Geschiedenis. Quintie Beerens. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Quintie Beerens 17 May 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt. Stel zo voor iedere onderwijssituatie de optimale leermiddelenmix samen.

2 Inhoudsopgave De Romeinen De Grieken Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 De Romeinen Vroeger & zo: Romeinen in ons land kn.nu/ww3ec5c6a (schooltv.nl) De Romeinen Wegen, geld, sieraden, lezen en schrijven, stenen huizen en een leger. Deze dingen hebben wij allemaal geleerd van de Romeinen. Dit volkje kwam uit Italië, met als hoofdstad Rome. Het Romeinse Rijk zou in de geschiedenis het grootste rijk worden in Europa. Het begon met de stad Rome (met een paar honderd inwoners) en eindigde met 60 miljoen inwoners! In 600 voor Christus was Italië bewoond door verschillende volken. De Grieken hadden een plekje in het zuiden van Italië en de Carthagers op het eiland Sicilië. Op het kaartje staat al de stad Rome. Het was van de Latijnen. Vele volken vochten tegen elkaar. Na lange strijd wonnen uiteindelijk de Latijnen. Zij werden steeds machtiger. In 590 v. Chr. wonnen de Latijnen van de Etrusken. 800 jaar later hadden de Romeinen bijna heel Europa veroverd! Ook Nederland werd veroverd door de Romeinen. Maar niet heel Nederland. De Romeinen hadden de rivier de Rijn als grens genomen. Dat betekende dus dat het zuiden van Nederland bezet was. Nederland was toen nog geen echt land hoor! Ons land bestond uit verschillende Germaanse stammen. In het noorden woonden de Friezen, in het westen de Kanninefaten, in het oosten de Tubanten en net boven de Rijn de Bataven. Ongeveer 50 voor Christus drongen de Romeinen ons land binnen. Volgens een oud (verzonnen) verhaal werd de stad Rome gesticht door Romulus. Romulus had een broer, die Remus heette. Zij waren tweelingzonen van de god Mars, de god van de oorlog. Ze waren bij hun geboorte in de steek gelaten. Een wolvin bracht de tweeling groot. In een gevecht doodde Romulus zijn broer en werd de eerste koning van Rome en de stad kreeg zijn naam. Een oud verhaal noemt men een mythe of een legende. Pagina 2

4 Rome werd bestuurd door een koning, maar in 509 voor Christus werd de laatste Etruskische koning van Rome weggejaagd. Rome werd nu een republiek (dus zonder een koning). De Republiek werd bestuurd door de Senaat. De senaat telde in het begin 300 mannen. Het waren allemaal rijke mannen, die we Patriciërs noemen. De senaat werd geleid door 2 mannen, de consuls. Die 2 mannen waren in oorlogstijd de baas van het leger, minister van justitie en minister president. De 2 consuls werden ieder jaar gekozen door de mannelijke burgers in Rome. Buitenlanders, slaven en vrouwen mochten niet stemmen. Zij hadden geen enkele politieke rechten. De burgers die mochten stemmen kozen niet alleen consuls (leiders), maar ook praetors (rechters), quaestors (beheerders van de geld), aediles (verantwoordelijk voor openbare werken) en censors De Patriciërs hadden dus de macht. Maar er was nog een andere groep die helemaal niets te vertellen had. Die groep mensen noemen we de plebejers. Na een felle strijd tegen de patriciërs kregen ook zij meer rechten. Er kwamen geschreven wetten die ervoor zorgden dat de patriciërs niet meer alleen de baas konden spelen. Ondertussen hadden de Romeinen al veel gebied veroverd. De Romeinen hadden sterke legers en hadden goede wapens. De soldaten moesten gehoorzamen aan de legeraanvoerder. (generaal) Deze legeraanvoerders hadden dus veel macht, want alle soldaten gehoorzaamden aan hem. De bekendste legeraanvoerder was Julius Ceasar. Hij veroverde veel gebieden, zoals Frankrijk (Gallië) en delen van wat nu Italië heet. Julius Caesar werd geboren in 100 v. Chr. Eerst was hij advocaat, later werd hij staatsman, veldheer en schrijver. Hij veroverde met zijn leger in 50 v. Christus Gallië. Dat land heet nu Frankrijk. Ook andere gebieden wist hij te veroveren. Hij keerde terug naar Rome en wilde alleen de baas zijn. Hij vond zichzelf een keizer en probeerde alleen te regeren. Als je alleen wilt regeren, dan ben je een dictator. Je dicteert (vertelt aan) anderen wat ze moeten doen. Van zijn achternaam (Caesar) komt het woordje keizer. Julius Caesar probeerde de macht van de senaat kleiner te maken. Daardoor kreeg hij veel vijanden. Op een dag in 44 v. Chr. werd hij dan ook vermoord in de senaat door een van zijn vijanden. Julius Caesar was nu wel dood, maar het Romeinse volk wilde toch wel graag 1 baas houden. Vanaf nu was de tijd van de Republiek ten einde. Er kwamen nu voor het eerst keizers die alleen de macht in handen hadden. De beroemdste keizer in de Romeinse geschiedenis was de keizer die na Julius Caesar kwam. Het was zijn pleegzoon Octavianus. Hij was keizer van 27 v. Chr tot 14 na Christus. (Dus 41 jaar keizer) Octavianus zorgde voor vrede in zijn eigen land. De provincies (gebieden zoals het zuiden van Nederland) werden nu ook beter bestuurd. Vanaf nu af aan zou er een lange periode van vrede in West-Europa zijn. Die periode in de Romeinse geschiedenis wordt de Pax Romana genoemd. (Romeinse vrede) Pagina 3

5 Julius Caesar voerde ook een nieuwe kalender in. Het jaar kreeg nu 365 dagen en om de vier jaar kwam er een schrikkeljaar. (1 dag extra) De laatste dag van het jaar was dus 28 februari (of 29 februari bij een schrikkeljaar) December was dus niet de laatste maand, maar de tiende maand. (december = deci = 10) De maand waarin Caesar geboren was, werd ter ere van hem Juli genoemd. Een beeld van keizer Octavianus. De keizer kreeg later een andere naam. Hij werd nu Augustus genoemd. Dat woord betekent de verhevene. De keizer stond dus boven alle andere mensen. Keizer Augustus is dus dezelfde keizer als keizer Octavianus. Je begrijpt zeker wel welke maanden naar deze keizer vernoemd zijn? De Romeinen hadden een schrift dat erg leek op dat van de Grieken. Er werd geschreven met een stylus. Het is een soort houten pen met een scherpe kant en een stompe kant. Met de scherpe kant schreef men in een waslaagje, met de stompe kant kon men het weer uitvegen. Wetten en belangrijke dingen schreef men op papyrus. Papyrus was erg duur. Als je het schrijven oefende, moest je oefenen op een houten plankje. Daar zat een zacht laagje overheen. (Dat was een waslaagje) Het Latijn kent geen verschil tussen de letter i en de j en er was ook geen verschil tussen de u en de v. De meeste Romeinen konden trouwens niet lezen of schrijven. Zij waren dus analfabeet. In het hele Romeinse Rijk werden tientallen verschillende talen gesproken, maar bijna alle talen hebben het alfabet later overgenomen van het Latijn. In Italië, Frankrijk, Spanje, België, Nederland en in een deel van Zwitserland lijken veel geschreven woorden op het Latijn van de Romeinen. De Latijnse cijfers zijn ook niet verdwenen. Ieder getal kon opgeschreven worden door letters te gebruiken. De letter X betekende het getal 10. De letter V was het getal 5. Het getal 15 werd dan XV (10 + 5). Door een kleiner getal eerst te noemen, wist men dat je dat kleine getal eraf moest halen. Vb.: IV = 5 1 of IX = 10 1 = 9 Overzicht van de cijfers en de letters: I = 1 V = 5 X = 10 XXX = 30 L = 50 XL = 40 LX = 60 C = 100 D = 500 M = 1000 Vooral met grote getallen was het moeilijk, bijvoorbeeld 1326 = MCCCXXVI. Behalve het alfabet brachten de Romeinen nog iets nieuws in de veroverde gebieden in Europa: munten. Voor de Romeinse tijd waren er geen munten. Om iets te kunnen kopen, moest je iets anders ruilen. Een kledingstuk kon men dus op de markt ruilen tegen een mes. Maar de Romeinen hadden geld nodig om hun enorme legers te betalen. Alle munten hadden aan 1 kant de afbeelding van de keizer. De munt met de laagste waarde heette de as. Daarna kwamen de dupondius (=2 as), de sestertius (=4 as), de denarius (=16 as) en ten slotte de aureus (was 100 as waard). Pagina 4

6 Begrippentoets over de Romeinen kn.nu/omnk4 Als je goed naar het fimpje hebt gekeken en de tekst over de romeinen hebt gelezen. Weet je vast meer dan je al denkt, in deze begrippentoets testen we dat. Oefen dit zo vaak mogelijk zodat je straks alle begrippen uit je hoofd kent. Fouten maken is niet erg. Succes!! Vraag 1. Consul Vraag 2. Provincie Vraag 3. Gouverneur Pagina 5

7 Vraag 4. Senaat Vraag 5. Patriciërs Vraag 6. Plebs/Plebejers Vraag 7. Multiculturele samenleving Vraag 8. Pagina 6

8 Rechter Vraag 9. Staatsgodsdienst Vraag 10. Verdraagzaamheid De Grieken Vroeger & zo: De oude Grieken kn.nu/ww6b6e83f (schooltv.nl) De Grieken In Griekenland begint de eerste grote beschaving van Europa. Rond 800 voor Chr werden er al munten geslagen en werd het schrift opnieuw ontdekt. Griekenland bestond toen uit allerlei staatjes. Die staatjes werden stadstaten genoemd. Pagina 7

9 Die stadstaten hadden allemaal dezelfde taal en godsdienst, maar ze hadden eigen wetten, geld en goden. De Grieken waren sterk op zee en daardoor gingen ze ook op andere plaatsen wonen. Deze gebieden zijn dus door de Grieken ingepikt. We noemen die gebieden kolonies. Uit de kolonies werden belangrijke handelsprodukten gehaald, zoals graan, slaven, glaswerk, hout en stoffen. Het Griekse landschap ziet (en zag) er zo uit. Het was er erg warm. Er stonden veel olijfbomen, omdat die goed tegen de warmte konden. Een aantal Griekse schepen zijn gezonken in de zee. Regelmatig worden er vondsten gedaan en worden er oude Griekse spullen gevonden, zoals een amfoor. Een amfoor is een Griekse pot/vaas. Het mooiste Griekse aardewerk werd gemaakt in de stad Athene. Het aardewerk werd versierd met tekeningen. Daardoor weten we veel van de Griekse cultuur. Na de tijd van de Grieken waren de Romeinen het belangrijkst. Die Romeinen namen veel dingen van de Grieken over, zoals veel goden, maar ook de letters. Toen de Romeinen in ons land kwamen, brachten ze dus het alfabet mee. Het woord alfabet komt trouwens van de eerste twee letters van de grieken. De a heette alfa en de b heette bèta. De letters die je hierboven ziet, zijn hoofdletters. De kleine letters zagen er soms anders uit. De Oude Grieken waren goede bouwers. Ze wisten veel van architectuur (bouwkunst) af. Hiernaast zie je de Dorische bouwstijl. De lange pilaren (die zuilen heten) zijn op het eind heel simpel plat. Zo n zuil bestond uit meerdere stukken, die op elkaar gestapeld waren. Het platte gedeelte wordt het kapiteel genoemd. Later kwamen de Ionische zuilen. Ze waren smaller dan de Dorische. De kapitelen zijn nu versierd met een krul. Die krul wordt een volute genoemd. Nog later, in de tijd van de Romeinen, kwam er een meer versierde stijl. Deze stijl wordt de Korintische stijl genoemd. de Kapitelen waren uitgehouwen in de vorm van acanthusbladeren. deze werden in de Romeinse tijd erg populair. Iedere stadstaat of streek had zijn eigen munten. De meest bekende munt is de uil. Deze munt werd uitgegeven door de stadstaat (polis) Athene. de uil was het symbool van de godin Athena. Die verschillende munten gaven soms nog wel eens problemen bij het handelen. Hoe werd een stadstaat bestuurd? Iedere stadstaat (polis) had zijn eigen bestuur. Het bestuur maakte de wetten. Alle mannen van de polis konden in het bestuur komen, maar dan moesten ze wel gekozen worden. Dus ook arme mannen hadden een kansje. Vrouwen, slaven, kinderen en buitenlanders mochten niet stemmen of meebeslissen. Als er iets besloten moest worden, kwam men bijeen op de agora (marktplein). Daar werd dan gestemd. Pagina 8

10 Het woord democratie komt van het Grieks. Demos = volk, cratie = beslist. Democratie is dus een bestuursvorm waarbij (de meerderheid) van het volk beslist. Alleen waren dat in de Griekse tijd alleen maar mannen. Gemiddeld werd er om de 9 dagen een algemene vergadering gehouden, waarbij zo n of mannen aanwezig waren. Het bestuur van de polis kon dus allerlei wetsvoorstellen doen. Maar soms waren de mensen ontevreden, omdat bijvoorbeeld het stadsbestuur een verkeerde beslissing had genomen. Dan bestond er een maniertje om iemand uit het bestuur weg te stemmen. Dit systeem heet het ostracisme Alle stemmende mannen mochten op een potscherf de naam van een bestuurslid krassen. Alle potscherven ( ostraca ) werden geteld. De naam die het meeste voorkwam, moest de stadstaat voor 10 jaar verlaten. Het democratisch systeem veranderde langzaam. Om alles nog eerlijker (democratischer) te maken, veranderde Cleisthenes rond 500 v. Christus het democratische systeem van Athene. Athene en het land dat er omheen ligt, werd Attika genoemd. Cleisthenes verdeelde Attika in 30 dorpen.(=demes) Er waren 3 soorten dorpen(demes) : 10 dorpen aan de kust (kustdemes), 10 grote dorpen (stadsdemes) en 10 plattelandsdorpen (binnenlandse demes). Deze 30 dorpen werden verdeeld in groepjes van 3. Steeds 1 kustdemes, 1 stadsdemes en 1 binnenlandse demes bij elkaar.zo n groepje van 3 werd een stam genoemd. Er waren dus 10 stammen. Uit iedere stam werden 50 mensen gekozen. Deze 50 mensen kwamen in de raad van 500? Als je in de Raad van 500 zat, kon je belangrijke taken krijgen. Begrippentoets over de Grieken kn.nu/ms2xc Als je goed naar het fimpje hebt gekeken en de tekst over de Grieken hebt gelezen. Weet je vast meer dan je al denkt, in deze begrippentoets testen we dat. Oefen dit zo vaak mogelijk zodat je straks alle begrippen uit je hoofd kent. Fouten maken is niet erg. Succes!! Vraag 1. Akropolis Vraag 2. Pagina 9

11 Kolonie Vraag 3. Nijverheid Vraag 4. Aristocratie Vraag 5. Democratie Vraag 6. Tirannie Vraag 7. Pagina 10

12 Schervengericht Vraag 8. Filosofie Vraag 9. Legende Vraag 10. Orakel Pagina 11

13 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur Quintie Beerens Laatst gewijzigd 17 May 2015 om 15:05 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Bronnen Bron Vroeger & zo: Romeinen in ons land Vroeger & zo: De oude Grieken Type Video Video Pagina 12