Plasklachten bij mannen
|
|
- Annelies van der Linden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Plasklachten bij mannen Plasklachten komen frequent voor. Ze worden ook wel aangeduid met de verzamelnaam mictieklachten. Dit complex van klachten omvat de volgende symptomen: klachten bij het urineren, het moeilijk op gang komen van de mictie, een zwakkere straal, minder goed kunnen uitplassen, nadruppelen, een toegenomen mictiefrequentie overdag en s nachts, en een moeilijk te bedwingen aandrang. Tot voor kort werd de term prostatisme gebruikt om plasklachten bij mannen te benoemen, waarbij verondersteld werd dat een te grote prostaat, door goedaardige groei in de tijd, de belangrijkste oorzaak was van deze klachten. Dit draagt bij aan de hardnekkig gehanteerde orgaangerichte benadering van plasklachten. In 1994 is de nieuwe verzamelnaam LUTS geïntroduceerd: Lower Urinary Tract Symptoms. Dit is de momenteel internationaal gehanteerde verzamelnaam en is meer gericht op een aanpak op functioneel niveau. In de Nederlandse richtlijn voor huisartsen wordt LUTS aangeduid met het begrip Aspecifieke Mictieklachten. Met deze term wordt aangegeven dat mictieklachten niet direct te verklaren zijn door een bepaalde aandoening. Het introduceren van een verzamelnaam is een belangrijke wijziging in het oorzakelijk denken over de ontstaanswijze van LUTS en ontkoppelt de prostaat als hoofdoorzaak van plasklachten bij de man. Het is inmiddels ook bekend dat plasklachten niet seksespecifiek zijn, zowel bij mannen als bij vrouwen komen vergelijkbare klachten voor. Dit onderzoek richt zich op het voorkomen van plasklachten bij mannen. Er zijn verschillende oorzaken te noemen voor het ontstaan van plasklachten: (neurogene) blaasklachten, een benigne prostaat hyperplasie, urineweginfecties, phimosis, stricturen van de urinewegen, blaas/ureter stenen, tumoren. Ook kan het gebruik van sommige medicijnen plasklachten veroorzaken. De veranderde kijk op plasklachten heeft gevolgen voor de praktijk: behandelmogelijkheden voor plasklachten zijn veranderd. (zie ook fig. 1, blz. 10) Plasklachten bij mannen in de huisartsenpraktijk De prevalentie en incidentie van plasklachten nemen toe met de leeftijd. Van de Nederlandse mannen van 40 jaar en ouder heeft 20 25% matige tot ernstige plasklachten. Dit komt neer op ongeveer 24 miljoen mannen met matig tot ernstige plasklachten in de Europese Unie. In de dagelijkse praktijk wordt de Internationale prostaat symptoom score (IPSS) gehanteerd om de ernst van plasklachten in te schatten. Deze vragenlijst werd in 1992
2 geïntroduceerd door de American Urological Association (AUA). De totaalscore van deze lijst kan in 3 categorieën worden ingedeeld, in oplopende mate van ernst. De vragenlijst is uitgebreid gevalideerd in de tweede lijn en wordt vooral door urologen gebruikt ter inventarisatie en follow up van de ernst en ervaren hinder van de plasklachten. Van alle mannen met plasklachten bezoekt ongeveer 60 70% van hen de huisarts in verband met deze klachten. Factoren die het doktersbezoek bevorderen zijn een gebrek aan nachtrust, pijn bij plassen, acute retentie of heel vaak moeten plassen, en eventuele angst voor (prostaat)kanker. Uitgaande van de gedachte dat plasklachten vooral een ziekte van de groter wordende prostaat waren en er dus vaak een operatieve aanpak nodig was, vond behandeling veelal in de tweede lijn plaats. Sinds 1990, na de introductie van medicatie, worden mannen met mictieklachten ook toenemend door de huisarts gediagnosticeerd en van therapie voorzien. Er is dus een duidelijke verschuiving van zorg van tweede naar eerste lijn opgetreden. Als huisarts ben ik met name geïnteresseerd in de epidemiologie van plasklachten in de setting van de eerste lijns gezondheidzorg. De huisarts heeft in Nederland een centrale rol in de patiëntenzorg en functioneert als een poortwachter voor de klinische zorg. Plasklachten en comorbiditeit Hoe hoger de leeftijd, des te vaker komen plasklachten voor. Met het oplopen van de leeftijd kunnen er zich, behalve plasklachten, ook andere ziekten voordoen (comorbiditeit): cardiovasculaire ziekten, diabetes mellitus, chronische nierziekten, depressie, en cognitieve achteruitgang. Als de invloed van leeftijd buiten beschouwing wordt gelaten, komt bepaalde comorbiditeit frequenter voor bij mannen met plasklachten ten opzichte van mannen zonder plasklachten. De precieze mechanismen verantwoordelijk voor de relatie tussen plasklachten en comorbiditeit zijn nog niet voldoende verklaard. Bovendien zijn de beschreven relaties tussen plasklachten en comorbiditeit niet altijd onderzocht in de eerstelijns patiënten populatie. Het bestuderen van de relatie tussen plasklachten en comorbiditeit, bijvoorbeeld harten vaatziekten, in de eerstelijns patiëntenpopulatie is klinisch relevant. De huisarts krijgt in toenemende mate een belangrijke rol in de preventieve zorg. Inmiddels begint
3 het preventieconsult steeds meer vorm te krijgen. Als er een oorzakelijk verband wordt gevonden tussen plasklachten en cardiovasculaire aandoeningen, dan draagt het diagnosticeren van plasklachten bij aan het tijdig bij aan het opsporen van mannen met verhoogd risico op hart en vaatziekten. Studies suggereren een verband tussen cardiovasculaire, metabole, endocriene risico factoren en plasklachten. Onder andere wordt gedacht dat atherosclerose in het kleine bekken een risico is voor het ontstaan van plasklachten. Plasklachten fungeren dan als een vroege uiting van cardiovasculaire ziekten. Het optreden van atherosclerose in het kleine bekken speelt ook een verklarende rol in de relatie tussen plasklachten en erectiele dysfunctie. Urologen screenen mannen met erectiele dysfunctie op hart en vaatziekten/risico s. Huisartsen doen dat niet standaard. De uitkomsten van de onderzoeken in de verschillende patiëntenpopulatie zijn verschillend en hebben verschillende consequenties voor het handelen van de dokter. Dit illustreert dat gevonden relaties tussen plasklachten en comorbiditeit niet in alle patiëntengroepen gelijk zijn (of niet onderzocht). Daarmee is er geen eenstemmig beleid ten opzichte van de individuele patiënt. Uit de beschreven onderzoeken kan men een relatiedriehoek opmaken: tussen plasklachten, erectiele dysfunctie en cardiovasculaire ziekten (zie ook fig. 2, blz. 13). Enerzijds zijn er studies die de relatie tussen plasklachten (A) en erectiele dysfunctie (B) aantonen. Anderzijds zijn er studies die relaties tussen erectiele dysfunctie (B) en cardiovasculaire ziekten aantonen (C). Het is nog onbekend of er ook een meer directe relatie is te vinden tussen plasklachten (A) en cardiovasculaire ziekten (C). Kortom: Als A leidt tot B, en B leidt tot C, leidt A dan ook tot C? En hoe zijn de uitkomsten van die onderzoeken binnen de verschillende patiëntengroepen? Doelstelling van dit proefschrift Het doel van dit proefschrift is om meer kennis te verkrijgen over de multifactoriële en multidisciplinaire benadering van plasklachten met specifieke aandacht voor comorbiditeit bij mannen met plasklachten. We hebben ons voor deze studie met name gericht op de relatie driehoek plasklachtenerectiele dysfunctie cardiovasculaire ziekten. We onderzoeken allereerst de relatie tussen deze drie condities in verschillende patiëntenpopulaties. We doen een longitudinaal onderzoek naar de relatie tussen plasklachten en erectiele dysfunctie in de eerste lijn, en de relatie tussen plasklachten en cardiovasculaire ziekten in de eerste lijn.
4 Vervolgens richten we ons ook op de relatie tussen plasklachten en hart en vaatziekten in de open populatie. Ten slotte beschrijven we in een systematische review en metaanalyse wat er tot nu bekend is over de relatie tussen plasklachten en hart en vaatziekten. Samenvatting van de hoofdstukken Na de introductie van het proefschrift in Hoofdstuk 1, beschrijft Hoofdstuk 2 een review van de relaties tussen plasklachten, erectiele dysfunctie en cardiovasculaire ziekten die werden onderzocht in verschillende populaties mannen in de periode In totaal worden 20 studies geïncludeerd, die tezamen mannen onderzochten. Er worden geen longitudinale studies gevonden en evenmin studies die de eerstelijns populaties onderzochten: alle cross sectionele onderzoeken komen vanuit de tweede lijn of de open populatie. Er wordt een significante relatie gevonden tussen plasklachten en erectiele dysfunctie. De relatie tussen erectiele dysfunctie en cardiovasculaire ziekten wordt niet eenduidig beschreven. We concluderen dat het vooralsnog onbekend blijft of de relatie tussen plasklachten en erectiele dysfunctie causaal is en dat het causale verband tussen erectiele dysfunctie en cardiovasculaire ziekten in de eerstelijns populatie niet bewezen is. We doen een longitudinaal onderzoek in de eerste lijn, naar een tijdsafhankelijke relatie tussen plasklachten en erectiele dysfunctie (Hoofdstuk 3). Data van het registratie netwerk Groningen worden gebruikt. In totaal worden mannen, ouder dan 50 jaar, geïncludeerd in dit onderzoek. We vinden een tijdsafhankelijke relatie tussen plasklachten en erectiele dysfunctie. Mannen met plasklachten blijken vaker erectiele dysfunctie te ontwikkelen, op welk moment dan ook, ten opzichte van mannen zonder plasklachten. We gebruiken de data van het RNG om de relatie tussen plasklachten en cardiovasculaire ziekten te beschrijven (Hoofdstuk 4). In de periode van januari 1998 tot december 2008 droegen mannen van 50 jaar en ouder in totaal persoonsjaren bij in deze longitudinale studie. Bij 41% van de mannen met plasklachten werden cardiovasculaire ziekten geregistreerd versus 20% van de mannen zonder plasklachten. Na correctie voor confounders blijkt een tijdsafhankelijke relatie niet significant. We concluderen dat mannen met plasklachten in deze studie niet méér risico lopen op cardiovasculaire ziekten ten opzichte van mannen zonder plasklachten.
5 Omdat er alleen cross sectionele studies worden gevonden die de relatie tussen plasklachten en cardiovasculaire ziekten beschreven (zie Hoofdstuk 2), besluiten we niet alleen deze relatie te onderzoeken in de eerste lijn, maar ook in de open populatie. We voeren een posthoc analyse uit met de data van de Krimpen studie (Hoofdstuk 5). In een follow up periode van 8 jaar werden 1610 mannen met plasklachten, ouder dan 50 jaar, vervolgd. In de cross sectionele analyses zijn er significante verschillen, in tegenstelling tot de longitudinale analyses na correctie voor confounders. We concluderen dat plasklachten en cardiovasculaire ziekten vaak samen voorkomen, maar dat mannen met plasklachten niet vaker cardiovasculaire ziekten ontwikkelen ten opzichte van mannen zonder plasklachten. In Hoofdstuk 6 presenteren we de systematic review en een meta analyse met betrekking tot de relatie tussen plasklachten en cardiovasculaire ziekten, tot dusver beschreven in de literatuur. We includeerden 5 longitudinale onderzoeken in de metaanalyse die tezamen mannen bestudeerden in een follow up periode variërend van 5 17 jaar. De meta analyse kan een tijdsafhankelijke relatie tussen plasklachten en cardiovasculaire ziekten niet bevestigen. Conclusies en aanbevelingen Dit onderzoek beschrijft voor het eerst de tijdsafhankelijk relaties tussen het voorkomen van plasklachten bij mannen en het voorkomen van erectiele dysfunctie in de eerstelijns populatie. Ook wordt voor het eerst de tijdsafhankelijke relatie tussen plasklachten en cardiovasculaire ziekten in de eerstelijns en de open populatie beschreven. We concluderen dat de beschreven relatie tussen plasklachten en erectiele dysfunctie ook in de eerstelijns populatie aanwezig is, en dat er eveneens een tijdsafhankelijke relatie bestaat. Mannen met plasklachten hebben een hoger risico op erectiele dysfunctie, op elk willekeurig moment in de tijd. Huisartsen dienen op de hoogte te zijn van het vaker voorkomen van erectiele dysfunctie bij mannen met plasklachten op welk moment in de tijd dan ook, vergeleken met mannen zonder plasklachten. Het bespreekbaar maken van deze klachten kan een bijdrage leveren aan de kwaliteit van leven. Een causaal verband tussen plasklachten en cardiovasculaire ziekten konden we niet aantonen, in geen van de onderzochte populaties. Voorlopig is het niet nodig om mannen die zich met plasklachten bij de huisarts melden verder te screenen in het kader van het cardiovasculair risicomanagement. Plasklachten en hart en vaatziekten zijn
6 beiden van multifactoriële origine en komen vaak samen voor. Er is echter nog geen bewijs voor een oorzakelijk verband. Aanbevelingen Mannen hebben een kortere levensverwachting ten opzichte van vrouwen. Ze hebben meer chronische ziekten en risico factoren, maar bezoeken de huisarts minder vaak dan de vrouwen. Dit impliceert dat een verbetering van preventieprogramma s voor mannen de gezondheid van mannen kan verbeteren. Daarbij moet voorop staan dat meer screening en/of interventies een bijdrage moet leveren aan de kwaliteit van leven en een toename aan gezonde levensjaren. De rol van plasklachten, de relatie met comorbiditeit en een preventieve functie verdient toekomstig onderzoek. Toekomstig prospectief longitudinaal onderzoek naar de relatie tussen plasklachten en comorbiditeit vraagt om andere studiedesigns. Zowel plasklachten en hart en vaatziekten kennen een multifactoriële origine. Een meer eenduidige codering door huisartsen van plasklachten in het elektronisch patiëntendossier, het HIS, kan bijdragen aan beter vergelijkbare onderzoeksuitkomsten. Daarbij verdient het tevens aanbeveling om in toekomstig onderzoek tevens te corrigeren voor álle cardiovasculaire risicofactoren: roken, hyperlipidemie, BMI, alcohol gebruik, hypertensie etc. De ICPC codering voor plasklachten dient te worden herzien. Een bijkomend gewenst effect daarvan zal zijn dat de huisarts zich meer bewust zal worden van de paradigmaverschuiving in de benadering van plasklachten. Het gebruik van gegevens uit de huisartsregistratienetwerken kan zeer waardevol zijn. Dit impliceert wel dat goed onderwijs in het belang van juiste coderingen en bijhouden van huisarts informatie systemen bijdraagt aan een optimalere data verzameling en minder ruis in het onderzoek naar het voorkomen van plasklachten en comorbiditeit in de eerste lijn.
7
8
Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M42 van november 2004.
1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M42 van november 2004. Met deze kennistoets kunnen de deelnemers hun kennis toetsen aan de richtlijnen uit de NHG-Standaard Bemoeilijkte
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Chapter 11
Nederlandse samenvatting Chapter 11 Chapter 11 Samenvatting Dit proefschrift beschrijft de resultaten van een groot vragenlijstonderzoek over de epidemiologie van chronisch frequente hoofdpijn in de Nederlandse
Nadere informatieOnderwijsmateriaal voor toetsgroepen
1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M42 Mictieklachten bij mannen van maart 2013. Met deze kennistoets kunnen de deelnemers hun kennis toetsen aan de richtlijnen uit
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het onderwerp van dit proefschrift is depressieve en angst symptomen in chronische dialyse patiënten en andere patiënten. Het proefschrift bestaat uit twee delen (deel A en deel
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Cardiovasculaire Beoordeling na Hypertensieve Afwijkingen van de Zwangerschap Hypertensieve zwangerschapscomplicaties rondom de uitgerekende datum zijn veelvoorkomende complicaties.
Nadere informatieAddendum. Nederlandse Samenvatting
Addendum A Nederlandse Samenvatting 164 Addendum Cardiovasculaire ziekten na hypertensieve aandoeningen in de zwangerschap Hypertensieve aandoeningen zijn een veelvoorkomende complicatie tijdens de zwangerschap.
Nadere informatiehoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
Samenvatting 11 Samenvatting Bloedarmoede, vaak aangeduid als anemie, is een veelbesproken onderwerp in de medische literatuur. Clinici en onderzoekers buigen zich al vele jaren over de oorzaken en gevolgen
Nadere informatieHoofdstuk 1 hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
Hoofdstuk 1 geeft een algemene inleiding op dit proefschrift. Artrose is een chronische progressieve gewrichtsaandoening. Men schat dat de hoge prevalentie wereldwijd verder zal toenemen vanwege de stijgende
Nadere informatiehoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen
Dit proefschrift gaat over moeheid bij mensen die dit als belangrijkste klacht presenteren tijdens een bezoek aan de huisarts. In hoofdstuk 1 wordt het onderwerp moeheid in de huisartspraktijk kort geïntroduceerd,
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De levensverwachting van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) is gemiddeld 13-30 jaar korter dan die van de algemene bevolking. Onnatuurlijke doodsoorzaken zoals
Nadere informatieSamenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie
Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Zoals beschreven in hoofdstuk 1, is artrose een chronische ziekte die vaak voorkomt bij ouderen en in het bijzonder
Nadere informatieInformatie. Plasproblemen bij mannen WWW.ELKERLIEK.NL
Informatie Plasproblemen bij mannen Inleiding Plasklachten bij mannen ontstaan vaak op wat oudere leeftijd. Meestal rond het 50e jaar treden de eerste verschijnselen van vaker plassen, wat minder krachtige
Nadere informatieSamenvatting. Gezond zijn of je gezond voelen: veranderingen in het oordeel van ouderen over de eigen gezondheid Samenvatting
Samenvatting Gezond zijn of je gezond voelen: veranderingen in het oordeel van ouderen over de eigen gezondheid 2 2 3 4 5 6 7 8 Samenvatting 161 162 In de meeste Westerse landen neemt de levensverwachting
Nadere informatieNederlandse samenvatting
169 Nederlandse samenvatting Het aantal ouderen boven de 70 jaar is de laatste jaren toegenomen. Dit komt door een significante reductie van sterfte op alle leeftijden waardoor een toename van de gemiddelde
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting 99 Nederlandse Samenvatting Depressie is een veel voorkomend en ernstige psychiatrisch ziektebeeld. Depressie komt zowel bij ouderen als bij jong volwassenen voor. Ouderen en jongere
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieDepressie en comorbiditeit. Studies in de huisartsenpraktijk naar voorkomen en gevolgen voor de zorg.
Samenvatting Depressie en comorbiditeit. Studies in de huisartsenpraktijk naar voorkomen en gevolgen voor de zorg. Inleiding (hoofdstuk 1) Een depressie komt vaak tegelijkertijd voor met een chronische
Nadere informatieAandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen
SAMENVATTING Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen klinische populaties, waaronder ook de Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Ook al wordt
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nicotine en alcohol kunnen de placenta passeren en zo het risico op nadelige uitkomsten voor het ongeboren kind verhogen. Stoppen met roken en alcoholgebruik tijdens de zwangerschap lijkt vanzelfsprekend,
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4
Samenvatting SAMENVATTING 189 Depressie is een veelvoorkomende psychische stoornis die een hoge ziektelast veroorzaakt voor zowel de samenleving als het individu. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)
Nadere informatieUrologie. Richard van der Linden Thijn de Vocht
Urologie Richard van der Linden Thijn de Vocht Qais Niemer Laurens Donkers Richard van der Linden Thijn de Vocht 2 John Verhulst Urologie? Urologie is het vakgebied dat zich bezighoudt met ziekten in de
Nadere informatieSummary & Samenvatting. Samenvatting
Samenvatting De meeste studies na rampen richten zich op de psychische problemen van getroffenen zoals post-traumatische stress stoornis (PTSS), depressie en angst. Naast deze gezondheidsgevolgen van psychische
Nadere informatieDepressie en het risico voor Hart en Vaatziekten bij oudere huisartspatiënten Literatuur overzicht (Hoofdstuk 2)
Depressie en het risico voor Hart en Vaatziekten bij oudere huisartspatiënten Hart- en vaatziekten (HVZ) veroorzaken een enorme ziektelast in Nederland, vooral bij ouderen. Deze aandoeningen vormen al
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 121 Nederlandse samenvatting Patiënten met type 2 diabetes mellitus (T2DM) hebben een verhoogd risico op de ontwikkeling van microvasculaire en macrovasculaire complicaties. Echter,
Nadere informatieEvidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog
Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Ton Kuijpers, Epidemioloog Guru based medicine Inhoud Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoeksdesign (RCT) Mate van bewijs Conclusies
Nadere informatieSUMMARY. Samenvatting
SUMMARY Samenvatting 165 166 SAMENVATTING Overgewicht en obesitas bij kinderen is een steeds groter wordend probleem. Eén van de gevolgen ervan is het ontstaan van hypertensie (een te hoge bloeddruk).
Nadere informatie161 Samenvatting L L sub01-bw-spaetgens - Processed on: Processed on:
Samenvatting 161 162 Samenvatting 163 Samenvatting Jicht is een gewrichtsontsteking, ook wel artritis genoemd, en is wereldwijd de meest voorkomende reumatische aandoening. Jicht komt vaker voor bij mannen
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
100 Samenvatting Cognitieve achteruitgang en depressie komen vaakvooropoudere leeftijd.zijbeïnvloeden de kwaliteit van leven van ouderen in negatieve zin.de komende jaren zalhet aantalouderen in onze maatschappijsneltoenemen.het
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/66121 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Voskamp, P.W.M. Title: Prepare; before starting dialysis : outcomes in patients
Nadere informatieHoofdstuk 1 Hoofdstuk 2
179 In dit proefschrift werden de resultaten beschreven van studies die zijn verricht bij volwassen vrouwen met symptomen van bekkenbodem dysfunctie. Deze symptomen komen frequent voor en kunnen de kwaliteit
Nadere informatieNeuropsychiatrische symptomen bij Nederlandse verpleeghuispatiënten
Proefschrift: S.U. Zuidema Neuropsychiatrische symptomen bij Nederlandse verpleeghuispatiënten met dementie Samenvatting Dementie is een ongeneeslijke aandoening met belangrijke effecten op cognitie, activiteiten
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/39582 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/39582 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hegeman, Annette Title: Appearance of depression in later life Issue Date: 2016-05-18
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting 169 170 Samenvatting Samenvatting Jicht is een reumatische ziekte die wordt veroorzaakt door het neerslaan van urinezuur (in de vorm van kleine naaldvormige kristallen) in en rond de gewrichten.
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/66111 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Streit, S.R. Title: Perspectives on treating hypertension in old age : the burden
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
12 Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene inleiding en beschrijft de achtergronden en het doel van dit proefschrift. Met het stijgen van de leeftijd nemen de incidentie en prevalentie van hart- en vaatziekten
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
voor niet-ingewijden Type 2 diabetes Diabetes is een ernstige chronische ziekte, die wordt gekenmerkt door te hoge glucosespiegels (de suikers ) in het bloed. Er zijn verschillende typen diabetes, waarvan
Nadere informatieRichtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017)
Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) 2. Introductie slaapproblemen Deze introductie beschrijft de definitie van slaapproblemen en slaapstoornissen, de prevalentie en de gevolgen
Nadere informatieSaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)
Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en
Nadere informatieSamenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9
SAMENVATTING 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 134 Type 2 diabetes is een veel voorkomende ziekte die een grote impact heeft op zowel degene waarbij
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het aantal mensen met een gestoorde nierfunctie is de afgelopen decennia sterk toegenomen. Dit betekent dat er steeds meer mensen moeten dialyseren of een niertransplantatie moeten
Nadere informatieHoofdstuk 1. Inleiding.
159 Hoofdstuk 1. Inleiding. Huisartsen beschouwen palliatieve zorg, hoewel het maar een klein deel van hun werk is, als een belangrijke taak. Veel ongeneeslijk zieke patiënten zijn het grootse deel van
Nadere informatierapporteerden. Er werden geen verschillen gevonden in schoolprestaties, spijbelgedrag en middelengebruik tussen de verschillende groepen.
Samenvatting Samenvatting Depressie en angst zijn de meest voorkomende psychische stoornissen in de adolescentie met een enorme impact op het individu. Veel adolescenten rapporteren depressieve en angst
Nadere informatiePlassen moet, maar gaat het ook altijd goed? Marina Hovius Uroloog OLVG. 20 januari 2018
Plassen moet, maar gaat het ook altijd goed? Marina Hovius Uroloog OLVG No disclosures(geen conflicterende belangen). Plassen moet, maar gaat het ook goed. UROLOOG, wat is dat? Specialisme dat zich bezig
Nadere informatieDutch Summary Acknowledgements Curriculum Vitae
Dutch Summary Acknowledgements Curriculum Vitae 184 Welbevinden en hoofdpijn bij adolescenten: de rol van zelfregulatie In dit proefschrift is de rol van zelfregulatie processen voor het welbevinden van
Nadere informatieOnderzoek heeft aangetoond dat een hoge mate van herstelbehoefte een voorspellende factor is voor ziekteverzuim. Daarom is in de NL-SH ook de relatie
Samenvatting Gehoor en de relatie met psychosociale gezondheid, werkgerelateerde variabelen en zorggebruik. De Nationale Longitudinale Studie naar Horen Slechthorendheid is een veelvoorkomende chronische
Nadere informatieSamenvatting 129. Samenvatting
Samenvatting 128 Samenvatting 129 Samenvatting Het mammacarcinoom is de meest voorkomende maligniteit bij vrouwen, met wereldwijd een jaarlijkse incidentie van 1,67 miljoen. De prognose van patiënten met
Nadere informatieFetal Origins of Socioeconomic Inequalities. in Early Childhood Health. The Generation R Study. Lindsay Marisia Silva SAMENVATTING
Fetal Origins of Socioeconomic Inequalities in Early Childhood Health The Generation R Study Lindsay Marisia Silva SAMENVATTING Sociaal-economische gezondheidsverschillen vormen een groot maatschappelijk
Nadere informatieHet voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis
Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Dit proefschrift richt zich op statinetherapie in type 2 diabetespatiënten; hiervan zijn verschillende aspecten onderzocht. In Deel I worden de effecten van statines op LDLcholesterol en cardiovasculaire
Nadere informatieChapter 10 Samenvatting
Chapter 10 Samenvatting Chapter 10 De laatste jaren is de mortaliteit bij patiënten met psychotische aandoeningen gestegen terwijl deze in de algemene populatie per leeftijdscategorie is gedaald. Een belangrijke
Nadere informatieHoe gaan huisartsen om met Apneu?
Hoe gaan huisartsen om met Apneu? Een onderzoek van TNS-Nipo in opdracht van ApneuVereniging en Nederlands Slaap Instituut Aanleiding De ApneuVereniging en het Nederlands Slaap Instituut (NSI) willen de
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Hart- en vaatziekten zijn de meest voortkomende ziekten in ontwikkelde landen en veroorzaken het hoogste sterftepercentage. De term hart- en vaatziekten omvat alle klinische uitingen van slagaderverkalking
Nadere informatieSamenvatting Hoofdstuk 2
CHAPTER 10 Nederlandse Samenvatting Samenvatting De aandoening diabetes mellitus wordt gekenmerkt door een chronisch verhoogd glucosegehalte in het bloed, oftewel hyperglykemie. Karakteriserend voor patiënten
Nadere informatieDiabetes en depressie, een zorgelijk samenspel. Dr. Caroline Baan
Diabetes en depressie, een zorgelijk samenspel Dr. Caroline Baan State of the art Inleiding Hoe vaak komt depressie voor bij mensen met diabetes Wat zijn de gevolgen? Welke factoren spelen een rol Hoe
Nadere informatieChapter 8. Summary in Dutch / Nederlandse samenvatting
Chapter 8 Summary in Dutch / Nederlandse samenvatting Summary in Dutch Wervelfracturen bij geriatrische patienten: prevalentie en klinische relevantie. Inleiding Dit proefschrift is ontstaan met als doel
Nadere informatieVitale Vaten. Ineke Sterk projectleider Vitale Vaten 4 oktober 2011
Vitale Vaten Ineke Sterk projectleider Vitale Vaten 4 oktober 2011 Dé Gezonde regio: waar? Dé Gezonde regio: wie? Verleiden Opbouw presentatie Inleiding hart- en vaatziekten Project Vitale Vaten Gorinchem
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 137 138 Het ontrafelen van de klinische fenotypen van dementie op jonge leeftijd In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, komt dementie ook op jonge leeftijd voor. De diagnose
Nadere informatieSamenvat v t at in t g 129
129 Onderzoek naar handvoorkeur van de mens bestaat al eeuwen. Het is nog steeds niet precies bekend wat precies de oorzaak is van het gebruik van de linker dan wel de rechter hand. De krachtigste aanwijzingen
Nadere informatieVoorlichting bij bemoeilijkte mictie bij oudere mannen
1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M42 van november 2004. Doelstelling van deze module is dat de huisarts in staat is op adequate wijze voorlichting te geven over
Nadere informatieTRANSMURAAL PROTOCOL MICTIEKLACHTEN BIJ MANNEN Werkafspraken
TRANSMURAAL PROTOCOL MICTIEKLACHTEN BIJ MANNEN Werkafspraken Huisarts Inleiding Mictieklachten bij mannen komen frequent voor. Zeker met het toenemen van de gemiddelde levensverwachting zal het aantal
Nadere informatieSamenvat ting en Conclusies
Samenvat ting en Conclusies Samenvatting en Conclusies 125 SAMENVAT TING EN CONCLUSIES In dit proefschrift werd de invloed van viscerale obesitas en daarmee samenhangende metabole ontregelingen, en het
Nadere informatieSAMENVATTING. Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift
153 SAMENVATTING Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift Angst en depressie zijn de meest voorkomende psychische stoornissen, de ziektelast is hoog en deze aandoeningen brengen hoge kosten met
Nadere informatiegegevens van de mannen die aan het begin van het onderzoek nog geen HVZ en geen diabetes hadden.
Samenvatting In hoofdstuk 1 hebben we het belang en het doel van het onderzoek in dit proefschrift beschreven. Wereldwijd vormen hart- en vaatziekten (HVZ) de belangrijkste oorzaak van sterfte. Volgens
Nadere informatieSamenvatting Chapter 2 128
et al. [55] vond zelfs dat embryonale stamcellen van de muis bewerkt konden worden om te kunnen differentieren naar folliculaire cellen van de schildklier, in vitro te genereren naar functioneel schildklierweefsel,
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
amenvatting Het aantal mensen met dementie neemt toe. De huisarts speelt een sleutelrol in het (h)erkennen van signalen die op dementie kunnen wijzen en hiermee in het stellen van de diagnose dementie,
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING (DUTCH SUMMARY)
NEDERLANDE AMENVATTING (DUTCH UMMARY) 189 Nederlandse amenvatting (Dutch ummary) trekking van proefschrift Patiënten met een chronische gewrichtsontsteking, waaronder reumatoïde artritis (RA), de ziekte
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/21978 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21978 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Goeij, Moniek Cornelia Maria de Title: Disease progression in pre-dialysis patients:
Nadere informatieChapter 10. Samenvatting
Chapter 10 Samenvatting 1 Hoofdstuk 1 beschrijft de achtergrondinformatie van de relatie tussen intrauteriene groeivertraging, waarvan het lage geboortegewicht een uiting kan zijn, en de gevolgen in de
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH)
NEDERLANDSE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) ACHTERGROND Depressie is een ernstige psychiatrische stoornis waar ongeveer één op de vijf à zes mensen gedurende de levensloop mee te maken krijgt. In Westerse
Nadere informatieVroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade
Factsheet Nieren en nierschade deel 5 Vroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade In Nederland hebben 1,7 miljoen mensen chronische nierschade. Dit is in veel gevallen het gevolg van
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
Samenvatting 188 Samenvatting Samenvatting voor niet-ingewijden Diabetes mellitus type 2 (DM2), oftewel ouderdomssuikerziekte is een steeds vaker voorkomende aandoening. Dit heeft onder andere te maken
Nadere informatieRisk factors for renal function abnormalities
Risk factors for renal function abnormalities Nederlandse samenvatting Dit proefschrift probeert mogelijke risicofactoren voor progressief nierfunctieverlies te identificeren in een niet-diabetische populatie.
Nadere informatieCHAPTER 9. Nederlandse samenvatting
CHAPTER 9 Nederlandse samenvatting Chapter 9 138 Nederlandse samenvatting Dit proefschrift beoogt bij te dragen aan de kennis over prenataal zorggebruik van zwangere vrouwen die eerstelijns verloskundige
Nadere informatieChapter 9. Samenvatting
Chapter 9 Samenvatting 130 Samenvatting 131 Samenvatting Complicaties van de onderste extremiteit, in het bijzonder voetulcera (voetwonden), veroorzaken een zeer grote ziektelast en een grote mate van
Nadere informatieClaudicatio intermittens
V-III Claudicatio intermittens Inleiding Deze richtlijnen betreffen alleen de arteriële claudicatio intermittens en niet de veneuze en neurogene claudicatio intermittens. Ze zijn gebaseerd op de consensus
Nadere informatieNederlandse samenvatting
11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 156 Nederlandse samenvatting Dit proefschrift richt zich op nieuwe strategieën voor het identificeren, diagnosticeren, vervolgen en de preventie van coeliakie. Hoofdstuk
Nadere informatieDeel 8. Bijwerkingen van de bestraling van prostaatkanker
. Bijwerkingen van de bestraling van prostaatkanker In dit deel kunt u meer lezen over de mogelijke bijwerkingen van de bestraling. Mogelijke bijwerkingen tijdens of enkele weken na de bestraling Mogelijke
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21710 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Buurma, Aletta Title: On the pathology of preeclampsia : genetic variants, complement
Nadere informatieCHAPTER 10. Nederlandse samenvatting
CHAPTER 10 Nederlandse samenvatting 161 CHAPTER 10 Deze samenvatting beoogt het geven van een beknopt overzicht van de inhoud van dit proefschrift in een voor niet-medici begrijpelijk Nederlands. Het blijkt
Nadere informatieUrologie. Prostaatklachten
Urologie Prostaatklachten Urologie Inleiding In deze folder vindt u informatie over prostaatklachten. Deze informatie is bedoeld om u inzicht te geven in de oorzaak van de klachten en de mogelijkheden
Nadere informatieGeven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.
Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van
Nadere informatieCoRPS. 'Cancer survivorship' onderzoek in Zuid Oost Nederland: van epidemiologische bevindingen naar interventies
'Cancer survivorship' onderzoek in Zuid Oost Nederland: van epidemiologische bevindingen naar interventies Center of Research on Psychology in Somatic diseases Lonneke van de Poll Franse, Integraal Kankercentrum
Nadere informatieHOOFDSTUK 1: INLEIDING
168 Samenvatting 169 HOOFDSTUK 1: INLEIDING Bij circa 13.5% van de ouderen komen depressieve klachten voor. Met de term depressieve klachten worden klachten bedoeld die klinisch relevant zijn, maar niet
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Poortvliet, Rosalinde Title: New perspectives on cardiovascular risk prediction
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting nederlandse samenvatting De groei en de ontwikkeling van diverse orgaansystemen en regelmechanismen in de foetus tijdens de periode in de baarmoeder worden verstoord door vroeggeboorte.
Nadere informatieToegankelijkheid en effectiviteit van de geestelijke gezondheidszorg voor ouderen. Samenvatting
Toegankelijkheid en effectiviteit van de geestelijke gezondheidszorg voor ouderen Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Psychische stoornissen komen geregeld voor bij ouderen (65-plus).
Nadere informatieSAMENVATTING SAMENVATTING
HbA 1c ontstaat door de versuikering van hemoglobine, het belangrijkste bestanddeel van rode bloedcellen. In het bloed bindt een glucosemolecuul (niet-enzymatisch) met een aminozuur van de β-keten van
Nadere informatieChapter 11. Nederlandse samenvatting
Chapter 11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 Reumatoïde artritis (RA) is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door ontstekingen van de gewrichten. Symptomen die optreden zijn onder andere pijn,
Nadere informatieBehandeling Prostaatkanker
Behandeling Prostaatkanker - Informatieavond 7 december 2011 VUmc Cancer Center Amsterdam André N. Vis, M.D., Ph.D., uroloog Minimaal Invasieve Urologie en Robot Urologie VUmc Amsterdam Behandeling Prostaatkanker
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/48563 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Groenenberg, Iris Title: CHECK D?! : determinants of participation in a two-stage
Nadere informatieGoedaardige Prostaatvergroting
Prostate Awareness Day Dinsdag 24 september 2013 Prostate Awareness Day Dinsdag 24 september 2013 In het kader van de Europese week van de Urologie informeert de dienst Urologie van Az Damiaan over prostaataandoeningen.
Nadere informatieSAMENVATTING. Samenvatting
SAMENVATTING. 167 Met de komst van verpleegkundigen gespecialiseerd in palliatieve zorg, die naast de huisarts en verpleegkundigen van de thuiszorg, thuiswonende patiënten bezoeken om te zorgen dat patiënten
Nadere informatieChronische Nierschade in Nederland
Chronische Nierschade in Nederland Stadium GFR (ml/min/1,73m 2 ) Albuminurie > 30 mg/24 hr Prevalentie VS (%) Prevalentie Nederland (%) 1 >90 Ja 3,3 1,3 2 60-89 Ja 3,0 3,8 3 30-59 Ja/nee 4,3 5,3 4 15-29
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Zowel beleidsmakers en zorgverleners als het algemene publiek zijn zich meer en meer bewust van de essentiële rol van kwaliteitsmeting en - verbetering in het verlenen van
Nadere informatieCliëntervaringsonderzoek PREM Chronische Zorg Diabetes Mellitus type 2
RAPPORTAGE Cliëntervaringsonderzoek PREM Chronische Zorg Diabetes Mellitus type 2 Ketenzorg Friesland februari 2018 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Aanleiding en doel... 2 Aanpak onderzoek... 2 Leeswijzer...
Nadere informatieChapter 7. Summary and General Discussion. Nederlandse Samenvatting
Chapter 7 Summary and General Discussion Nederlandse Samenvatting 132 Chapter 7 SAMENVATTING VERTRAGING EN DEPRESSIEVE SYMPTOMEN BIJ OUDERE MENSEN Bij veel diersoorten luidt vertraging het einde van het
Nadere informatieSamenvatting HOE GEHOORPROBLEMEN IMPACT KUNNEN HEBBEN OP HET LEVEN VAN VOLWASSENEN. Baseline en 5-jaar follow-up resultaten van de NL-SH studie
HOE GEHOORPROBLEMEN IMPACT KUNNEN HEBBEN OP HET LEVEN VAN VOLWASSENEN Baseline en 5-jaar follow-up resultaten van de NL-SH studie Ik ben slechthorend Nee, niet doof Ik ben slechthorend Nee, niet dom Hoor
Nadere informatieKomt een man bij de dokter
Komt een man bij de dokter Over PSA en mictieklachten 11 november 2014 Prostaat Specifiek Antigeen eiwit geproduceerd door prostaatepitheel verhoogd bij afwijkingen van de prostaat prostaatontsteking
Nadere informatie