TEKENEN EN DAN? Het VN-Verdrag inzake rechten van personen met een beperking

Transcriptie

1 TEKENEN EN DAN? Het VN-Verdrag inzake rechten van personen met een beperking Verslag Werkconferentie 8 februari 2010 Den Haag

2 Coalitie voor Inclusie, 2010 Coalitie voor Inclusie Postbus AG Utrecht Samenstelling: Heleen Hartholt Met dank aan: alle mensen en organisatie die een bijdrage hebben geleverd aan de Werkconferentie Tekenen en dan.? Foto s: Partrick Deckers Fotografie Omslagontwerp: Stilus Grafisch Ontwerp, Ton Lukassen bno 2

3 INHOUD Voorwoord... 5 Aanleiding werkconferentie Tekenen en dan?... 6 Uitnodiging werkconferentie... 8 De Coalitie voor Inclusie Programma Opening en inleiding Introductie Gijs Wanders, dagvoorzitter...14 Gesprek met Willem de Gooijer, bestuurslid Stichting Inclusie Nederland...15 Gesprek met Luk Zelderloo, algemeen secretaris EASPD...16 Gesprek met Leon Poffé, projectleider bij het ministerie van VWS...17 Gesprek met Bert van Alphen, wethouder gemeente Den Haag...18 Gesprek met Martin Schuurman, onderzoeker Kalliope Consult...19 Kickoff werksessies Wonen in de buurt...21 Een vereniging in de buurt...22 Autonomie...23 Inclusief onderwijs...24 Loon naar arbeid...25 Zelfstandig ondernemen...26 Klacht als ontwikkelingskracht...27 Werksessies Wonen in de buurt...28 Een vereniging in de buurt...34 Autonomie...37 Inclusief onderwijs...40 Loon naar arbeid...48 Zelfstandig ondernemen...50 Klacht als ontwikkelingskracht...53 Statements uit werksessies Slotdebat en afronding Bijlagen

4 4

5 VOORWOORD De noodzaak om de rechten van mensen met een handicap door internationale VN afspraken tot nationale wetgeving te laten leiden, is erkend in Nederland. Daarmee volgde het vorige kabinet het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap, dat op 13 december 2006 door de VN werd aangenomen. Ook de Nederlandse regering stemde in met deze verklaring in de Algemene Vergadering van de VN, die op 30 maart 2007 plaatsvond. Het vorige kabinet was van plan om tijdens haar regeerperiode de ratificering op gang te brengen. Dat was een goede stap in de richting van de erkenning van de plaats van mensen met een beperking in de samenleving. Zij horen er immers gewoon bij. We weten echter, dat zij niet altijd dezelfde rechten als burger kunnen uitoefenen. Of het nu om de toegankelijkheid gaat, deelname aan het regulier onderwijs of om de enorme afstand tot de arbeidsmarkt. In bijna alle gevallen ontbreekt het aan effectieve mogelijkheden om een beroep te doen op burgerrechten en aanvullende faciliteiten. Die zijn nodig om te voorkomen dat een beperking een handicap wordt. Het hebben van een handicap (beperking) wordt veelal gezien als een onvermogen en dit leidt in veel gevallen tot uitsluiting van de samenleving. Wij willen hier verandering in brengen en de samenleving zo inrichten dat iedereen mee kan doen. Dat heeft de initiatiefnemers voor de conferentie Tekenen en dan? de Coalitie voor Inclusie - gedreven om een bijdrage te leveren aan het ratificeringproces. Dit doen zij door in 2010 twee Werkconferenties te organiseren. We zijn het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het gemeentebestuur van de gemeente Den Haag erkentelijk, dat zij deze conferentie met hun bijdragen mogelijk hebben gemaakt. Ook de instellingen en organisaties die met hun bijdragen de uitgave van de studie naar de stand van zaken van de rechten van mensen met een beperking in Nederland hebben gefinancierd verdienen erkenning. 1 In opdracht van de Coalitie voor Inclusie heeft dr. Martin Schuurman een buitengewone prestatie geleverd met zijn rapport Tekenen en dan?. Deze publicatie wordt gebruikt als werkdocument voor de Werkconferenties. Op basis van de uitkomsten van de eerste Werkconferentie zullen er van februari 2010 tot september 2010 acties worden ondernomen door de deelnemers aan de Werkconferentie. Deze resultaten vormen de input voor de tweede Werkconferentie van 27 september Die dag zal in het teken staan van het met elkaar formuleren van aanbevelingen en standpunten. Tezamen met het rapport Tekenen en dan? vormen de resultaten en de aanbevelingen een stevig document dat we graag aan de overheid overhandigen. Tevens zal de tweede conferentie laten zien of en in hoeverre het positieve proces van aanpassing van onze wetgeving op dit terrein vordert. 1 Zie bijlage 2. voor de lijst van financiers 5

6 AANLEIDING WERKCONFERENTIE TEKENEN EN DAN? De Coalitie voor Inclusie is een beweging van mensen en organisaties die het maatschappelijke draagvlak voor een inclusieve samenleving vergroot, beleid gericht op inclusie bevordert en uitsluiting van mensen tegengaat. Uitgangspunten zijn: welkom zijn, versterken van eigen kracht van mensen, samen optrekken, interactief en proactief werken vanuit solidariteit en optimisme en oplossingsgericht zijn. De Coalitie voor Inclusie valt onder de Stichting Inclusie Nederland. Vanuit deze doelstellingen vindt de Coalitie het noodzakelijk dat het VN-Verdrag voor mensen met een beperking, dat in 2007 is ondertekend door de Nederlandse regering, zo spoedig mogelijk volledig geratificeerd wordt. Inmiddels weten wij dat dit proces in volle gang is. Daarnaast is het van belang dat er op grote schaal bekendheid gegeven wordt aan de mogelijkheden en kansen die dit verdrag biedt. De Coalitie wil zich hiervoor inzetten en samen met partners binnen en buiten de Coalitie een Werkconferentie organiseren om volledige ratificatie van en steun voor het VN-Verdrag op gang te brengen. De Coalitie is een netwerkorganisatie en heeft via verschillende bijeenkomsten mensen en organisaties bijeengebracht om over dit onderwerp van gedachten te wisselen. De belangstelling bij organisaties in het veld voor dit onderwerp was groot. Deze bijeenkomsten hebben onder andere een lijst met hoofdpunten opgeleverd waar volgens de Coalitie aan gewerkt moet worden. Deze hoofdpunten zijn ingebracht bij het Ministerie van VWS. 2 In de voorbereiding van de Werkconferentie werkt de Coalitie samen met belangenorganisaties, maatschappelijke organisaties, beleidsmakers, wetenschappers en betrokken burgers. Werkwijze Werkconferentie De Werkconferentie is opgebouwd uit drie activiteiten, te weten: 1) Eerste Werkconferentie VN-Verdrag voor mensen met een beperking (8 februari 2010); 2) Tweede Werkconferentie (27 september 2010); 3) Uitvoeren van een studie over de stand van zaken en het formuleren van aanbevelingen voor de implementatie van het VN-Verdrag. De deelnemers aan de eerste Werkconferentie zijn in beginsel de deelnemers van de tweede Werkconferentie. Zij zullen in de periode tussen de twee Werkconferenties de aanbevelingen en actiepunten van de eerste Werkconferentie verder uitwerken; dit vormt de input voor de tweede Werkconferentie. Doelstellingen Werkconferentie 1) Het vergroten van de bewustwording en het gevoel van urgentie bij de politiek, overheid, burgers, beleidsbeïnvloeders, maatschappelijke organisaties wat betreft het belang van de inhoud van het VN-Verdrag en wat dit betekent voor de Nederlandse situatie. 2) In korte krachtige werksessies komen tot het formuleren van doelstelling/resultaat waaraan deelnemers zullen gaan werken. De thema s van het VN-Verdrag voor mensen met een beperking zijn: persoonlijke autonomie, non-discriminatie, participatie, diversiteit, gelijke kansen, toegankelijkheid, ontwikkeling van kinderen met een handicap

7 Resultaat Werkconferentie Deelnemers aan de conferentie formuleren per werksessie een doelstelling en beoogd resultaat waaraan de komende periode tot de volgende Werkconferentie gewerkt zal worden. De resultaten die behaald zijn, worden in de tweede Werkconferentie gepresenteerd. Daarnaast zullen daar waar mogelijk door de deelnemers de resultaten en de doelstelling voortgekomen uit de Werkconferentie onder de aandacht worden gebracht en worden uitgedragen met als doel op diverse niveaus in de samenleving de inwerkingtreding van het VN-Verdrag te bevorderen. 7

8 UITNODIGING WERKCONFERENTIE Geachte heer, mevrouw, Graag nodigen wij u uit voor de Werkconferentie Tekenen en dan.?, het VN verdrag inzake rechten voor mensen met een handicap in het World Forum te Den Haag. De uitnodiging betreft een tweetal Werkconferenties waarvan de eerste plaatsvindt op 8 februari De tweede Werkconferentie zal plaatsvinden op een nader te bepalen datum in september De Coalitie voor Inclusie is een beweging van mensen en organisaties die het maatschappelijke draagvlak voor een inclusieve samenleving vergroot, inclusief beleid bevordert en uitsluiting van mensen tegengaat. De Coalitie acht ratificatie van het VN- Verdrag inzake rechten voor mensen met een handicap noodzakelijk. Meer informatie over de Coalitie en de Werkconferentie kunt u vinden op Op 13 december 2006 keurde de Verenigde Naties het Verdrag inzake de Rechten van mensen met een Handicap goed. Nederland ondertekende dit verdrag op 30 maart Belangrijke stappen zijn dus al gezet. Om het verdrag te bekrachtigen voor de Nederlandse situatie is ratificatie van het verdrag noodzakelijk. De overheid moet daarvoor de nationale wetgeving toetsen aan het Verdrag en waar nodig aanpassen. Om een goed beeld te krijgen van wat zich in de praktijk afspeelt heeft het Ministerie van VWS met de Coalitie voor Inclusie afgesproken dat zij zich zal inzetten om een tweetal Werkconferenties rondom dit verdrag te organiseren. De doelstellingen van de Werkconferenties zijn het vergroten van de bewustwording en het gevoel van urgentie bij de politiek, overheid, beleidsbeïnvloeders en maatschappelijke organisaties wat betreft de inhoud van het VN-Verdrag, het belang hiervan en wat dit betekent voor de Nederlandse situatie. De Werkconferenties zijn een initiatief van de Coalitie voor Inclusie en worden financieel mogelijk gemaakt door het Ministerie van VWS, de gemeente Den Haag en door de inzet van de vele bij de organisatie betrokken partijen. Een overzicht van betrokkenen is toegevoegd. De thema s van de Werkconferentie op 8 februari 2010 zijn: Inclusief onderwijs Loon naar arbeid Autonomie (Wet Zorg en Dwang) Een vereniging in de buurt Zelfstandig ondernemen Wonen in de buurt De klacht als ontwikkelingskracht Alle zeven thema s worden gepresenteerd tijdens de opening. Vervolgens zijn er zeven werksessies waarin de thema s verder uitgewerkt worden. Uit de werksessies komen drie statements (op de gebieden beeldvorming, gelijkheid, toegankelijkheid) voort, die bijdragen aan de plenaire afsluiting. In de zeven werkgroepen wordt aan de hand van de onderzoeksbevindingen en de casussen een beeld geschetst van de huidige situatie, worden knelpunten onderkend, mogelijke oplossingsrichtingen bedacht en een actieplan opgesteld. 8

9 Voor wat betreft het actieplan wordt een actieve inzet van de deelnemers gevraagd. Dat betekent enig leeswerk voorafgaand aan de eerste Werkconferentie (studie stand van zaken, informatie over de werksessie), een actieve en soms ook specifieke - bijdrage aan het echte werkkarakter van de werksessies tijdens de Werkconferentie en een inspanningsverplichting tussen de eerste en de tweede Werkconferentie op grond van de afgesproken actiepunten. Met vriendelijke groet, Willem de Gooyer Bestuurslid Stichting Inclusie Nederland Voorzitter van de voorbereidingswerkgroep 9

10 DE COALITIE VOOR INCLUSIE Een inclusieve samenleving verwelkomt verscheidenheid, respecteert verschillen en is er trots op dat alle mensen bij de samenleving betrokken zijn en een bijdrage kunnen leveren. Voor grote groepen mensen is de samenleving echter niet welkom en is diversiteit niet het leidende principe. Vooral mensen die te maken hebben met fysieke of verstandelijke/psychische beperkingen ervaren met regelmaat grote belemmeringen, om net als iedereen mee te doen. Zij worden vaak niet in de gelegenheid gesteld om hun eigen bijdrage te leveren aan de samenleving, wat tot gevolg heeft dat een groot deel van de burgers van ons land buitengesloten wordt en leeft in instellingen apart van de rest van de samenleving. De Coalitie voor Inclusie zal zich in haar werkzaamheden richten op het dichterbij brengen van een inclusieve samenleving voor mensen die op welke manier dan ook door hun beperking buitengesloten worden. Verbinding met mensen en organisaties die zich richten op het tegengaan van uitsluiting om andere redenen bijvoorbeeld door een afwijkende afkomst en cultuur, leeftijd, armoede heeft daarbij prioriteit. Missie De Coalitie voor Inclusie is een beweging van mensen en organisaties die het maatschappelijke draagvlak voor een inclusieve samenleving vergroot, beleid gericht op inclusie bevordert en uitsluiting van mensen tegengaat. Uitgangspunten zijn: welkom zijn, versterken van eigen kracht van mensen, samen optrekken, interactief en proactief werken vanuit solidariteit en optimisme en oplossingsgericht zijn. Doel en richting van de Coalitie voor Inclusie De inclusieve samenleving dichterbij brengen door positieve verbindingen tot stand te brengen tussen mensen, organisaties, initiatieven, overheden en anderen die inclusie in hun vaandel hebben. Inclusie als continue punt van aandacht op de lokale, nationale (en Europese) beleidsagenda te krijgen, zodat een inclusieve samenleving gestalte krijgt. Includerend denken te stimuleren door innovatie en differentiatie te bevorderen en te investeren in ervaringskennis en onderzoek. Mede gericht op een positieve houding van de samenleving om mensen te verwelkomen, bijvoorbeeld via de media. Inclusie op een positieve manier onder de aandacht brengen, netwerken samenbrengen en rondom onderwerpen en barrières die te maken hebben met inclusie, activiteiten ontplooien. Het initiatief nemen én de ruimte bieden voor praktische en concrete invullingen met betrekking tot inclusie, die van invloed zijn het leven van mensen zelf en op politieke en beleidsagenda s. Als denktank, forum, ontmoetingsplaats en actieplatform werken. De Coalitie staat open voor alle mensen en organisaties die een bijdrage willen leveren gericht op inclusie. 10

11 11

12 PROGRAMMA uur Ontvangst uur Opening en Inleiding Werkconferentie Welkom door Willem de Gooyer, voorzitter voorbereidingsgroep Werkconferentie en bestuurslid st. Inclusie Nederland/Coalitie voor Inclusie Introductie dagvoorzitter Gijs Wanders Interview met Willem de Gooyer over de Werkconferentie Interview met Luk Zelderloo, algemeen secretaris van de EASPD (Europese organisatie van dienstverleners aan mensen met een handicap) Interview met Leon Poffé, verantwoordelijk voor de wet- en regelgeving op het terrein van gelijke behandeling bij het Ministerie van VWS. Interview met Bert van Alphen, wethouder Welzijn, Volksgezondheid en Emancipatie, Gemeente Den Haag Interview met Martin Schuurman, zelfstandig onderzoeker en auteur van de studie Tekenen en dan? over de stand van zaken en aanbevelingen voor de implementatie van het VN-Verdrag. 3 Kickoff Werksessies 1) Wonen in de Buurt: Barbara Heetman 2) Een vereniging in de buurt: Maurice Wiegman 3) Autonomie: Marianne Kroes 4) Inclusief Onderwijs: José Smits 5) Loon naar Arbeid: Paul Ongenae 6) Zelfstandig Ondernemen: April Ranshuijsen 7) De klacht als Ontwikkelingskracht: Najat Bochhah uur Lunch

13 13.30 uur Werksessies 1) Wonen in de Buurt: VGN en Academie voor zelfstandigheid 4 2) Een vereniging in de buurt: MEE Nederland 5 3) Autonomie: CG-Raad en Platform VG 6 4) Inclusief Onderwijs: Perspectief, VIM en st. Inclusief Onderwijs 7 5) Loon naar Arbeid, VGN 8 6) Zelfstandig Ondernemen, Vilans 9 7) De klacht als Ontwikkelingskracht, Art uur Afsluitend gesprek 4 en en en en

14 OPENING EN INLEIDING Willem de Gooijer heet de deelnemers aan de conferentie van harte welkom. Deze Werkconferentie is de eerste van twee conferenties naar aanleiding van de ratificatie van het VN-Verdrag inzake de rechten van mensen met een handicap. Hij wenst de deelnemers een vruchtbare en een vreugdevolle dag toe. Er zijn voor de voorbereiding van de Werkconferentie veel werkzaamheden verricht, voor het algemene deel en voor de werksessies in de middag. Willem de Gooijer noemt met name Sandra van Amerongen, Angelique van Dam, Thomas van der Heijden en Marieke van Noort. De organisatie van deze dag is mogelijk geworden dankzij bijdragen van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de gemeente Den Haag en bijdragen in natura van vele organisaties die bij de Coalitie voor Inclusie betrokken zijn. Ter voorbereiding op de Werkconferentie is in opdracht van de voorbereidingsgroep door Martin Schuurman een studie uitgevoerd waarin de stand van zaken en de aanbevelingen voor de implementatie van het VN-Verdrag aan de orde komt. Er is van de publicatie van Marten Schuurman ook een gemakkelijk leesbare versie gemaakt. 11 Na deze Werkconferentie volgt er op maandag 27 september een tweede conferentie. Het Ministerie van VWS heeft daartoe opnieuw een bijdrage toegezegd. De heer de Gooijer verwacht dat dan ook de verantwoordelijke staatssecretaris van VWS aanwezig zal zijn. Introductie Gijs Wanders, dagvoorzitter Gijs Wanders is vader van een dochter met een verstandelijke beperking. Zij heet Vera. Vera is geadopteerd uit Brazilië. Nu is zij 24 jaar. Toen Vera ongeveer anderhalf jaar oud was, bleef zij in vergelijking met andere kinderen traag in haar ontwikkeling. Een psychiater zei toen, ze zal nooit het niveau van een zesjarige halen. Toch is ze later omhoog geschoten in haar ontwikkeling. Vera neemt deel aan het project Gewoon anders in Almere. Ze heeft eerst ook in Almere gewoond met mensen met en zonder beperking, maar dat klikte niet, mede door lastige hangjongeren. Mensen met een beperking voelden zich er onveilig. Vera woont nu in Hilversum en reist zelfstandig met openbaar vervoer naar haar werk in Almere en dat gaat goed. Voor Gijs Wanders is de moraal dat je met zelfvertrouwen en een beetje hulp veel verder komt dan eerst werd verwacht en dat de beelden van een psychiater of andere deskundige ook kunnen worden gelogenstraft. 11 Deze is te vinden op: 14

15 Gijs Wanders presenteerde vroeger het NOS journaal, maar doet nu andere dingen. Er is meer in het leven dan alleen het nieuws, juist ook dingen waar hij zich persoonlijk bij betrokken voelt, zoals deze dag. Mensen met een beperking hebben dezelfde rechten als iedereen. Deze dag moet natuurlijk ook voor iedereen zijn te volgen. Daarom zijn er twee doventolken aanwezig die elkaar afwisselen. Gesprek met Willem de Gooijer, bestuurslid Stichting Inclusie Nederland 12 Willem de Gooijer is blij met de brede opkomst en de brede belangstelling voor deze Werkconferentie. Rond de 160 mensen zijn vandaag aanwezig. Het belang van de Werkconferentie zit in de extra push in de richting van de beeldvorming. Het gaat om het begeleiden van het ratificeringproces. De bevindingen van deze Werkconferentie moeten een handreiking gaan bieden aan de overheid en de politiek. De dag is geslaagd als deze maatschappelijke beweging goed op gang komt. De ratificering is een taak van de overheid, maar onze taak is het besef van urgentie duidelijk te maken, het is van belang dat in deze Kabinetsperiode het verdrag wordt geratificeerd. 13 Gezien de aard van het VN-Verdrag is er eigenlijk ook geen andere keuze dan tot ratificering over te gaan. Het gaat in de kern om het bestrijden van discriminatie en om gelijke behandeling van mensen met een beperking. Dat is helaas nog niet altijd vanzelfsprekend en daartoe zijn ook veranderingen nodig. Zo moeten fysieke en sociale drempels die de integratie van mensen met een beperking vaak nog in de weg staan worden geslecht. Daarom is dit VN- Verdrag nodig. Het is in 2007 getekend, waarom duurt de ratificering dan nog zo lang? In veel andere landen is men al wel tot ratificering overgegaan. 14 Sommige daarvan zijn sneller tot ratificering overgegaan omdat zij pas daarna de wetgeving aanpassen conform het verdrag. In Nederland wil de overheid de noodzakelijke aanpassingen in de wet- en regelgeving meenemen bij het ratificeringproces. Dit houdt ook een samenspel in tussen diverse departementen. 12 Stichting Inclusie Nederland is de stichting die het initiatief heeft genomen voor de Coalitie voor Inclusie. 13 Uiteraard was op 8 februari 2010 nog niet duidelijk dat het kabinet zou vallen. We moeten nu afwachten wat een nieuw kabinet voor standpunt zal innemen over de ratificatie. 14 Zie kaart en overzicht op: en 15

16 Twee voorbeelden van wat het ratificeren van het verdrag in de praktijk zou kunnen gaan betekenen zijn: 1. Bij meer inclusief onderwijs leren kinderen met en zonder beperking als vanzelfsprekend met elkaar om te gaan. Dat kan ook een basis bieden voor hun beeldvorming als zij later volwassen zijn. 2. De verbetering van de toegankelijkheid van het openbaar vervoer gaat langzaam. Pas rond 2030 of 2035 zal het treinmaterieel volgens de huidige planning geheel toegankelijk zijn. Ook veel openbare gelegenheden zijn nog onvoldoende toegankelijk, zoals bijvoorbeeld in de horeca. Het gaat hierbij deels om investeren, maar deels ook om mentaliteit, het moet ook tussen de oren zitten. In de toegankelijkheid van openbaar vervoer en van openbare gebouwen is verdere verbetering noodzakelijk. In de Verenigde Staten is er de Americans with Disabilities Act, de ADA. Deze wet kent de mogelijkheid dat burgers toegankelijkheidsvoorzieningen wettelijk kunnen afdwingen. Een belangrijke vraag bij de ratificatie is of er ook in Nederland meer afdwingbare rechten gaan komen. Willem de Gooijer vindt het belang van de studie van Martin Schuurman dat de stand van zaken in Nederland op dit terrein nu eindelijk is geïnventariseerd. Het is het startdocument voor de twee Werkconferenties. We hopen op een goede stimulans in de richting van beleidsmakers en overheid. Persoonlijk voelt hij zich het meest geraakt door het onderwijs. Door de verzuiling in Nederland is er sprake van een taaie situatie met een belangrijke nevenstroom van speciaal onderwijs. Meer integratie is zeker niet alleen een kwestie van geld. Willem de Gooijer hoopt dat de studie als katalysator zal werken, om te beginnen in de werksessies tijdens het congres. Gesprek met Luk Zelderloo, algemeen secretaris EASPD 15 Luk Zelderloo is algemeen secretaris van de Europese organisatie van dienstverleners aan mensen met een handicap (EASPD). Dit is een koepelorganisatie waar organisaties bij zijn aangesloten, het secretariaat is gevestigd in Brussel. De organisatie heeft drie doelstellingen, het bieden van informatie aan haar leden, innovatie door projecten rond onder meer toegankelijkheid en integratie en beleidsbeïnvloeding. Het VN-Verdrag gaat niet alleen over individuen maar ook over de samenleving als geheel. Dat heeft gevolgen voor de dienstverlening aan mensen met een beperking. Het gaat er om de dienstverlening naar de mensen te brengen, aan te passen aan degenen voor wie de dienstverlening bedoeld is, in plaats van andersom. De gebruikers van de voorzieningen moeten een grotere stem krijgen, zij moeten hun dienstverlening ook kunnen sturen en invloed hebben op een goede afstemming. De dienstverleners moeten het VN-Verdrag tot uitgangspunt nemen. Zo kunnen zij bijdragen tot een inclusieve samenleving. Goede dienstverlening bieden is geen eenvoudige opgave. Luk Zelderloo waardeert daarom ook deze conferentie en het proces dat daar verder op volgt. Het gaat erom mensen er bij te betrekken, niet alleen vanuit professioneel perspectief maar vanuit

17 verschillende perspectieven. Dienstverleners aan mensen met een beperking moeten ook in gesprek gaan met mainstream aanbieders en hun kennis aan hen aanbieden. Samenwerking is niet altijd gemakkelijk. We hebben te maken met verschillende diensten en culturen en met verschillende financieringsstromen. Een aantal landen heeft al geratificeerd, ook daar is wat voor te zeggen, vindt Luk Zelderloo. Het verdrag is immers niet vrijblijvend en er zijn echte ingrepen nodig. Denk aan de toegankelijkheid van openbaar vervoer en aan aanpasbaar bouwen. Met zeer beperkte meerkosten bouw je woningen aanpasbaar en dat levert een grote winst op doordat later minder specifieke aanpassingen nodig zijn. Het levert dus een bijdrage aan de integratie van mensen met een beperking en toch wordt er nog vaak niet aanpasbaar gebouwd. De ratificatie steunt de verdere implementatie en biedt ook een kader voor jurisprudentie. Nederland kan zeker hierbij ook van andere landen leren. In Slovenië heeft bijvoorbeeld de ratificering tot verdere dynamiek in de goede richting geleid. In Nederland is er veel professionaliteit, daar kunnen ook andere landen weer het nodige van leren. Die professionaliteit is bijvoorbeeld in Oost Europa beperkter aanwezig. Nederland en andere landen kunnen zeker van elkaar blijven leren. Gesprek met Leon Poffé, projectleider bij het ministerie van VWS 16 Leon Poffé is binnen het ministerie van VWS verantwoordelijk voor de wet- en regelgeving op het terrein van gelijke behandeling. Het gaat naast het VN-Verdrag ook over de verdere uitbreiding van de Wet Gelijke Behandeling van mensen met een handicap, zoals met openbaar vervoer. Het VN-Verdrag gaat een rechtspraktijk in Nederland bieden, zowel voor individuen als voor organisaties. Belangrijk in het verdrag is dat een handicap of beperking wordt gezien als een verschijnsel dat de samenleving aangaat. Het gaat daarbij natuurlijk ook om de relatie tussen persoon en samenleving

18 Van de praktijk wordt vaak gezegd dat deze weerbarstig is. Er zijn goede voorbeelden, maar er is ook nog veel dat niet aan de eisen voldoet, denk bijvoorbeeld aan veel NS treinen. Ook het toegankelijk en aanpasbaar bouwen wordt in Nederland nog niet algemeen toegepast. Het is het kabinet ernst om het verdrag in deze Kabinetsperiode te ratificeren. Staatssecretaris Bussemaker en minister Hirsch Ballin zetten zich daarvoor in. Er wordt nu een voorstel voor de ministerraad voorbereid. Er kan voor de zomer een wetsvoorstel tot ratificering liggen, dat door het parlement kan worden goedgekeurd. Volgens onze grondwet moeten wij in Nederland eerst ratificeren. Als er geratificeerd is, moet er ook een onafhankelijke toezichthouder op de implementatie komen. Daarom komt er een Nederlands instituut inzake de rechten van de mens. Dit instituut zal de implementatie van het VN- Verdrag moeten volgen en toetsen. Leon Poffé hoopt dat de Werkconferentie en het vervolg veel mogelijkheden benoemt die leiden tot goede toegankelijkheid en integratie en die consequenties kunnen hebben voor de regelgeving en praktijk. De resultaten worden daarbij zeker ook gerapporteerd aan de staatssecretaris. Gesprek met Bert van Alphen, wethouder gemeente Den Haag Bert van Alphen is wethouder Welzijn, Volksgezondheid en Emancipatie in de gemeente Den Haag. Den Haag heeft al veel gedaan op het terrein van toegankelijkheid en integratie van mensen met een handicap, maar er moet ook nog veel gebeuren. Wij maken als gemeente niet eenzijdig beleidsnota s, maar doen dit samen met belangenbehartigers van mensen met een beperking, zoals de stichting Vooral. We pakken knelpunten aan, zoals de toegankelijkheid van gebouwen, dat nemen we ook op in de plaatselijke verordening. We stimuleren bijvoorbeeld dat horecagelegenheden toegankelijk zijn, daar hebben ze trouwens ook zelf economisch belang bij. Belangrijk is het nog beter bereiken van migranten. Bijna de helft van de Haagse bevolking is van allochtone afkomst. Zij maken gemiddeld minder gebruik van voorzieningen, mede door onbekendheid of wellicht ook een taboe op het vragen van hulp. Bert van Alphen is op werkbezoek geweest in Marokko. Daarvan heeft hij geleerd dat er daar minder taboes zijn dan wij in het algemeen denken en dat er daar ook een inzet is voor een meer toegankelijke samenleving. Soms zijn ze daar verder dan hier. Het is daarom zo belangrijk dat mensen van allochtone afkomst zelf meewerken aan het benaderen en voorlichten van andere migranten. Salima Kharkache is een van hen. 18

19 Voorlichting allochtonen in Den Haag Salima Kharkache werkt aan een project in Den Haag door en voor migranten. De kracht van het project is dat vrijwilligers hierbij een centrale rol vervullen. Salima kan bijvoorbeeld ouders makkelijker bereiken, omdat ze de cultuur goed begrijpt. Belangrijk is de boodschap dat zij er ook bij horen en ook rechten op voorzieningen hebben. Vaak heeft men zich als ouders van een kind met een handicap geïsoleerd gevoeld en zich afgevraagd of men er wel bij hoort. Dat komt ook omdat men vaak de Nederlandse taal minder goed kent en de weg in de bureaucratie niet weet. Doel is mensen te helpen bij het vinden van de voorzieningen. Dit project is vijf jaar geleden begonnen. Er zijn nu 25 ouders direct bij het project betrokken plus een grotere groep daarom heen. Er worden themabijeenkomsten georganiseerd en er is een laagdrempelig loket waar mensen vragen kunnen stellen. Men weet de weg daarheen te vinden. In een project interculturalisatie wordt getracht om de kloof tussen gewone hulporganisaties en migrantengroepen te verkleinen. Bert van Alphen leert veel van mensen met een beperking, zij houden hem scherp. Hij voelt zich betrokken bij sportactiviteiten van mensen met een beperking. Met de stichting Vooral, de Haagse belangenorganisatie van mensen met een beperking, heeft hij regelmatig contact. Gesprek met Martin Schuurman, onderzoeker Kalliope Consult Martin Schuurman is de auteur van de publicatie Tekenen en dan. In een aantal korte gesprekken komen de diverse onderdelen aan de orde, in combinatie met een aftrap voor de werksessies. In dit eerste gesprek komen de grote lijnen aan bod. Martin Schuurman is van beroep onderzoeker en publicist. Het gaat in deze studie over het VN-Verdrag en denkwereld daarachter. Het document biedt een agenda voor de discussie, maar is ook een fase in het proces. Het VN-Verdrag is nodig omdat het een verfijning biedt van de rechten van mensen met een beperking en kaders biedt voor de toepassing. Mensen met een beperking zijn toch wat in de kou blijven staan, door het ontbreken van dit kader. De wetgeving in Nederland is in ontwikkeling en heeft vaak betrekking op deelgebieden, dat geldt ook voor de Wet Gelijke Behandeling van mensen met een handicap, dat is een opbouwwet, waarin nu arbeid en onderwijs een plek hebben, maar openbaar vervoer nog niet. De Wet 19

20 Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) biedt een kader voor de compensatie van beperkingen, maar richt zich vooral op de taken van gemeenten. Het VN-Verdrag biedt een bodem en een basis voor deze wetten en ook voor andere wet- en regelgeving. Een voorbeeld is dat mensen met een beperking vroeger meer in instituten woonden en dat er een veranderingsproces plaatsvindt in de richting van meer integratie in de samenleving. Het wonen in de wijk komt daar dan voor in de plaats. Martin Schuurman ziet dat instellingen deze ontwikkelingen actief stimuleren, er is dus een zekere push. Hij vraagt zich af of de andere kant van de beweging, het stimuleren vanuit de samenleving, het er aan trekken (de pullbeweging ) wel voldoende gebeurt. Het is daardoor vaak toch lastig om te bereiken dat mensen met een beperking zich goed thuis voelen in een woonwijk. Een goede afstemming met de ondersteuning is daarbij wel essentieel. De samenleving is nog onvoldoende gewend aan het welkom heten, het ontvangen van mensen met een beperking. Wordt er daarbij dan wel voldoende informatie gegeven aan de samenleving, vraagt Gijs Wanders. Het is volgens Martin Schuurman een combinatie van informatie en beeldvorming. Dat gaat ook om twee kanten. Hoe is het om tussen gewone mensen te wonen en hoe is het als mensen met een beperking en mensen zonder beperking bijeen wonen. Het zit vaak nog niet in de hoofden van mensen dat mensen met een beperking deel uitmaken van de samenleving. Soms is de beeldvorming in bijvoorbeeld tv-programma s ook een bevestiging van vooroordelen. Belangrijk is het stimuleren van mensen met een beperking en het actief ondersteunen. Leven zonder risico kan niet, maar je moet wel leren omgaan met de risico s. Martin Schuurman vindt dat je uit moet gaan van een sociaal model, van independent living en burgerschap; daarop moet de ondersteuning worden gebaseerd. Het verdrag kan dit stimuleren, dat geldt ook voor bijvoorbeeld aanpasbaar bouwen. 20

21 KICKOFF WERKSESSIES Na de lunch gaan de deelnemers de verschillende thema s van het VN-Verdrag verder uitwerken. Zij doen dat door vast te stellen waar de praktijk verschilt van de uitgangspunten van de VN-Verdrag. Vervolgens stellen ze vanuit de gesignaleerde knelpunten de mogelijke oplossingen vast en komen vandaar uit tot acties en statements. De werksessies presenteren allemaal kort hun eigen werksessie via een kickoff. Wonen in de buurt Deze kickoff wordt ingeleid door schrijfster Barbara Heetman, met het verhaal schuld en boete, dat is gepubliceerd in haar bundel Zo doe ik dat. Schuld en boete Zomer 1999, Amsterdam, 2.30 uur s nachts. Met een groepje mensen dat ik net heb leren kennen in de Cotton Club op de Nieuwmarkt lopen we naar de San Franciscobar op de Zeedijk. Deze bar is wat langer open. Met mijn getrainde blik zie ik uit de verte al dat er geen noemenswaardige drempel is en de deur breed genoeg. Fijn. Ik zoef zigzaggend door de straat, het wandeltempo is mij te laag. Hopelijk gebeurt er wat spannends vanavond. Als we het nachtcafé naderen, laat de portier net wat bezoekers binnen en we horen uitnodigende dansritmes. Wij willen ook doorlopen, maar dan houdt de breedgeschouderde man mij tegen: Jij kan er niet in, het is te vol. Ik schrik en sputter: Maar...?. terwijl ik zie hoe de rest van het groepje door de ingang verdwijnt. Nee, het kan niet vanavond, herhaalt hij. Ik voel van alles in mij opkomen en oplaaien. Huilend keer ik om en rijd zo hard mogelijk weg. Waarom reageer ik zo? Ja, de volgende dag heb ik volop praatjes en maak ik plannen voor een bomaanslag. Maar waarom zeg ik niet meteen waarop het staat? Pas heel recent - en veel te laat - heb ik begrepen hoe dat komt. Ik was aanwezig bij een cursus sociale vaardigheden voor verstandelijk gehandicapten en daar werd het onderwerp kritiek geven behandeld. Dit gaat in een aantal stappen. Let goed op, want de formule is van zo n verpletterende eenvoud, dat zelfs de portier er steil van achterover zou slaan: a) Zeg waarom je het er niet mee eens bent, b) luister naar de reactie van de ander en c) vraag de ander wat hij eraan gaat doen. Zo simpel is het. De portier is verkeerd bezig dus hij moet het oplossen. Nu wil het geval dat ik precies andersom redeneer. Ik zie mijzelf als de probleemmaker, als de lastpak. Die iets onmogelijks wenst, namelijk meedoen. En bespeur ik enige weerstand, dan trek ik me direct weer terug. Een kwestie van misplaatste verantwoordelijkheid en valse bescheidenheid, ik weet het. Maar toch heb ik er vaak last van. Wanneer ik bij bekenden op visite ga en ik - vanwege een trap - via allerlei omwegen, sluiproutes en tiltechnieken het huis moet betreden. Of als ik voor een 21

22 ontoegankelijke winkel of eetgelegenheid sta. Men slooft zich voor mij uit, probeert me te negeren of biedt excuses aan. Allemaal ongemakkelijke situaties, waarvan ik de oorzaak ben. Tijdens een Open Dag van de Amsterdamse wijk IJburg zit ik op de informatiemarkt namens de gehandicapten in een kraampje. Zo n splinternieuwe wijk zou volledig toegankelijk moeten zijn maar dat idee dient nog steeds bevochten te worden, bij gebrek aan ondubbelzinnige bouwvoorschriften. Onder de aspirant-bewoners wemelt het van de stralende ouders met blozende baby s en ik begin me bijna te schamen voor mijn aanwezigheid. Hoe kan ik dat jonge geluk nou confronteren met het feit dat het leven ook anders kan lopen? Dit wil ik niet meer. Ik wil mij niet schuldig voelen. Of afhankelijk zijn van goede bedoelingen. Dat is pijnlijk voor iedereen. Ik wil alleen nog maar een antidiscriminatiewet die van toepassing is op het hele openbare leven en die strenge toegankelijkheidseisen afdwingt en kortzichtige mensen afstraft. Een wet die keihard is. Net zo hard als een betonnen trap of een vervelende portier. Gijs Wanders vraagt aan Barbara Heetman of zij veel steun ontleent aan het schrijven. Zij heeft haar handicap vaak op zichzelf betrokken, je krijgt daardoor vaak gevoelens van schaamte of schuld. Daarom wil ze nu een afdwingbare antidiscriminatiewet. Zij vindt het leuk om creatief te zijn en wil nog wel meer schrijven. Soms maak je het nog iets leuker dan het in werkelijkheid is gegaan. Het boekje Zo doe ik dat is uitgegeven door Mee Amsterdam, waar Barbara ook werkt. Tijdens de workshop Wonen in de buurt zal Barbara ook een bijdrage leveren. Tijdens deze workshop wordt gezocht naar aanbevelingen voor de implementatie van het verdrag op basis van ervaringen met wonen, werken en vrije tijd van twee mensen met een beperking. Een vereniging in de buurt Maurice Wiegman is sportman. Hij heeft met zijn handbike al twee keer de Alpe d Huez beklommen en gaat ook andere sportieve uitdagingen niet uit de weg. Bij zijn beklimmingen van de Alpe d Huez fietst hij voor een goed doel, namelijk voor KWF kankerbestrijding. 22

23 Maurice heeft een zeldzame spierziekte. Ook voordat zich bij Maurice deze spierziekte manifesteerde, deed hij al veel aan sport. Ook met de spierziekte wil hij zich manifesteren als mens en als sporter en daarbij ook een voorbeeld zijn voor zijn kinderen. Kan niet past niet in zijn woordenboek. Vorig jaar ging hij de Huez op met koorts, maar hij haalde toch de top. In Antwerpen wil hij zich proberen te kwalificeren voor een triatlon op Hawaï. Sport is erg belangrijk voor de mentale verwerking van een handicap. Daarom moet je er al vroeg mee beginnen, al op school. Autonomie Na de pauze gaat Gijs Wanders weer in gesprek met Martin Schuurman, nu over het thema autonomie. Onder autonomie verstaat hij dat wat je nodig hebt om jezelf te kunnen zijn en keuzevrijheid te hebben. Het gaat om zelfbeschikking. Gaat dat ook op als iemand zichzelf verwaarloost?, vraagt Gijs Wanders. Martin Schuurman realiseert zich dat er ook grenzen moeten worden gesteld, maar ook bij het stellen van die grenzen moeten betrokkenen actief worden betrokken. Daarbij is een goed contact met de ondersteuner van groot belang. Autonomie en ondersteuning staan niet tegenover elkaar, maar gaan hand in hand, het zijn partners van elkaar. Het gaat er daarbij om de ondersteuning te richten op meer autonomie. Het stellen van grenzen lost zich dan vaak vanzelf op. Martin Schuurman adviseert de wet- en regelgeving te toetsen op het bevorderen van autonomie. Bijvoorbeeld bij de Wet Zorg en dwang was het doel niet om de autonomie te bevorderen. Vervolgens komt Marianne Kroes aan het woord, beleidsmedewerker bij de CG-Raad. De artikelen 12, 14 en 15 van het VN-Verdrag gaan over autonomie. De Wet Zorg en Dwang staat hiermee op gespannen voet, zoals Martin Schuurman al aangaf. Om autonomie goed in te vullen vraagt een andere manier van denken. Marianne Kroes leest een gedicht van Cecile Vossen dat haar daarbij inspireert. Op andere gedachten Hoofd ondersteboven De wereld gekanteld Alles even anders Niks meer hetzelfde Opvallend eigenlijk Een ander gezichtspunt En dan zoveel Meer kunnen zien Zoveel kansen Nieuwe invallen Vrij van denken Even op andere gedachten Cecile Vossen 23

24 Een mens met een beperking is altijd een individu met een plek in de samenleving. Ondersteuning kan dat bevorderen, maar soms ook in de weg staan. Dan wordt het een beklemmende vorm van paternalisme. In de werksessie over autonomie komt dit nader aan de orde. Inclusief onderwijs Het is volgens Martin Schuurman een misverstand om te denken dat inclusie betekent dat mensen allemaal hetzelfde moeten doen. In landen waar inclusief onderwijs meer gemeengoed is, zoals in de Verenigde Staten en Scandinavische landen is er geen sprake van eenheidsworst, men volgt daar deels samen onderwijs en waar nodig ook apart onderwijs. Gijs Wanders weet van zijn dochter dat een reguliere school ook bedreigend kan zijn en speciaal onderwijs meer veiligheid kan bieden. Martin Schuurman noemt in zijn rapport de trekrichting, de gewenste ontwikkeling die naar meer algemeen toegankelijk regulier onderwijs. De praktijk in Nederland is dat er juist een toenemende stroom leerlingen vanuit het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs gaat. Gijs Wanders beaamt dat speciaal onderwijs ook niet alles is, ook zijn dochter wilde volwaardig aan de samenleving deelnemen. Er zijn ook goede voorbeelden van projecten, zoals in Almere. Toch heeft de Staatssecretaris van Onderwijs opgemerkt dat de inclusie in het onderwijs in Nederland is mislukt. Volgens Martin Schuurman zou deze conclusie alleen juist kunnen zijn als we het volledig geprobeerd hebben. In de praktijk ziet men in het regulier onderwijs soms graag lastige kinderen naar het speciaal onderwijs gaan. Er zijn ook scholen waar dit patroon zich niet voltrekt, het dus ook geen ijzeren wet. Het VN-Verdrag kan dwingen tot meer integratie in het onderwijs. Dat zal inhouden dat leerkrachten zich ook meer op inclusie moeten gaan richten en dat zij hier in hun opleiding op worden voorbereid. José Smits van de Stichting Inclusief Onderwijs geeft vervolgens de aftrap voor de werksessie over inclusief onderwijs. Zij doet dit met een korte film waarin leerlingen van de inclusieve basisschool de Archipel in Almere aan het woord komen. Uit de uitspraken van de kinderen en de beelden komt naar voren dat de kinderen het samen op één school zitten accepteren. Ook kinderen met het syndroom van Down nemen deel aan het regulier onderwijs. In Zeeland heeft een school met succes de gedragslijn dat alle kinderen er welkom zijn. Het is in Nederland nog wel een zoektocht om een inclusieve school te vinden, het beleid lijkt hier ook nog onvoldoende op gericht, gezien ook de uitspraak van de staatssecretaris van onderwijs die dit onderwerp in haar portefeuille heeft. José Smits vindt dat alle kinderen recht hebben op goed onderwijs en vindt niet dat inclusief onderwijs mislukt is. Integendeel, je moet je hier volledig voor inzetten; zij verwacht dan ook dat de staatssecretaris hierin mee gaat denken. Een belangrijke aanbeveling is het tegengaan van discriminatie en bevorderen van gelijkberechtiging. 24

25 Loon naar arbeid Er is nu sprake van een economische crisis, maar ook daarvoor was de arbeidsparticipatie van mensen met een beperking in Nederland niet geweldig, Veel mensen hebben een arbeidsplek via de WSW, de Wetsociale werkvoorziening. Maar een klein percentage mensen zet van hieruit de stap naar regulier werk. Slechts tien procent van de mensen met een Wajong-uitkering is aan het werk. De overgang van speciaal onderwijs naar de arbeidsmarkt is niet goed geregeld, voorbereiding op arbeid zou meer vanzelfsprekend moeten zijn. De staatssecretaris van onderwijs kondigde recent aan dat zij met een wetsontwerp wil komen om het voortgezet speciaal onderwijs te gaan richten op werkscholen, waardoor mensen met een verstandelijke beperking makkelijker aan de slag zouden komen. Veel werkgevers nemen nog geen mensen met beperkingen in dienst. Het zit vaak niet in hun denken. Er zijn ook werkgevers met positieve ervaringen. Het ziekteverzuim van mensen met een beperking ligt niet hoog en aan motivatie ontbreekt het zeker niet. Inclusie begint bij het onderwijs, maar is ook belangrijk op de arbeidsmarkt. Arbeid is een fundamenteel recht, ook voor mensen met een beperking. Dat besef moet in Nederland meer gemeengoed worden. Het VN-Verdrag geeft hiervoor houvast, bijvoorbeeld als het gaat om de combinatie wonen en zorg. Paul Ongenae begeleidt projecten van mensen met een beperking vanuit de VGN (Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland). Hij spreekt hierbij bij voorkeur van arbeidsmatige beperkingen. Je ziet aan de uitstraling van mensen dat zij hun werk belangrijk vinden, vooral als zij het ook ervaren als echt werk. Soms hebben mensen met een verstandelijke beperking wat meer tijd nodig, bijvoorbeeld als zij klanten helpen in een buurtsuper. Dit kan ook bijdragen tot een waarde in onze samenleving, namelijk die van onthaasting, van wat meer tijd nemen voor sociale contacten. Het is niet eenvoudig om deze arbeidsintegratie te bereiken, het is ook een denkproces bij bijvoorbeeld autoriteiten. De wetgeving vormt thans het grootste obstakel. 25

26 Uit het promotieonderzoek dat Paul Ongenae thans doet, komt de toegevoegde waarde van arbeid duidelijk naar voren. Dat geldt ook voor het zelfstandig ondernemen door mensen met een beperking. Ook op dat terrein zijn er meer mogelijkheden dan vaak wordt gedacht. Zelfstandig Ondernemen Een voorbeeld van een ondernemende jonge vrouw met een fysieke beperking is April Ranshuijsen. April Ranshuijsen is zelfstandig ondernemer. Zij haakt allereerst in op het plan van staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid om jong gehandicapten aan de slag en uit de Wajong te krijgen door met een inkomen onder het minimumloon te beginnen. April vindt dat daar niet het signaal van uit mag gaan dat je niet goed je best doet. Elk mens heeft eigen mogelijkheden en motieven. Beeldvorming bepaalt vaak mede je kansen. Men is vaak geneigd tot het geven van waardeoordelen en het plakken van etiketten. Het gaat er juist om te geloven in het eigen en andermans kunnen. April is gaan praten met het UWV omdat zij zich wilde toeleggen op het maken van theaterproducties en het geven van workshops. 26

27 Je kunt dan ook zelf de beeldvorming positief beïnvloeden, je neemt door te ondernemen het heft van je autonomie in handen. Je hebt ook het praktische voordeel dat je de eigen agenda en werktijden zelf kunt bewaken, dat kan in verband met bijvoorbeeld nodige zorg extra aantrekkelijk zijn voor mensen met een beperking. Het zelfstandige ondernemerschap is nog te weinig in beeld, het is zelfs van betekenis als je er slechts een deel van je benodigde inkomen mee kunt verdienen. Je wordt meer serieus genomen en het heeft invloed op je eigen leven en je relatie met andere mensen. Het geeft kortom een kick om te kunnen doen wat je leuk en nuttig vindt. De klacht als ontwikkelingskracht Gesprek met Martin Schuurman: Het uiten van een klacht kan kracht geven, voor de persoon zelf en voor de samenleving. Voorwaarde is dan wel dat er iets gebeurt met de klacht. Het klachtrecht moet in relatie tot het VN-Verdrag worden geregeld, het hoort bij de keten en is daarvan in zekere zin het sluitstuk. Klachten geven inzicht in belangrijke zaken. Nu is er in Nederland bij een conflict met bijvoorbeeld een werkgever of een woningbouwcorporatie wel de mogelijkheid om zich te wenden tot de commissie gelijke behandeling. Deze commissie doet echter geen bindende juridische uitspraak. Het VN- Verdrag biedt een strengere juridische basis. Elke burger kan toch naar de rechter?, vraagt Gijs Wanders. Dat is inderdaad zo, maar als bijvoorbeeld toegankelijkheid wettelijk nog niet goed is geregeld, kan de rechter er ook niets mee. Najat Bochhah is juridisch beleidsmedewerker bij Art 1. In deze werksessie wordt ingegaan op hoe het verdrag benut kan worden om verandering te bereiken. Het gaat om actie die je kunt ondernemen. Aan de hand van enkele casussen wordt dit behandeld. Een belemmering is dat men vaak geen klacht indient. Het indienen van klacht moet dus worden gestimuleerd. Dit draagt bij tot jurisprudentie. Het VN-Verdrag zal uiteindelijk een grote stap vooruit zijn. 27

28 WERKSESSIES Wonen in de buurt De werksessie is voorbereid en wordt geleid door Marieke van Noort (VGN) en Thomas van der Heijden (Academie voor Zelfstandigheid). Ook Wietse Potiek van de Academie voor Zelfstandigheid is bij de voorbereiding van de werksessie betrokken. Aan de sessie nemen mensen deel met belangstelling voor het thema wonen in de wijk. Doel is te inventariseren welke aanpassingen aan de wet- en regelgeving in Nederland nodig zouden zijn. Thomas van der Heijden gaat er daarbij vanuit dat er zowel bij de persoon met een beperking als bij de samenleving sprake is van verantwoordelijkheid. Uitgangspunt is ook de keuzevrijheid van mensen. De werksessie start met vier quizvragen: 1. Is het waar dat de meeste mensen met een beperking intramuraal verblijven? (minder, intramuraal, extramuraal) 2. Werken er meer of minder mensen in de gehandicaptenzorg dan het aantal cliënten? (meer, mensen werkzaam in de sector, cliënten) 3. Er zijn zorgplannen geïntroduceerd: zijn die bedoeld om de ondersteuningsbehoefte van professionals in beeld te brengen? (nee, het gaat om de behoefte van de cliënt zelf) 4. De WMO staat voor de Wet Maatschappelijke Ontwikkeling. (nee, Maatschappelijke Ondersteuning). Analyse en probleemstelling Vanmiddag zijn de eigenlijke hoofdpersonen Barbara Heetman en Michiel Zeeuw. Zij zullen allebei iets vertellen over hun leven. Aan de hand van deze gegevens wordt er aan de vier groepen gevraagd om een (fantasievolle) dagindeling te maken op een vrije dag of een werkdag van Barbara of Michiel. Daarna geven Barbara en Michiel een reactie op de voor hen verzonnen dagindeling. Op basis van de inbreng van Barbara en Michiel worden knelpunten geïnventariseerd en vervolgens wordt er naar mogelijke oplossingen gekeken. Aan het eind van de dag zullen er enkele statements over toegankelijkheid, inclusie en gelijke behandeling geformuleerd worden. Deze statements zullen met de plenaire bijeenkomst gedeeld worden. Introductie Barbara Heetman Barbara is 45 jaar. Zij woont zelfstandig in een toegankelijke woning in Amsterdam en zij beschikt over een persoonsgebonden budget. Ze werkt twee dagen per week bij MEE in Amsterdam. Zij zingt graag en doet mee aan een cursus meditatie. Zij heeft een progressieve spierziekte. Ze houdt van uitgaan, reizen, theater, uit eten, maar het praktisch organiseren is vaak lastig. Ook heeft zij vrienden en familie buiten Amsterdam, bijvoorbeeld in Rotterdam. Introductie Michiel Zeeuw Michiel Zeeuw werkt bij de LFB, de landelijke organisatie van mensen met een verstandelijke beperking. Hij is 39 jaar. Hij werkt bij de LFB als projectleider bij een project netwerken voor mensen met een verstandelijke beperking in de gemeenten 28