Geologica. Logisch Empirisme, Popper en Kuhn. Opzet van dit college. Rationalisme. Wat is kennis? Wetenschappelijke Revolutie.
|
|
- Frank van de Velde
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Geologica Logisch Empirisme, Popper en Kuhn Gastcollege Kai Eigner Vrije Universiteit Amsterdam Opzet van dit college Wat is kennis Deductie en inductie Logisch empirisme Popper Kuhn Wat is kennis? Hoe kunnen we iets zeker weten? Waarop baseren we onze kennis? Twee tradities op zoek naar onbetwijfelbaar fundament: Rationalisme Empirisme Alleen ons verstand (ratio) levert zekere en betrouwbare kennis. Zoek naar onbetwijfelbare, zelfevidente waarheden, en baseer kennis daarop. Dominant tot 17e eeuw: Aristoteles ( vc), René Descartes ( ) Rationalisme Empirisme We worden niet geboren met zelfevidente waarheden. Alleen zintuiglijke ervaring (empirie) levert zekere, betrouwbare kennis. Baseer kennis op waarneming en experiment. Dominant sinds 17e eeuw: Francis Bacon ( ), John Locke ( ) Wetenschappelijke Revolutie Opkomst van empirisme leidde in 16 de en 17 de eeuw tot Wetenschappelijke Revolutie (Copernicus, Galilei, Newton) Moderne wetenschap hanteert empiristische methode: waarneming en experiment staan centraal. Maar: hoe precies kunnen we daarmee tot kennis komen? 1
2 Methode van empirisme Inductieve methode: verzamel feiten en leidt daaruit meer algemene uitspraken af. i.t.t. deductieve methode van rationalisme: begin met algemene zelf-evidente waarheden, en leid daaruit nieuwe kennis af. Inductieve methode in de wetenschap Wetenschap zoekt naar universele wetten van de vorm Alle X hebben eigenschap Y Als X zeer vaak en onder veel verschillende omstandigheden waargenomen is, en als alle X eigenschap Y blijken te hebben, dan is generalisatie Alle X hebben Y gerechtvaardigd. Is dit inderdaad een goede methode? Iets meer over logica Schema van een logische redenering: premisse P1 Alle mensen zijn sterfelijk premisse P2 Jan Peter Balkenende is een mens Conclusie C Jan Peter Balkenende is sterfelijk Geldigheid / Waarheid Is deze redenering geldig en/of waar? Alle katten zijn groen Deze hond is een kat Deze hond is groen Dit is een geldige redenering, ondanks de onware conclusie! Een logische redenering is geldig als de premissen de conclusie afdwingen. Geldigheid / Waarheid En is deze redenering geldig en/of waar? Alle bananen zijn vruchten Sommige vruchten zijn geel Sommige bananen zijn geel Dus... Logische redeneringen moeten allereerst geldig zijn! Alleen als een redenering geldig is en de premissen zijn waar, dan is de conclusie gegarandeerd waar. Dit is een ongeldige redenering, ondanks de ware conclusie! 2
3 Inductieve redeneringen Het inductieprobleem Inductieve redeneringen zijn logisch gezien niet geldig: Hamvraag voor empirist: zijn inductieve redeneringen ook geldig? Universele uitspraken ( Alle... ) volgen nooit met zekerheid uit eindig aantal waarnemingen. (David Hume, 1740) Het logisch empirisme Wiener Kreis (opgericht 1929) - Moderne vorm van empirisme, begin van moderne wetenschapsfilosofie - Eenheid van wetenschappen: methode (logica + empirie) - Verificatiecriterium Demarcatie-criterium: verifieerbaarheid Een uitspraak (theorie) is wetenschappelijk als zij verifieerbaar is, d.w.z. de waarheid ervan kan in principe d.m.v. waarneming of experiment vastgesteld worden. Vgl: Das Nichts nichtet (Heidegger) Het heelal dijt uit (Hubble) Probleem: algemene uitspraken niet verifieerbaar (inductieprobleem) afzwakking naar confirmatie Het standaardbeeld van wetenschap Empirische cyclus Empiristische methode beschreven door de logisch empiristen (dominant tussen 1910 en 1960): Wetenschap is gebaseerd op objectieve feiten, verkregen uit theorievrije waarneming waar door middel van inductie wetten en theorieën worden afgeleid. 3
4 Invullen empirische cyclus (bv continentale drift) Waaruit bestaat empirische basis, en is deze theorievrij? Worden er empirische wetten opgesteld, en zo ja, welke? Wordt er een theorie opgesteld, en zo ja, welke? Is gehanteerde methode inductief of deductief? In hoeverre passen waarnemingen, wetten en theorieën in empirische cyclus? Ben je het eens met standaardbeeld? Samenvatting Standaardbeeld en de problemen Wetenschap is gebaseerd op theorievrije waarnemingen Maar: vooronderstellingen spelen rol bij selectie relevante waarnemingen waaruit via inductieve redeneringen algemene empirische wetten afgeleid worden Maar: inductie logisch niet geldig (Hume) De wetenschapsvisie van Karl Popper en zijn kritiek op het standaardbeeld Poppers alternatief voor standaardbeeld Poppers claims: Theorieonafhankelijke waarneming is een mythe: onmogelijk en zinloos Oplossing inductieprobleem Verifieerbaarheid is geen goed criterium om wetenschap en pseudowetenschap te onderscheiden Daarom: nieuwe invulling demarcatiecriterium Poppers kritiek op verificatieprincipe Verifieerbaarheid geen goed demarcatiecriterium, want voor pseudowetenschap kan ook bevestiging door waarnemingen gevonden worden: Bv.: stand van de planeten bij je geboorte heeft invloed op je karakter Een theorie die steeds bevestigd wordt, heeft vaak weinig inhoud Dogmatische theorieën kunnen zich afschermen voor kritiek. Demarcatiecriterium Popper: falsifieerbaarheid Een uitspraak (theorie) is wetenschappelijk als zij falsifieerbaar is, d.w.z. de onwaarheid ervan kan in principe d.m.v. waarneming of experiment vastgesteld worden Vgl.: Adlers theorie over minderwaardigheidscomplex, astrologie, Marx geschiedenistheorie Einsteins algemene relativiteitstheorie en de 1919 expeditie van Eddington Voorbeeld: Koper zet uit bij verhitting 4
5 Oplossing inductieprobleem Poppers inzicht: universele uitspraken kunnen weliswaar nooit met zekerheid bevestigd (geverifieerd) worden maar wel met zekerheid weerlegd (gefalsifieerd) worden: S1 is A S2 is A. S10000 is niet-a ============= Niet [alle S zijn A] Zwaan 1 is wit Zwaan 2 is wit Zwaan is zwart =============== Niet alle zwanen zijn wit Theorieonafhankelijke waarneming? Popper: theorieonafhankelijke waarneming is een mythe: onmogelijk concepten structureren waarneming theoretisch raamwerk theorie als zoeklicht waarin feiten oplichten en zinloos: Wetenschap begint met een probleem (anders weet je niet wat relevant is, waar je moet kijken). Kun je met theoriegeladen waarnemingen wel falsifiëren? Poppers methode Voorbeeld: Als astronomische theorie botst met waarneming, wat is er dan gefalsifieerd? Optica of astronomische theorie? Poppers oplossing: Er is geen onafhankelijke feitenbasis om keuze te maken, dus moeten we zo n basis creëren op basis van consensus: Intersubjectieve overeenstemming. Een goede wetenschapper zoekt niet naar bevestiging, maar is juist kritisch: zoek naar weerlegging! Begin niet bij waarneming, maar met een theorie en probeer die te bekritiseren. (Dit is dus een heel andere methode dan die van het logisch empirisme) Hypothetisch-deductieve methode Probleem Theorie (hypothese) geen falsificatie Test falsificatie Kenmerken van Poppers wetenschapsvisie Combinatie van rationalisme en empirisme (daarom: kritisch rationalisme ) Echter: Tegen het fundamentalisme (opvatting dat zekere kennis mogelijk is: funderen op ofwel de rede rationalisme; ofwel waarneming empirisme). Met weerlegging wordt kennis vergroot. aanvaard theorie voorlopig nieuw probleem Wetenschap komt steeds dichter bij de waarheid, maar theorieën blijven altijd hypothesen die altijd weer ter discussie gesteld kunnen worden. 5
6 Koper zet uit bij verhitting. Buitenaards leven bestaat. Koningin Beatrix bestaat. Falsifieerbaar? Alle gebeurtenissen in de natuur worden bepaald door voorafgaande oorzaken. De kans dat iemand die met een mazelenpatiënt in aanraking is geweest, zelf ook mazelen krijgt, is 72%. De som der hoeken van een driehoek is 180 graden. In de strijd om het bestaan overleven de exemplaren die het best zijn aangepast aan de omgeving. De wetenschapsvisie van Thomas Kuhn Standaardbeeld vs. Popper Kuhn over wetenschap Overeenkomsten: wetenschap is rationeel er is vooruitgang in de wetenschap wetenschap gebaseerd op waarneming en experiment Verschillen: aard van rationaliteit: inductief of deductief? aard van vooruitgang: waarheid of eliminatie van onwaarheid? waarneming: theorievrij of theoriegeladen? Is wetenschap wel rationeel? Is er wel vooruitgang in de wetenschap? De rol van waarneming en experiment? Kijk naar échte wetenschap, niet naar een ideaalbeeld Wetenschapsontwikkeling volgens Kuhn Voorbeeld: chemie Pre-paradigmatische wetenschap Normale wetenschap (paradigma) Crisis Revolutie Normale wetenschap (nieuw paradigma) Crisis enz... Pre-paradigmatisch: alchemie Joseph Priestley: flogiston Antoine Lavoisier: zuurstof 6
7 Wat is een paradigma? Normale wetenschap Denkkader van wetenschappelijke groep Onderdelen: vakwetenschappelijke theorieën filosofische vooronderstellingen exemplarische voorbeelden Puzzelen binnen het paradigma Paradigma wordt kritiekloos aanvaard Maakt wetenschappelijke vooruitgang mogelijk Critici worden buiten groep geplaatst Anomalie keert zich tegen wetenschapper, niet tegen paradigma (sociale processen) Normale wetenschap is dogmatisch Wetenschappelijke revoluties Revolutie in de astronomie: Anomalie: als een puzzel onopgelost blijft Crisis: als anomalieën ons teveel worden Het paradigma ter discussie: strijd tussen normalen en revolutionairen Revolutie: een nieuw paradigma overwint Ptolemaios: geocentrisch wereldbeeld Copernicus: heliocentrisch wereldbeeld Gestalt-switches Bevindt de bal zich voor in de kubus, of juist achter in de kubus? Metafoor voor revolutie: hetzelfde op een nieuwe manier zien, bekering Nog meer Gestalt-switches Wat zie je in dit plaatje: een oude vrouw of een jonge vrouw? Eend-konijn? Visie op waarneming: waarneming is altijd theorie-geladen 7
8 Relativisme? Kuhn: theorie-geladen waarneming + incommensurabiliteit van paradigma s Wie heeft gelijk? Critici: gevaar van relativisme Is er nog plaats voor waarheid? Popper: we kunnen de waarheid niet kennen maar wel benaderen Kuhns revoluties: geen benadering van de waarheid meer (pessimistische inductie) Samenvatting Kuhn s visie Is wetenschap rationeel? Niet altijd: normale wetenschap is soms dogmatisch bij revolutie spelen sociale factoren een rol Vooruitgang: Binnen normale wetenschap: ja Paradigma s zijn onvergelijkbaar (incommensurabel) Waarneming: altijd door bril van een paradigma Werk jij in paradigma? Bezit volgens jou jouw vakgebied de kenmerken van een paradigma? Wat zijn de kenmerken van dat paradigma? (centrale theorie, filosofische vooronderstellingen, exemplarische voorbeelden) Was er vroeger een ander paradigma? Hebben er revoluties plaatsgevonden? Zijn er op dit moment anomalieën? Nabeschouwing Komt jouw wetenschapsvisie overeen met Standaardbeeld Popper Kuhn 8
Wetenschaps- filosofie. Wolter Kaper AMSTEL-instituut
Wetenschaps- filosofie Wolter Kaper AMSTEL-instituut Wetenschap en methode Vandaag: Wetenschapsfilosofie Wat is wetenschap? Hoe wordt vooruitgang geboekt? Zoeken naar waarheid? Bestaat er een tijdloze
Nadere informatieEindexamen Filosofie vwo II
3 Antwoordmodel Opgave 1 De empirische werkelijkheid 1 Een goed antwoord bevat de volgende elementen: een goede uitleg van wat het verificatie- en het confirmatieprincipe inhouden 2 een goede uitleg dat
Nadere informatieHandleiding bij Wondere wetenschap
18 Handleiding bij Wondere wetenschap Handleiding bij Wondere wetenschap les 1 De kracht en de grenzen van het wetenschappelijk denken 1 De leerlingen kunnen in hun eigen woorden de betekenis uitleggen
Nadere informatieProeftentamen 2010-2011 deel Wetenschapsfilosofie. 20102011proef_deel_Wetenschapsfilosofie.pdf
Proeftentamen 2010-2011 deel Wetenschapsfilosofie 20102011proef_deel_Wetenschapsfilosofie.pdf Tilburg University Sociale Filosofie en Wetenschapsfilosofie Proeftentamen Sociale Filosofie en wetenschapsfilosofie
Nadere informatieWim Lintsen. Cursus De grote vragen van de Kosmos. Deel 2 De methode van de wetenschap
Wim Lintsen Cursus De grote vragen van de Kosmos Deel 2 De methode van de wetenschap INDELING CURSUS 1.De inventaris van het heelal 2.De methode van de wetenschap 3.Het nieuwe paradigma van de kosmologie
Nadere informatie7.1. Samenvatting door een scholier 2567 woorden 27 januari keer beoordeeld. Filosofie
Samenvatting door een scholier 2567 woorden 27 januari 2009 7.1 8 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie ViaDELTA H4 Wat is wetenschappelijke kennis? Paragraaf 1: Soorten wetenschap 1.1 Wetenschap en gezond
Nadere informatieHoorcollege 3 + hoorcollege 4: Post-positivisme (vervolg) en Lakatos
Hoorcollege 3 + hoorcollege 4: Post-positivisme (vervolg) en Lakatos Wetenschapsfilosofie van Kuhn Niet normatief: niet voorschrijvend. Maar: beschrijvend; kijken naar wat wetenschappers doen. Dus: Context
Nadere informatieINLEIDING Over verwondering, contingentie en denken-als-ordenen 13
INHOUD VOORWOORD 11 INLEIDING Over verwondering, contingentie en denken-als-ordenen 13 HOOFDSTUK 1. Op zoek naar een stabiele werkelijkheid. De Oudheid (6 de eeuw v.c. 6 de eeuw n.c.) 25 1. Het ontstaan
Nadere informatieWetenschapsfilosofie Tentamen Samenvatting boek + artikel Rorty
Wetenschapsfilosofie Tentamen Samenvatting boek + artikel Rorty Cursusboek Gijsbers HOOFDSTUK 2: Methodologie: een introductie Wetenschap wordt gezien als een betrouwbare manier om kennis te verkrijgen,
Nadere informatie11-10- 12. Don t be fooled by your own wisdom. (Witold Gombrowicz) Inhoud van deze presentatie
Inhoud van deze presentatie Don t be fooled by your own wisdom (Witold Gombrowicz) Aan wat voor soort onderzoek zijn we gewend geraakt? Wat voor soort onderzoek wordt van ons gevraagd? Wat is praktijkgericht
Nadere informatie6,1. Samenvatting door J woorden 7 juni keer beoordeeld. Filosofie. Filosofie hoofdstuk 4 wetenschapsfilosofie:
Samenvatting door J. 2128 woorden 7 juni 2016 6,1 6 keer beoordeeld Vak Filosofie Filosofie hoofdstuk 4 wetenschapsfilosofie: Wetenschap is descriptief en normatief. Descriptief: beschrijvend zonder waarde.
Nadere informatieCorrectievoorschrift VWO. Filosofie (nieuwe stijl) Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs. Tijdvak CV39 Begin
Filosofie (nieuwe stijl) Correctievoorschrift VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs 0 0 Tijdvak 0009 CV39 Begin 1 Regels voor de beoordeling Het werk van de kandidaten wordt beoordeeld met inachtneming
Nadere informatieHoorcollege 1: Onderzoeksmethoden 06-01-13!!
Hoorcollege 1: Onderzoeksmethoden 06-01-13 Stof hoorcollege Hennie Boeije, Harm t Hart, Joop Hox (2009). Onderzoeksmethoden, Boom onderwijs, achtste geheel herziene druk, ISBN 978-90-473-0111-0. Hoofdstuk
Nadere informatieCorrectievoorschrift VWO. Filosofie (oude stijl) Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs. Tijdvak 2. 200029 CV38 Begin
Filosofie (oude stijl) Correctievoorschrift VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs 0 0 Tijdvak 0009 CV38 Begin 1 Regels voor de beoordeling Het werk van de kandidaten wordt beoordeeld met inachtneming
Nadere informatieIn de voetsporen van Popper en Kuhn
n de voetsporen van Popper en Kuhn Bart Van Kerkhove Centrum voor Logica en Wetenschapsfilosofie gastles bij ngenieur en maatschappij 9maart2016 nhoud 1Theorieenwerkelijkheid 2Verificatieleer 3Confirmatieleer
Nadere informatieInhoud. Wanneer is wetenschap ontstaan?
De wetenschappelijke wereld College Onderzoeksmethoden 21 september 2006 Wolter Pieters waar m oet je zelf op letten? waar moet je zelf op letten? Wat is wetenschap? Wanneer is wetenschap ontstaan? De
Nadere informatieVraag Antwoord Scores. Opgave 1 Een sceptische schnauzer en een sceptische arts
Opgave 1 Een sceptische schnauzer en een sceptische arts 1 maximumscore 3 een uitleg dat de schnauzer vragen stelt die blijk geven van metafysisch scepticisme: hij vraagt zich af of er wel een buitenwereld
Nadere informatieEindexamen Filosofie vwo 2001 - I
Eindexamen Filosofie vwo 00 - I 3 Antwoordmodel Opgave Het ontstaan van leven Een juist antwoord bevat de volgende elementen: een goede uitleg van wat inductie is; een goede uitleg van het inductieprobleem
Nadere informatiefilosofie vwo 2016-II
Opgave 2 Theoriegeladenheid van de waarneming 5 maximumscore 3 Een goed antwoord bevat een uitleg met de afbeelding van het eend-konijn van: Kuhns Aristoteles-ervaring: plotselinge perspectiefverandering
Nadere informatieDe kracht en de grenzen van het wetenschappelijk denken
27 2 Wondere wetenschap De kracht en de grenzen van het wetenschappelijk denken Kan wetenschap een antwoord bieden op alle vragen en problemen van de mens? Tegenwoordig zijn bijna alle aspecten van ons
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2002-I
Opgave 1 Wetenschappelijke verklaringswijzen Maximumscore 3 1 Een goed antwoord bevat de volgende elementen: een antwoord op de vraag of de Weense Kring de uitspraak zinvol zou vinden: ja 1 een omschrijving
Nadere informatieOverzicht van benaderingen FILOSOFIE VAN DE EMPIRISCHE WETENSCHAPPEN. Logisch positivisme. Het logisch positivisme. Zinvolle uitspraken
Overzicht van benaderingen FILOSOFIE VAN DE EMPIRISCHE WETENSCHAPPEN n het logisch positivisme (Weiner Kreis) n het standaardbeeld: de empirisch-analytische methode n de kritisch-rationalistische methode
Nadere informatieFilosofie voor de Wetenschappen
Date 15-10-2013 1 Filosofie voor de Wetenschappen Presentatie voor de Honours-studenten van de Rijksuniversiteit Gent Jan-Willem Romeijn Faculteit Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen Date 15-10-2013
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Opgave 2 Spiritueel scepticisme 6 maximumscore 4 een uitleg dat McKenna in tekst 6 vanuit epistemologisch perspectief over solipsisme spreekt: hij stelt dat de kennisclaim over het bestaan van andere mensen
Nadere informatieVoor wat betreft het multiple choice gedeelte heeft elke vraag altijd 3 mogelijke antwoorden, waarvan er slechts één het juiste is!
KLEIN PROEFTENTAMEN WETENSCHAPSLEER Let op: Het tentamen bestaat straks uit 20 multiple choice vragen en 2 open vragen. In totaal zijn dus 100 punten te verdienen (= cijfer: 10). In het multiple choice
Nadere informatieOpgave 3 De gewapende overval
Opgave 3 De gewapende overval 12 maximumscore 2 een argumentatie dat het idee van vrije wil als bovennatuurlijke kracht in het kader van vrije wil als bewuste aansturing voor veel mensen aantrekkelijk
Nadere informatieWetenschapsfilosofie, groei of breuken in kennis
Wetenschapsfilosofie, groei of breuken in kennis Inleiding In dit stuk zal een antwoord worden gezocht op de vraag of we kunnen spreken over wetenschappelijke groei of dat we veeleer moeten spreken over
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo II
Opgave 2 Over wetenschap en religie: zij die uit de hemel kwamen 7 maximumscore 2 een argumentatie waarom wetenschappelijke kennis niet als probleemloze bron van vooruitgang kan worden beschouwd: wetenschap
Nadere informatieMethodologie voor de sociale wetenschappen. Voorwoord. Deel 1 Algemeen: basisbegrippen 1. H1 Waarom sociaalwetenschappelijk onderzoek?
Methodologie voor de sociale wetenschappen Voorwoord XI Deel 1 Algemeen: basisbegrippen 1 H1 Waarom sociaalwetenschappelijk onderzoek? 3 1.1. Inleiding 4 1.2. Enkele voorbeelden 6 1.2.1. De opwarming van
Nadere informatieOpgave 1 Hebben kinderen een vrije wil?
Opgave 1 Hebben kinderen een vrije wil? 1 maximumscore 2 een uitleg waarom Augustinus onder andere naar aanleiding van deze gebeurtenis het begrip wil kan introduceren: inzicht in het goede is niet genoeg
Nadere informatieRationaliteit binnen en buiten wetenschap: verantwoording op mensenmaat
1 [1 1 48] Rationaliteit binnen en buiten wetenschap: verantwoording op mensenmaat Dagmar Provijn Dagmar.Provijn@UGent.be Centrum voor Logica en Wetenschapsfilosofie, Universiteit Gent Gent 18 maart 2009
Nadere informatieFilosofie van de Informatica
Filosofie van de Informatica College 4, 5 en 6 Filosofie van de empirische wetenschappen 2006-2007 dr. R.J.C.M. Starmans Programma college 5 Inleiding en terugkoppeling college 4 Voortzetting historische
Nadere informatieNaam student. Examennummer. Handtekening
Business Administration / Bedrijfskunde Naam student Examennummer : : Handtekening : Schriftelijk Tentamen Algemeen Vak: Wetenschapsleer Groep: 1 Vakcode: BKB0016 Soort tentamen Gesloten boek (open of
Nadere informatieGOED ALS NIEUW WETENSCHAPSFILOSOFIE LEERLINGENHANDLEIDING
ZO GOED ALS NIEUW WETENSCHAPSFILOSOFIE LES WETENSCHAPSFILOSFIE Bijna elke dag zie je op TV en internet wel nieuws over wetenschappelijke onderwerpen, van sterrenkunde tot gedragsbiologie, van psychologie
Nadere informatieImmanuel Kant. Rationalisten meenden dat de rede de bron van kennis is; college 2 Wetenschapsfilosofie
Grondslagen van de Psychologie college 2 Wetenschapsfilosofie 06-02-2009 recapitulatie Rationalisten meenden dat de rede de bron van kennis is; Empiristen meenden dat de ervaring door de waarneming de
Nadere informatieLogica op het Leonardo. Een inleiding
Logica op het Leonardo Een inleiding Tekst 1 Alle onpartijdige waarnemers en alle geloofwaardige theoretici gaan ervan uit dat wanneer de fundamentele structuren van een samenleving rechtvaardig zijn,
Nadere informatieAristoteles. empirist
Aristoteles empirist Aristoteles Bioloog, met beide poten in de klei Eindeloos verzamelen van gegevens Observeren, noteren en classificeren Op basis van ervaringsfeiten komen we tot kennis Wij kunnen uit
Nadere informatieDeze lezing vormt een onderdeel van de reeks Filosofische Stromingen en
1 Empirisme H. Philipse' Deze lezing vormt een onderdeel van de reeks Filosofische Stromingen en daarin hebt u inmiddels lezingen gevolgd over het platonisme, over het aristotelisme en over mechanistische
Nadere informatieHoofdstuk 2. Kennis en geloof
Hoofdstuk 2 Kennis en geloof Kennis of dogma Is religieus geloof een vorm van kennis? Is het mogelijk een rationeel bewijs van het bestaan van God te geven? Is religieus taalgebruik betekenisvol? Vormen
Nadere informatieHiggs-deeltje. Peter Renaud Heideheeren. Inhoud
Higgs-deeltje Peter Renaud Heideheeren Inhoud 1. Onze fysische werkelijkheid 2. Newton Einstein - Bohr 3. Kwantumveldentheorie 4. Higgs-deeltjes en Higgs-veld 3 oktober 2012 Heideheeren 2 1 Plato De dingen
Nadere informatieWoordenlijst Het oog in de storm. Hoofdstuk 3. a posteriori alle oordelen, kennis, enz. die gebaseerd is op ervaring noem je a posteriori.
Woordenlijst Het oog in de storm Hoofdstuk 3 a posteriori alle oordelen, kennis, enz. die gebaseerd is op ervaring noem je a posteriori. >> Hoofdstuk 2, a priori. a priori >> Hoofdstuk 2 aangeboren kennis
Nadere informatieINHOUDSOPGAVE 5 DEEL I KENNIS... 6 DEEL II WETENSCHAP... 76
INHOUDSOPGAVE 5 DEEL I KENNIS... 6 DEEL II WETENSCHAP... 76 Vergeten... 7 Filosofie... 9 Een goed begin... 11 Hoofdbreker... 13 Zintuigen... 15 De hersenen... 17 Zien... 19 Geloof... 21 Empirie... 23 Ervaring...
Nadere informatieKennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Violette van Zandbeek Social research Datum: 15 april 2011
Kennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Naam: Violette van Zandbeek Vak: Social research Datum: 15 april 2011 1 Kennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Als onderdeel van het vak social research
Nadere informatienaar: Jed McKenna, Jed McKenna s theorie van alles, Samsara, 2014
Opgave 2 Spiritueel scepticisme tekst 6 Jed McKenna is de schrijver van verschillende boeken over spiritualiteit. In zijn boeken speelt hij de hoofdrol als leraar van een leefgemeenschap. McKenna is spiritueel
Nadere informatie( T H I J S P O L L M A N N : L E T T E R E N A L S W E T E N S C H A P P E N, 1 9 9 9 )
Letteren als wetenschappen I. G E S C H I E D E N I S V A N D E W E T E N S C H A P P E N, G R O E I E N W A A R D E V A N K E N N I S. ( T H I J S P O L L M A N N : L E T T E R E N A L S W E T E N S C
Nadere informatieSamenvatting Filosofie Hoofdstuk 3, Wat is kennis?
Samenvatting Filosofie Hoofdstuk 3, Wat is kennis? Samenvatting door een scholier 2877 woorden 26 mei 2006 8 42 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie ViaDELTA Paragraaf 1: soorten kennis Ervaringskennis
Nadere informatieVoorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Vrijdag 21 juni uur
Filosofie (nieuwe stijl) Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Vrijdag 21 juni 10.00 13.00 uur 20 02 Voor dit examen zijn maximaal 45 punten te behalen; het examen bestaat uit 12
Nadere informatieOverzicht. ! Wetenschapsfilosofie = kritische reflectie over wetenschap. ! Inzicht in welke soorten onderwerpen wetenschapsfilosofen behandelen.
1 Overzicht! Wetenschapsfilosofie = kritische reflectie over wetenschap.! Inzicht in welke soorten onderwerpen wetenschapsfilosofen behandelen.! Tegelijkertijd: andere voordrachten in de reeks situeren
Nadere informatieDEMARCATIE IN DE NATUURWETENSCHAPPEN. Toetsbaarheid in principe en in de praktijk
DEMARCATIE IN DE NATUURWETENSCHAPPEN Toetsbaarheid in principe en in de praktijk David Atkinson 1. OPTICA: licht als deeltjes of golven? 2. ASTROLOGIE: Poppers falsificatie-criterium. 3. QUANTUMMECHANICA:
Nadere informatie20-2-2009. Debat: het realisme vs. anti-realisme debat
Grondslagen van de Psychologie college 7 wetenschapsfilosofie 26-02-2009 het debat recapitulatie Start kennisleer: rationalisme vs. empirisme; Vanaf log.pos.: wetenschapsfilosofie: wat is wetenschap; Poging
Nadere informatieTer inleiding (tot een inleiding)
Inhoud Voorwoord 3 Aanvullende lectuur 4 Ter inleiding (tot een inleiding) 1. Wijsbegeerte, haar begin(sel) en doelstelling 5 2. Waarom filosofie altijd een inleiding blijft 7 3. Waarom een historische
Nadere informatieSamenvatting hoorcolleges wetenschapsfilosofie. Samenvatting_hoorcolleges_Wetenschapsfilosofie.pdf
Samenvatting hoorcolleges wetenschapsfilosofie Samenvatting_hoorcolleges_Wetenschapsfilosofie.pdf Tilburg University Sociale Filosofie en Wetenschapsfilosofie Samenvatting hoorcolleges Wetenschapsfilosofie
Nadere informatieWetenschapsfilosofie voor geesteswetenschappen.
Wetenschapsfilosofie voor geesteswetenschappen. 1. Inleiding De taken van wetenschapsfilosofie Wetenschapsfilosofie heeft twee taken: een normatieve taak: vaststellen wat de maatstaven van goede wetenschap
Nadere informatieStudium Generale: Bewijs het maar! (4 februari 2015) Broos bewijs (R. Maier)
Studium Generale: Bewijs het maar! (4 februari 2015) Broos bewijs (R. Maier) Inleiding Wetenschappelijk bewijs bestaat niet. Bewijs in de zin van een uitkomst van een procedure die aantoont dat een aanname
Nadere informatieWetenschappelijk Betoog: Coherente opvatting van de wetenschap. Door Bastiaan Grutterink
Wetenschappelijk Betoog: Coherente opvatting van de wetenschap Door Bastiaan Grutterink Het filosofische idee of theorie die de coherentie theorie over waarheid heet zal het onderwerp van dit betoog zijn.
Nadere informatiePropositie: inhoud van een uitspraak (In welke taal dan ook, de inhoud blijft hetzelfde).
Boekverslag door L. 1713 woorden 22 januari 2014 6.2 35 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie Cogito Scepticisme: geen enkele bron van kennis is betrouwbaar Empirisme: bron van kennis zijn onze zintuigen
Nadere informatie1. Imre Lakatos. college 5 Wetenschapsfilosofie 19-02-2009. Onderzoeksprogramma s
Grondslagen van de Psychologie college 5 Wetenschapsfilosofie 19-02-2009 Goedkope laptops! Aan het eind van dit college komt Joep Bastiaans van ISL automatisering; Dit is een initiatief van de faculteit
Nadere informatieMethoden Week 1, 2, 4. College 2. Eerst: stukje wetenschapsfilosofie. Empirisch-analytisch onderzoek. Onderzoeksbenaderingen (wetenschapsparadigma s)
College 2 Wetenschappelijke Onderzoeksmethoden 2009-2010 Methoden Week 1, 2, 4 Methoden Onderzoek en onderzoeksplan Onderzoeksbenaderingen Theorieën en Operationaliseren Rapporteren/communiceren 1 2 Eerst:
Nadere informatieEen Spiegel van de Werkelijkheid
Een Spiegel van de Werkelijkheid Een onderzoek naar de ideeën onderliggend aan auditmethodologie en de gevolgen hiervan en een eerste aanzet voor de verdere ontwikkeling van het vakgebied Auditing Referaat
Nadere informatie11 De ontdekking van de mens en de wereld - internet oefentoets
11 De ontdekking van de mens en de wereld - internet oefentoets Opdracht 1 Wat is de Sokratische methode? Opdracht 2 Waarom werd Sokrates gedwongen de gifbeker te drinken? Opdracht 3 Waarom zijn onze zintuigen
Nadere informatieLeren Filosoferen. Tweede avond
Leren Filosoferen Tweede avond Website Alle presentaties zijn te vinden op mijn website: www.wijsgeer.nl Daar vind je ook mededelingen over de cursussen. Hou het in de gaten! Vragen n.a.v. vorige keer
Nadere informatieVoorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Vrijdag 21 juni uur
Filosofie (oude stijl) Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Vrijdag 21 juni 10.00 13.00 uur 20 02 Voor dit examen zijn maximaal 42 punten te behalen; het examen bestaat uit 11
Nadere informatiea Constructivisme. en relativisme
Grondslagen van de Psychologie college 4 wetenschapsfilosofie 13-02-2009 Wetenschappelijke revoluties recapitulatie College I: Rationalisme vs. Empirisme Inductieprobleem; College II: Logisch positivisten
Nadere informatieCorrectievoorschrift VWO. Filosofie (nieuwe stijl)
Filosofie (nieuwe stijl) Correctievoorschrift VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs 0 0 Tijdvak Inzenden scores Uiterlijk op 6 juni de scores van de alfabetisch eerste tien kandidaten per school
Nadere informatieDescartes inspirator van de Verlichting
Descartes inspirator van de Verlichting Granada Columbus Copernicus veroordeling Galileï Newton Revolutie 1492 1509 1666 Aristoteles Descartes Moderne wetenschap 1776 1789 N = x+ 3y + 5z Moderne filosofie
Nadere informatieZelfstudiefiches M&T: Deel 1 (H1-3)
Zelfstudiefiches M&T: Deel 1 (H1-3) Lees eerst het document Toelichting fiches Hoofdstuk 1 1. Noteer/markeer de vier doelstellingen van dit boek De verschillende doelstellingen zeggen niet alleen iets
Nadere informatieWat is de mens? - Context. De opkomst van de filosofische antropologie
De menselijke natuur, week 9 De opkomst van de filosofische antropologie Overzicht van reeds behandelde mensbeelden en de mechanistische visie uit de late 19e eeuw Wat is de mens? - Context Plato / Descartes
Nadere informatieKATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN. Wijsbegeerte. Faculteit Ingenieurswetenschappen. Katholieke Universiteit Leuven
KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN Wijsbegeerte Faculteit Ingenieurswetenschappen Katholieke Universiteit Leuven Academiejaar 2011 2012 2 Inhoud H1. Inleiding... 4 1. Moderniteit (16e eeuw tot nu)... 4 2.
Nadere informatie1. Waarom wetenschapsleer... 2
INHOUDSOPGAVE 1. Waarom wetenschapsleer... 2 1.1. Introductie... 2 1.2. De vijf eigenschappen van wetenschappelijk kennis... 2 1.3. Misopvattingen met betrekking tot managementwetenschappen... 2 1.4. Het
Nadere informatieSamenvatting Filosofie Hoofdstuk 3: Wat is kennis?
Samenvatting Filosofie Hoofdstuk 3: Wat is kennis? Samenvatting door een scholier 2852 woorden 31 maart 2005 6,9 35 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie ViaDELTA Filosofie..wat is kennis? (kennisleer)
Nadere informatieDe vreemde lus. Een filosofisch-historische verkenning van het spanningsveld tussen determinisme en hermeneutiek
De vreemde lus Een filosofisch-historische verkenning van het spanningsveld tussen determinisme en hermeneutiek Een boom die de een tot vreugdetranen roert, is voor de ander een groen ding dat in de weg
Nadere informatieCorrectievoorschrift VWO. Filosofie (nieuwe stijl)
Filosofie (nieuwe stijl) Correctievoorschrift VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs 20 02 Tijdvak 1 Inzenden scores Uiterlijk op 5 juni de scores van de alfabetisch eerste twintig kandidaten per
Nadere informatieKort overzicht Wijsbegeerte
Kort overzicht Wijsbegeerte Voor moderniteit - Aristotelisch wereldbeeld * Aristoteles (4de eeuw vc) : - teleologisch wereldbeeld, aristotelische fysica, leer van de oorzaken * Thomas Van Aquino (13de
Nadere informatien filosofie n wetenschapsfilosofie n soorten wetenschap n filosofie van de informatica n inhoud college n werkwijze college
Filosofie van de Informatica FILOSOFIE VAN DE INFORMATICA Prof. Dr. John-Jules Meyer Dr. R. Starmans Dr. J. Broersen n n wetenschaps n soorten wetenschap n van de informatica n inhoud college n werkwijze
Nadere informatieO n s e xua l r e p roduction
Samenva ing In deze dissertatie presenteer ik een nieuw punt van kritiek op de theorie van natuurlijke selectie. Kort gezegd, ik laat zien dat de problemen om seksuele reproductie te verklaren veel dieper
Nadere informatieFilosofie en actualiteit. Derde avond
Filosofie en actualiteit Derde avond Godsdienstvrijheid Alle overtuigingen toestaan? Moet de staat een oordeel vellen over een geloof? Zijn er harde criteria? (boerkaverbod omdat dat het functioneren hindert)
Nadere informatieWaarom bestaat God? Emanuel Rutten
1 Waarom bestaat God? Emanuel Rutten In een dansclub in Amsterdam zag ik ooit iemand die zich op de dansvloer ineens omdraaide en tegen een vrouw waarmee hij aan het begin van de avond kort gesproken had,
Nadere informatieEindtermen centraal examen filosofie vwo 2008 en 2009
CEVO-mededeling Algemeen Verbindend Voorschrift Betreft de onderwijssector(en) Informatie CFI/ICO Voorgezet onderwijs vo 079-3232.444 Eindtermen centraal examen filosofie vwo 2008 en 2009 Bestemd voor
Nadere informatieSamenvatting Filosofie Hoofdstuk 3 Kennen en Weten
Samenvatting Filosofie Hoofdstuk 3 Kennen en Weten Samenvatting door een scholier 2177 woorden 15 juni 2010 5,9 17 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie Het oog in de storm 3. Kennen en Weten 2 soorten
Nadere informatieLogica 1. Joost J. Joosten
Logica 1 Joost J. Joosten Universiteit Utrecht (sub)faculteit der Wijsbegeerte Heidelberglaan 8 3584 CS Utrecht Kamer 158, 030-2535579 jjoosten@phil.uu.nl www.phil.uu.nl/ jjoosten (hier moet een tilde
Nadere informatieFILOSOFIE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V
FILOSOFIE VWO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2018 V17.03.3 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de
Nadere informatieSamenvatting Filosofie Emoties
Samenvatting Filosofie Emoties Samenvatting door een scholier 1030 woorden 28 mei 2013 3,2 2 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie Cogito Filosofie samenvatting Emoties (theorie en primaire teksten) THEORIE
Nadere informatieINLEIDING Plato's grot Filosofie en ideologie De hermeneutische cirkel DEEL 1. DE LOTGEVALLEN VAN DE FILOSOFISCHE RATIONALITEIT
INLEIDING Plato's grot Filosofie en ideologie De hermeneutische cirkel DEEL 1. DE LOTGEVALLEN VAN DE FILOSOFISCHE RATIONALITEIT HOOFDSTUK 1. Wijsbegeerte binnen de antieke bestaanshorizon: zijn en worden
Nadere informatieOnderzoek uitvoeren. van vraag naar antwoord logica en observaties
Onderzoek uitvoeren van vraag naar antwoord logica en observaties controleerbaarheid (gedragsfouten) vakkundigheid (strategiefouten) logica (redeneerfouten) validiteit (systematische fouten) betrouwbaarheid
Nadere informatieSamenvatting ANW Hoofdstuk 6: het heelal
Samenvatting ANW Hoofdstuk 6: het heelal Samenvatting door A. 929 woorden 29 juni 2014 0 keer beoordeeld Vak ANW P1 Breedtegraad: s Nachts: hoek van poolster met horizon Overdag: hoogste hoek van de zon
Nadere informatieDISCUSSIE OVER BEWUSTZIJN BIJ DIEREN EN DE NOODZAAK VAN HET ANALOGIE-POSTULAAT door Titus Rivas In de discussie rond bewustzijn (d.w.z.
DISCUSSIE OVER BEWUSTZIJN BIJ DIEREN EN DE NOODZAAK VAN HET ANALOGIE-POSTULAAT door Titus Rivas In de discussie rond bewustzijn (d.w.z. subjectieve beleving) bij dieren wordt soms geopperd dat het analogie-principe
Nadere informatieStappen. Evalueren van redenen. (overigens ) Evalueren van een bewering KRITISCH DENKEN. 18 Evalueren van Beweringen en Redenen.
Evalueren van een bewering KRITISCH DENKEN 18 Evalueren van Beweringen en Redenen. Scenariotest Stel dat iemand iets beweert, bijvoorbeeld: Er bestaat geen grootste priemgetal. Gemalen hoorn van rinoceros
Nadere informatieGalileo Galileï
Galileo Galileï 1564-1642 Waarom het conflict rond Galio Galileï geen conflict is tussen geloof en wetenschap of godsdienst en wetenschap! Geen conflict tussen geloof en wetenschap! 1. Galileo beschouwde
Nadere informatieOnderzoek met mens en dier
Onderzoek met mens en dier Statusonderzoek omdat de privacy van de patiënt in het geding is, moet er om toestemming worden gevraagd. Dit is niet nodig als het onderzoek wordt uitgevoerd door de arts zelf,
Nadere informatieRetorica en drogredenen. Lucas Beerekamp, 2017
Retorica en drogredenen Lucas Beerekamp, 2017 Logicapuzzel Which answer in this list is the only correct answer to this question? A. All of the below. B. None of the below. C. All of the above. D. One
Nadere informatie4] wetenschap & de institutionalisering van objectiviteit
4] wetenschap & de institutionalisering van objectiviteit samenlevingen zijn gefundeerd op conventies en instituties, die worden gestut door tradities en rituelen deze conventies en instituties reguleren
Nadere informatieH1. De wetenschappelijke revolutie
H1. De wetenschappelijke revolutie Het ontstaan van de moderne wetenschap Klassiek wereldbeeld: Aristotelisch 1. Geocentrisch 2. Stilstaande aarde (in centrum van universum [natuurlijke plaats]) 3. Bolvormige
Nadere informatieDe les bestaat uit drie delen die elk met een filmpje worden verduidelijkt. De drie delen bestaan steeds uit dezelfde onderdelen:
In deze les leer je nadenken over kennis en wetenschap. We bespreken en onderzoeken daarin drie vragen: Wat weten we eigenlijk zeker?, Wat kunnen we leren van onze zintuigen? en Wat kunnen we leren van
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2011 - I
Opgave 3 Vreemder dan alles wat vreemd is 12 maximumscore 3 de twee manieren waarop je vanuit zingevingsvragen religies kunt analyseren: als waarden en als ervaring 2 een uitleg van de analyse van religie
Nadere informatieTheorie en Empirisch Onderzoek [TEO] Werkcollege 1.1 Harry BG Ganzeboom 2015/02/01
Theorie en Empirisch Onderzoek [TEO] Werkcollege 1.1 Harry BG Ganzeboom 2015/02/01 Doelstellingen van TEO Voorbereiding op de BA thesis, met name het methodologisch hoofdstuk daarvan. Daarin komt aan de
Nadere informatieSemantiek 1 college 4. Jan Koster
Semantiek 1 college 4 Jan Koster 1 Uitgangspunt sinds vorige week Semantiek is representationeel (en niet referentieel), gebaseerd op interpretaties van sprekers en hoorders Geen scherpe scheiding tussen
Nadere informatiewerkcollege 6 - D&P10: Hypothesis testing using a single sample
cursus huiswerk opgaven Ch.9: 1, 8, 11, 12, 20, 26, 36, 37, 71 werkcollege 6 - D&P10: Hypothesis testing using a single sample Activities 9.3 en 9.4 van schatting naar toetsing vorige bijeenkomst: populatie-kenmerk
Nadere informatieKritiek op het pragmatisme
Kritiek op het pragmatisme [اهلونلدية - dutch [nederlands - revisie: Yassien Abo Abdillah publicatie: www.expliciet.nl Kantoor voor da'wa Rabwah (Riyad) 2014-1435 Islam voor iedereen الرد ىلع الرباغماتية
Nadere informatieIn de voetsporen van Popper en Kuhn: Naar een gecontextualiseerd wetenschapsbeeld*
In de voetsporen van Popper en Kuhn: Naar een gecontextualiseerd wetenschapsbeeld* Bart Van Kerkhove Vrije Universiteit Brussel Centrum voor Logica en Wetenschapsfilosofie www.clwf.be bvk.clwf.be Samenvatting
Nadere informatieTheorieën en hoofdfiguren uit de sociologie?
Theorieën en hoofdfiguren uit de sociologie? Deel 1 Theorie... Eenvoudig netwerk van met elkaar verbonden hypothesen (beweringen over waarschijnlijke relaties tussen twee of meer variabelen acties of kenmerken
Nadere informatie