Kennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Violette van Zandbeek Social research Datum: 15 april 2011

Transcriptie

1 Kennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Naam: Violette van Zandbeek Vak: Social research Datum: 15 april

2 Kennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Als onderdeel van het vak social research van de minor sociale kracht van interactieve media is dit het stuk over kennis. Om een goed essay te schrijven, en de geldigheid hiervan te waarborgen is het van het grootste belang om een eenduidig begrip te krijgen over wat onder kennis verstaan wordt. Omdat het zo n breed begrip is, kun je niet spreken van een enkele uitleg van dit begrip. Daarom zal ik hier een aantal invalshoeken toelichten. Omdat mezelf eerst te verdiepen heb ik het boek Wetenschapsfilosofie voor economen en bedrijfskundigen doorgenomen. Een kritische inleiding. Gelezen van Krijnen, Ch. & B. Kee (red), dit is een boek dat gebruikt wordt op de Nederlandse universiteiten om studenten te leren kritisch te kijken naar kennis, en de objectiviteit daarvan. Want is kennis kennis als we het hier met 5 mensen over eens zijn, of is kennis kennis als we het empirisch kunnen waarnemen, of is kennis kennis als het in de krant staat, of op het nieuws komt? Is kennis kennis omdat we het weten, maar hoe weet je iets, en wat is het idee achter het weten van iets? Maar misschien het allerbelangrijkste, wordt in onze maatschappij kennis niet als kennis beschouwt omdat dat de gangbare gedachte is, maar wat nou als we de gangbare gedachte op losse schroeven zetten. Het is wel erg eenvoudig om kennis te funderen (als geldig aan te nemen) in een gangbare gedachte. Over dit onderwerp denken de grote filosofen als Plato, Aristoteles, Descartes, Immanuel Kant, David Hume, met allemaal hun eigen inzichten en toevoegingen over het hoe te rechtvaardigen van kennis. Kortom, het streven naar geldige, gefundeerde, kennis is niet iets van de laatste jaren! Theorien over kennis Kennis uit de empirie Empirische kennis is de kennis die we verkrijgen door oordelen te vormen over wat we kunnen ervaren. Dit zijn per definitie oordelen a posteriori, dus oordelen die we vormen na de waarneming. Het begrip empirische kennis is afkomstig uit de kennisleer ofwel de filosofie. (Krijnen, 2007) De filosoof die geassocieerd wordt met het empirisme is Immanuel Kant ( ). Volgens empiristen is kennis alleen geldig als het te herleiden is tot een waarneming. De waarneming is de fundering voor geldige kennis. In de 17e eeuw, was dit een hele aannemelijke fundering voor kennis, als je iets kon zien, horen, voelen, ruiken, of proeven dan was het zo. In de natuurwetenschap, werkt dit vaak nog steeds zo. Een belangrijk kritiekpunt op Kant is het zogenaamde subject object dualisme. Het subject en het object beïnvloeden elkaar, en daarom is de waarneming dus subjectief. Bijvoorbeeld; wij (subject) nemen een blauw met witte tram (object) waar, maar die nemen we waar omdat we onderling hebben afgesproken (algemene gedachtegang) dat een tram een blauw met wit vervoersmiddel is dat door de straten van Amsterdam rijdt. 2

3 Correspondentie theorie van de waarheid De correspondentietheorie van de waarheid (Bertrand Russel, John Austin, Descartes, Suzanne Metselaar) gaan ervan uit dat een bewering of theorie wordt aangenomen als ze overeenstemt met de feiten/werkelijkheid. Dus in relatie met kennis betekent dit dat kennis kennis is, als het op de feiten berust. Het subject beïnvloedt dus het object, ieder subject kijkt met een andere bril naar het object. Wat inhoudt dat kennis van het object (en dus de wetenschap) wordt gevormd door de sociale omgeving. De sociale omgeving is dus de zogenaamde bril, dit kan van alle soorten invloeden zijn, wat dus betekent dat alle kennis die we hebben sociale constructen zijn. Als je deze redenatie nog een stapje verder trekt betekent het ook dat het object het subject beïnvloed. Door onze sociale omgeving, doen en zien we dingen zoals we ze zien. Dit wordt een hermeneutisch proces genoemd. (Krijnen, 2007) Wat weer leidt naar de volgende gedachtegang, het logisch positivisme. Het voordeel van de correspondentie theorie van de waarheid is dat het overeenkomt met ons intuïtief idee van de waarheid. Omdat waarheid dus waar is (en dus overeenkomstig met kennis) wanneer het overeenstemt met de werkelijkheid, het nadeel van deze gedachtegang is dat deze theorie dus niet niets toevoegt aan de gevestigde theorieën over waarheid en dus ook kennis.*1 Logisch positivisme Het logisch positivisme is een afsplitsing maar ook tegenhanger van de correspondentie theorie van de waarheid. Het logisch positivisme stelt een zogenaamde objectiviteiteis aan geldige kennis. Terwijl de correspondentie theorie van de waarheid deze juist verwerpt (Krijnen, 2007). Het logisch positivisme wilt objectieve kennis en acht productie van die kennis mogelijk binnen bepaalde voorwaarden: verificatieprincipe; kennis moet verifieerbaar zijn, en de correspondentietheorie. Het sociaal constructivisme wijst er op dat de geldigheid van kennis afhangt van een sociale context (de bril waarmee je naar de wereld kijkt) en acht om deze redden objectieve kennis niet mogelijk. Objectiviteit van kennis Wat je je nu kunt afvragen, hoe waarborgen beide theorieën nu de objectiviteit van waarheid en kennis? Het empirisme (met name Kant) doet dit door kennis te funderen in de structuur van het denken. Kant gaat ervan uit dat dit voor alle mensen gelijk is, bijvoorbeeld dat ieder mens het zelfde gevoel heeft voor wat het goede, en het slechte is*2. Omdat ieder mens op dezelfde manier redeneert je neemt het tenslotte waar, en dat gaat bij iedereen hetzelfde-, kun je de geldigheid volgens Kant dus funderen in de structuur van het denken, en daarom kun je zeggen dat je verkregen kennis uit de empirie (waarneming) als geldig kunt beschouwen. 3

4 De kritiek hierop van de correspondentie theorie van de waarheid, is dat waarnemingen subjectief zijn, ofwel sociale constructen. Een belangrijk kritiekpunt aangaande de objectiviteit van de correspondentie theorie van de waarheid van Metselaar in het boek van Krijnen: Indien alle kennis subjectief geldig is, moet de theorie van het sociaal constructivisme dat ook zijn. Alle kennis is subjectief geldig is een uitspraak die aanspraak maakt op objectieve geldigheid (Krijnen, 2007). Kennis wordt volgens het sociaal constructivisme op een bepaalde manier geconstrueerd door menselijk denken, doen, en laten. Hoe verspreiden verschillende soorten kennis zich? Na bovenstaande te weten, kun je dit vertalen naar de fundering van kennis. Is kennis kennis als het; algemeen geldig is, behoort tot de gangbare gedachte, of als het berust op feiten (je kunt je hier ook weer afvragen wanneer feiten feiten zijn), als het waar te nemen is (empirisme). Het is dus lastig om een concrete antwoord te geven op de vraag hoe verschillende soorten kennis zich verspreiden. Veel nemen we aan om dat we het waarnemen (vuur is heet omdat we dat voelen, en daarom blijf je er uit de buurt) maar ook omdat we dingen horen van een autoriteit (studenten geloven dat de stof van hun studie objectief en geldige kennis is omdat het boek geschreven is door een expert op dat gebied). Over het algemeen zit in alle theorieën iets wat we aannemen als waar omdat het tot de normale gedachtegang geaccepteerd worden. Dit is een natuurlijk proces wat in ons gebakken zit. Als kind neem je van je ouders aan dat wat ze zeggen waar is, naarmate we ouder worden veranderd dit omdat we dan zelf onze normen en warden vormen. Normen zijn algemeen geaccepteerde principes, waardes de gepersonaliseerde invulling van deze normen. (Kimman, 2010). Normen en warden bepalen dus wat voor kennis we aannemen en hoe deze zich dus verspreiden, normen en waarden zijn sterk verbonden met brede begrip cultuur. Concluderend zou ik dus willen zeggen dat kennis zich door cultuur verspreid. In Nederland geloven we niet dat een medicijnman geldige kennis verspreid over het menselijk lichaam, terwijl in Afrika deze mannen juist kennis verspreiden, en gezien worden als heelmeesters. Wanneer slaan verschillende soorten kennis aan? Verschillende soorten kennis slaan aan als het algemeen geaccepteerd is. Algemeen geldige kennis is weer een beladen begrip. Rond 1930 geloofde veel Duitsers dat Adolf Hitler veel kon doen voor hun land, dit kwam door de situatie in dat land toen, de sociale omgeving, de propaganda, hij beloofde een betere wereld. Op een moment dat zoiets beloofd wordt door een autoriteit geloven veel mensen dat, als een land in een crisis zit en een man duikt op en komt met grootse plannen om mensen te gaan helpen nemen mensen dat sneller aan dan bijvoorbeeld nu. Anno 2011 weten we te veel, er is te veel kennis om zoiets weer te laten gebeuren. Maar, een kat in het nauw maakt rare sprongen. 4

5 Een manier wanneer kennis bij het individu zeker aanslaat is uiteraard bij een waarneming, denk aan het voorbeeld vuur is heet dus steek je hand er niet in! Kennis slaat ook vaak aan als het bijvoorbeeld op het nieuws is, of in de krant staat, hier is enige waakzaamheid gevraagd, want dit is uiteraard altijd subjectief maar wordt als objectief overgebracht. Ook hier in Nederland, waar wel een zo objectief mogelijk beeld wordt geprobeerd neer te zetten. Ieder individu moet een afweging maken of hij of zij kennis wilt aannemen. Wat leidt naar het volgende onderwerp. Hoe gaat de maatschappij met kennis om? Hoe een maatschappij, een samenleving, een land of een volk met kennis omgaat is wederom cultuur gedragen. Bijvoorbeeld in landen waar geen vrijheid van pers is wordt heel anders omgegaan met nieuws uit kranten of van TV dan in landen waar dit wel zo is. Onze maatschappij gaat zeer kritisch om met kennis, er wordt altijd gezocht naar bewijzen (verkregen door een van de kennistheorieën) om kennis te funderen en dus geldig te verklaren. Dit moet ook wel, want de mens is er op ingesteld de waarheid te vinden en volgen. Wanneer elk individu kritisch kijkt naar de hem aangereikte of aangeleerde kennis blijft de zoektocht naar geldige kennis zo zuiver mogelijk. Kritisch tegenover aangereikte kennis De enige kennis die ik als persoon meteen als geldig of waar aanneem is uiteraard kennis uit de empirie. Zelfs tegenover artikelen in wetenschappelijke kennis moet je kritisch kijken, en je afvragen of het wel objectief verkregen is. Bijvoorbeeld onderzoeken naar medicijnen worden wel eens gesponsord door de fabrikant, hoe kun je dit dan voor waarheid aannemen? Hoe waarborg je dan de objectiviteit van de verkregen resultaten? Is dit te waarborgen? Dit is een vraag waar geen definitief antwoord op is. Kort gezegd, maar mijn perspectief. 5

6 Bronvermelding - *1 - *2 - E. Kimman., Understanding Compliance, Rozenber publishers, Amsterdam. - F Vandenberghe - Tijdschrift voor Sociologie, Krijnen, Ch. & B. Kee (red), Wetenschapsfilosofie voor economen en bedrijfskundigen. Een kritische inleiding. Deventer: Kluwer,