Summer Course Betwiste Kennis
|
|
- Jonas ten Hart
- 4 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Summer Course Betwiste Kennis Over de betekenis van fact-free politics, post-truth, alternatieve feiten en nepnieuws voor beleidsmakers en beleidsonderzoekers
2 Summer Course Betwiste Kennis 2017 Betwiste kennis De relatie tussen kennis, beleid, politiek en de media is ingewikkeld. Beleid en politiek baseren zich namelijk op allerlei vormen van kennis, waaronder wetenschappelijke kennis. Met al die vormen van kennis komen vooronderstellingen mee. Dat schept ruimte voor kritische reflectie onder andere door de media. Kennis is meer en meer betwist geraakt. Niet de waarde van kennis, maar de kennis zelf staat ter discussie. En dat is op zich niets nieuws. Van oudsher bestaan er discussies over wat waar is en hoe waarheid kan worden bestudeerd. In de afgelopen jaren zijn die discussies van nieuwe woorden voorzien. De taal is veranderd en daarmee ook het verhaal. In 2010 introduceert Femke Halsema de term fact-free politics in een debat met de premier. Zij verwijt het kabinet causale verbanden te leggen, zoals tussen de financiële crisis en de veiligheid in Nederland, die niet hard te maken zijn. Post-truth is door The Oxford Dictionary verkozen tot woord van Was het voorheen een term voor spin-docters en communicatiespecialisten, nu is het een algemeen bekende term die voor delen van de wereld het politieke systeem probeert te duiden. En niet alleen in de Verenigde Staten. Ook over de Brexit wordt in deze termen gesproken. De Amerikaanse president Trump beschuldigt media en andere partijen van het verspreiden van nepnieuws. Verwijten die anderzijds ook hem treffen. De vraag die zich opdringt, is hoe we deze ontwikkelingen kunnen begrijpen en wat ze betekenen voor beleidsambtenaren en beleidsonderzoekers. Kennis & beleid Kennis, beleid, politiek en de media zijn door de jaren heen sterk vervlochten geraakt met elkaar en de verhoudingen staan onder druk. Ten eerste veranderen de verhoudingen tussen wetenschap en beleid. Aan de ene kant heerst er een sterk geloof in 'evidence based policies' en in het idee dat een wetenschappelijke onderbouwing het beleid beter maakt en de overheid beter laat functioneren. Maatschappelijke problemen en hun oplossingen kunnen berekend worden. Door meer informatie te verzamelen, bijvoorbeeld met big databestanden of door gedragspatronen in kaart te brengen, kunnen beleidseffecten steeds preciezer in beeld worden gebracht. Aan de andere kant zijn maatschappelijke vraagstukken ook steeds vaker wicked en steeds minder vanuit één wetenschappelijke discipline te onderzoeken of vanuit één overheidskoker op te lossen. Vraagstukken hangen met elkaar samen en vragen om de inzichten vanuit verschillende perspectieven. Ook wordt er sterk aan feiten getwijfeld en bestaan er steeds vaker meerdere waarheden naast elkaar, zoals in het geval van klimaatverandering. Kennis & politiek Ook de verhoudingen tussen kennis en de politiek veranderen. Max Weber maakte het klassieke onderscheid tussen sein en sollen. De wetenschap is er om aan te geven hoe vraagstukken in elkaar zitten. Zij hoort zich niet te laten verleiden tot een normatieve uitspraak over deze vraagstukken. Daarvoor is de politiek. Politiek is een strijd van mensen en ideeën om macht en invloed, gebaseerd op fundamenteel van elkaar verschillende opvattingen over goed en kwaad, op grond waarvan burgers een keuze kunnen maken over de richting waarin de samenleving zich zou moeten ontwikkelen. De politiek is een autonoom domein dat beslissingen neemt over datgene dat niet uit te rekenen is en waar men het fundamenteel over oneens is. Met andere woorden; de wetenschap weet hoe het zit en de politiek vindt hoe het zit. De politiek en de wetenschap zijn steeds meer vervlochten geraakt. De vervlechting heeft bovendien geleid tot een fact-based politics. Een op feiten gebaseerde politiek gaat uit van onafhankelijke en empirisch toetsbare kennis die wordt voortgebracht door de wetenschap en zet deze bevindingen in ter legitimatie van politieke beslissingen. Het debat wordt in deze politiek gevoerd op rationele overwegingen. Tegelijkertijd zijn er meerdere geluiden dat de politiek te technocratisch is, te ver van de werkelijkheid af is komen te staan en er juist is om over datgene te beslissen dat niet uit te drukken is in feiten. Verhalen over wat er in de samenleving speelt zijn dan misschien niet wetenschappelijk getoetst, maar daarmee niet per se niet waar en daarnaast zijn er ook kanttekeningen te plaatsen bij de feiten. Bovendien stelt de politiek de
3 onafhankelijkheid van de wetenschap ter discussie. Wetenschappers hebben ook politieke voorkeuren, die voorkeuren spreken door in de wijze waarop ze conclusies formuleren en welke aanbevelingen ze doen. Politici lezen de politieke kleur van de onderzoeker in het rapport dat deze opstelt en bepalen daarmee ook direct de waarde die het rapport voor hen heeft. Het is kenmerkend voor de tijd waarin we leven. Een tijd waarin onze samenleving lijkt te worstelen met wat nu echte bronnen van kennis zijn: emoties, gevoelens, commerciële onderzoeksbureaus of toch de wetenschap, met haar objectieve en empirisch toetsbare kennis. Feitenvrije politiek staat niet voor het voeren van het debat zonder enige informatie of feiten. Politici wenden zich gewoon ook tot andere bronnen van kennis en tot andere soorten kennis. Dit kunnen emoties, gevoelens, persoonlijke ervaringen, het gezonde verstand of het van horen zeggen zijn. Daarnaast worden de aanwezige wetenschappelijke feiten op vrije wijze ingezet ter legitimatie van het eigen verhaal. Politici shoppen als het ware in wetenschappelijke inzichten. Dat is niet nieuw, maar de wijze waarop die inzichten worden gebruikt, is dat wel. Framing speelt hier een grote rol. Een onderwerp als klimaatverandering of immigratie kan op vele manieren voor het voetlicht worden gebracht. Kennis & media De media richten op hun plaats de aandacht op thema s en vormen zo mede de publieke onderzoeksagenda en beleidsvragen. Daarnaast spelen zij een grote rol bij de verspreiding van de onderzoeken en de vertaling van wetenschap, maar ook andere feiten, naar het grote publiek. Tevens spelen media een steeds grotere rol in het vergroten van de onderling strijdige kennisclaims en zoeken zij naar methodische twijfel en de onmogelijkheid van zekerheid. En is er een continue zoektocht naar oneliners en spannende kwesties die de aandacht van de lezer kunnen trekken, daar waar wetenschappers boodschappen veelal genuanceerder formuleren met mitsen en maren en geldigheidsvoorwaarden. Dit schept uitdagingen voor beleidsmakers en beleidsonderzoekers Deze veranderende context schept vragen voor beleidsmakers en strategen binnen de verschillende overheidslagen én voor wetenschappers bij Nederlandse universiteiten en kennis- en adviesorganen. Wat is de betekenis van evidence based policy making in een context van fact-free politics? Hoe om te gaan met media die de nuance uit de weg gaan en daarmee de agenda meebepalen? Hoe kunnen onderzoekers richting geven bij politieke en maatschappelijke vragen zonder daarbij (bovenmatig) normatief te zijn? En hoe kunnen beleidsmakers aan de ene kant uitvoering geven aan (fact-free) politieke beslissingen en aan de andere kant ook rekening houden met de stand van zaken in de wetenschap? Zij staan tussen de politiek en de wetenschap in. Hoe kunnen zij omgaan met deze spagaat? Op welke manieren is kennis bruikbaar voor beleid? Het zijn allemaal vragen die in deze tijd aan relevantie winnen. Een summer course over betwiste kennis Betwiste kennis is dus niets nieuws. Maar onze tijd lijkt sterk te worden gekenmerkt door een veelheid aan kennisclaims, waarheden en feiten. Er wordt ook wel gesproken over een post truth era. Om actuele thema s als fact-free en fact-based politics, frames en alternatieve feiten te doordenken biedt de NSOB een summer course aan. In deze summer course gaan docenten in op de thematiek en delen hun inzichten en reflecties met de deelnemers. We gaan in gesprek over de verwevenheid van kennis, politiek, het beleid en de media en over de betekenis van deze zogenaamde post truth periode, waarin wij ons nu bevinden. Wij nodigen zowel beleidsmakers en strategen van de overheid als wetenschappers en adviseurs uit om deel te nemen aan de summer course, om zo een rijk gesprek met elkaar te kunnen voeren over deze thematiek.
4 Programma opzet Deelnemers krijgen voorafgaand aan de summer course literatuur toegestuurd om zich in te lezen in de thematiek. Deze literatuur sluit aan bij de verschillende colleges. De summer course bestaat uit twee dagen en vindt plaats op maandag 28 augustus en dinsdag 29 augustus. Dag 1: maandag 28 augustus Voorafgaand aan de start van de summer course wordt aan deelnemers gevraagd om een tekst (uit de krant, van sociale media, etc.) naar ons toe te sturen. Wij maken een reader van deze stukken. We starten de dag met een korte voorstelronde en vragen deelnemers daarbij om een korte pitch (2 minuten) te geven over waarom in het door hen gekozen stuk tekst de spanningen tussen kennis, politiek, beleid en/of de media scherp naar voren komen. Betwiste kennis & beleid Daarna gaan we van uur met prof. dr. Frans W.A. Brom en drs. Anne-Greet Keizer (WRR) in gesprek over de verhoudingen tussen wetenschap en beleid. De lijn tussen wat iets is en hoe iets hoort te zij, verbindt de evidence uit de wetenschap met het advies voor beleid. De relatie tussen is en ought raakt de wetenschap die zich bezighoudt met maatschappelijke vraagstukken. Wat betekent dit voor wetenschappelijke neutraliteit? En hoe kunnen wetenschappers en beleidsmakers daar dan mee omgaan? Bestaat evidence-based policy? Daarbij bespreken we als casus de toepassing van gedragswetenschappelijke kennis over niet-cognitieve vermogens van burgers. De WRR heeft in het rapport "Weten is nog geen doen. Een realistisch perspectief op redzaamheid" deze kennis bruikbaar willen maken voor beleid en vertaald naar concrete handelingsmogelijkheden voor beleid. Betwiste kennis & politiek In de middag gaan we in gesprek met prof. dr. Dick Houtman over de verhoudingen tussen de wetenschap en de politiek en meer specifiek over het thema fact-free & factbased politics. Wat is de betekenis van deze termen? Is fact-based politics even erg als fact-free politics? Wat is de rol van de politiek en wat is de functie van de wetenschap daarbij? Dag 2: dinsdag 29 augustus Betwiste kennis & media Op de tweede ochtend gaan we met een docent in gesprek over de framing van feiten. Steeds vaker lijken frames het te winnen van feiten. In de huidige politieke cultuur wordt gesproken over informatie bubbels, er bestaan alternatieve feiten, beleid lijkt soms feitenvrij tot stand te komen en wetenschap wordt afgedaan als ook maar een mening. Wat te denken over de media die verschillende waarheidsclaims naar voren brengen? Hoe kun je daar als beleidsmaker of kennisproducent mee omgaan? Is de framing van feiten net zo belangrijk als de feiten zelf? Kennis in de praktijk Daarna gaan we op de verschillende perspectieven op betwiste kennis. Groepen deelnemers gaan in een carrousel in verschillende rondes in gesprek met een politicus (politiek), een journalist (media) en een ambtenaar (beleid). We gaan met hen in gesprek over wat zij denken dat feiten zijn en wat de grenzen zijn tussen kennis, beleid, politiek en de media. Afsluiting We sluiten de middag af met een gezamenlijk gesprek. We doen dit in het format van een 'wereld café'. In dit format bewegen we in drie groepen langs drie tafels waaraan steeds één stelling uit de summer course centraal staat. De groepen geven op een flip-over aan wat hun bevindingen en lessen ten aanzien van dat onderwerp zijn. Die flip-over laten zij
5 dan achter bij die tafel. Zo ziet de volgende groep wat de vorige groep gedaan heeft en kan zij daarop voortbouwen - of afstand van nemen, dat kan natuurlijk ook. Zo rouleert iedere groep langs ieder onderwerp, waarbij ze onderweg dus ook een beeld meekrijgen van wat de anderen hebben gezegd en wat zij daar aan toe willen voegen. Zo ontstaat gaandeweg zicht bij de groep op wat andere groepen belangrijk vinden. Deze flappen worden aan het eind van de middag plenair besproken om zo met elkaar uit te wisselen welke lessen er zijn geleerd tijdens de summer course. Dagen Tijd Thema Docent Dag uur Voorstelronde en uitleg programma Daphne Bressers Ilsa de Jong uur Betwiste kennis & beleid Prof. dr. Frans Brom uur Lunch uur Betwiste kennis & politiek Prof. dr. Dick Houtman Dag uur Betwiste kennis & media Nader bekend te maken uur Lunch uur Carrousel met een politicus (politiek), een journalist (media) en een ambtenaar (beleid) uur World café Wrap-up Daphne Bressers Ilsa de Jong Praktische informatie Doelgroep Het leeratelier is ontworpen voor (strategische) beleidsmakers van ministeries, provinciale en lokale overheden, van universiteiten, kennis- en adviesorganen (planbureaus, raden, commissies, onderzoeksinstituten) en andere kennisproducenten die in hun werk bezig zijn met de thematiek van de summer course en dit verder willen doordenken. Investering De kosten voor de summer course bedragen 900,- Het bedrag is BTW vrij. Daarnaast dienen de deelnemers bij beide opleidingsdagen aanwezig te zijn. Informatie/belangstelling Voor nadere informatie kan contact worden opgenomen met Daphne Bressers, via bressers@nsob.nl of Direct inschrijven Schrijf u gelijk in via het aanmeldformulier op de website.
6
Summer Course Betwiste Kennis
Summer Course Betwiste Kennis Over de betekenis van fact-free politics, post-truth, alternatieve feiten en nepnieuws voor beleidsmakers en beleidsonderzoekers Summer Course Betwiste Kennis 2017 Betwiste
Nadere informatieSummer Course Betwiste Kennis
Summer Course Betwiste Kennis Over de betekenis van fact-free politics, post-truth, alternatieve feiten en nepnieuws voor beleidsmakers en beleidsonderzoekers Summer Course Betwiste Kennis 2017 Betwiste
Nadere informatieLeeratelier Sociaal Ondernemerschap 2018
Leeratelier Sociaal Ondernemerschap Leeratelier Sociaal Ondernemerschap Sociale ondernemingen zijn in opkomst. Bedrijven zoals Afval Loont, The Colour Kitchen en Specialisterren hebben het oplossen van
Nadere informatieLeeratelier Sociaal Ondernemerschap
Leeratelier Sociaal Ondernemerschap 2017-2018 Leeratelier Sociaal Ondernemerschap 2017-2018 Sociale ondernemingen spelen een steeds belangrijkere rol in de lokale economie. Bedrijven zoals Taxi Electric,
Nadere informatieLeeratelier Sociaal Ondernemerschap 2016-2017
Leeratelier Sociaal Ondernemerschap 2016-2017 Leeratelier Sociaal Ondernemerschap 2016 Sociale ondernemingen spelen een steeds belangrijkere rol in de lokale economie. Bedrijven zoals Taxi Electric, The
Nadere informatieSociaal ondernemerschap & de overheid. Prof. Dr. Mark van Twist
Sociaal & de overheid Ondernemers zijn steeds vaker te vinden op de vervagende grenzen tussen markt, overheid en samenleving. Een ICT bedrijf met autistische werknemers met een Wajong-uitkering of een
Nadere informatieVoor de Raad van State als adviseur en bestuursrechter is het van. belang zicht te hebben op wat er leeft in de werelden van recht,
Inleiding Vice-President Raad van State tijdens de bijeenkomst van een delegatie van de Raad met de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling donderdag 12 februari 2009 Dames en heren, Voor de Raad van State
Nadere informatieWIE GOED ONTMOET - LESMATERIAAL BIOLOGIE WIE GOED ONTMOET DISCUSSIELES OVER EEN MAATSCHAPPELIJK DILEMMA DAT GEPAARD GAAT MET DIEPE HERSENSTIMULATIE
WIE GOED ONTMOET DISCUSSIELES OVER EEN MAATSCHAPPELIJK DILEMMA DAT GEPAARD GAAT MET DIEPE HERSENSTIMULATIE 1 INLEIDING Ontwikkelingen in wetenschap en techniek leiden soms tot maatschappelijke vraagstukken
Nadere informatieWetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid
Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid 9 mei 2017 Academische kennis voor duurzaam verantwoord samenleven van mens en dier Start van het Centrum voor Sustainable Animal Stewardship (UU & WUR)
Nadere informatieDOCENTENDAG MAATSCHAPPIJLEER
DOCENTENDAG MAATSCHAPPIJLEER 2018 The Spirit Level Een authentieke toetstaak in de praktijk Niels Hoendervanger Stedelijk Gymnasium Nijmegen The Spirit Level Wat gaan we doen? Korte introductie op de taak
Nadere informatieWaarom politiek en wetenschap niet zonder feiten kunnen FTM
1 van 5 24-05-17 08:28 ftm.nl Waarom politiek en wetenschap niet zonder feiten kunnen FTM Thomas Bollen 6-7 minuten Rutte zegt zelfs na het aftreden van Keizer dat hij geen aanwijzingen heeft om te twijfelen
Nadere informatieDATAGEDREVEN WERKEN BINNEN DE OVERHEID
Driedaagse leergang: DATAGEDREVEN WERKEN BINNEN DE OVERHEID Vrijdag 5 en 12 april en woensdag 17 april, Den Haag Doelgroep: Beleidsonderzoekers Statistici Data managers Kennismanagers binnen de overheid
Nadere informatieHet Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie:
BIJGESTELDE VISIE OP HET LEERGEBIED DIGITALE GELETTERDHEID Digitale geletterdheid is van belang voor leerlingen om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse
Nadere informatieGrenzen verleggen. Amsterdam, februari Beste Julian Baggini,
Grenzen verleggen Amsterdam, februari 2017 Beste Julian Baggini, Wij zijn ons verstand verloren en met die hartenkreet val je in jouw nieuwe boek meteen met de deur in huis. Was ons rede en rationaliteit
Nadere informatieDe Nieuwe Overheid: nieuwe mogelijkheden, nieuwe vragen
1 De Nieuwe Overheid: nieuwe mogelijkheden, nieuwe vragen In het publieke domein worden allerlei nieuwe technieken gebruikt: ambtenaren gebruiken Twitter, games, webplatformen en monitoringtools om de
Nadere informatieLeeratelier. Strategisch hogeronderwijsbeleid. Nederlandse School voor Openbaar Bestuur
Leeratelier Strategisch hogeronderwijsbeleid Nederlandse School voor Openbaar Bestuur Inleiding Strategisch belang hoger onderwijs In een kenniseconomie is hoger onderwijs van strategisch belang. Tegelijkertijd
Nadere informatieFrom the Press to Politics and Back. When do Media set the Political Agenda and when do Parties set the Media Agenda? D.J.
From the Press to Politics and Back. When do Media set the Political Agenda and when do Parties set the Media Agenda? D.J. van der Pas Waarom staan sommige onderwerpen hoog op de agenda van de politiek,
Nadere informatieData-analyse voor Doelmatig Overheidsbeleid
Conceptprogramma Driedaagse Leergang Data-analyse voor Doelmatig Overheidsbeleid Vrijdagen 2, 9 en 16 juni 2017 Hotel NH Utrecht Doelgroepen: Managers van kennis en informatie bij de overheid, waaronder:
Nadere informatieAcademie Minerva, Hanzehogeschool Groningen
- - - Academie Minerva, Hanzehogeschool Groningen 12-4-2018 4 Beschrijft de conceptvisie in voldoende mate de relevantie van ons leergebied voor de ontwikkeling van de leerling? Wat ontbreekt? Het is een
Nadere informatieDe bijdrage van wetenschap aan betere data en beter beleid
De bijdrage van wetenschap aan betere data en beter beleid Presentatie Onderzoek Het onderling gebruik van data & kennis door overheid en wetenschap 30 april 2015 Mauritskade 5 2514 HC Den Haag T: +31
Nadere informatieLeeratelier. Strategisch hogeronderwijsbeleid. Nederlandse School voor Openbaar Bestuur
Leeratelier Strategisch hogeronderwijsbeleid Nederlandse School voor Openbaar Bestuur Inleiding Strategisch belang hoger onderwijs In een kenniseconomie is hoger onderwijs van strategisch belang. Tegelijkertijd
Nadere informatieLeeratelier. Strategisch hogeronderwijsbeleid. Nederlandse School voor Openbaar Bestuur
Leeratelier Strategisch hogeronderwijsbeleid Nederlandse School voor Openbaar Bestuur Inleiding Strategisch belang hoger onderwijs In een kenniseconomie is hoger onderwijs van strategisch belang. Tegelijkertijd
Nadere informatieConferentie Netwerk Vrede, Veiligheid, en Ontwikkeling Donderdag 28 Mei 2009 Malietoren, Den Haag
Conferentie Netwerk Vrede, Veiligheid, en Ontwikkeling Donderdag 28 Mei 2009 Malietoren, Den Haag 09.00 9.30 uur Ontvangst 9.30 10.00 uur Welkomstwoord, kennismaking en openingwoord door dagvoorzitter
Nadere informatieLeeratelier strategisch hogeronderwijsbeleid
Leeratelier strategisch hogeronderwijsbeleid Derde Uitvoering - 2016 Inleiding Strategisch belang hoger onderwijs In een kenniseconomie is hoger onderwijs van strategisch belang. Tegelijkertijd veranderen
Nadere informatieMinor Filosofie en Wetenschap Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2013-2014
Minor Filosofie en Wetenschap Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2013-2014 Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2013-2014 I Inhoudsopgave Vak: Filosofische
Nadere informatieOnderzoeksmethoden en -technieken voor doelmatiger en doeltreffender beleid
Driedaagse Leergang Beleidsonderzoek en Beleidsevaluatie Onderzoeksmethoden en -technieken voor doelmatiger en doeltreffender beleid Beproefde en innovatieve onderzoeksmethoden voor effectieve, op leren
Nadere informatieDrs. J. van der Span Dr. Q. Elvira. Van M&O naar Bedrijfseconomie
Drs. J. van der Span Dr. Q. Elvira Van M&O naar Bedrijfseconomie De meerwaarde van het nieuwe programma? De wereld om ons heen wordt steeds complexer Financiele kwesties worden steeds lastiger De kleine
Nadere informatieToetsplan Masteropleiding Midden-Oosten Studies
Toetsplan Masteropleiding Studies 2017-2018 JAAR 1 semester 1 Blok 1 Blok 2 vaktitel vakcode week 1-7 colleges week 8/9/10 (her)toetsing week 11-17 colleges week 18/19/20 (her)toetsing Conflicten in het
Nadere informatieLeeratelier Netwerkend Werken
Leeratelier Netwerkend Werken 1 2 Voorwoord De verhoudingen veranderen De verhouding tussen overheid, markt en samenleving is voortdurend in beweging. Om publieke doelen te realiseren, zoeken overheden
Nadere informatieOntwikkeling van wetenschap en technologie in de pabo
Ontwikkeling van wetenschap en technologie in de pabo Plenaire terugkoppeling MASTERCLASSES WETENSCHAP EN TECHNOLOGIE ALS GRONDHOUDING EN VAKOVERSTIJGENDE BENADERING Lou Slangen 12-11-2014 WETENSCHAP EN
Nadere informatieStructurele samenwerking tussen kennis en beleid: een WRR-perspectief
Structurele samenwerking tussen kennis en beleid: een WRR-perspectief Functies en taken WRR Functies: 1. het denken voor en over beleid 2. het wetenschappelijk onderzoeken 3. het uitdragen van kennis en
Nadere informatieWaar Bepaal ten slotte zo nauwkeurig mogelijk waar het onderwerp zich afspeelt. Gaat het om één plek of spelen meer plaatsen/gebieden een rol?
Hoe word ik beter in geschiedenis? Als je beter wilt worden in geschiedenis moet je weten wat er bij het vak geschiedenis van je wordt gevraagd, wat je bij een onderwerp precies moet kennen en kunnen.
Nadere informatieEindexamen maatschappijleer vwo 2008-I
Opgave 1 Tbs ter discussie 1 maximumscore 2 beveiliging van de samenleving Voorbeeld van juiste toelichting bij beveiliging van de samenleving: In de tekst staat dat er steeds minder mensen uitstromen
Nadere informatieOP VERKENNING IN HET VLAAMS PARLEMENT
OP VERKENNING IN HET VLAAMS PARLEMENT DOELGROEP 3DE -4DE -5DE -6DE -7DE SECUNDAIR INFORMATIE OVER DE ACTIVITEIT Doelgroep Duur Materieel Doelstellingen 3de-4de-5de-6de-7de secundair 1 lesuur per onderwerp
Nadere informatieKenniskring Vormend Onderwijs Thema: Onderzoekende Houding
Kenniskring Vormend Onderwijs Thema: Onderzoekende Houding Onderzoekende houding Samenwerking Academische Opleidingsschool De Sprankel en Viaa Kenniskring Vormend onderwijs. Werkplaats Onderzoekende houding
Nadere informatieA B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Geachte leraar, Nogmaals bedankt voor uw bereidheid deel te nemen aan deze studie. Binnen het kader van het MaSDiV project, heeft u deelgenomen aan een cursus over onderzoekend leren en omgaan met verschillen.
Nadere informatieVan kader tot praktijk
Van kader tot praktijk Prof. dr. Jan Kremer Voorzitter Kwaliteitsraad en raadslid RVS Nieuwegein, 31 januari 2019 Kwaliteitsraad van het Zorginstituut Zorginstituut is een zelfstandig bestuursorgaan van
Nadere informatieRendement Kennis voor Beleid. Hans Peter Benschop Den Haag, 22 juni 2017
Rendement Kennis voor Beleid Hans Peter Benschop Den Haag, 22 juni 2017 Hoger rendement kennis voor beleid? Normale aanbevelingen - Meer onderzoek naar de effecten van beleid - Eisen aan de beleidsontwikkeling
Nadere informatiePre-Academisch Onderwijs. Ontwikkelingslijnen en leerdoelen
Pre-Academisch Onderwijs Ontwikkelingslijnen en leerdoelen LEERDOELEN PER ONTWIKKELINGSLIJN Ontwikkelingslijn 1: De leerling ontwikkelt een wetenschappelijke houding 1.1 De leerling ontwikkelt een kritische
Nadere informatieborstkankerscreening oprichting sectie onderzoek
NVAG themamiddag 19 april 2012 borstkankerscreening oprichting sectie onderzoek Wat gaan we doen? Inleiding sectie Onderzoek i.o. themamiddag Zelf aan het werk 2x Plenaire bespreking aandachtspunten oprichting
Nadere informatieResponsief Beleidsonderzoek
Programma Driedaagse Training Course Responsief Beleidsonderzoek Hoe procedures, experimenten en technologische applicaties De bruikbaarheid van onderzoek voor beleidsmakers vergroot Donderdagen 1, 8 en
Nadere informatieDe Balans van de Leefomgeving: Rollen van wetenschap in evaluatie
De Balans van de Leefomgeving: Rollen van wetenschap in evaluatie Esther Turnhout Associate Professor, Forest and Nature Conservation Policy Group Wageningen University, esther.turnhout@wur.nl Evaluatiestijlen
Nadere informatieInhoudsopgave. Voorwoord 5. Inleiding 11
Inhoudsopgave Voorwoord 5 Inleiding 11 1 Eerste verkenning 15 1.1 Waarom is kennis van religie belangrijk voor journalisten? 16 1.2 Wat is religie eigenlijk? 18 1.2.1 Substantieel en functioneel 18 1.2.2
Nadere informatieHet Socratisch Gesprek als methode voor kritisch denken
Ontwerponderzoek Paper 2 Naam auteur(s) Vakgebied Titel Onderwerp Opleiding Doelgroep Sleuteltermen Links Bibliografische referentie I.F. Hazewindus, drs. Filosofie Het Socratisch Gesprek als methode voor
Nadere informatieInleiding 9 Signaleren is het halve werk 9
Inhoud Inleiding 9 Signaleren is het halve werk 9 1 Media, overheid en politiek 13 Persvoorlichting 15 Traditionele media 18 Online media 20 Controle over de media 22 Samenvatting 25 In de praktijk: Spindoctors
Nadere informatieDocentenhandleiding Rollenspel Politiek
Docentenhandleiding Rollenspel Politiek Voorbereiding 1. Bepaal hoeveel tijd er is: kies voor 45, 60 of 90 uten versie 2. Deel tijdschema uit en bespreek dit met de leerlingen 3. Verdeel de rollen, zie
Nadere informatieMASTERCLASS TOEZICHT, EFFECTMETING EN COMMUNICATIE
MASTERCLASS TOEZICHT, EFFECTMETING EN COMMUNICATIE NYENRODE TOEZICHT ACADEMIE NYENRODE. A REWARD FOR LIFE 1 2 INLEIDING Het functioneren van toezicht en toezichthouders staat in het middelpunt van de politieke
Nadere informatieLeeratelier sociaal ondernemerschap in een vitale economie
Leeratelier sociaal ondernemerschap in een vitale economie Voorwoord Een vitale economie bestaat uit ondernemingen die gezamenlijk waarde en werkgelegenheid creëren. Gezamenlijk zorgen zij voor innovatie,
Nadere informatieWetenschapsethiek. Prof. dr. Marcus Düwell Departement Wijsbegeerte/Ethiek Instituut Studium Generale-reeks: Weten en Geweten 7 februari 2007
Wetenschapsethiek Prof. dr. Marcus Düwell Departement Wijsbegeerte/Ethiek Instituut Studium Generale-reeks: Weten en Geweten 7 februari 2007 1 Overzicht 1. Enkele discussies in de 20 e eeuw 2. Wat is ethiek?
Nadere informatieLeeratelier Netwerkend Werken
Leeratelier Netwerkend Werken 1 Voorwoord De verhoudingen veranderen De verhouding tussen overheid, markt en samenleving is voortdurend in beweging. Om publieke doelen te realiseren, zoeken overheden steeds
Nadere informatieDriedaagse masterclass Systeeminterventies
Driedaagse masterclass Systeeminterventies Voor conflict en stagnatie in samenwerking The unit and focus for change is the system, and the agent of change is the individual (M. O Neill) Marijke Spanjersberg
Nadere informatie- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE?
- Geplaatst in VISUS 4-2017 - EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? Om de verschillen tussen de kennis uit het laatste wetenschappelijk bewijs en de klinische praktijk kleiner te maken is de afgelopen
Nadere informatieKritische reflectie op de rol van de adviseur in het publieke domein. Bijdrage aan AEF live op donderdag 15 september 2016
Kritische reflectie op de rol van de adviseur in het publieke domein. Bijdrage aan AEF live op donderdag 15 september 2016 H. D.Tjeenk Willink 1. AnderssonElffersFelix voelt zich betrokken bij en wil bijdragen
Nadere informatieUITGEBREIDE INHOUDSOPGAVE
UITGEBREIDE INHOUDSOPGAVE Inleiding Algemeen deel in drievoud 1 1 Synthese 2 Leeswijzer 3 Nieuwe visie 4 Forumgedachte 5 Discipline in transitie 6 Privaatrecht 1 Pluriforme rechtswetenschap 7 1.1 Een identiteitscrisis?
Nadere informatieLeeratelier Strategisch Hoger Onderwijsbeleid. Vierde uitvoering (september 2017 maart 2018)
Leeratelier Strategisch Hoger Onderwijsbeleid Vierde uitvoering (september 2017 maart 2018) Inleiding Veranderende omgeving De omgeving van het hoger onderwijs verandert razendsnel. Op de arbeidsmarkt
Nadere informatiePublieksforum: 30 burgers in dialoog over genetische tests
Z I T H E T I N MIJN GENEN? Publieksforum: 30 burgers in dialoog over genetische tests BELGIË 2003 Wetenschap en samenleving dagen elkaar uit Citaten uit het colloquium Testen van mensen, georganiseerd
Nadere informatieDUURZAAMHEID IN FINANCIERING VAN DE BIBLIOTHEEK VAN DE TOEKOMST. 12 november 2015
DUURZAAMHEID IN FINANCIERING VAN DE BIBLIOTHEEK VAN DE TOEKOMST 12 november 2015 PERSOONLIJK REISVERHAAL Prof. Mr. Dr. Giep Hagoort, dean van de Amsterdam School of Management Drs. Astrid Vrolijk-de Mooij
Nadere informatieEindexamen maatschappijleer vwo I
Opgave 1 De media en de positie van Wilders 1 maximumscore 2 Voorbeelden van juiste journalistieke regels zijn (één van de volgende): 1 scheiding aanbrengen tussen nieuws en commentaar / scheiden van mening
Nadere informatieToespraak van Kamervoorzitter Gerdi Verbeet bij de opening van de dinerbijeenkomst van het Rathenau Instituut, 7 februari 2012 in Den Haag
Toespraak van Kamervoorzitter Gerdi Verbeet bij de opening van de dinerbijeenkomst van het Rathenau Instituut, 7 februari 2012 in Den Haag Meneer de staatssecretaris, dames en heren, Ik voel mij bevoorrecht
Nadere informatieDoelen KENNEN & KUNNEN LEERLIJN OVERLADENHEID EIGEN RUIMTE BALANS
Doelen KENNEN & KUNNEN SAMENHANG DOORLOPENDE LEERLIJN OVERLADENHEID EIGEN RUIMTE BALANS Leergebieden Ontwikkelteam 125 18 9 ONTWIKKELTEAMS Ontwikkelteam 125 18 9 ONTWIKKELTEAMS 84 ONTWIKKELSCHOLEN Geven
Nadere informatieLeeratelier sociaal ondernemerschap in een vitale economie
Leeratelier sociaal ondernemerschap in een vitale economie Voorwoord Een vitale economie bestaat uit ondernemingen die gezamenlijk waarde en werkgelegenheid creëren. Gezamenlijk zorgen zij voor innovatie,
Nadere informatieBehorende bij het proefschrift How Politics Becomes News and News Becomes Politics geschreven
Samenvatting Behorende bij het proefschrift How Politics Becomes News and News Becomes Politics geschreven door Luzia Helfer aan de Universiteit Leiden en de Universiteit Antwerpen Verdedigd op 9 december
Nadere informatieLaag Vaardigheden Leerdoelen Formulering van vragen /opdrachten
Blooms taxonomie Laag Vaardigheden Leerdoelen Formulering van vragen /opdrachten Evalueren Evalueren = de vaardigheid om de waarde van iets (literatuur, onderzoeksrapport, presentatie etc) te kunnen beoordelen
Nadere informatieSpeech ter gelegenheid van de ontvangst van Nederlandse ambassadeurs door de Staten-Generaal, d.d. donderdag 29 januari 2015 Anouchka van Miltenburg, Voorzitter Tweede Kamer Het gesproken woord geldt Geachte
Nadere informatieOPLEIDING tot MBO- VERPLEEGKUNDIGE. Ondersteuningsmagazijn gevorderd 1 BEROEPSTAAK E
OPLEIDING tot MBO- VERPLEEGKUNDIGE Ondersteuningsmagazijn gevorderd 1 BEROEPSTAAK E Albeda college Branche gezondheidszorg Kwalificatieniveau 4 Cohort: 2009-2010 Versie: 3 Fase: Gevorderd 1 Naam Student:.
Nadere informatieVisie op de optimale inzet van kennis voor de samenleving. André van der Zande, DG RIVM
Visie op de optimale inzet van kennis voor de samenleving André van der Zande, DG RIVM Inhoud 1. Sociaal robuuste kennis 2. Triple Helix en policy window van Kingdon 3. Casus Volksgezondheid Toekomst Verkenning
Nadere informatieWelke opties hebt u in een gesprek? Meer dan u denkt! Erica Huls Gespreksadvies voor wethouders en raadsleden
Welke opties hebt u in een gesprek? Meer dan u denkt! Erica Huls Gespreksadvies voor wethouders en raadsleden Actueel en fundamenteel De tijd dat politici kiezers wonnen met redevoeringen in achterzaaltjes
Nadere informatieDriedaagse Leergang. Kennisintensieve beleidsontwikkeling
Driedaagse Leergang Kennisintensieve beleidsontwikkeling 6, 13 en 20 juni 2014 Den Haag Doelstellingen en doelgroep De doelgroep bestaat uit beleidsmedewerkers/stafmedewerkers bij beleidsinstanties (nationaal,
Nadere informatieZingeving & Psychische Gezondheidszorg
Zingeving & Psychische Gezondheidszorg Jaap van der Stel Lector GGz Hogeschool Leiden Senior-onderzoeker GGZ ingeest Adviseur beleid Brijder-Parnassia Inhoud 1. Wat is zingeving? 2. Wat is zelfregulatie?
Nadere informatieVan Europese Unie tot Geld en schuld : een terugblik op 100 WRRrapporten
Van Europese Unie tot Geld en schuld : een terugblik op 100 WRRrapporten Simone Langeweg Vijfenveertig jaar (plus één dag) na het verschijnen van het eerste rapport ( Europese Unie, 1974) ziet het honderdste
Nadere informatievan Zij naar Wij ons trainingsaanbod vo/mbo
van Zij naar Wij ons trainingsaanbod vo/mbo van Zij naar Wij Omgaan met spanning in de school en in de klas U werkt op een school. Een plek waar jongeren hun identiteit ontwikkelen en kennis maken met
Nadere informatieDe Executive en de Paradox van Tegenspel. Vertrekpunt Stellingen
De Executive en de Paradox van Tegenspel Marc van Gelder Martine van den Bosch www.marcvangelder.nl www.martinevandenbosch.nl Vertrekpunt Stellingen Executive coaching is een expertise De hedendaagse leider
Nadere informatieOptimaliseren van Impact door
Optimaliseren van Impact door Alfa- en Gammawetenschappen Aantonen en stimuleren van Societal Impact in synergie met andere wetenschappen Wifi: CongresAlfaGamma Wachtwoord: Impact2016 Optimaliseren van
Nadere informatieMaatschappelijke dilemma s in o.a. de biologieles
Faculty of Science Freudenthal Institute for Science and Mathematics Education Maatschappelijke dilemma s in o.a. de biologieles Marie-Christine Knippels & Roald Verhoeff Biologiedidactici Freudenthal
Nadere informatieEconomen voor de klas (3) Bas Jacobs: Je moet een overdosis aan liefde voor het economievak hebben om buiten je eigen expertise te willen treden
Page 1 of 6 Rethinking Economics Blog za 29 jul Economen voor de klas (3) Bas Jacobs: Je moet een overdosis aan liefde voor het economievak hebben om buiten je eigen expertise te willen treden In het derde
Nadere informatieNSOB Winter Course. Ambtelijk vakmanschap
NSOB Winter Course Ambtelijk vakmanschap 17 & 18 januari 2019 Introductie & programma Ambtelijk vakmanschap. De term roept warme beelden op van in tradities geworteld handwerk, uitgevoerd door authentieke
Nadere informatieThe Governance of Adaptation to Climate Change
The Governance of Adaptation to Climate Change Consortium governance of climate adaptation Samenstelling consortium Wageningen Universiteit Vrije Universiteit Erasmus Universiteit Universiteit Utrecht
Nadere informatieKoning, keizer, admiraal: psychisch kwetsbaar zijn we allemaal.
Koning, keizer, admiraal: psychisch kwetsbaar zijn we allemaal. Katrien Jacobs Jobcoach, ervaringswerker Birgit Bongaerts Psycholoog, systeemtheoretisch psychotherapeut en trainer Interactie- Academie
Nadere informatieFilosofie voor de Wetenschappen
Date 15-10-2013 1 Filosofie voor de Wetenschappen Presentatie voor de Honours-studenten van de Rijksuniversiteit Gent Jan-Willem Romeijn Faculteit Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen Date 15-10-2013
Nadere informatieAls alles op de schop gaat
1 Als alles op de schop gaat als alles op de schop gaat Bert Kok Alexandra Jacobs Willy Nijhof Bart Paumen Monique Verharen (red.) Een onderwijsbiografie over een integraal veranderingsproces Bohn Stafleu
Nadere informatieDigitaal leiderschap in een digitaal tijdperk Hoe organiseer ik de gemeentelijke informatievoorziening?
Native Consulting heeft een (gratis) 4-daagse masterclass ontwikkeld voor young professionals over digitalisering, informatisering, en automatisering in relatie tot het zoeken naar oplossingen voor maatschappelijke
Nadere informatieWerkvorm groepsgesprek professionals
Werkvorm groepsgesprek professionals Creëren van een stimulerende werkomgeving en het vergroten van professionele autonomie Deze werkvorm kan worden gebruikt om met medewerkers van Justitiële Jeugdinrichtingen
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo II
Opgave 2 Over wetenschap en religie: zij die uit de hemel kwamen 7 maximumscore 2 een argumentatie waarom wetenschappelijke kennis niet als probleemloze bron van vooruitgang kan worden beschouwd: wetenschap
Nadere informatieRapport kwantitatief onderzoek ten behoeve van het Ministerie van Buitenlandse Zaken 18 juni 2019
Rapport kwantitatief onderzoek ten behoeve van het Ministerie van Buitenlandse Zaken 18 juni 2019 Situatie en centrale vraagstelling In opdracht van: Conclusies Resultaten Annemarijn Koedam Research Consultant
Nadere informatiemaatschappijwetenschappen pilot vwo 2019-II
Opgave 1 Goud Bij deze opgave horen de teksten 1 en 2. Inleiding (1) Goud wordt al duizenden jaren als waardevol metaal gezien en kent in al die tijd uiteenlopende toepassingen. Al in het oude Egypte was
Nadere informatieOver nut en noodzaak van praktijkgericht onderzoek. Congres Focus op onderzoek - Oogsten en verbinden 1 en 2 december 2011, Galgenwaard, Utrecht
Over nut en noodzaak van praktijkgericht onderzoek Congres Focus op onderzoek - Oogsten en verbinden 1 en 2 december 2011, Galgenwaard, Utrecht Wat is het probleem? Volgens: 1. De professional 2. De wetenschapper
Nadere informatieLijst met veel gebruikte afkortingen. Introductie 1. Deel I Grondslagen van partneralimentatie in het Nederlandse recht 9
INHOUDSOPGAVE Lijst met veel gebruikte afkortingen XII Introductie 1 Deel I Grondslagen van partneralimentatie in het Nederlandse recht 9 Hoofdstuk 1 Het onderscheid tussen de twee grondslagen in het huidige
Nadere informatieDoel In de klas wordt middels de socratische methode het gesprek gevoerd over controversiële onderwerpen.
De socratische methode De socratische methode kan worden ingezet om met een groep studenten in het mbo het gesprek aan te gaan over controversiële onderwerpen. Kernbegrippen hierbij zijn: Zoeken naar een
Nadere informatie12/2012. Rob. Loslaten in vertrouwen. Loslaten in vertrouwen. Naar een nieuwe verhouding tussen overheid, markt én samenleving.
12/2012 Loslaten in vertrouwen Rob Raad Ropenbaar voor het bestuur Loslaten in vertrouwen Naar een nieuwe verhouding tussen overheid, markt én samenleving December 2012 Rob Inhoud Voorwoord 3 Samenvatting
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2010 - II
Opgave 2 Religie in een wetenschappelijk universum 6 maximumscore 4 twee redenen om gevoel niet te volgen met betrekking tot ethiek voor Kant: a) rationaliteit van de categorische imperatief en b) afzien
Nadere informatieGrond moet leren stromen
Grond moet leren stromen Dynamische vraag vereist fluïditeit in inzet Geert Teisman Hoogleraar Bestuurskunde Complex System Thinking Trainer en adviseur in samengesteld denken en doen De opdracht We hebben
Nadere informatieOmgaan met pestgedrag voor leerlingen
Omgaan met pestgedrag voor leerlingen Algemeen: Uw ROC wil door middel van eenduidige trainingen pesten structureel aanpakken. Trainingen en cursussen als maatwerk. Doelstelling: Het doel van de training
Nadere informatieGefeliciteerd! 3. Laatste loodjes 6. Tot zover 12
Gefeliciteerd! 3 Waarom dit boek? 3 Hoe gaat dit boek jou helpen? 3 Is er nog iets dat je moet weten voordat je verder leest? 4 Laatste loodjes 6 De agenda 6 Nu jij 9 Tot zover 12 Gefeliciteerd! Als je
Nadere informatieREBO Carrière Symposium 2011
PERIKLES REBO Carrière Symposium 2011 Studievereniging Perikles REBO Carrièresymposium REBO Carrièresymposium Onder de huidige studenten ontstaat steeds meer het besef dat zij zich niet kunnen beperken
Nadere informatieOmkijken naar de Toekomst?!
Omkijken naar de Toekomst?! Bijdrage Cahier Politiestudies Schaalveranderingen (2013) Schaal in de strijd en strijd om de schaal. Over de ontwikkeling richting een nationale politie in Nederland Mede n.a.v.
Nadere informatieFaciliteren & Participerend Leren Beter proces en resultaat
CURSUS Faciliteren & Participerend Leren Beter proces en resultaat 4 & 5 Februari, 2019 Verzorgd door: Facili2transform Simon Koolwijk Professor vd Veldenstraat 12 6524 PP Nijmegen telno. +31 (0) 24 3504437
Nadere informatieKiezen van werkvormen voor docentprofessionalisering:
Kiezen van werkvormen voor docentprofessionalisering: evidence-based en nieuwe ontwikkelingen NVMO werkgroep docentprofessionalisering Programma Inzichten in gebruik en effect van methoden voor docentprofessionalisering
Nadere informatieOpgave 3 De gewapende overval
Opgave 3 De gewapende overval 12 maximumscore 2 een argumentatie dat het idee van vrije wil als bovennatuurlijke kracht in het kader van vrije wil als bewuste aansturing voor veel mensen aantrekkelijk
Nadere informatieMETIS Kwaliteitssysteem
METIS Kwaliteitssysteem voor de opleidingen tot Specialist Ouderengeneeskunde REFLECTIE Domein 2 Academisch niveau [plaats hier het instituutslogo] Metis Reflectiedocument domein 2 juni 2018 1 Domein 2
Nadere informatieMorele leerprocessen in Communities of Practice. Onderzoekslijn 3
Morele leerprocessen in Communities of Practice Onderzoekslijn 3 Onderzoekslijn 3 ProSense Versterking van het bewustzijn van leerkrachten van hun moreel- pedagogisch handelen 1. Welk type ontwikkeling
Nadere informatie