Praktische opdracht Geschiedenis Oorzaken opkomst nazisme

Transcriptie

1 Praktische opdracht Geschiedenis Oorzaken opkomst nazisme Praktische-opdracht door een scholier 2093 woorden 4 januari ,4 68 keer beoordeeld Vak Geschiedenis a. Oorzaken van de opkomst van het nazisme van voor 1914 De kiem voor het Duitsland zoals wij dat nu kennen als één land, is eigenlijk pas gelegd toen Napoleon in het begin van de 19e eeuw werd verslagen. Daarvoor bestond Duitsland uit losse landjes, die voor het grootste deel vielen onder een Duitse keizer, die betrekkelijk weinig macht had. Hierdoor was er nauwelijks sprake van een eenheidsgevoel. Maar hier begon verandering in te komen toen Duitsland als één land tegen Napoleon had gevochten. In 1834 hadden de meeste Duitse staatjes de onderlinge tolheffing afgeschaft (vgl. zoals dat in de EU nu het geval is). Dit droeg natuurlijk ook flink bij aan de eenwording van Duitsland. Veruit het grootste en machtigste van de Duitse staten was Pruisen, dat hierdoor de leider werd. In 1862 werd Otto von Bismarck, een groot voorstander van een verenigd Duitsland, premier van het machtige Pruisen. In 1871 werd door hem het tweede Duitse Keizerrijk gesticht (ironisch genoeg in Versailles, waar symbolisch ook het einde lag van het tweede Duitse Keizerrijk), dat meer één was dan het eerste. Dit Duitsland bestond nog steeds uit meerdere koninkrijken, maar de keizer, die tevens koning van Pruisen was, had een grote macht. Onder leiding van Von Bismarck, die premier van Duitsland werd, voerde Duitsland een aantal korte oorlogen met Denemarken, Frankrijk en Oostenrijk. In 1890 trad de conservatieve Von Bismarck af wegens een conflict met de socialisten over het sociale zekerheidsstelsel. Op 28 juni 1914 klonken er schoten in Sarajevo, toen de Oostenrijkse troonopvolger Franz Ferdinand door Gavrilo Princip werd doodgeschoten. Dit was de directe aanleiding voor Oostenrijk-Hongarije om Servië de oorlog te verklaren. Hierdoor voelde Rusland zich als broedervolk van de Serviërs bedreigd en mobiliseerde. Omdat Frankrijk bondgenoot was van Rusland, mobiliseerde het ook, en door dit alles voelde Duitsland zich zo bedreigd, dat het op 3 augustus 1914 zowel Frankrijk als Rusland de oorlog verklaarde. De Eerste Wereldoorlog was begonnen. b. Oorzaken betrekking hebbend op de binnenlandse politiek Nadat Duitsland de Eerste Wereldoorlog had verloren en de keizer naar Nederland was gevlucht, riepen de sociaal-democraten de republiek uit, maar ze waren doodsbang voor de Spartakisten (communisten) die Pagina 1 van 5

2 probeerden aan de macht te komen. Met behulp van het Duitse leger, waarvan de leiders erg conservatief en antidemocratisch waren, werden de Spartakisten verjaagd. Omdat de Duitse legerleiding nog steeds dezelfde was als in de tijd van de keizer en ook keizergezind was, was dit eigenlijk vrij slap van de sociaaldemocraten. Er wordt wel gezegd: De keizer ging, de generaals bleven. Omdat het in Berlijn te gevaarlijk was, verhuisde de Rijksdag naar Weimar. Het voornaamste probleem van de Weimarrepubliek was dat de Duitse bevolking geen democratie gewend was en de Weimarrepubliek overtuigingskracht miste. Dit was een oorzaak van de vele pogingen tot staatsgrepen. De mensen dachten via staatsgrepen beter hun doelen te kunnen bereiken dan langs democratische weg. Veel Duitsers zagen in de Weimarrepubliek het resultaat van de verloren oorlog. De meeste mensen dachten bovendien dat het Duitse leger de oorlog had kunnen winnen, als de Roden en Joden het leger niet hadden verraden. Dit wordt de Dolkstootlegende genoemd. c. Oorzaken betrekking hebbend op de internationale politiek na 1918 Wij denken dat de voornaamste oorzaak in deze categorie het Verdrag van Versailles is. Dit hield onder andere in: Duitsland moest alle veroverde gebieden afstaan. Duitsland moest de kolenmijnen in het Saargebied aan Frankrijk afstaan. Duitsland moest alle koloniën afstaan. Duitsland moest West-Pruisen en Posen aan Polen afstaan, waardoor Oost-Pruisen geïsoleerd werd van de rest van Duitsland Duitsland moest alle oorlogsmateriaal aan de geallieerden afstaan. Er mocht geen dienstplicht meer zijn. Duitsland mocht geen tanks, vliegtuigen, onderzeeboten, grote oorlogsschepen en gifgassen meer hebben. Het totale leger mocht niet groter zijn dan man. Duitsland moest een groot deel van zijn handelsschepen afstaan. Duitsland moest 132 miljard goudmark betalen. Door dit verdrag voelden de Duitsers zich erg vernederd en dit zorgde voor haat jegens de Fransen. Deze haat leverde een grote bijdrage aan sterk mee aan het eenheidsgevoel en dus het nationalisme van de Duitsers. Hiervan maakten Hitler en zijn partij gebruik. Toen Hitler eenmaal aan de macht was gaf hij het nazisme meer grond onder de voeten door de werkloosheid sterk te verminderen, onder andere door de oorlogsindustrie en het leger dat hij weer groot liet worden, dit in strijd met het verdrag van Versailles. Hitler kon Duitsland betrekkelijk ongestoord uitbreiden, omdat Engeland en Frankrijk zich hardnekkig aan de appeasement politiek (vrede tot elke prijs) bleven houden. Hieraan kwam een einde toen Duitsland in september 1939 dacht nog verder te kunnen gaan en Polen binnenviel, met als gevolg de Tweede Wereldoorlog d. Oorzaken betrekking hebbend op de samenstelling van de bevolking. Pagina 2 van 5

3 Al sinds de middeleeuwen vestigden zich joden in Duitse gebieden. Zoals in heel Europa het geval was, had men het niet zo op joden en daardoor werden ze niet toegelaten tot de gilden. Omdat vrijwel alle beroepen onder een gilde vielen, waren er weinig beroepen die je als jood kon uitoefenen, dus hadden veel joden vakken als muzikant, journalist of handelaar. Dus ook in Duitsland heerste er antisemitisme. Hitler heeft het antisemitisme gestimuleerd en van de joden een zondebok gemaakt. De joden waren uitvreters en verraders (o.a. door de dolkstootlegende). Er was maar één oplossing om dit gevaar uit Duitsland en Europa te verwijderen: verdelging. Dit stond niet met zo veel woorden in het partijprogramma, maar als je je huiswerk een beetje deed, was het te lezen in Mein Kampf e. Economische oorzaken. Na de Eerste Wereldoorlog ging het aanvankelijk heel slecht met de Duitse economie doordat Duitsland én heel veel geld moest betalen aan Engeland en Frankrijk, én een gebied dat veel inkomsten genereerde was ingepikt door Frankrijk toen Duitsland zijn schulden niet snel genoeg afbetaalde. Toen in september 1924 het Dawes Plan in de Verenigde Staten werd aangenomen leenden veel Amerikaanse particulieren door middel van kortlopende leningen geld aan Duitsland. Hierdoor kon de Duitse economie weer op gang komen. Het Dawes Plan hield ook in dat Duitsland de herstelbetalingen verspreid over meer jaren mocht doen. In de lente van het jaar daarna stopte ook de Franse bezetting van het Ruhrgebied, omdat Frankrijk weer braaf zijn (verlichte) herstelbetalingen kon betalen. Door dit alles ging het een tijd goed met de Duitse economie en werd de werkloosheid flink teruggebracht. De Weimarrepubliek leek een succes te worden! Maar aan deze illusie kwam in 1929 een einde toen de Amerikaanse beurzen instortten en alle Amerikanen die in Duitse leningen hadden geïnvesteerd de leningen terugeisten. Het waren immers kortlopende leningen. Dit veroorzaakte een economische crisis in Duitsland en de werkloosheid werd erger dan ooit tevoren. Doordat de mensen ontevreden waren namen de stemmen op de radicale partijen toe en daar profiteerde ook de NSDAP van mee. f. Andere oorzaken dan de hierboven genoemde Op 20 april 1889 kreeg een Oostenrijkse douanebeambte uit Braunau am Inn een zoontje dat hij Adolf noemde. Het jongetje bleek best slim te zijn, en mocht naar de Realschule (vgl. ons VWO niveau) in Linz, maar dit was geen succes. Adolf besloot zijn heil te zoeken in Wenen, en solliciteerde voor de Academie voor beeldende kunst. Daar werd hij niet toegelaten. Hij had een aantal baantjes zoals kofferdrager en bouwvakker. Meestal sliep hij in een huis voor werkloze mannen. Adolf had een hekel aan de joden die hij in Wenen zag. Dit waren niet vrij onopvallende joden, zoals hij in Linz gezien had, maar Joden die uit het oosten van Oostenrijk-Hongarije kwamen. Hitler had ook een hekel aan de andere niet-duitsers die hij in Wenen zag. Door dit alles wilde Hitler geen Oostenrijker meer zijn. Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, en hij in Oostenrijk voor dienstplicht werd opgeroepen, zorgde hij ervoor dat hij werd afgekeurd. Vervolgens ging hij naar het leger van Beieren, waar hij wel werd toegelaten. Hij heeft drie jaar lang het Duitse leger gediend aan het westfront. Hij ontving een aantal IJzeren Kruizen wegens moed, maar bracht het, onder andere omdat hij niet goed geschoold was, niet verder dan Gefreiter, een rang iets hoger dan soldaat. Aan het eind van de oorlog werd Hitler getroffen door mosterdgas en werd blind. Hij ligt nog in een ziekenhuis als hij hoort dat Duitsland akkoord is gegaan met het verdrag van Versailles. Dit vindt hij heel Pagina 3 van 5

4 erg vernederend. Hier besluit hij ook de politiek in te gaan. Als hij weer kan zien, krijgt hij het baantje (nog steeds in het leger) van Bildungsoffizier en moet kleine nieuwe partijtjes in de gaten houden. Op een dag komt hij bij een bijeenkomst van een partij met op dat moment 6 leden, de Deutsche Arbeiter Partei. Het partijprogramma spreekt hem wel aan, en hij besluit lid te worden. Al gauw wordt hij leider van de partij en doopt hem om tot National Sozialistische Deutsche Arbeiter Partei. De partij groeide en groeide. Hitler bleek heel goed te zijn in het toespreken van groepen mensen. Op 8 november 1923 achtte hij de tijd rijp om een staatsgreep te ondernemen. Dit deed hij onder andere met behulp van de Sturmabteilungen, de knokploeg van de NSDAP. Ook een aantal generaals van het Duitse leger, die tegen democratie waren, had hij weten te strikken. De belangrijkste was generaal Ludendorff. De staatsgreep mislukte en Hitler werd veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf, waarvan hij slechts dertien maanden uitzat. Deze tijd gebruikte hij om Mein Kampf te schrijven, waarin hij onder andere zijn haat tegen de joden uit en de spot drijft met de manipuleerbaarheid van grote massa s. Ook besluit hij daar voortaan legaal te proberen aan de macht te komen. Hitler had drie doelen voor ogen: Hij wilde ruimte scheppen voor het Duitse volk dat volgens hem superieur was en hij wilde hiervoor vooral naar het oosten uitbreiden; dit noemde hij Lebensraum Hij wilde alle Duitsers binnen de Duitse grenzen voegen; dit noemde hij Heim ins Reich. Dit hield dus is dat Pruisen weer volledig bij Duitsland zou horen, de Tsjechische gebieden waar Duitsers woonden en Oostenrijk bij Duitsland gevoegd moesten worden. Hij wilde het Verdrag van Versailles vernietigen, desnoods met geweld. Opvallend was dat in de jaren dat het beter ging met de Duitse economie van 1924 tot 1929 men weinig van Hitler hoorde. In die tijd werd de stokoude veldmaarschalk Von Hindenburg tot rijkspresident gekozen. In deze tijd groeide de macht van het leger. Onder Von Hindenburg waren er verscheidende kabinetten die niet steunden op een meerderheid in de Rijksdag, omdat men de NSDAP buiten de regering wilde houden. Toen er uiteindelijk een coalitie werd gevormd met Hitler erin kreeg de NSDAP slechts drie van de dertien ministerposten. Hijzelf werd rijkskanselier en twee andere nazi s werden ministers van Economische Zaken en van Pruisen. De minister van Pruisen bestuurde ook de politie van Pruisen, waardoor Hitler weer een stukje meer macht kreeg. Al snel richtte hij een nieuw departement op: dat van Volksvoorlichting en Propaganda. Op 27 februari 1933 vloog de rijksdag in brand (onduidelijk door wie, wellicht door de nazi s zelf) en de schuld werd gegeven aan de communisten, wier partij onmiddellijk verboden werd. Op 24 maart werd in de Rijksdag (het orgaan, niet het gebouw, dat was afgebrand) gestemd over een wet die de rijkskanselier onbeperkte macht gaf. Alle partijen, behalve de socialisten stemden voor. De communisten zouden ook tegen gestemd hebben, maar hun partij was opgeheven. Toen in 1934 Von Hindenburg, die nog altijd rijkspresident was, stierf, nam Hitler dat baantje over en vanaf toen noemde hij zichzelf: Führer und Reichkanzler des Deutschen Volkes. Conclusie: Voor de economische malaise na de Eerste Wereldoorlog had Duitsland een zondebok nodig. Deze werd door de NSDAP al snel gevonden in de joden. Ook de onrust van het Duitse volk droeg bij aan de opkomst Pagina 4 van 5

5 van het nazisme. Doordat men in de Weimarrepubliek het resultaat zag van de verloren oorlog, had men er weinig moeite mee te stemmen op een antidemocratische partij. Bovendien wilde men wraak voor het dictaat van Versailles. Hitlers talent voor de retorica bracht dit alles samen in een politiek offensief en zo heeft de NSDAP veel stemmen gekregen. Maar Hitler is niet helemaal eerlijk aan de macht gekomen. Doordat de Sturmabteilungen en later ook de Pruisische politie de tegenstanders van de NSDAP grotendeels uitschakelden en kiezers intimideerden, werd men bang en stemde op Hitler. Later, toen de machtigingswet die Hitler onbeperkte macht zou geven moest worden aangenomen, was de communistische partij, die veel zetels had, verboden, en zo kon Hitler de macht naar zich toe trekken. Bronvermelding: Schneiders, P. en Endenburg,M. fascisme en nationaal- socialisme (Utrecht, 1986) Deighton, L., vert. N. Kuipers Blitzkrieg hoe Hitlers oorlogsmachine Europa overrompelde, (Amsterdam 1980) p Vele Britse geschiedkundigen, vert. vele Nederlandse geschiedkundigen, De Wereldgeschiedenis (Amsterdam,1992) p , Enkele internetsites en Encarta die niet tot bronnen gerekend mogen worden maar zeer goed van pas zijn gekomen. Pagina 5 van 5