Zin in filosofie. Ludo Abicht en Hendrik Opdebeeck. Acco Leuven / Den Haag

Transcriptie

1 Zin in filosofie Ludo Abicht en Hendrik Opdebeeck Acco Leuven / Den Haag

2 Inhoud Inleiding 11 1 Zin, in- en uitzicht De filosofische vragen Filosofie en mythologie Filosofie en godsdienst Filosofie en ideologie Het ontstaan van filosofie vanuit een mensbeeld Filosofie: descriptief of normatief Wat kan je met filosofie doen? 23 2 Antieke filosofie: meer dan ooit zinvol De filosofie vóór Socrates: op zoek naar de oerstof en het ordenende principe Thales van Milete Anaximenes Heraclitus Pythagoras Parmenides Zeno Protagoras Socrates en Plato Socrates Plato Aristoteles De logica De leer van de categorieën en de metafysica 39

3 Inhoud 7 4 Maatschappelijke en persoonlijke zingeving Ludwig Feuerbach Het materialisme Het materialistisch humanisme Kritiek Karl Marx Situering en levensloop Marx kritiek op Feuerbach Marx kritiek op de burgerlijke revolutie De ontwikkeling van de mensheid: arbeid en technologie Aliënatie en reïficatie Kritiek Arthur Schopenhauer Situering Levensloop Die Welt als Wille und Vorstellung Søren Kierkegaard Situering Enteneller Kierkegaard en Marx Friedrich Nietzsche Situering Levensloop Also sprach Zarathustra 98 5 Filosofie in de eeuw van zinloze wereldoorlogen Fenomenologie en existentialisme Edmund Husserl Martin Heidegger Levensloop Voorbij de fenomenologie Sein und Zeit Vom Wesen der Wahrheit Het humanisme volgens Heidegger De waarheid van de kunst Besluit Karl Jaspers Levensloop Filosofie en de wereld Besluit 116

4 8 Zin in filosofie 5.5 Jacques Maritain Personalistische filosofie Een realisme Een bonum commune Een sociaal programma Besluit Jean-Paul Sartre Situering Sartres humanistisch of atheïstisch existentialisme Sartres sociale filosofie Besluit Gabriël Marcel, Martin Buber en Emmanuel Levinas Het christelijke existentialisme van Marcel De joodse existentiefilosofie van Buber en Levinas Ernst Bloch Levensloop Blochs methode: sporen zoeken Utopie Hoop De menselijke vrijheid Sigmund Freud Situering De oorsprong van de psychoanalyse Het wereldbeeld van Freud Invloed en kritiek Herbert Marcuse Situering vanuit de Frankfurter Schule Marx en Freud Het fascisme Het stalinisme Het Westen als eendimensionale maatschappij Repressieve tolerantie, negatief denken en de Grote Weigering Fritz Schumacher Levensloop Zingeving en ethiek Economie en technologie voor de mens Concreet utopisch denker Besluit Michel Foucault Situering vanuit het structuralisme 153

5 Inhoud Tegen het humanisme van Hegel tot Sartre Tegen de filosofie van het subject Het discours De macht De filosoof met de krant De analytische en logisch-positivistische filosofie Situering Bertrand Russell De Wiener Kreis Ludwig Wittgenstein Situering Levensloop Tractatus logico-philosophicus Philosophische Untersuchungen Besluit De vragen naar zin, in- en uitzicht blijven in het nieuwe millennium Paul Ricoeur Levensloop De zijnsbevestiging De andere Het instituut Het egocentrisme voorbij? Een ethische triade John Rawls Levensloop Een theorie van rechtvaardigheid Liberaal neutralisme Jean Baudrillard De tekenwaarde van de objecten Discriminatie door differentiatie Van een kritiek op Marx naar een symbolische samenleving Jürgen Habermas Levensloop De theorie van het communicatieve handelen Ethisch bewustzijn en communicatief handelen Democratie, de natiestaat en Europa Ivan Illich Levensloop Een driedimensionaal maatschappelijk systeem 186

6 10 Zin in filosofie Grenzen aan de groei Een crisis van het systeem Martha Nussbaum Levensloop De breekbaarheid van het goede Van de stoïcijnse wereldrepubliek naar het multiculturalisme Seks, gender, homofobie Luc Ferry Situering Een vernieuwd humanisme Een vernieuwde transcendentie Een vernieuwde verantwoordelijkheid Slavoj Žižek Levensloop Communisme zonder leiders Belangstelling voor het christendom Lof van de onverdraagzaamheid Postmodernisme van de vorm, modernisme van de inhoud Susan Neiman Situering De rol van het Kwaad in de moderne filosofie Morele helderheid: tussen utopie en cynisme 202 Bij wijze van uitleiding 205 Index 207