Het totalitarisme. I. Raaijmakers Postvak 53 8 april 2011 Blok BA CW PC 3.4 Take home exam 1a Aantal woorden 1493
|
|
- Joannes van de Veen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Het totalitarisme Docent: Jelle de Bont I. Raaijmakers Postvak 53 8 april 2011 Blok BA CW PC 3.4 Take home exam 1a Aantal woorden 1493
2 Totalitarisme is een controversiële term, waarvan de betekenis niet bij voorbaat vaststaat. Er bestaan verschillende visies op het totalitarisme en zodoende is het lastig een alomvattende definitie van het begrip te geven. Als voorlopige definitie gebruik ik die van Schapiro (1983): Het totalitarisme is een nieuwe vorm van dictatuur die opkwam door de massademocratie na de Eerste Wereldoorlog. Karakteriserend voor een totalitair regime is de heerschappij van een leider, die met behulp van een ondergeschikte elite en een gemanipuleerde ideologie de totale controle over de staat, de samenleving en het individu wil bereiken (pp ). Om deze totale controle te bereiken, zijn propaganda en terreur belangrijke factoren. Wat essentieel is bij het omschrijven van het totalitarisme, is het onderscheid tussen theorie en praktijk. In de praktijk worden vaak het communisme en het fascisme als totalitaire regimes omschreven, al bestaat er veel kritiek op deze veronderstelling. Hierover volgt later meer. Waar ik nu allereerst de aandacht op zal vestigen, is het totalitarisme als theoretisch begrip. Het totalitarisme kan bovenal omschreven worden als een modern verschijnsel. De term is pas ontstaan in de jaren 20 van de vorige eeuw en werd aanvankelijk door Benito Mussolini en de Italiaanse fascisten gebruikt om zichzelf te beschrijven. In deze context was het gebruik van de term uitsluitend positief en verwees het naar de perfecte wereld, waarin de staat alles controleert. De totalitaire staat was in de ogen van Mussolini dus een ideaal waarnaar gestreefd moest worden. Pas later kreeg het begrip een negatieve betekenis doordat de term werd gebruikt om naar het nationaalsocialistische regime van Adolf Hitler te verwijzen. Na de Tweede Wereldoorlog werden naast de Italiaanse fascisten en de Duitse nationaalsocialisten, ook de communisten omschreven als totalitair (Kershaw, 1993, pp ). Waar het totalitarisme dus een modern politiek verschijnsel is, zijn de achterliggende ideeën al eeuwenoud. Al in de geschriften van Plato, Aristoteles en Heraclitus zijn kenmerken te vinden van het totalitarisme. In latere eeuwen hebben de opvattingen van onder andere Machiavelli, Hobbes en Hegel bijgedragen aan de theorie van het totalitarisme. Het is hier niet van belang al die ideeën uitvoerig te beschrijven. Het is echter wel goed om dit onderscheid, dat wil zeggen het onderscheid tussen de eeuwenoude ideeën die ten grondslag liggen aan de theorie van het totalitarisme en het totalitarisme als modern politiek fenomeen, altijd in het achterhoofd te houden. Terwijl het dus gebaseerd is op eeuwenoude ideeën, is het totalitarisme een modern fenomeen, dat wil zeggen dat moderne middelen van controle en communicatie hebben bijgedragen aan de opkomst van het totalitarisme als politiek verschijnsel (Hayes, 1973).
3 Naast het gebruik van moderne communicatie- en controlemiddelen, zijn er nog een aantal kenmerken van het totalitarisme te onderscheiden. Zo baseert het totalitarisme zich altijd op een sterke ideologie, is de rol van de leider uiterst belangrijk en spelen propaganda en terreur een voorname rol. Al deze aspecten dragen bij aan het creëren van een maatschappij onder totale controle van de staat. Het staat hiermee lijnrecht tegenover de waarden van de liberale democratie, aldus Tzvetan Todorov. In zijn boek Mémoire du mal, tentation du bien. Enquête sur le siècle zegt Todorov dat de liberale democratie gebaseerd is op het samengaan van twee grondbeginselen, namelijk de autonomie van het collectief en de autonomie van het individu. De autonomie van het collectief houdt in dat iedereen gelijk is en dus onderworpen is aan dezelfde wetten en bovendien dezelfde rechten heeft. De autonomie van het individu wordt gewaarborgd door het pluralisme. Conservatieve kritiek op de liberale democratie is dat deze te individualistisch en nihilistisch is: In een democratische samenleving is geen plaats meer voor gemeenschappelijke waarden. Deze kritiek vormt de basis voor het totalitarisme. Het totalitarisme verwerpt daarom het beginsel van de individuele autonomie en stelt collectieve autonomie op de voorgrond. Hiermee wordt automatisch het pluralisme verworpen en komt er monisme voor in de plaats. Er is aldus maar één waarheid; er is geen plaats voor verschillende opvattingen. Deze ene volmaakte waarheid moet worden nagestreefd en het totalitarisme bevat hiermee een belofte van vervulling, van een harmonieus leven en geluk. In deze utopische visie speelt het sciëntisme een voorname rol. Het uitgangspunt van het sciëntisme is dat de wereld als het ware doorzichtig is en door de menselijke rede kan worden gekend. Die kennis kan door middel van de wetenschap verkregen worden. Wanneer de wetenschap alle geheimen van de natuur heeft ontdekt, moet het in staat kunnen zijn de natuurlijke processen te veranderen en in de gewenste richting te sturen. In de wetenschap bestaat slechts één waarheid en is er dus geen plaats voor verscheidene opvattingen. In theorie wordt in een totalitaire staat het beginsel van de collectieve autonomie gehandhaafd. In de praktijk echter, wordt dit beginsel volkomen uitgehold. In plaats van gelijkheid ontstaan er talloze hiërarchieën en privileges, waarbij de leidinggevende groep boven de wet komt te staan en de tegenstanders van het regime niet kunnen rekenen op het gelijkheidsbeginsel. De humanisten, die als denkers van de democratie kunnen worden beschouwd, staan hier fel tegenover en betwisten dat de werkelijkheid volkomen transparant is. Waar het sciëntisme gebaseerd is op universaliteit van de rede, staat bij de humanisten de menselijkheid centraal. Er is volgens hen niet één waarheid die voor iedereen geldt en iedereen is, hoe verschillend in opvattingen ook, gelijk voor de wet. In die zin staan het
4 totalitarisme en de liberale democratie lijnrecht tegenover elkaar. Monisme staat tegenover pluralisme, sciëntisme tegenover humanisme (Todorov, 2002, pp ). Doordat het totalitarisme antidemocratisch is, kan het tegelijkertijd niet los worden gezien van de democratie. Dit geeft wederom het moderne karakter van het totalitarisme weer. Juist door dit moderne karakter kan het totalitarisme worden onderscheiden van oudere vormen van dictatuur. In dit opzicht sluit ik me aan bij C.J. Friedrich en zijn opvattingen over het totalitarisme. Volgens Friedrich is er pas sprake van een totalitaire dictatuur als er aan de volgende zes kenmerken wordt voldaan: (1) an elaborate ideology which covers all aspects of man s existence and which contains a powerful chiliastic moment; (2) a single mass party, led by one man, which forms the hard core of the regime and which is typically superior to, or intertwined with the governmental bureaucracy; (3) a system of terror by the party and secret police which is directed against real and imagined enemies of the regime; (4) a monopolistic control of the mass media; (5) a near monopoly of weapons; (6) the central control of the economy (Kitchen, 1985, p. 27). Een groot voordeel van deze theorie is dat het gemakkelijk onderscheiden kan worden van oudere vormen van dictatuur. De laatste vier kenmerken zijn namelijk afhankelijk van een ontwikkelde moderne samenleving met een hoge mate van technische vaardigheid. Samen met massademocratie en een krachtige ideologie, geeft dit het specifieke moderne karakter van het totalitarisme weer (Kitchen, 1985, pp ). Door de jaren heen is er veel kritiek ontstaan op het gebruik van de term totalitarisme. Zo wordt het totalitarisme door critici gezien als een achterhaalde term, die tegenwoordig niet meer toegepast kan worden op de praktijk. Veelgehoorde kritiek is ook dat het totalitarisme een term uit de Koude Oorlog is, die door de Amerikanen gebruikt werd om de tegenstelling tussen het oosten en het westen duidelijk te maken (Schapiro, 1983, pp ). Door het communisme en het fascisme onder dezelfde noemer te plaatsen kon de antifascistische strijd gemakkelijk worden omgezet naar een anticommunistische strijd. Op deze manier vormde het in het westen natuurlijk een zeer krachtig ideologisch wapen in de Koude Oorlog. Volgens critici wordt er door mensen als Friedrich te veel gehamerd op de overeenkomsten tussen het fascisme en het communisme en wordt er te weinig gekeken naar de onderlinge verschillen. Vooral op sociaaleconomisch gebied verschillen het fascisme en het communisme enorm van elkaar. Zo resulteerde de communistische revolutie in een
5 radicale verandering van de economische en politieke orde. Fascistische regimes daarentegen, deden niets aan het herverdelen van bezittingen en kwamen niet aan het private eigendom. Door het communisme en het fascisme aan elkaar gelijk te stellen, worden de onderlinge verschillen genegeerd (Kitchen, 1985). De theorie van het totalitarisme is door de jaren heen vooral gebruikt door liberalen, die het communisme en het fascisme als enorme gevaren voor de individuele vrijheid zagen. De liberale democratie vertegenwoordigde het goede en het totalitarisme stond daar lijnrecht tegenover. In plaats van de overeenkomsten tussen het communisme en het fascisme te benadrukken, kunnen we ook zeggen, zoals Herbert Marcuse dat deed, dat het fascisme voortkomt uit het liberalisme: [F]or all the marked differences between liberalism and fascism ( ), both liberalism and fascism were based on the freedom of the economic subject to the full use of private property, and the state guaranteed this freedom (Kitchen, 1985, p. 33). Op deze manier worden het fascisme en het liberalisme gezien als twee kanten van dezelfde medaille, in plaats van dat het communisme en het fascisme aan elkaar gelijk worden gesteld. Zo is en blijft het gebruik van de term totalitarisme problematisch en gaat het altijd gepaard met kritiek.
6 Literatuur Hayes, P.M. (1973). The Concept of the Totalitarian State. In P.M. Hayes, Fascism (pp ). London: George Allen & Unwin. Kershaw, I. (1993). The essence of Nazism: form of fascism, brand of totalitarianism, or unique phenomenon? In I. Kershaw, The Nazi Dictatorship. Problems and Perspectives of Interpretation (pp ). London: Edward Arnold. Kitchen, M. (1985). The Theory of Totalitarianism. In M. Kitchen, Fascism (pp ). London: Macmillan. Schapiro, L. (1983). How Useful Is The Concept? In L. Schapiro, Totalitarianism (pp ). London: The Pall Mall Press. Todorov, T. (2002). Herinnering aan het kwaad, bekoring van het geode (F. de Haan, vert.). Amsterdam, Antwerpen: Atlas. (Oorspronkelijke uitgave 2000)
Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.
Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak geschiedenis vwo, tweede tijdvak (2018). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende
Nadere informatieMediasociologie Hoorcollege Iedereen is vrij! Theo Ploeg
Mediasociologie Hoorcollege Iedereen is vrij! Theo Ploeg 1 2 wat ga ik behandelen? wat is mediasociologie bij CMDA/IAM? wat gaan we doen en hoe doen we dat? wat is sociologie eigenlijk en hoe zien wij
Nadere informatieTijd van burgers en stoommachines De sociale kwestie.
Onderzoeksvraag: Waardoor ontstonden het liberalisme en het socialisme, en hoe dachten liberalen en socialisten over de sociale kwestie? Kenmerkende aspect: De opkomst van de politiek maatschappelijke
Nadere informatieVoorwoord 9. Inleiding 11
inhoud Voorwoord 9 Inleiding 11 deel 1 theorie en geschiedenis 15 1. Een omstreden begrip 1.1 Inleiding 17 1.2 Het probleem van de definitie 18 1.3 Kenmerken van de representatieve democratie 20 1.4 Dilemma
Nadere informatieSO 1. Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014. Historisch Overzicht
SO 1 Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014 Historisch Overzicht 1. Welke doelstelling had Wilhelm II bij zijn aantreden als Keizer van Duitsland? 2. Welk land behoorde niet tot de Centralen tijdens de Eerste
Nadere informatieNa de eerste wereldoorlog ( ) Begon de interbellum ( ), de periode tussen 2 oorlogen.
Samenvatting door Noor 1609 woorden 9 juni 2016 6.6 39 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Geschiedenis hoofdstuk 2, Tussen de oorlogen. Na de eerste wereldoorlog (1914-1918) Begon de interbellum
Nadere informatieHoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie
Hoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie Geschiedenis VWO 2011/2012 www.lyceo.nl Nieuwe ontwikkelingen na de Tweede Wereldoorlog Nieuwe machtsverhoudingen: Verenigde Staten en de Sovjet-Unie nieuwe supermachten
Nadere informatieFascisme en Nazi-Duitsland (les 22 5des) Geschiedenis 5MEVO-5EM-5EI-5IW VTI Kontich
(les 22 5des) Geschiedenis 5MEVO-5EM-5EI-5IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich 1. Het fascisme => Fascisme is een ideologie die streeft naar een samenleving => Fascisme > waarin de natie centraal
Nadere informatieTweede Wereldoorlog 1
Tweede Wereldoorlog 1 Adolf Hitler 1889 1945 INHOUDSOPGAVE Tekstsamenvatting...Pagina 2 tot 4 Aantekeningen...Pagina 5 tot 6 Begrippen...Pagina 6 1 P a g e Tekstsamenvatting 1.1 Duitsland na de eerste
Nadere informatieOm een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.
Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak geschiedenis havo, tweede tijdvak (2019). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de
Nadere informatieNatalia Tsvetkova. Samenvatting
Natalia Tsvetkova De hervorming van Duitse universiteiten tijdens de Koude Oorlog: De mislukking van het culturele imperialisme van de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie Samenvatting Mijn onderzoek reconstrueert
Nadere informatieTake Home Examen. Het stijlbegrip volgens Nelson Goodman. i Postvak 54 6 juni 2008 Blok BA CW 1 E Vraag II
Take Home Examen Het stijlbegrip volgens Nelson Goodman i444049 Postvak 54 6 juni 2008 Blok BA CW 1 E Vraag II De Amerikaanse filosoof Nelson Goodman heeft een boek geschreven, genaamd Ways of Worldmaking.
Nadere informatie1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...
HET CONGRES VAN WENEN 1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...7 3.1. Het Congres van Wenen en de restauratie Het
Nadere informatieNa de WOI vluchtte de keizer naar Nederland
Hoofdstuk 3 Na de WOI vluchtte de keizer naar Nederland Waarom NL? Nederland was een neutraal land. Bleef in NL tot aan zijn dood. Vrede van Versailles Vs, Eng, Fra winnaars. Duitsland als enige schuldig
Nadere informatiePropaganda: "systematische werkzaamheid om aanhangers te winnen voor zekere principes"
Praktische-opdracht door een scholier 1492 woorden 17 februari 2006 5,8 32 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Algemene inleiding propaganda Naar aanleiding van deze praktische opdracht 'propaganda'
Nadere informatieHet Duitse oorlogsverleden:
Het Duitse oorlogsverleden: feiten, motieven, oorzaken en identiteiten Docent: Jelle de Bont H. Oosterhuis 444049 Postvak 54 Onderwijsgroep 16 5 maart 2008 Practicum CW 1D, opdracht 2 Aantal woorden 1704
Nadere informatieRECHT EN SAMENLEVING ANDERS BEKEKEN
Wim Weymans RECHT EN SAMENLEVING ANDERS BEKEKEN Filosofische perspectieven Recht en samenleving anders bekeken Filosofische perspectieven Wim Weymans Acco Leuven / Den Haag Verantwoording 13 Inleiding 17
Nadere informatieIn de ban van een beter verleden Huberts, Willy Sjoerd
In de ban van een beter verleden Huberts, Willy Sjoerd IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version
Nadere informatieIdeologieanalyse: Tocqueville als liberaal of conservatief?
Ideologieanalyse: Tocqueville als liberaal of conservatief? Docent: Jelle de Bont F. de Kloe 444049 Postvak 54 Onderwijsgroep 3 25 februari 2008 Blok BA CW 1D, opdracht 3C Aantal woorden 2172 Van 1839
Nadere informatieZin in filosofie. Ludo Abicht en Hendrik Opdebeeck. Acco Leuven / Den Haag
Zin in filosofie Ludo Abicht en Hendrik Opdebeeck Acco Leuven / Den Haag Inhoud Inleiding 11 1 Zin, in- en uitzicht 13 1.1 De filosofische vragen 15 1.2 Filosofie en mythologie 16 1.3 Filosofie en godsdienst
Nadere informatieTijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie. Kenmerkende aspecten. Begrippen
Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie 1. De levenswijze van jager-verzamelaars. 2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen. 3. Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen.
Nadere informatieEen democratie is een staatsvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming.
Samenvatting door L. 1165 woorden 13 januari 2013 4,8 12 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer Hoofdstuk 3: Parlementaire democratie Paragraaf 1 t/m 4 1; Wat is politiek? Deelvraag: Wat
Nadere informatieVerbeelding van de samenleving
Verbeelding van de samenleving denken, dromen en doen na de verzorgingsstaat 11. extra bijeenkomst: vragen & discussie http://zorgenparticipatie.wordpress.com/ Verbeelding van de samenleving in 10 colleges
Nadere informatieMaatschappijleer par. 1!
Maatschappijleer par. 1 Iets is een maatschappelijk probleem als: 1. Het groepen mensen aangaat 2. Het samenhangt met of het is gevolg is van maatschappelijke verandering 3. Er verschillende meningen zijn
Nadere informatieDe Koude Oorlog: het begin (les 10 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich
(les 10 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich 1. Samenwerking slaat om in wantrouwen in 1945 => Tijdens WO 2: USSR en VSA werken samen tegen Duitsland => In
Nadere informatie6,3. Werkstuk door een scholier 2593 woorden 31 oktober keer beoordeeld. Geschiedenis
Werkstuk door een scholier 2593 woorden 31 oktober 2002 6,3 175 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding In de politiek heb je links en rechts. Het is een gemakkelijke manier om de verschillende opvattingen
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Historische context Duitsland h2
Samenvatting Geschiedenis Historische context Duitsland h2 Samenvatting door D. 819 woorden 5 februari 2017 5,2 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats GS Historische Context Duitsland Notitie:
Nadere informatie2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 212
2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 212 Inhoudsopgave Diagnostic Test: English Language... 6 Apollo en Dionysus incl. Inleiding in de... 8 Portfolio-Mentoraat, jaar 1... 10 Academische Vaardigheden...
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl II
Historisch overzicht vanaf 1900 14 maximumscore 2 Kaart A: 1 (= 1900-1914) 1 Kaart B: 2 (= 1919-1937) 1 15 maximumscore 2 Afbeelding 1 verwijst naar het bondgenootschap tussen Duitsland en Oostenrijk-Hongarije
Nadere informatieExamenprograma filosofie havo/vwo
Examenprograma filosofie havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein
Nadere informatieMassamedia Derde Rijk v456. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/100740
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 31 mei 2017 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/100740 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatie7,5. Samenvatting door Lisette 1239 woorden 18 april keer beoordeeld. Geschiedenis. Russische Revolutie
Samenvatting door Lisette 1239 woorden 18 april 2017 7,5 7 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Russische Revolutie Meeste mensen zijn boeren/boerinnen in Rusland Ze waren straatarm, ze wisten niks en ze gingen
Nadere informatieVragen voorzien van een * zijn nieuwe voorbeeldvragen.
Voorbeeldexamen VMBO-GL en TL (op basis van 2015) geschiedenis en staatsinrichting CSE GL en TL Vragen voorzien van een * zijn nieuwe voorbeeldvragen. Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat
Nadere informatieHoger Onderwijs: van elitair naar massa-onderwijs Jef C. Verhoeven Centrum voor Onderwijssociologie KU Leuven
Hoger Onderwijs: van elitair naar massa-onderwijs Jef C. Verhoeven Centrum voor Onderwijssociologie KU Leuven Lezing aan de Arteveldehogeschool 16 mei 2002 9 mei 2002 Hoger Onderwijs 1 - Beschrijving geven
Nadere informatie1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...
HET CONGRES VAN WENEN 1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...7 3.1. Het Congres van Wenen en de restauratie Het
Nadere informatieVragen voorzien van een * zijn nieuwe voorbeeldvragen.
Voorbeeldexamen VMBO-GL en TL (op basis van 2015) geschiedenis en staatsinrichting CSE GL en TL Vragen voorzien van een * zijn nieuwe voorbeeldvragen. Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat
Nadere informatieExamenvragen monitoraat
Examenvragen monitoraat 2011-2012 1) Welke wet zorgde voor de uitbouw van het officieel onderwijs in Frankrijk? a) De wet- Jaurès uit 1914 b) De Grondwet van 1789 c) De Wet Ferry uit 1882 d) De Code Napoléon
Nadere informatieHoe hieraan exact wordt vormgegeven binnen onze school, wordt duidelijk in dit document.
SOCIALE COHESIE EN BURGERSCHAP Inleiding Een school maakt deel uit van de maatschappij en bouwt mee aan de vorming van jonge burgers. Een groot deel van de dag, brengen jongeren door op school. Zij krijgen
Nadere informatiePROCESDOEL 3 HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN
PROCESDOEL 3 HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN 3.1 Exploreren, verkennen en integreren van de mogelijkheden van de mens 3.2 Exploreren, verkennen en integreren van de grenzen van de mens 3.3 Ontdekken
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2
Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2 Samenvatting door een scholier 568 woorden 9 juni 2016 7,3 15 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Kapitalisme-Communisme: Kapitalisme: West -landen:
Nadere informatieActiviteit: Leerlingen bekijken propaganda posters. Ze delen de posters in onder verschillende categorieën.
Onderwerp: Propaganda In Nazi Duitsland Inleiding: Je kunt op You Tube verschillende filmpjes vinden de een sterk gekleurd karakter hebben propaganda. Stel b.v. de vraag wat er nu werkelijk inhoudelijk
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/90117
Nadere informatie2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 83
2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 83 Inhoudsopgave Apollo en Dionysus incl. Inleiding in de... 4 Kennis en Kritiek... 6 Filosofisch Lezen... 8 Schrijf- en Onderzoeksvaardigheden I, de... 9 Onttovering
Nadere informatieTweede Wereldoorlog-1 vmbo12
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 19 juni 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62175 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3, De republiek van Weimar ten val gebracht
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3, De republiek van Weimar ten val gebracht Samenvatting door een scholier 1874 woorden 20 april 2005 6,7 77 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden
Nadere informatiePaperopdracht, Architectuurtheorie, deel 2 Tendensen en vertogen
16 mei 2016 Paperopdracht, Architectuurtheorie, deel 2 Tendensen en vertogen 1965-2000 Vraag 19: Bespreek de kritische stemmen die niet akkoord gaan met de visie dat de architectuur van de Moderne Beweging
Nadere informatieKennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Violette van Zandbeek Social research Datum: 15 april 2011
Kennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Naam: Violette van Zandbeek Vak: Social research Datum: 15 april 2011 1 Kennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Als onderdeel van het vak social research
Nadere informatieDe Sovjet-Unie (9.3) Tijd van wereldoorlogen De Sovjet Unie.
De Sovjet-Unie (9.3) Onderzoeksvraag: Kenmerkende aspecten: Waardoor kreeg Rusland een communistische regering en hoe werd het land een totalitaire staat. Het in praktijk brengen van totalitaire ideologieën
Nadere informatieElise Desair R BIRA Architectuurtheorie 2
Vraag 17: Walter Benjamin bouwt verder op het inzicht van Sigfried Giedion dat de moderne architectuur gekenmerkt wordt door doordringbaarheid. Bespreek zijn visie op de utopische kwaliteiten van glas.
Nadere informatieExamen VWO. Nederlands. tijdvak 1 woensdag 16 mei 9.00-12.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VWO 2007 tijdvak 1 woensdag 16 mei 9.00-12.00 uur Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 20 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 50 punten
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3
Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 Samenvatting door een scholier 1365 woorden 30 mei 2012 0 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi 1 Democratie Democratie is historisch gezien een
Nadere informatieART HISTORY de twintigste eeuw. H5 profiel Hfdst. 7 Kunst en macht
ART HISTORY de twintigste eeuw H5 profiel Hfdst. 7 Kunst en macht Kunst en macht Opdrachtgevers zoals vorsten en de kerk hebben kunst altijd gebruikt om hun rijkdom en macht te te propageren. Met de aanvang
Nadere informatieDe kenmerken van het fascisme zijn racisme, eng nationalisme, antidemocratische opvattingen en ziekelijke angst voor het socialisme.
Werkstuk door een scholier 1882 woorden 26 januari 2002 2,4 430 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Fascisme in Nederland. Dit hoofdstuk gaat over fascisme. Het fascisme is een verzamelbegrip voor alle antidemocratische
Nadere informatieCentraal Verslag CE-bespreking Geschiedenis VWO dinsdag 22 mei 2018
Centraal Verslag CE-bespreking Geschiedenis VWO dinsdag 22 mei 2018 Let op: Bij het invoeren van de Wolfscores: Indien een leerling geen antwoord heeft ingevuld. Noteer je een N en geen 0! Algemene opmerkingen
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOUDE OORLOG + NEDERLAND EN DE VERENIGDE STATEN NA DE TWEEDE WERELDOORLOG Gebruik bron 1. 1p 1 De bron maakt duidelijk dat de
Nadere informatiePraktische opdracht Geschiedenis Propaganda in Hitler-Duitsland
Praktische opdracht Geschiedenis Propaganda in Hitler-Duitsland Praktische-opdracht door een scholier 3012 woorden 20 januari 2002 6,8 155 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Het is een publiek
Nadere informatieTweede wereldoorlog-1 vmbo12
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 17 august 2018 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie https://maken.wikiwijs.nl/62175 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Parlementaire Democratie par. 1 t/m 3
Samenvatting Maatschappijleer Parlementaire Democratie par. 1 t/m 3 Samenvatting door een scholier 2259 woorden 4 februari 2010 4,7 18 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 1: Wat is Politiek 1.1 Waarom
Nadere informatie5.5. Boekverslag door L woorden 13 december keer beoordeeld. Geschiedenis. Propaganda. Afbeelding 1:
Boekverslag door L. 1626 woorden 13 december 2004 5.5 53 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Propaganda Afbeelding 1: a. Deze afbeelding is gemaakt in de jaren 30 door Hitler aanhangers. b. Er
Nadere informatieDe Tweede Wereldoorlog herdacht. Een vergelijking tussen Nederland en Duitsland
De Tweede Wereldoorlog herdacht Een vergelijking tussen Nederland en Duitsland Nationale herdenking in Nederland Hebben we in Nederland de oorlog altijd zo herdacht? - een kleine herdenkingsgeschiedenis
Nadere informatieDe Nederlandse herinnering aan de Tweede Wereldoorlog
De Nederlandse herinnering aan de Tweede Wereldoorlog Docent: Jelle de Bont I. Raaijmakers 444049 Postvak 53 8 april 2011 Blok BA CW PC 3.4 Take home exam 4 Aantal woorden 1497 De Nederlandse herinnering
Nadere informatieidentiteitsbewijs identiteitsbewijs onderwijsgroep noord
1 identiteitsbewijs identiteitsbewijs onderwijsgroep noord identiteitsbewijs onderwijsgroep noord I Zijn wie je bent. Dat is geluk. I Erasmus 2 Onderwijs draait om mensen Als we met elkaar in het onderwijs
Nadere informatieExamen VMBO-GL en TL 2005
Examen VMBO-GL en TL 2005 tijdvak 2 dinsdag 21 juni 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE GL EN TL Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit 41 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatieSO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013. Staat en Natie. Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen.
SO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013 Staat en Natie Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen. In de 17 e en de 18 e eeuw ontstond er in Europa een politieke en filosofische stroming,
Nadere informatieVak Maatschappijwetenschappen Thema Politieke besluitvorming (katern) Klas Havo 5 Datum december 2012. Hoofdstuk 8 Stromingen en partijen
Vak Maatschappijwetenschappen Thema Politieke besluitvorming (katern) Klas Havo 5 Datum december 2012 Hoofdstuk 8 Stromingen en partijen maatschappijvisie een samenhangend aantal opvattingen, die men [als
Nadere informatiePrivacy, persoonsgegevens en andere problemen
Privacy, persoonsgegevens en andere problemen Burgerlijk wetboek Alleen zaken kunnen object van eigendom zijn. Databankenwet een verzameling van werken, gegevens of andere zelfstandige elementen, systematisch
Nadere informatieRancière De haat tegen de democratie
Inleiding Een jonge vrouw houdt heel Frankrijk in spanning met haar verhaal over een verzonnen aanval; pubers weigeren op school hun hoofddoek af te doen; tekorten bij de sociale dienst; teksten van Montesquieu,
Nadere informatieGeloven en redeneren. Religie en filosofie
Geloven en redeneren Religie en filosofie Historisch overzicht Pantheïsme en polytheïsme De spiltijd Het oosten Boeddhisme Confucianisme Taoïsme Het westen Jodendom, christendom, islam Filosofie Het begin
Nadere informatieKOUDE OORLOG
KOUDE OORLOG 1945-1991 Waarom is de gebeurtenis afgebeeld in deze bron zo cruciaal geweest voor de KOUDE OORLOG? 37. De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie
Nadere informatieBeste leerling, Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.
Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag van het vak Geschiedenis havo, eerste tijdvak (2018). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende vraag:
Nadere informatieEen anarchistische moraal 28 oktober 2010
Een anarchistische moraal 28 oktober 2010 Henk Hogeweg OrganisatieAnarchist Twitter: @henkhogeweg Blog Mind of an Anarchist : http://henkhogeweg.wordpress.com Die ene keer dat ik leef, wil ik overal achter
Nadere informatieUitwerkbijlage VMBO-BB
Uitwerkbijlage VMBO-BB 2015 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE BB Naam kandidaat Kandidaatnummer Beantwoord alle vragen in deze uitwerkbijlage. BB-0125-a-15-1-u Meerkeuze: omcirkel het antwoord;
Nadere informatie2 keer beoordeeld 20 februari 2016
5,4 Samenvatting door een scholier 1315 woorden 2 keer beoordeeld 20 februari 2016 Vak Maatschappijleer Methode Thema's maatschappijleer Maatschappijleer hoofdstuk 3 Parlementaire democratie Par. 1 wat
Nadere informatieLesbrief Politieke stromingen en politieke partijen
Impuls Tweede Fase havo/vwo Lesbrief Politieke stromingen en politieke partijen Individuele opdracht 1 Je krijgt 18 stellingen. Geef bij iedere stelling aan: eens, oneens of gedeeltelijk eens/oneens. 1
Nadere informatieDemocratie als cultus
SUB Hamburg A/570762 Marin Terpstra Democratie als cultus Over politiek en religie BOOM AMSTERDAM IN HOUD Voorwoord 9 Hoofdstuk 1 De democratie en het probleem van de theolo^ia politikê. Varro, Augustinus,
Nadere informatieWaardenpluralisme. Dr. Connie Aarsbergen- Ligtvoet Docent bedrijfsethiek en politicologie Windesheim. Dissertatie waardenconflicten
Waardenpluralisme Dr. Connie Aarsbergen- Ligtvoet Docent bedrijfsethiek en politicologie Windesheim Grondlegger: Sir Isaiah Berlin Dissertatie waardenconflicten Noot vooraf: neutraliteit Waardenpluralisme
Nadere informatieEindexamen geschiedenis vwo 2009 - I
Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen In de landen die Napoleon veroverde, voerde hij een beleid dat: enerzijds paste binnen het gelijkheidsideaal van de Franse Revolutie
Nadere informatieOnderzoek over GELUK
Onderzoek over GELUK Prof. dr. Ruut Veenhoven Masterclass Geluk in bedrijf Dinsdag 9 april 2013 Erasmus Universiteit Rotterdam Onderzoek over geluk Vraag naar kennis over geluk Begrip geluk Meting van
Nadere informatieDescartes schreef dat er geen ander land was "où l'on puisse jouir d'une liberté si entière" (waar men een zo volledige vrijheid kan genieten)
Verslag 25 mei 2018, Salon der Verdieping: Spinoza s politieke filosofie De bespreking van de politieke filosofie doe ik aan de hand van zijn belangrijkste politieke werk, te weten het Theologisch-politiek
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje b
Bijlage VMBO-KB 2008 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje Staatsinrichting van Nederland bron 1 Uit een openbare brief van iemand die zich zorgen maakt over de ontwikkelingen
Nadere informatieInhoud EUROPA: DE STRIJD TEGEN HET FASCISME 12
Inhoud INLEIDING: de fotocamera in de oorlog 6 EUROPA: DE STRIJD TEGEN HET FASCISME 12 DE WEG NAAR DE OORLOG: de aanleiding tot het conflict 14 De bewapening voor het armageddon 28 De schande van de appeasementpolitiek
Nadere informatieOm een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.
Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak geschiedenis vwo, tweede tijdvak (2019). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende
Nadere informatieVERKIEZINGEN IN KOEDIJK
1 VERKIEZINGEN IN KOEDIJK WELKE LANDELIJKE POLITIEKE PARTIJEN WAREN POPULAIR DOOR DE JAREN HEEN? VERKIEZINGEN VOOR DE TWEEDE KAMER Leden van de Tweede Kamer der Staten Generaal worden direct door de kiesgerechtigden
Nadere informatieAdolf Hitler: Braunau am Inn, 20 april 1889 Berlijn, 30 april 1945
Adolf Hitler: Braunau am Inn, 20 april 1889 Berlijn, 30 april 1945 Hij was een in Oostenrijk geboren Duits politicus en de leider van de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP). Hij was
Nadere informatieEindexamen filosofie havo 2007-I
Opgave 2 Sociale utopieën tussen fantasie en werkelijkheid 8 maximumscore 3 het noemen en uitleggen van het principe van Bloch: hoop 1 een toepassing van het principe hoop op het ontstaan van utopische
Nadere informatieGemeenschappelijk schoolonderzoek Tijdvak I 27 oktober
Gemeenschappelijk schoolonderzoek 2014-2015 Tijdvak I 27 oktober 2014 10.30 12.00 GESCHIEDENIS Dit schoolonderzoek bestaat uit 38 vragen. Voor dit onderzoek zijn maximaal 59 punten te behalen. Als bij
Nadere informatiecultuur & media hoorcollege moderniteit en postmoderniteit theo ploeg
cultuur & media hoorcollege moderniteit en postmoderniteit theo ploeg 1 Wat ga ik behandelen? moderniteit versus postmoderniteit korte geschiedenis verlichting en romantiek modernisme postmodernisme postmoderniteit
Nadere informatieA. LEER EN TOETSPLAN. Vak: Geschiedenis Leerjaar: 3 Onderwerp: De Eerste en Tweede Wereldoorlog (H1 en 2) Kerndoel(en):
A. LEER EN TOETSPLAN Vak: Geschiedenis Leerjaar: Onderwerp: De Eerste en Tweede Wereldoorlog (H1 en ) Kerndoel(en): 7. De leerling leert een kader van tien tijdvakken te gebruiken om gebeurtenissen, ontwikkelingen
Nadere informatieBeste leerling, Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de examenvragen onderverdeeld in 4 categorieën.
Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag van het vak geschiedenis vwo, tweede tijdvak (2016). In dit examenverslag proberen we zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende vraag: In hoeverre
Nadere informatie2 keer beoordeeld 22 maart Sociale filosofie gaat over de maatschappij, het gaat over hoe je een goede samenleving kan hebben.
7,8 Aantekening door Sara 1516 woorden 2 keer beoordeeld 22 maart 2017 Vak Filosofie Methode Durf te denken Hoofdstuk 7 Sociale filosofie. Sociale filosofie gaat over de maatschappij, het gaat over hoe
Nadere informatieThema: De kracht van communicatie - Informatietechnologie. Onderdeel 3: Gebruik van technologie voor manipulatie en controle
Thema: De kracht van communicatie - Informatietechnologie Onderdeel 3: Gebruik van technologie voor manipulatie en controle De enorme hoeveelheid informatie die in dit mediatijdperk op ons afkomt kan soms
Nadere informatieDe Verlichting. Maar voor de helft geslaagd?
De Verlichting Maar voor de helft geslaagd? Moderne wetenschap Moderne filosofie Moderne cultuur De Verlichting methodische twijfel God garandeert rede scepticisme optimisme kritiek ongeduld ik denk rede
Nadere informatieInhoudsopgave Inleiding: In de inleiding worden in het kort de ideeën van de schrijver voor het daadwerkelijke schrijven van het werkstuk verteld.
Werkstuk door een scholier 2716 woorden 19 oktober 2010 5,8 20 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave Inleiding: In de inleiding worden in het kort de ideeën van de schrijver voor het daadwerkelijke
Nadere informatie' Zijn wie je bent. Dat is geluk.'
identiteitsbewijs ' Zijn wie je bent. Dat is geluk.' Erasmus 4 Onderwijs draait om mensen Onderwijs draait om mensen. Als we met elkaar in het onderwijs iets willen bereiken, dan draait alles om passie,
Nadere informatieLevenskunst en ethiek 13 Bouwstenen voor iedereen 14 Zestien filosofen 14 De hoofdstukken 15
Inleiding 13 Levenskunst en ethiek 13 Bouwstenen voor iedereen 14 Zestien filosofen 14 De hoofdstukken 15 1 Plato: rechtvaardigheid als harmonie 19 Wat is rechtvaardigheid? 20 De rechtvaardige staat 25
Nadere informatieEen conflict niet alleen maar om macht en belangen, maar ook tussen 2 ideologieën: Kapitalisme/democratie en Communisme
Samenvatting door M. 508 woorden 21 juni 2016 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Samenvatting GS Definitie Koude Oorlog: Conflict waarbij alle middelen (economisch, politiek, ideologisch, etc.) worden
Nadere informatietisemitismus Антисемитиз
Αντισημιτισμό tisemitism IHRA DEFINITION OF ANTISEMITISM 1 tisemitismus Антисемитиз semitisme emitizam Antisemitizmas antisemitism emitismi ntisemitismo Antisémit ntisemitismo zemitizmus Antisemītism Antisemitiżmu
Nadere informatieHumanisme en het Avondland
bw Vanheste, humanisme hd 18-12-2007 13:53 Pagina 3 Humanisme en het Avondland De Europese humanistische traditie Jeroen Vanheste DAMON bw Vanheste, humanisme hd 18-12-2007 13:53 Pagina 5 Inhoud Woord
Nadere informatieAchter het correctievoorschrift is een aanvulling op het correctievoorschrift opgenomen.
Examen VMBO-GL en TL 2015 tijdvak 1 maandag 18 mei 9.00-11.00 uur geschiedenis en staatsinrichting CSE GL en TL Bij dit examen hoort een bijlage. Achter het correctievoorschrift is een aanvulling op het
Nadere informatiemaatschappijwetenschappen pilot havo 2015-II
Opgave 2 De digitale stedeling Bij deze opgave horen de teksten 2 en 3. Inleiding Gebruik van sociale media vormt een steeds belangrijker onderdeel van ons dagelijks leven. Sociale media zijn toepassingen
Nadere informatie