voor het bepalen en interpreteren van de ademhaling. In paragraaf 6.3 is de inhoudelijke analyse opgenomen van het observeren van de ademhaling.

Transcriptie

1 Je hebt muziekles. Het is al laat, dus je moet hard fietsen om op tijd te komen. Hijgend kom je bij de muziekschool aan, nog net op tijd. Je speelt trompet en dat vraagt een goede ademtechniek; vandaar dat jullie altijd beginnen met ademhalingsoefeningen. Met schrik denk je terug aan die lekkere pizza. Zullen ze het ruiken? Je probeert zo te ademen, dat je adem zo min mogelijk te ruiken zal zijn. Je muziekleraar let echter scherp op en maant je tot een goede techniek. Maar het lukt niet zo best. Je bent nog aan het nahijgen en je ademt veel te krampachtig, omdat je bang bent dat ze je ruiken. Ademhalen gebeurt niet bewust. Wel kun je op elk moment de ademhalingsbewegingen beïnvloeden. Als je gaat letten op je eigen ademhaling, ga je gelijk anders ademen. Dit is een belangrijk gegeven waar je rekening mee moet houden als je de ademhaling gaat observeren. Om een betrouwbare observatie te hebben, moet je dus maatregelen nemen. Daarover leer je meer in dit hoofdstuk. De ademhaling observeren omvat een aantal aspecten, die in de studieopdrachten aan de orde komen. Met behulp van de studieopdrachten in paragraaf 6.2 verwerf je inzicht in achtergronden en uitvoeringsstandaarden voor het bepalen van de ademhaling. In paragraaf 6.3 is de inhoudelijke analyse opgenomen van het observeren van de ademhaling (6.3.1). Met behulp van de studieopdrachten in paragraaf 6.2 verwerf je inzicht in achtergronden voor het bepalen en interpreteren van de ademhaling. In paragraaf 6.3 is de inhoudelijke analyse opgenomen van het observeren van de ademhaling. Bespreek de antwoorden op de studieopdrachten met medestudenten en raadpleeg je handboeken en de cd-rom Observatietechnieken. Zijn er nog zaken die je wilt wijzigen in je studieplanning naar aanleiding van je ervaringen met de vorige hoofdstukken of misschien in je studieaanpak? 51

2 Als je aan het zwemmen bent zie je vlakbij een paar kinderen die proberen zolang mogelijk onder water te blijven. Proestend komen ze na een tijdje weer boven water. Terwijl je het spelletje bekijkt vraag je je af hoe lang je eigenlijk onder water kunt blijven. 1 a Hoe lang kan een mens eigenlijk zonder zuurstof? Je loopt stage in een algemeen ziekenhuis op een chirurgische afdeling. Je vertelt je werkbegeleider dat je in verband met je leerdoelen wat meer wilt weten over het observeren en vooral het tellen van de ademhaling. Je collega schiet in de lach. Leren jullie dat nog steeds? Dat is echt onzin, je doet het nooit in de praktijk. Af en toe op een IC of op een kinderafdeling misschien, maar op de basisafdelingen komt dat echt niet voor. Nee, daar zou ik me maar niet zo druk om maken, er zijn belangrijker dingen. 2 a Discussieer met je studiegenoten over de zin en onzin van het tellen van de ademhaling. Waarom zou je het wel of juist niet doen? Vind je ook dat het niet nodig is om te leren hoe je de ademhaling kunt observeren? Schrijf de belangrijkste conclusies op. 52 Observatietechnieken

3 Peter, student verpleegkunde, heeft zojuist geleerd hoe je de ademhaling kunt observeren. Zijn oma is al jaren longpatiënt. Ze krijgt regelmatig thuis zuurstof toegediend als dat nodig is. Hij weet wel dat zij moeilijk ademhaalt, maar hoe en wat precies daar heeft hij nooit zo bij stil gestaan. Omdat hij zijn moeder heeft beloofd vanavond even bij oma langs te gaan, besluit hij de inhoudelijke analyse hierover nog eens goed te bekijken. 3 a Bestudeer de inhoudelijke analyse van het observeren van de ademhaling in paragraaf en bedenk welke punten jij zou willen onthouden als je Peter was en dus vanavond naar je oma zou gaan. Vergelijk je antwoorden met de informatie die je op de cd-rom gevonden hebt. Het gaat niet goed met de oma van Peter. Ze heeft koorts en haar toestand verslechtert. De huisarts heeft gezegd dat het goed is als er steeds iemand bij haar blijft. De familie heeft daar een schema voor opgesteld en ook Peter doet mee. Als hij op een avond bij zijn oma zit, schrikt hij: haar ademhaling stopt. Bezorgd kijkt hij naar haar en hij pakt haar arm om de pols te tellen. Ineens gaat zijn oma weer verder ademen, een paar diepe zuchten en weer wat gewone ademhalingen. Vanaf dat moment gebeurt het regelmatig dat de ademhaling even stokt. Peter besluit om dit toch maar even door te geven aan de huisarts. Terwijl hij wil gaan bellen, komt de wijkverpleegkundige. Peter vertelt haar wat hij gezien heeft aan de ademhaling. 53

4 4 a Stel dat jij die verpleegkundige zou zijn. Welke uitleg zou je aan Peter geven? 4 b De ademhaling van oma is volgens een bepaald patroon, dat er in een grafiekje als volgt uitziet (zie onderstaande figuur). Ademhalingpatroon volgens Cheyne-Stokes 4 c Zo zijn er nog meer ademhalingspatronen die elk een eigen naam hebben, zoals de ademhaling volgens Kussmaul, tachypnoe, hyperpnoe, apneu, bradypnoe, Biot, dyspnoe. Bekijk de videofragmenten van de verschillende ademhalingspatronen op de cd-rom Zoek eens op welke patronen bij deze namen horen. Zet elk patroon uit in een tekening en noteer tevens wat kenmerkend is aan het patroon en hoe het ontstaat. Kussmaul tachypnoe hyperpnoe apnoe bradypnoe 54 Observatietechnieken

5 Biot dyspnoe Je loopt stage in de psychiatrie. Bart is een zorgvrager van 35 jaar die meerdere keren achter elkaar psychotisch is geweest. Bart is iemand die graag op de hoogte is van alles wat er gaat gebeuren. Hij is al meerdere keren opgenomen geweest in de psychiatrie en weet veel van de gang van zaken. Dit heeft tot gevolg dat hij nogal eens misbruik maakt van zijn kennis en ervaring en daarmee mensen op een dwaalspoor kan brengen. Jij vindt Bart daarom best een moeilijk iemand om te begeleiden, vooral omdat hij nog steeds randpsychotisch is. Hij gebruikt nu verschillende medicijnen tegen psychosen en angst. De psychiater heeft gisteren besloten dat hij er nog een middel bij krijgt, maar daarvoor moet goed de ademhaling van Bart geobserveerd worden. De combinatie van de verschillende medicijnen geeft namelijk de kans op een ademhalingsdepressie of zelfs een ademhalingsstilstand. Er is afgesproken dat vanaf vandaag driemaal op een dag de ademhaling geteld moet worden. 5 a Jij moet het nu voor de eerste keer gaan doen. Bedenk hoe je dat aan gaat pakken en welke informatie je aan Bart geeft. Bedenk ook hoe je dat gaat doen als het de tweede keer is dat je de ademhaling bij hem gaat tellen. 55

6 Je telt de ademhalingsfrequentie door te kijken naar het rijzen en dalen van de borst van de zorgvrager. Bij de zorgvrager kan een borst- of een buikademhaling op de voorgrond staan. Over het algemeen komt een gecombineerde ademhaling voor. Ook andere aspecten van de ademhaling zijn van belang voor een adequate zorgverlening. In deze analyse komen de te observeren aspecten tot uitdrukking. Zorgvrager 1 Raadpleeg het ver- Lees vorige notities en Om continuïteit van de zorg Let op het doel van de pleegkundig dossier. eventuele extra aandachts- te waarborgen. handeling. punten. 2 Bereid de zorgvra- Vertel niet dat je de adem- Weten dat de ademhaling Meestal wordt de ademha- ger voor. haling observeert, maar ga geteld wordt, beïnvloedt de ling vlak voor of na het na of de zorgvrager ontspan- wijze van ademen. polstellen geobserveerd. nen is. Mocht de zorgvrager op de hoogte zijn, tel dan 1 minuut in plaats van de 30 seconden. Vermeld het in de rapportage als de zorgvrager gespannen is. Na inspanningen, de zorgvrager 15 minuten laten rusten. Een truc is om te doen alsof je de pols telt en intussen de ademhaling te observeren. Omgeving 3 Breng de omgeving Zet het sein aan. Zodat je bereikbaar blijft. in orde. Lawaai beïnvloedt de adem- Zorg ervoor dat er geen haling. lawaai in de omgeving is. 56 Observatietechnieken

7 Techniek 4 Was en/of desinfecteer de handen. Volgens standaardprocedure. Ter voorkoming van het overdragen van micro-organismen. Hanteer de in de instelling geldende richtlijnen. 5 Verzamel de benodigdheden. Pak pen en papier, polsteller (30 seconden) of horloge met secondewijzer. Zorgvrager 6 Observeer de zorgvrager en breng hem in de juiste houding. Let op mogelijke emotie, spanning en dergelijke. Laat de zorgvrager zitten of liggen, zodanig dat je borst en buik kunt zien bewegen. Emoties beïnvloeden de ademhaling. Omgeving Geen bijzonderheden. Techniek 7 Tel de ademhaling. Tel elke in- en uitademhaling voor één ademhaling. Tel minimaal gedurende 30 seconden en kijk daarbij naar het rijzen en dalen van de borst. Tel bij een onregelmatige ademhaling één hele minuut. Probeer te voorkomen dat de zorgvrager merkt dat je de ademhaling observeert. Begin bij de inademing te tellen. 57

8 8 Observeer de wijze van ademen. Let op: regelmaat diepte ademgeluiden reuk. Dit is van belang voor de verpleging en de behandeling. Let erop of de zorgvrager ontspannen ademhaalt of zich extra moet inspannen om te ademen. Let ook op het gelaat van de zorgvrager: kleur bewegen van neusvleugels bewegen van spieren in de hals. Ter herkenning van symptomen van dyspnoe. 9 Schrijf de waarde op. Maak een kladnotitie van de observaties van de ademhaling. Vermenigvuldig de frequentie met de factor 2 als je een halve minuut geteld hebt. Zo voorkom je dat je de observatiegegevens vergeet. Herhaal bij onzekerheid over eigen observaties de procedure of vraag een collega de ademhaling van de zorgvrager te observeren. Zorgvrager 10 Vertel de zorgvrager de ademhalingsfrequentie. Vertel de zorgvrager de ademhalingsfrequentie en eventuele andere bijzonderheden. Leg uit waarom je van tevoren geen uitleg hebt gegeven. Let hierbij op gemaakte afspraken. Weten dat de ademhaling geteld wordt, beïnvloedt de wijze van ademhalen. 11 Help de zorgvrager in de gewenste houding. Help de zorgvrager in de gewenste houding. Stimuleert het welbevinden van de zorgvrager. Omgeving 12 Breng de omgeving in orde. Zet het sein uit. Zorg ervoor dat de zorgvrager bij zijn spullen kan. Bevordert het comfort van de zorgvrager. Techniek 58 Observatietechnieken

9 13 Was en/of desinfecteer de handen. Volgens standaardprocedure. Ter voorkoming van het overdragen van micro-organismen. 14 Ruim de gebruikte materialen op. Berg polsteller of horloge, pen en papier op afgesproken wijze op. 15 Rapporteer. Noteer het aantal ademhalingen per minuut en andere observatiegegevens. Om continuïteit van de zorg te waarborgen. Gebruik in de rapportage afgesproken termen voor het omschrijven van de aspecten van de ademhaling. Rapporteer zo nodig gelaatskleur en dergelijke (zie punt 8). 59

10 Ga na of je de onderstaande leerresultaten bereikt hebt. Kijk, als je twijfelt, nog eens de bijbehorende opdrachten na. Bespreek, als je bepaalde leerresultaten niet bereikt hebt, hoe dat kan zijn gekomen. 1 uitleggen bij welke zorgvragers het belangrijk is de ademhaling te observeren; 2 vertellen welke aspecten je van de ademhaling controleert en waarom; 3 toelichten welke factoren de ademhaling kunnen beïnvloeden; 4 toelichten hoe de ademhaling geobserveerd moet worden; 5 met behulp van voorbeelden verschillende ademhalingspatronen toelichten; 6 toelichten wat het doel van het observeren van de ademhaling is; 7 uitleggen hoe je ademhaling juist kunt interpreteren; 8 uitleggen in welke zorgsituatie het controleren van de ademhaling geen zin heeft; Observatietechnieken