAT (LEDERTREXATE EMTHEXATE ) FRANCISCUS VLIETLAND INFORMATIE OVER METHOTREXAAT (LEDERTREXATE EMTHEXATE ) FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw reumatoloog heeft u een ziekteremmend medicijn voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening.

Nadere informatie

Reuma of artrose. En dan?

Reuma of artrose. En dan? Reuma of artrose Reuma of artrose. En dan? Evean helpt en wijst u de weg 447.013 Evean. Midden in het leven. EVNZW20170578-Correctie folder Reuma en Artrose_DEF.indd 1 19/09/17 12:12 Reuma of artrose?

Nadere informatie

Reumatologie. methotrexaat

Reumatologie. methotrexaat Reumatologie methotrexaat 1 Uw reumatoloog heeft u methotrexaat voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed te kunnen gebruiken, is het belangrijk dat u er een

Nadere informatie

Arava. Leflunomide. Sterk in beweging

Arava. Leflunomide. Sterk in beweging Arava Leflunomide Sterk in beweging Inhoudsopgave Werking 3 Gebruik 3 Bijverschijnselen 4 Gebruik bij zwangerschapswens 5 Gebruik naast andere medicijnen 5 Vaccinaties 5 Sint Maartenskliniek 7 Colofon

Nadere informatie

Ustekinumab Stelara. Ziekenhuis Gelderse Vallei

Ustekinumab Stelara. Ziekenhuis Gelderse Vallei Ustekinumab Stelara Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: ustekinumab. Hoe werkt ustekinumab? Bij patiënten

Nadere informatie

Nieuwsbrief CSA 2013

Nieuwsbrief CSA 2013 Nieuwsbrief CSA 2013 2 Nieuwsbrief over het CSAonderzoek (Clinically Suspect Artralgia cohort) Geachte mevrouw of meneer, Afgelopen jaar heeft u toegestemd om mee te doen aan het CSA onderzoek. In deze

Nadere informatie

Adalimumab Humira. Ziekenhuis Gelderse Vallei

Adalimumab Humira. Ziekenhuis Gelderse Vallei Adalimumab Humira Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: adalimumab. Hoe werkt adalimumab? Bij patiënten

Nadere informatie

REUMATOÏDE ARTRITIS FRANCISCUS GASTHUIS

REUMATOÏDE ARTRITIS FRANCISCUS GASTHUIS REUMATOÏDE ARTRITIS FRANCISCUS GASTHUIS Inleiding Uw reumatoloog heeft u verteld dat u reumatoïde artritis (RA) heeft, een vorm van reuma. Er komen ongetwijfeld veel vragen in u op. Vragen over de aandoening

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Rituximab terTER_

Patiënteninformatie. Rituximab terTER_ Patiënteninformatie Rituximab 1234567890-terTER_ Rituximab Ter voorbereiding op uw afspraak informeren we u met deze folder over de gang van zaken rondom rituximab. Daarnaast zetten we een aantal praktische

Nadere informatie