Mondbranden. capita selecta. I.van der Waal Zie ook het artikel op bl
|
|
- Sarah de Jonge
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 capita selecta Mondbranden I.van der Waal Zie ook het artikel op bl Er zijn diverse aandoeningen van het mondslijmvlies die klachten van een branderig gevoel kunnen veroorzaken. Oorzaken van mondbranden met zichtbare slijmvliesveranderingen zijn candidose, landkaarttong, mucocutane aandoeningen en stomatitis. Het zogeheten syndroom van mondbranden is een betrekkelijk zeldzame, maar uiterst onaangename aandoening, die wordt gekarakteriseerd door een dubbelzijdig brandend gevoel van het mondslijmvlies zonder zichtbare slijmvliesveranderingen. De mondbrandklachten gaan vaak vergezeld van klachten over een droge mond en verlies of verandering van de smaak. De oorzaak is onbekend, ook al wordt in de literatuur vooral veel aandacht besteed aan een mogelijke onderliggende psychogene aandoening. Er zijn diverse slijmvliesafwijkingen die mondbrandachtige klachten kunnen veroorzaken. Het is daarom noodzakelijk zorgvuldig mondonderzoek uit te voeren alvorens de diagnose syndroom van mondbranden te stellen. Laboratoriumonderzoek of nader specialistisch onderzoek blijkt zelden relevante afwijkende bevindingen op te leveren. Bij het verdere beleid is het vooral van belang om begrip te tonen voor de klachten. Daarnaast is het van belang geen behandelingen op aandringen van patiënten uit te voeren waarvan redelijkerwijs geen verbetering mag worden verwacht. Ned Tijdschr Geneeskd 2005;149: Er zijn diverse aandoeningen van het mondslijmvlies die klachten van een branderig gevoel kunnen veroorzaken. Meestal zijn er daarbij klinisch zichtbare, rode veranderingen van het slijmvlies. Het kan gaan om lichen planus of een andere mucocutane afwijking zoals pemfigus of slijmvliespemfigoïd, om een uiting van candidose of, als betrekkelijke zeldzaamheid, een rode afwijking als voorstadium van een plaveiselcelcarcinoom: erytroplakie. Een enkele maal leidt een systemische aandoening tot klachten van een branderig gevoel van het mondslijmvlies; dan blijkt het eigenlijk altijd te gaan om zichtbare, meestal rode, uitgebreide en vaak symmetrisch voorkomende veranderingen van het mondslijmvlies: stomatitis. Relatief zeldzaam is het vóórkomen van klachten van mondbranden zonder dat er zichtbare veranderingen van het slijmvlies zijn. Men spreekt dan over echt mondbranden. In dit artikel geef ik een overzicht van het verschijnsel mondbranden en ga ik specifieker in op het syndroom van mondbranden, waarbij er geen zichtbare veranderingen zijn en wel andere klachten, zoals een droge mond of smaakstoornissen. VU Medisch Centrum/ACTA, afd. Mondziekten en Kaakchirurgie/-pathologie, Postbus 7057, 1007 MB Amsterdam. Hr.prof.dr.I.van der Waal, kaakchirurg branderig gevoel van het mondslijmvlies met zichtbare afwijkingen Candidose. Bij ongeveer de helft van de bevolking kan Candida albicans in de mondflora worden aangetoond. Door diverse lokale en algemene factoren kan de groei van Candida worden bevorderd en kan de schimmel in de bovenste lagen van het epitheel doordringen. Candidose kan zich uiten in een witte pseudo-membraneuze vorm (spruw), maar ook in een erythemateuze vorm. Het is vooral de erythemateuze vorm die met klachten van branderigheid gepaard gaat. Erythemateuze candidose uit zich als vlakke rode, soms vlekvormige veranderingen van het slijmvlies, met name van de tongrug en het gehemelte; soms is er een mengvorm van beide vormen (figuur 1). De diagnose wordt in de praktijk meestal gesteld op grond van het klinische beeld en het resultaat van een proefbehandeling met een antischimmelmiddel. Belangrijk is om de onderliggende lokale of algemene predisponerende factoren te onderkennen en zo mogelijk te elimineren. 1 Landkaarttong. Landkaarttong, lingua geographica, is een goedaardige afwijking. De geschatte prevalentie bedraagt 3-4%. De oorzaak is onbekend. De aandoening is bijna altijd asymptomatisch en kan zowel bij kinderen als volwassenen vóórkomen. Het klinische beeld wordt gekenmerkt door gladde, erythemateuze gebieden op de tongrug die vaak worden begrensd door een witte zone van afschil- Ned Tijdschr Geneeskd mei;149(20) 1091
2 ferend epitheel (figuur 2). Het aspect van de tong kan in enkele weken tijd volledig veranderen. Er zijn geen behandelingsmogelijkheden. 2 Mucocutane aandoeningen. Er zijn diverse mucocutane aandoeningen waarbij de afwijkingen van het mondslijmvlies gepaard kunnen gaan met een gevoel van branderigheid. Voorbeelden hiervan zijn lichen planus, erythema multiforme, pemphigus vulgaris en slijmvliespemfigoïd (figuur 3). Voornoemde afwijkingen zijn voor de niet in de mondpathologie geschoolde clinicus meestal niet goed van elkaar te onderscheiden, ten dele doordat ze relatief zeldzaam zijn en ten dele door de uiteenlopende klinische beelden waaronder elk van deze ziekten zich kan manifesteren. 2 Stomatitis. Stomatitis, een ontsteking van het gehele mondslijmvlies en vaak ook van de lippen, kan onder diverse omstandigheden optreden. Er is meestal pijn of een branderig gevoel van het slijmvlies. Vrijwel altijd is er een rood, soms ulcererend of ten dele beslagen aspect van het slijmvlies. Bekende vormen van stomatitis zijn afteuze stomatitis en herpetiforme stomatitis. Ook bij ijzergebreksanemie en bij pernicieuze anemie kan een stomatitisachtig beeld ontstaan dat gepaard gaat met klachten over een branderig gevoel van het mondslijmvlies. Het slijmvlies heeft daarbij een rood of soms atrofisch aspect. De slijmvliesveranderingen figuur 2. Beeld van een mannelijke patiënt met een branderig gevoel van de tong, berustend op een landkaarttong. bij stomatitis hebben vrijwel altijd een min of meer symmetrisch patroon. De behandeling van stomatitis bestaat uit het zo mogelijk elimineren van de onderliggende aandoening. Een enkele maal is de ontsteking beperkt tot het door de (boven)gebitsprothese bedekte slijmvlies en wordt de term stomatitis prothetica gebruikt. De behandeling bestaat in principe uit het optimaliseren van de prothesehygiëne. Aangezien bij veel patiënten ook een infectie met C. albicans aan de orde is, kan ondersteuning van de behandeling met een antischimmelmiddel zinvol zijn. branderig gevoel van het mondslijmvlies zonder zichtbare afwijkingen figuur 1. Beeld van een mannelijke patiënt met een branderig gevoel van de tong; de oorzaak was candidose. Enkelzijdig klachtenpatroon. Wanneer een patiënt een enkelzijdig, soms zeer plaatselijk gevoel van branderigheid van het mondslijmvlies heeft, is nauwkeurige inspectie van het slijmvlies op die plaats aangewezen om er zeker van te zijn dat er geen maligniteit of een voorstadium daarvan bestaat. Bij twijfel dient men een proefexcisie te verrichten en het materiaal pathologisch te onderzoeken Ned Tijdschr Geneeskd mei;149(20)
3 Het komt betrekkelijk zelden voor dat een diepere en soms zelfs op een andere plaats gelegen maligniteit leidt tot klachten van lokaal of enkelzijdig mondbranden. Daarbij moet bijvoorbeeld worden gedacht aan een in de glandula parotidea of glandula sublingualis gelegen afwijking die zich kan uiten in klachten van enkelzijdige branderigheid van het mondslijmvlies. Dubbelzijdig klachtenpatroon; het syndroom van mondbranden. Wanneer er geen zichtbare afwijkingen van het slijmvlies zijn en een patiënt toch klaagt over een branderig gevoel beiderzijds in de mond wordt, zoals in de inleiding al is opgemerkt, gesproken van echt mondbranden (figuur 4). Wanneer de klachten zich beperken tot de tong, wordt gesproken over glossodynie. Aangezien de patiënt bij mondbranden veelal ook nog andere klachten in en rond de mond heeft, zoals klachten over een droge mond en over smaakstoornissen, wordt gesproken over het syndroom van mondbranden. het syndroom van mondbranden Epidemiologie. Er zijn geen betrouwbare epidemiologische gegevens voorhanden over de prevalentie van het mondbrandsyndroom; vermoedelijk ligt het percentage rond de 0,01. Het mondbrandsyndroom komt veel vaker bij vrouwen dan bij mannen voor en uit zich vooral boven het 40e jaar. Etiologie. De oorzaak is onbekend. De aandoening komt voor zowel bij mensen die een gebitsprothese dragen als bij mensen met de eigen dentitie. Er is geen houvast voor een hormonale stoornis als etiologische factor, ook al is er wel eens een ziektegeschiedenis beschreven van een vrouw bij wie diabetische neuropathie bleek te bestaan; 3 hetzelfde geldt voor de rol van onderliggende systemische aandoe- figuur 3. Beeld van een vrouwelijke patiënt met een branderig gevoel aan de binnenzijde van de bovenlip en beiderzijds in het wangslijmvlies, veroorzaakt door slijmvliespemfigoïd. figuur 4. Beeld van een vrouwelijke patiënt met een branderig gevoel beiderzijds van de tongranden en de tongpunt. Er zijn geen zichtbare slijmvliesafwijkingen, zodat hier mag worden gesproken van echt mondbranden of van het syndroom van mondbranden. ningen of voor perifere of centrale neuropathieën. 4 5 In de literatuur wordt vaak een psychische oorzaak gesuggereerd, maar die is nooit wetenschappelijk aangetoond. 6-8 Daarnaast zijn er in de literatuur incidentele ziektegeschiedenissen beschreven waarin wordt gesuggereerd dat de mondbrandklachten zijn veroorzaakt door bepaalde geneesmiddelen. Onder andere worden daarbij angiotensineconverterendenzym(ace-)remmers genoemd. 9 Ook is een publicatie verschenen waarin wordt verondersteld dat bij patiënten met het syndroom van mondbranden een afwijkende vasoreactiviteit bestaat. 10 Vanuit de hypothese dat het syndroom van mondbranden wellicht op een paraneoplastisch syndroom berust, is, overigens zonder positief resultaat, onderzoek gedaan naar het vóórkomen van een groep tumormarkers in het serum bij patiënten met mondbrandklachten. 11 Het klachtenpatroon. Veel patiënten met het mondbrandsyndroom beschrijven hun klachten alsof zij hun mond of tong aan te heet voedsel hebben verbrand. Het branderige gevoel bevindt zich meestal beiderzijds op de tong en vaak Ned Tijdschr Geneeskd mei;149(20) 1093
4 Aanleiding van mondbranden zoals aangegeven door 55 patiënten 12 aanleiding % tandheelkundige behandeling (bijvoorbeeld een extractie) 40 medische ingreep 21 spanning (bijvoorbeeld door het overlijden van een familielid) 12 diverse 21 geen bepaalde aanleiding 6 ook op het gehemelte, het wangslijmvlies, de lippen en soms ook in de keel. De klachten zijn eigenlijk altijd dagelijks aanwezig en nemen vaak in de loop van de dag in hevigheid toe. Opvallend is dat ze het in slaap vallen meestel niet beletten en ook overigens niet tot een verstoorde nachtrust leiden. De klachten zijn vaak plotseling ontstaan. Meestal associeert de patiënt zijn klachten met een bepaalde gebeurtenis, zoals een tandheelkundige of medische ingreep. Soms blijkt sprake te zijn van een emotioneel voorval (tabel). 12 Zoals reeds vermeld, klagen veel patiënten met mondbrandklachten tevens over een droge mond. Het is opvallend dat bij onderzoek van de mond de bevochtiging van het slijmvlies toch min of meer normaal lijkt te zijn. Mondbranden blijkt ook vaak gepaard te gaan met smaakstoornissen; deze blijken te variëren van smaakverlies tot een afwijkende smaaksensatie, bijvoorbeeld een zoute smaak of een metaalsmaak. Verder is uit onderzoek gebleken dat patiënten met mondbrandklachten vaker last hebben van onder andere neerslachtigheid en bijvoorbeeld ook vaker klagen over chronische lage rugpijn, 13 zonder dat deze klachten kunnen worden verklaard door relatie tot de klachten over mondbranden. Beleid. Omdat de oorzaak onduidelijk is, zijn er geen goede, op de oorzaak gerichte behandelingsmogelijkheden voor patiënten met het syndroom van mondbranden. 14 Belangrijk uitgangspunt is dat men zorgvuldig intraoraal onderzoek doet en zich ervan vergewist dat er geen zichtbare veranderingen van het mondslijmvlies zijn die mogelijkerwijs kunnen berusten op een primaire slijmvliesaandoening of een onderliggende systemische aandoening. Wanneer het mondslijmvlies inderdaad een niet-afwijkend aspect heeft, blijkt nader onderzoek in welke vorm dan ook zelden of nooit afwijkende bevindingen aan het licht te brengen die relevant zijn voor het verdere beleid. Er is geen effectief mondspoelmiddel beschikbaar. 15 Wetenschappelijk is de effectiviteit van lokaal geappliceerde capsaïcine allerminst aangetoond; in de literatuur is het in de afgelopen jaren gebleven bij met ogenschijnlijk succes behandelde, maar kleine patiëntengroepen. 16 Dit geldt ook voor beschreven incidentele successen met gabapentine. 17 Het komt in de praktijk vooral neer op een goede uitleg en vooral ook geruststelling. Daarbij dient men te benadrukken dat mondbrandklachten geen uiting zijn van een onderliggende maligniteit, zoals patiënten niet zelden vermoeden, maar in eerste instantie niet uitspreken. Ook de uitleg dat chronische onverklaarbare pijn mogelijk berust op abnormale versterking van pijnsignalen in het centrale zenuwstelsel, zoals recent in een bijdrage over het sensitisatiemodel bij chronische pijn is uiteengezet, 18 kan de patiënt van nut zijn bij het leren omgaan met zijn of haar klachten. Alleen in extreme gevallen wordt wel eens behoefte gevoeld aan behandeling met bijvoorbeeld clonazepam of al dan niet tricyclische antidepressiva Vermoedelijk is het voor patiënten prettig zo nodig te worden ondersteund en begeleid door een multidisciplinair pijnteam. 21 Het verdere beloop. De klachten van het mondbrandsyndroom kunnen bij sommige patiënten vele jaren en bij hoge uitzondering zelfs levenslang blijven bestaan; betrouwbare gegevens hierover zijn niet beschikbaar De meeste patiënten weten een manier te vinden om de klachten enigszins draaglijk te maken. Velen geven daarbij de voorkeur aan het gebruik van kauwgom of het af en toe iets kouds in de mond houden, zoals een ijsblokje. Patiënten die een gebitsprothese dragen, ervaren soms verlichting van het uit laten van de prothese. De gangbare pijnstillers hebben nauwelijks effect op mondbrandklachten. Het lijkt in de praktijk vaak moeilijk patiënten met mondbrandklachten in de eerste lijn te houden en te voorkomen dat zij van specialist naar specialist gaan en alle denkbare onderzoeken ondergaan, met inbegrip van bijvoorbeeld allergietests en gastroscopisch onderzoek. Bij patiënten die een gebitsprothese dragen, blijkt niet zelden dat voor hen vele malen een nieuwe gebitsprothese is vervaardigd van steeds weer ander materiaal, wegens de vaste overtuiging van de patiënt dat daarin de oplossing moet liggen. Een enkele maal worden onomkeerbare behandelingen verricht, meestal op nadrukkelijk verzoek van de patiënt. Zo kan men overgaan tot het extraheren van één en soms zelfs alle gebitselementen, zonder dat dat van enige invloed is op de mondbrandklachten. Aangezien de reguliere arts nauwelijks een doeltreffende vorm van behandeling kan bieden, is het begrijpelijk dat sommige patiënten hun heil zoeken in alternatieve geneeswijzen. Echter, ook dit blijkt eigenlijk altijd tevergeefs. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld. Aanvaard op 31 januari Ned Tijdschr Geneeskd mei;149(20)
5 Literatuur 1 Boeke AJP, Waal I van der. Mondaandoeningen in de huisartspraktijk. Practicum huisartsgeneeskunde. Een serie voor opleiding en nascholing. Maarssen: Elsevier; Visscher JGAM de, Waal I van der. Mondziekten en kaakchirurgie voor de medische professie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; Carrington J, Getter L, Brown RS. Diabetic neuropathy masquerading as glossodynia. J Am Dent Assoc 2001;132: Forssell H, Jääskeläinen S, Tenovuo O, Hinkka S. Sensory dysfunction in burning mouth syndrome. Pain 2002;99: Femiano F, Scully C. Burning mouth syndrome (BMS): double blind controlled study of alpha-lipoic acid (thioctic acid) therapy. J Oral Pathol Med 2002;31: Rojo L, Silvestre FJ, Bagan JV, de Vicente T. Prevalence of psychopathology in burning mouth syndrome. A comparative study among patients with and without psychiatric disorders and controls. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1994;78: Zakrzewska JM. The burning mouth syndrome remains an enigma. Pain 1995;62: Al Quran FAM. Psychological profile in burning mouth syndrome. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2004;97: Brown RS, Krakow AM, Douglas T, Choksi SK. Scalded mouth syndrome caused by angiotensin converting enzyme inhibitors: two case reports. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 1997;83: Heckmann SM, Heckmann JG, Hilz MJ, Popp M, Marthol H, Neundorfer B, et al. Oral mucosal blood flow in patients with burning mouth syndrome. Pain 2001;90: Vučićević-Boras V, Lukinac LJ, Cekić-Arambašin A. Evaluation of tumour markers in patients with burning mouth syndrome. Oral Oncol 2003;39: Waal I van der. Mondbranden; een leidraad voor de praktijk. Alphen aan den Rijn: Samsom Stafleu; Grushka M. Clinical features of burning mouth syndrome. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1987;63: Scala A, Checchi L, Montevecchi M, Marini I, Giamberardino MA. Update on burning mouth syndrome: overview and patient management. Crit Rev Oral Biol Med 2003;14: Sardella A, Uglietti D, Demarosi F, Lodi G, Bez C, Carrassi A. Benzydamine hydrochloride oral rinses in management of burning mouth syndrome. A clinical trial. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 1999;88: Epstein JB, Marcoe JH. Topical application of capsaicin for treatment of oral neuropathic pain and trigeminal neuralgia. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1994;77: White TL, Kent PF, Kurtz DB, Emko P. Effectiveness of gabapentin for treatment of burning mouth syndrome. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 2004;130: Wilgen CP van, Keizer D. Het sensitisatiemodel: een methode om een patiënt uit te leggen wat chronische pijn is. Ned Tijdschr Geneeskd 2004;148: Grushka M, Epstein JB, Mott A. An open-label, dose escalation pilot study of the effect of clonazepam in burning mouth syndrome. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 1998;86: Grushka M, Epstein JB, Gorsky M. Burning mouth syndrome. Am Fam Physician 2002;65: Pedersen AML, Smidt D, Nauntofte B, Christiani CJ, Jerlang BB. Burning mouth syndrome: etiopathogenic mechanisms, symptomatology, diagnosis and therapeutic approaches. Oral Biosc Med 2004;1: Buchanan J, Zakrzewska J. Burning mouth syndrome. Clin Evidence 2004;12: Abstract Burning mouth Various conditions of the oral mucosa can give rise to a burning sensation. Candidosis, geographic tongue (erythema migrans), mucocutaneous conditions and stomatitis can all cause mouth burns with visible changes to the oral mucosa. The so-called burning-mouth syndrome (BMS) is a fairly rare but extremely unpleasant condition characterised by a bilateral burning sensation of the oral mucosa in the absence of clinically visible mu cosal changes. Frequently-associated symptoms include dry mouth and loss or change of taste. The aetiology is unknown, even though most of the literature focuses on the role of a possible underlying psychogenic disorder. Several mucosal disorders can cause symptoms similar to BMS. Therefore, careful oral examination is required before establishing the diagnosis of BMS. Additional laboratory tests or a specialist examination rarely yield abnormal findings of relevance. Reassurance and understanding are important keywords in the management of patients suffering from BMS. Unless clearly indicated dental or medical treatment should be avoided, even if the patient insists on it, since such treatment is rarely effective. Ned Tijdschr Geneeskd 2005;149: Ned Tijdschr Geneeskd mei;149(20) 1095
Mondbranden. Thema: Oral medicine. Inleiding. Het klachtenpatroon. Epidemiologie. Van der Waal: Mondbranden. Samenvatting
Van der Waal: Mondbranden Mondbranden I. van der Waal Mondbranden komt vooral bij ouderen voor, vaker bij vrouwen dan bij mannen. Vaak voorkomende begeleidende symptomen zijn klachten over een droge mond
Nadere informatieMondbranden. Centrum Bijzondere Tandheelkunde Locatie Veldhoven
Mondbranden Centrum Bijzondere Tandheelkunde Locatie Veldhoven In deze folder vindt u informatie over mondbranden. Het centrum bijzondere tandheelkunde (CBT) is een onderdeel van het Máxima Medisch Centrum.
Nadere informatieMondziekten; Doelstellingen. een nascholingsprogramma voor tandartsen
Mondziekten; een nascholingsprogramma voor tandartsen iqual programma NMT, Eindhoven, 2013 Doelstellingen Bekend zijn met de gangbare en ook minder vaak voorkomende afwijkingen van het mondslijmvlies Op
Nadere informatieMONDZIEKTEN; EEN UPDATE. Een nascholingscursus voor tandartsen
MONDZIEKTEN; EEN UPDATE Een nascholingscursus voor tandartsen Bohn Stafleu Van Loghum, 2014 Doelstelling Een update in diagnostiek en, waar van toepassing, behandeling van afwijkingen van het mondslijmvlies
Nadere informatieRecidiverende afteuze stomatitis
H01-Gastro 21-08-2007 10:02 Pagina 1 Hoofdstuk 1 mondklachten I. van der Waal Ω 1 Inleiding Afwijkingen van het mondslijmvlies variëren van onschuldige, benigne tot premaligne en maligne aandoeningen.
Nadere informatieRichtlijn voor diagnostiek en behandeling van premaligne afwijkingen van de bovenste adem- en voedingsweg
V Richtlijn voor diagnostiek en behandeling van premaligne afwijkingen van de bovenste adem- en voedingsweg naar Algemeen 526 Epidemiologie 527 1. Screening 527 2. Diagnostiek 527 2.1 Anamnese 527 2.2
Nadere informatieMondverzorging bij de oudere patiënt
Mondverzorging bij de oudere patiënt Ziekenhuis Gelderse Vallei Uw familielid, vriend(in) of kennis is opgenomen in ons ziekenhuis vanwege ziekte, onderzoeken, een ongeval en/of operatie. Om ervoor te
Nadere informatieLichen planus. Dermatologie. Beter voor elkaar
Lichen planus Dermatologie Beter voor elkaar Lichen planus Wat is lichen planus? Lichen planus, ook wel lichen ruber planus genoemd, is een ontstekingsreactie van de huid en de slijmvliezen. Zowel mannen
Nadere informatieDierenkliniek Goeree Overflakkee
Dierenkliniek Goeree Overflakkee De teksten van onze artikelen worden geschreven aan de hand van wetenschappelijke literatuur, maar ook op basis van onze eigen inzichten en ervaringen. Daarom kan de informatie
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 112
111 Ondervoeding is gedefinieerd als een subacute of acute voedingstoestand waarbij een combinatie van onvoldoende voedingsinname en ontstekingsactiviteit heeft geleid tot een afname van de spier- en vetmassa
Nadere informatieVerschijnselen van droge mond
Een droge mond Inleiding Iedereen heeft wel eens tijdelijk last van een droge mond, bijvoorbeeld na langdurig spreken. Maar droge mond kan ook langdurig zijn of zelfs blijvend. Dat kan slecht zijn voor
Nadere informatieHoofdstuk 8. Orale leukoplakie een klinische, histopathologische en moleculaire studie. Samenvatting, conclusies en aanbevelingen
Hoofdstuk 8 Orale leukoplakie een klinische, histopathologische en moleculaire studie Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Samenvatting, conclusies en aanbevelingen
Nadere informatie1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström
1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström Dr. S.A.M. van de Schans, S. Oerlemans, MSc. en prof. dr. J.W.W. Coebergh Inleiding Epidemiologie is de wetenschap die eenvoudig gezegd
Nadere informatieKaren J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon
Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety
Nadere informatieUniversity of Groningen. Quantifying allodynia with Von Frey monofilaments Keizer, Doeke
University of Groningen Quantifying allodynia with Von Frey monofilaments Keizer, Doeke IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it.
Nadere informatieDroge mond. Soms is water alleen niet genoeg. Een gids voor patiënten met het syndroom van Sjögren. Specialist bij droge mond
Droge mond Een gids voor patiënten met het syndroom van Sjögren Soms is water alleen niet genoeg Specialist bij droge mond Droge mond is één van de meest voorkomende symptomen bij syndroom van Sjögren
Nadere informatieDoor dwang gegijzeld. (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen. Roos C. van der Mast
Door dwang gegijzeld (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen Roos C. van der Mast OCS bij ouderen De obsessieve-compulsieve stoornis is een persisterende en stabiele diagnose die zelden
Nadere informatieDrs. Nathan Hutting Dr. Sarah Detaille
Drs. Nathan Hutting Dr. Sarah Detaille Inhoud presentatie Aspecifieke KANS Project GRIP op KANS Ontwikkeling GRIP op KANS Inhoud programma Voorlopige resultaten A-specifieke KANS Aan werk of activiteiten
Nadere informatieMondzorg bij chemotherapie
Mondzorg bij chemotherapie Mondzorg bij chemotherapie Binnenkort of op dit moment krijgt u een behandeling met chemotherapie. Door deze behandeling kunt u last krijgen van het mondslijmvlies (orale mucositis).
Nadere informatieKinderneurologie.eu. Neuritis vestibularis.
Neuritis vestibularis Wat is neuritis vestibularis? Neuritis vestibularis is een aandoening waarbij de evenwichtszenuw ontstoken raakt en kinderen of volwassen last krijgen van duizeligheidsklachten, misselijkheid
Nadere informatieRed Man Syndroom bij vancomycine. Emmy Janssen, 5 maart 2019
Red Man Syndroom bij vancomycine Emmy Janssen, 5 maart 2019 Vancomycine Glycopeptide-antibioticum, sinds 1958 Remt bacteriële celwandsynthese Tast permeabiliteit celmembraan aan Blokkeert RNA synthese
Nadere informatieEBM II: Korte casus 1. Kaat De Groot Laurens Deprost
EBM II: Korte casus 1 Kaat De Groot Laurens Deprost EBM II: Inleiding tot klinisch denken Titularis: Prof. Dr. Nicole Pouliart Tutor: Chelsey Plas 05/12/2014 Inhoud Casus Differentiaaldiagnoses oesofageale
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4
Samenvatting SAMENVATTING 189 Depressie is een veelvoorkomende psychische stoornis die een hoge ziektelast veroorzaakt voor zowel de samenleving als het individu. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)
Nadere informatieAandoeningen van de mondholte
Aandoeningen van de mondholte I. van der Waal en CR. Leemans 16.1 Inleiding -262 van net zoz 16.2.1 Doorbraakstoornissen -262 16.2.2 en de mogelijke gevolgen -262 van zoz 16.3.1 Gingivitis en - 262 16.3.2
Nadere informatieOral medicine 1. Oorzaken en klinisch beeld van monddroogheid
A. Vissink, A. Visser, F.K.L. Spijkervet Oral medicine 1. Oorzaken en klinisch beeld van monddroogheid Zorgverleners herkennen niet altijd monddroogheid en de daarbij behorende problemen. Symptomen van
Nadere informatieDermatologie. Lichen sclerosus
Dermatologie Lichen sclerosus 1 Wat is lichen sclerosus? Lichen sclerosus is een (goedaardige) huidaandoening, waarbij de huid langzaam zijn elasticiteit verliest waardoor deze vast en strak aanvoelt en
Nadere informatieSamenvatting. Een complex beeld
Samenvatting Een complex beeld Vroeg herkende lymeziekte na een tekenbeet is goed te behandelen met antibiotica. Het beeld wordt echter complexer als de symptomen minder duidelijk zijn of als de patiënt
Nadere informatieSpruw Candidiasis. Vrouw Moeder Kind-centrum
Spruw Candidiasis Vrouw Moeder Kind-centrum Inleiding Spruw is een schimmelinfectie die u en uw kind kunnen oplopen als u borstvoeding geeft. In deze brochure leest u meer over: wat spruw is; de symptomen
Nadere informatieOsteonecrosis of the jaw (ONJ)
INLEIDING Welkom 1 2 Osteonecrosis of the jaw (ONJ) Hoe kunnen we dit voorkomen en als het toch optreedt, hoe kunnen we het managen? 3 Complication of bisphosphonate and denosumab use 1 Dit ga je echter
Nadere informatieDIABETISCHE NEUROPATHIE DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING
DIABETISCHE NEUROPATHIE DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING JMJ KRUL NEUROLOOG TERGOOIZIEKENHUIZEN BLARICUM Cijfers over diabetes (1) Er zijn ongeveer 740.000 mensen met diabetes in Nederland; 250.000 mensen
Nadere informatieK.N.O. Stemproblemen bij volwassenen
K.N.O. Stemproblemen bij volwassenen Deze folder heeft tot doel u informatie te geven over stemproblemen bij volwassen personen. Als u recent bij de KNO-arts bent geweest wegens moeilijkheden met uw stem,
Nadere informatieMondverzorging bij nierziekten
Mondverzorging bij nierziekten Inhoudsopgave Inleiding 3 Veel voorkomende mondaandoeningen 3 Mondverzorging bij mensen met nierinsufficiëntie na een niertransplantatie 4 Algemene adviezen 5 Eigen gebit
Nadere informatieGebitsprothese op implantaten
Gebitsprothese op implantaten In deze brochure vindt u informatie over de manier waarop tandheelkundige implantaten in de onderkaak worden toegepast voor het verkrijgen van steun en houvast voor een volledige
Nadere informatieNierfalen en Seksualiteit
Nierfalen en Seksualiteit 1 Inhoudsopgave Inleiding Seksuele problemen bij nierfalen Bij mannen en vrouwen Factoren die het seksueel functioneren kunnen beïnvloe- den Bespreekbaar maken Maatschappelijk
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting 99 Nederlandse Samenvatting Depressie is een veel voorkomend en ernstige psychiatrisch ziektebeeld. Depressie komt zowel bij ouderen als bij jong volwassenen voor. Ouderen en jongere
Nadere informatieMondverzorging bij bestraling Afdeling mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie
Mondverzorging bij bestraling Afdeling mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie U heeft te horen gekregen dat u binnenkort wordt bestraald in VU medisch centrum (VUmc). Deze folder bevat belangrijke
Nadere informatieWat zijn de verschijnselen
Lichen sclerosus Wat is lichen sclerosus Lichen sclerosus is een (goedaardige) huidaandoening, waarbij de huid langzaam zijn elasticiteit verliest. Hierdoor voelt deze vast en strak aan en wordt wit van
Nadere informatieNRLP-12 Gerelateerde Terugkerende Koorts
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro NRLP-12 Gerelateerde Terugkerende Koorts Versie 2016 1. WAT IS NRLP-12 GERELATEERDE TERUGKERENDE KOORTS 1.1 Wat is het? NRLP-12 gerelateerde terugkerende
Nadere informatieLeen Verhaert, dierenarts, Diplomate of the European Veterinary Dental College, European Veterinary Specialist in Dentistry.
Mondontsteking bij de kat: een complex probleem Leen Verhaert, dierenarts, Diplomate of the European Veterinary Dental College, European Veterinary Specialist in Dentistry. Dier en Tand, Lintsesteenweg
Nadere informatieHyperventilatie. Afdeling Psychiatrie
Hyperventilatie Afdeling Psychiatrie Deze folder geeft informatie over hyperventilatie. U vindt antwoord op de volgende vragen: wat is hyperventilatie? wat zijn de oorzaken? welke klachten kunnen zich
Nadere informatieHandleiding bij het IQual studiepakket Mondziekten
Handleiding bij het IQual studiepakket Mondziekten Handleiding met antwoordsuggesties Colofon Deze handleiding is samengesteld door de afdeling Kwaliteit & Onderzoek van de NMT met medewerking van dr.
Nadere informatieMan of vrouw? Een onderzoek naar sekseverschillen in reacties op chronische aandoeningen Roeke, M.
Man of vrouw? Een onderzoek naar sekseverschillen in reacties op chronische aandoeningen Roeke, M. IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite
Nadere informatieHet Multipele Sclerose Formularium een praktische leidraad
Het Multipele Sclerose Formularium een praktische leidraad NB: Het voorschrijven van geneesmiddelen geschiedt onder de exclusieve verantwoordelijkheid van de behandelend arts. Voor uitgebreidere informatie
Nadere informatieDisclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatiePatiënten vragenlijst baseline - chronische urticaria
Patiënten vragenlijst baseline - chronische urticaria Beste patiënt De vragenlijst hieronder betreft vragen over urticaria (galbulten) en/of angio-oedeem (zwellingen). De antwoorden op de vragen zijn van
Nadere informatieLORATADINE HOOIKOORTSTABLETTEN APOTEX 10 mg Module 1.3.1.3 RVG 25632. Version 2014_04 Page 1 of 5. Bijsluiter: informatie voor de gebruiker
Version 2014_04 Page 1 of 5 Bijsluiter: informatie voor de gebruiker loratadine hooikoortstabletten Apotex 10 mg, tabletten Loratadine Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken
Nadere informatieToolkit Mondhygiëne Doelen Achtergrond
Toolkit Mondhygiëne Doelen 1. Een goede mondhygiëne, waardoor de cliënt goed kan eten en slikken, zodat ondergewicht voorkomen wordt. 2. Voorkomen van infecties door slechte mondhygiëne (o.a. pneumonieën
Nadere informatieDroge mond. Soms is water alleen niet genoeg. Een gids voor patiënten die behandeld worden tegen kanker. Specialist bij droge mond
Droge mond Een gids voor patiënten die behandeld worden tegen kanker Soms is water alleen niet genoeg Specialist bij droge mond Droge mond: een frequente bijwerking bij de behandeling van kanker Wellicht
Nadere informatieMEDICA KEELSPRAY MENTHOL, 20 mg/10 ml; 5 mg/10 ml, spray voor oromucosaal gebruik Chloorhexidine gluconaat - Lidocaïne hydrochloride
MEDICA KEELSPRAY MENTHOL, 20 mg/10 ml; 5 mg/10 ml, spray voor oromucosaal gebruik Chloorhexidine gluconaat - Lidocaïne hydrochloride Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken,
Nadere informatieBuikwandpijnsyndroom Soms wordt in plaats van ACNES de Nederlandse term buikwandpijnsyndroom gebruikt.
ACNES Wat is ACNES? ACNES is een aandoening waarbij kinderen en volwassenen last hebben van hevige buikpijnklachten aan een kant van de buik als gevolg van afknelling van een zenuwtakje in de huid van
Nadere informatieMEDICA KEELSPRAY MENTHOL, 20 mg/10 ml; 5 mg/10 ml, spray voor oromucosaal gebruik Chloorhexidine gluconaat - Lidocaïne hydrochloride
MEDICA KEELSPRAY MENTHOL, 20 mg/10 ml; 5 mg/10 ml, spray voor oromucosaal gebruik Chloorhexidine gluconaat - Lidocaïne hydrochloride Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken,
Nadere informatieSeborr hoïsch ecze em
Seborrhoïsch eczeem Wat is seborrhoïsch eczeem Seborrhoïsch eczeem is een huidaandoening die wordt gekenmerkt door roodheid en schilfering, die vooral voorkomt in het gezicht en op het behaarde hoofd.
Nadere informatieDermatologie. Lichen sclerosus. Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep
Dermatologie Lichen sclerosus Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep Wat is lichen sclerosus? Lichen sclerosus is een (goedaardige) huidaandoening,
Nadere informatieKINDERFORMULARIUM. Tjitske van der Zanden Coordinator Kinderformularium Disclosure belangen spreker:
RIVM Off-label 07 maart 2017 1 KINDERFORMULARIUM Tjitske van der Zanden Coordinator Kinderformularium vanderzanden@nkfk.nl Disclosure belangen spreker: Potentiële belangverstrengeling: geen RIVM Off-label
Nadere informatieStemproblemen bij volwassenen
KNO-heelkunde Stemproblemen bij volwassenen Oorzaken en behandeling van een hese stem U bent bij de KNO-arts geweest i.v.m. stemproblemen. In deze folder informeren wij u over stemproblemen bij volwassen
Nadere informatiePub u l b ic i at a i t e i s
Internationale publicaties (Peer ( Peer-reviewed reviewed journal articles) Castelein S, Gaag M van der, Bruggeman R, Busschbach JT van, Wiersma, D. Empowerment in People with Psychotic Disorders: A Comparison
Nadere informatieOnverklaard maakt onbemind. 8 februari 2011 Utrecht
Psychiatrisch Consultatieve Dienst SLAZ/VUmc Onverklaard maakt onbemind Prof.dr.Adriaan Honig 8 februari 2011 Utrecht Onverklaard maakt onbemind AGENDA Wat verstaan we onder somatisch onvoldoende verklaarde
Nadere informatieSamenvatting van de standaard Fluor vaginalis (eerste herziening) van het Nederlands Huisartsen Genootschap
gaan. Fluorklachten hebben invloed op de seksualiteit en vrouwen kunnen bang zijn dat de klachten door een seksueel overdraagbare aandoening (soa) veroorzaakt worden. Bij de meeste vrouwen die zich bij
Nadere informatieSummary 136
Summary 135 Summary 136 Summary The objectives of this thesis were to develop of a mouse model of neuropathic pain and spinal cord stimulation (SCS) and to increase the efficacy of spinal cord stimulation
Nadere informatieIs intra-articulair hyaluronzuur nuttig bij de behandeling van cuffscheuren in de schouder?
Is intra-articulair hyaluronzuur nuttig bij de behandeling van cuffscheuren in de schouder? Dr. P. Verspeelt Fysische geneeskunde en Revalidatie 15 november 2014 Wat is hyaluronzuur? 2 suikermolecules
Nadere informatieHet gebruik van speekselvervangers Verandering van medicijnen Droge mond
Droge mond Droge mond Tijdelijke, langdurige of blijvende monddroogheid? Iedereen heeft tijdelijk wel eens last van een droge mond, bijvoorbeeld na langdurig spreken of bij stress. Maar je kunt er ook
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatiekno specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Stemproblemen bij volwassenen
kno haarlemmermeer specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Stemproblemen bij volwassenen Hoe belangrijk is spreken? Spreken is bij mensen het meest gebruikte communicatiemiddel. In veel beroepen moeten
Nadere informatiePerifere zenuw blokkade bij een patiënt at risk voor compartiment syndroom? Lucie van Genugten 3 e jaars AIOS Anesthesiologie 7 November 2014
Perifere zenuw blokkade bij een patiënt at risk voor compartiment syndroom? Lucie van Genugten 3 e jaars AIOS Anesthesiologie 7 November 2014 Vraag Maskeert een perifere zenuwblokkade het optreden van
Nadere informatieCentrum voor Lichamelijk Onverklaarde Klachten (CLOK)
Centrum voor Lichamelijk Onverklaarde Klachten (CLOK) Wijzingen van DSM-IV naar DSM-5 Lisette t Hart & Ingeborg Visser Vragen Wie heeft in de afgelopen twee weken last gehad van buikpijn, maagpijn, misselijkheid,
Nadere informatieNLRP-12 Gerelateerde Terugkerende Koorts
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro NLRP-12 Gerelateerde Terugkerende Koorts Versie 2016 1. WAT IS NLRP12 GERELATEERDE TERUGKERENDE KOORTS 1.1 Wat is het? NLRP12 gerelateerde terugkerende koorts
Nadere informatiewww.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro De Ziekte van Behçet Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? De diagnose is voornamelijk klinisch. Het kan een tot vijf
Nadere informatieJuveniele Idiopathische Artritis
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Juveniele Idiopathische Artritis Versie 2016 2. VERSCHILLENDE TYPES JIA 2.1 Bestaan er verschillende types van deze ziekte? Er zijn verschillende vormen
Nadere informatieStemproblemen bij volwassenen
Keel-, Neus- en Oorheelkunde Stemproblemen bij volwassenen www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Hoe maakt u geluid?... 3 Stemstoornissen... 3 Oorzaken... 3 Ontsteking van de stembanden... 3 Irritatie van
Nadere informatieTerugkerende aanvallen
Genitale herpes Herpes genitalis is een seksueel overdraagbare aandoening (soa), die wordt veroorzaakt door een virus. Dit virus zorgt voor een pijnlijke infectie van de huid en de slijmvliezen in en rond
Nadere informatieJuveniele spondylartropathie/enthesitis gerelateerde artritis (SpA-ERA)
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Juveniele spondylartropathie/enthesitis gerelateerde artritis (SpA-ERA) Versie 2016 1. WAT IS JUVENIELE SPONDYLARTROPATHIE/ENTHESITIS GERELATEERDE ARTRITIS
Nadere informatiePsychogene niet-epileptische aanvallen
Psychogene niet-epileptische aanvallen Diagnose en advies Psychogene niet-epileptische aanvallen Diagnose en advies Sommige mensen hebben aanvallen die sterk op epileptische aanvallen kunnen lijken, maar
Nadere informatieSamenvatting Tussen januari 2002 en december 2005 is er een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de kosten-effectiviteit van gezins cognitieve gedra
139 Samenvatting Tussen januari 2002 en december 2005 is er een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de kosten-effectiviteit van gezins cognitieve gedragstherapie en individuele of kind cognitieve gedragstherapie
Nadere informatiePRIMAIRE ORTHOSTATISCHE TREMOR. Diepe hersenstimulatie? Fleur van Rootselaar, neuroloog AMC 12 mei 2017
PRIMAIRE ORTHOSTATISCHE TREMOR Diepe hersenstimulatie? Fleur van Rootselaar, neuroloog AMC 12 mei 2017 VROUW, 60 JAAR, PIJN BENEN EN MOE Pijn in de benen, vermoeidheid en niet kunnen staan - Al jaren last,
Nadere informatieLORATADINE HOOIKOORTSTABLETTEN APOTEX 10 mg Module RVG Version Page 1 of 5 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER
Version 2016-04 Page 1 of 5 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER loratadine Apotex hooikoortstabletten 10 mg, tabletten Loratadine Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken
Nadere informatieLORATADINE HOOIKOORTSTABLETTEN APOTEX 10 mg Module RVG Version 2017_12 Page 1 of 5 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER
Version 2017_12 Page 1 of 5 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER Loratadine Apotex hooikoortstabletten 10 mg, tabletten Loratadine Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken
Nadere informatiePijneducatie: Een Praktische Handleiding Voor (Para)Medici By Jo Nijs READ ONLINE
Pijneducatie: Een Praktische Handleiding Voor (Para)Medici By Jo Nijs READ ONLINE If you are looking for the book by Jo Nijs Pijneducatie: Een Praktische Handleiding Voor (Para)Medici in pdf form, then
Nadere informatieRituximab (Mab Thera ) bij reumatische aandoeningen
Rituximab (Mab Thera ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel rituximab te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatieAcute Low Back Pain Screenings Questionnaire (ALBPSQ)
Acute Low Back Pain Screenings Questionnaire (ALBPSQ) S.J. Linton en K. Halldén, 1996 Instructie DOEL(GROEP): Prognostische en inventariserende vragenlijst De Acute Low Back Pain Screening Questionnaire
Nadere informatieOral medicine 11. Rode en blauwe veranderingen van het mondslijmvlies
K.P. Schepman, E.H. van der Meij, J.G.A.M. de Visscher Oral medicine 11. Rode en blauwe veranderingen van het mondslijmvlies Een rode of blauwe slijmvliesafwijking van de mondholte kan ontstaan als reactie
Nadere informatieFXTAS een neurologische aandoening in verband met fragiele X. Informatie voor mensen met de fragiele X premutatie, behandelaars en andere betrokkenen
FXTAS een neurologische aandoening in verband met fragiele X Informatie voor mensen met de fragiele X premutatie, behandelaars en andere betrokkenen Een uitgave van de Fragiele X Vereniging Nederland Wat
Nadere informatieBrok in de keel. Havenziekenhuis
Brok in de keel In deze folder staat beschreven wat een brok in de keel inhoudt en wat hiervan de oorzaak kan zijn. Uw KNO-arts kan de brok in de keel op verschillende manieren onderzoeken. Welke manieren
Nadere informatieSomatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold
Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold LUMC Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde Huisarts te Leiderdorp Uw spreekuur Moeheid Pijnklachten Buikpijn Hoofdpijn
Nadere informatieINVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren
De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren Sociale Steun The Effect of Chronic Pain and the Moderating Effect of Gender on Perceived Social Support Studentnummer:
Nadere informatieEen 40 jarige man met hevige pijn ter hoogte van het distale deel van de bovenarm bij een worp tijdens honkbal
3 Een 40 jarige man met hevige pijn ter hoogte van het distale deel van de bovenarm bij een worp tijdens honkbal Dos Winkel Introductie Sporten waarbij men met maximale kracht een bal moet werpen of slaan,
Nadere informatieDepressie bij ouderen
Depressie bij ouderen Bij u of uw familielid is een depressie vastgesteld. Hoewel relatief veel ouderen last hebben van depressieve klachten, worden deze niet altijd als zodanig herkend. In deze folder
Nadere informatieSummary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae
Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae 9 SAMENVATTING Hoofdstuk 1 bevat een korte inleiding over het diagnostische proces en er worden twee van de meest gebruikte diagnostische beeldvormende
Nadere informatiewww.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro De Ziekte Van Behçet Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? De diagnose is voornamelijk klinisch. Het kan een tot vijf jaar
Nadere informatieSlaapproblemen MKA. Locatie Hoorn/Enkhuizen
Slaapproblemen MKA Locatie Hoorn/Enkhuizen Slaapproblemen We slapen gemiddeld een derde van ons leven. Een gezonde nachtrust geeft ons de energie om de volgende dag goed te kunnen functioneren vooral wat
Nadere informatieKanker in het Hoofd-Halsgebied
Inleiding Kwaadaardige gezwellen (=tumoren) die zich voordoen binnen het werkgebied van de kaakchirurg worden gerekend tot de zogenaamde hoofd- halstumoren. Kwaadaardige gezwellen in het hoofd- halsgebied
Nadere informatieDermatologie. Seborrhoïsch eczeem. Afdeling: Onderwerp:
Afdeling: Onderwerp: Dermatologie Wat is seborrhoïsch eczeem? is een huidaandoening die wordt gekenmerkt door roodheid en schilfering, die vooral voorkomt in het gezicht en op het behaarde hoofd. Geschat
Nadere informatieDe Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag. The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior
De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior Martin. W. van Duijn Student: 838797266 Eerste begeleider:
Nadere informatieMondziekten: diagnostiek en behandeling in de algemene praktijk
Mondziekten: diagnostiek en behandeling in de algemene praktijk IQual-studiepakket Mondziekten Colofon Dit studiepakket is samengesteld door de afdeling Kwaliteit & Onderzoek van de NMT met medewerking
Nadere informatieGaviscon aangepaste formule munt 250 mg kauwtabletten Natriumalginaat + natriumbicarbonaat + calciumcarbonaat
BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR GEBRUIKERS Gaviscon aangepaste formule munt 250 mg kauwtabletten Natriumalginaat + natriumbicarbonaat + calciumcarbonaat Lees goed de hele bijsluiter, want deze bevat belangrijke
Nadere informatieA-specifieke lage rugpijn
A-specifieke lage rugpijn A-SPECIFIEKE LAGE RUGPIJN INLEIDING Lage rugpijn komt veel voor. Bij de meeste mensen worden geen duidelijke afwijkingen gevonden. Artsen spreken dan over a-specifieke lage rugpijn.
Nadere informatieTGCT (Tenosynovial Giant Cell Tumour)
TGCT (Tenosynovial Giant Cell Tumour) is een zeer zeldzame aandoening van het slijmvlies aan de binnenkant van een gewricht, peesschede of slijmbeurs. De afwijking komt in of rond 1 gewricht voor. De meeste
Nadere informatiePolycysteuze leverziekte
Polycysteuze leverziekte Polycysteuze leverziekte is een erfelijke aandoening waarbij in de lever meerdere cysten aanwezig zijn. Deze folder is bedoeld om u meer informatie te geven over dit ziektebeeld.
Nadere informatieMEDICA KEELSPRAY MENTHOL,
MEDICA KEELSPRAY MENTHOL, 20mg/10ml; 5mg/10ml, spray voor oromucosaal gebruik Chloorhexidine gluconaat 20 mg/10 ml - Lidocaïne hydrochloride 5 mg/10 ml Lees de hele bijsluiter zorgvuldig door, want deze
Nadere informatiePatiënten vragenlijst follow up - chronische urticaria
Patiënten vragenlijst follow up - chronische urticaria Beste patiënt Zou u de volgende vragen over hoe het momenteel gaat met uw urticaria en het beloop van de urticaria sinds het laatste bezoek willen
Nadere informatieBIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER. Corsodyl 10 mg/g, gel voor dentaal gebruik chloorhexidinedigluconaat
Pagina 1/5 BE104973 België BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER Corsodyl 10 mg/g, gel voor dentaal gebruik chloorhexidinedigluconaat Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken
Nadere informatie