Nieuwe Gelderse Buitens. Ontwerpstudie naar hoogbouw in Gelderland

Transcriptie

1 Nieuwe Gelderse uitens Ontwerpstudie naar hoogbouw in Gelderland

2 bron: rchitecuur en Landschap. Steenbergen/Reh 2003 Rome: landschappelijke enscenering van renaissancevilla s In de heuvels net buiten Rome bouwden architecten Palladio en lberti op verschillende locaties villa s. Het zijn oorden van rust waar men kan herstellen van de vermoeienissen van de stad. Op een stedelijke manier kan men hier genieten van het heuvellandschap. e villa s hebben een duidelijke (zicht)relatie met de stad. Geënsceneerd rondom Rome in het dal, vormen de villa s een herkenbare reeks. Nieuwe Gelderse uitens Het veelzijdige landschap van Gelderland spreekt velen tot de verbeelding. Het Veluwemassief, het rivierengebied, het kampen- en essenlandschap leiden tot hoge en lage, natte en droge, open en gesloten gebieden met bijbehorende vegetatietypen en belevingen. Hoe verhoudt dit bijzondere landschap zich tot hoogbouw? Wat zijn de kansen en bedreigingen van hoogbouw voor het landschap en andersom? Een eerste verkenning van dit onderwerp leert al snel dat hoogbouw in Gelderland een andere opgave behelst dan bijvoorbeeld hoogbouw in de Randstad. Waar hoogbouw in de Randstad wordt gelegitimeerd door hogere grondprijzen, schaarse ruimte en city-branding, geldt dat minder voor de provincie Gelderland. Vervolgens laat een fotostudie van Gelderland zien, dat hoogbouw in het centrum van de stad relatief weinig effect heeft op de beleving van het omringende, niet stedelijke landschap. Hoogbouw aan de rand van de stad, op de overgang van stad naar land of aan de rivieren en in de uiterwaarden, gaat daarentegen wel degelijk een wisselwerking aan met het landschap. Hoogbouw lijkt vooralsnog echter vooral een zaak van individuele steden, terwijl het juist ook vanuit een overkoepelend, provinciaal en landschappelijk niveau bekeken kan worden, omdat het landschap een unique selling point is van Gelderland. bron: Landgoed Middachten, privé-collectie Landgoederenzone Veluwezoom: Landgoed Middachten Sinds de 17e eeuw is op de grens van het Veluwemassief en de IJssel een unieke historische landgoederenzone ontstaan. Strategisch gelegen rijke tuinen, formeel aangelegde lanen en weidse vergezichten markeren de overgang van de hoge, droge zandgronden van de Veluwezoom naar de lager gelegen natte zones langs de IJssel. e landgoederen bestaan uit eenheden van gebouwen en tuinen, die een nieuw landschap om zich heen creëerden ten dienste van jacht, akkerbouw, veeteelt, watervoorziening, visserij enzovoort. e landgoederen maakten een vlucht mogelijk van de stad naar het land. Ze brachten het buiten binnen het bereik van de stad. Reden dus om hoogbouw in Gelderland juist vanuit het perspectief van het landschap te overdenken en niet vanuit strategische, economische of lokale invalshoeken. Wij beschouwen Gelderland als één groot landschapspark. Snellere verplaatsingsmogelijk heden (snelwegen, het spoor, voer- en vaartuigen, ) hebben de ervaring van tijd en ruimte in een ander perspectief geplaatst. Vandaag de dag doorkruisen we in zo n hoog tempo de diverse landschapstypes, dat we ons nog nauwelijks bewust zijn van de enorme rijkdom die aan het raam voorbijtrekt. Een gemiste kans. Kan hoogbouw daar verandering in brengen? Welke kansen ontstaan er wanneer we hoogbouw los denken van individuele steden en beschouwen in relatie tot Gelderland als landschapspark? Hoe kunnen we met hoogbouw het landschap laten ervaren en hoe kan landschap invloed uitoefenen op de ervaring van hoogbouw? Leidt de combinatie van hoogbouw en landschap wellicht tot nieuwe woonvormen die Gelderland tot een unieke vestigingsplaats maken? Kan hoogbouw in combinatie met het landschap een nieuwe beleving van Gelderland teweeg brengen?

3 bron: Museum Insel Hombroich, Erwin Heerich 1996 Geïnspireerd door de landschappelijke positionering van Palladio s villa s rond Rome, het landschapspark Insel Hombroich en de unieke historische landgoederenzone op de Veluwezoom hebben wij een toolbox samengesteld voor een picturale enscenering van hoogbouw in Gelderland. Het doel is om in het decor van het Gelderse landschap een beeldende compositie van landgoederen met woontorens samen te stellen, die de verschillende landschapstypes beleefbaar maakt. e ingrediënten van de compositie worden geleverd door de aanwezige landschappen en menselijke toevoegingen: lanen, singels, solitaire bomen, boomgroepen, bos, reliëf, waterlijnen, zichtlijnen, bebouwing, follies, wegen en paden. eplanting en reliëf kunnen hoogbouw verhullen of juist onthullen. Routes en zichtlijnen kunnen leiden tot een dynamische benadering van hoogbouw. oor gebouwen te camoufleren of in de vier windrichtingen een ander uiterlijk te geven, ontstaat een vervreemdende ervaring van het landschap. Familiekenmerken van de gebouwen zorgen voor een zichtbare landschappelijke relatie. Museumpark Insel Hombroich Het landschapspark Insel Hombroich beschikt over verschillende paviljoens, die samen een duidelijke familie vormen. e paviljoens zijn volgens het principe van de picturale enscenering gesitueerd. Zo zijn ze geplaatst op de overgang van landschapstypen, spelen ze een spel met het reliëf en sturen de openingen in de gebouwen de blik over het landschap. aarnaast tonen de paviljoens meerdere gezichten en leiden ze tot verrassende routes en doorzichten, die de beleving van het landschap beïnvloeden. Ook de vegetatie speelt hierin een belangrijke rol. Passen we de toolbox toe op landschapspark Gelderland, dan ontstaat het volgende beeld. In het landschapspark verrijzen op speciaal aangewezen plekken in de visuele nabijheid van steden buitenplaatsen met hoogbouw. Ze bieden een nieuwe, aantrekkelijke manier van wonen: stedelijk wonen in het landschap. e woontorens staan niet op zichzelf. irect gerelateerd aan het gecultiveerde landgoed, versterken ze als onderdeel van de picturale compositie ook het omringende landschap. e landgoederen vormen een vanzelfsprekende en herkenbare reeks. Om ze met elkaar te verbinden, verschijnen daartussen, op parkeerplaatsen langs de snelwegen, follies. eze uitkijkpunten kondigen de woontorens van de landgoederen aan en vormen een herkenbaar baken voor de bezoeker van het landschapspark. ovendien ontsluiten ze het landschap telkens op een andere, verrassende manier. e buitenplaatsen en de follies worden nauwkeurig afgestemd op de bestaande landschappelijke kwaliteiten. Het resultaat: een hoogbouwreeks, één picturaal geënsceneerd beeld, één landschapspark. e visuele samenhang van de hoogbouw zal het landschap een nieuwe impuls geven. e hoogbouwreeks zal Gelderland op de kaart zetten en het veelzijdige landschap leesbaar en herkenbaar maken. Waar hoogbouw in eerste instantie een bedreiging voor het landschap leek te vormen, biedt het hier een uitgelezen kans. Hoogbouw zal het Gelders landschap op een unieke manier beleefbaar maken.

4 landschapspark Gelderland rivierenlandschap - vlak - open - lange lijnen - grote schaal - nat - fruitteelt - uiterwaarden - steenfabrieken - kastelen - forten stuwwallenlandschap - reliëf - besloten - droog - landgoederenzone Veluwezoom essen- en kampenlandschap - bolle akkers - half open kamerstructuur - singels - beken - ontginningen 6 7

5 invloed hoogbouw op landschap oöperatiegebouw, Wekerom? Midden in het kleine dorp Wekerom staat het coöperatiegebouw. ankzij het groene silhouet van het dorp valt het hoge gebouw nauwelijks op. Het besloten landschap van de kamerstructuur met de singels in het noorden en de invalswegen met eikenlanen in het zuiden verhullen het gebouw en bieden tegelijkertijd interessante doorkijkjes. onclusie: ondanks de prominente positie in het buitengebied, heeft hoogbouw hier weinig impact op het landschap. E1 beken singels E houtwallen zandverstuivingen singels 0m 100m E1 E2 9

6 invloed hoogbouw op landschap La Tour kantoortoren, peldoorn-noord Gelegen aan de rand van de stad wordt La Tour omringd door een veelzijdigheid aan landschapstypes. In het oosten verhult het besloten stuwwallenlandschap van het Veluwemassief de kantoortoren, terwijl het open polderlandschap in het zuiden er juist goed zicht op biedt. Ook de broeklanden en de singels in het noorden zetten de toren volop in het vizier. onclusie: hoogbouw staat hier open en bloot in het landschap zonder er een verrassende of logische relatie mee aan te gaan. F1-3 E broeklanden G1-2 E 1 2 F1 F2 F3 polderlandschap stuwwal Veluwe 10 0m 1km 11 G1 G2

7 invloed hoogbouw op landschap ppartementen ontre Escarpe, oesburg 1 2 Het appartementencomplex bevindt zich direct aan het rivierenlandschap en vormt de rand van de stad. Vanuit de lager gelegen, open IJsselvallei en vanaf de brug tekent het gebouw zich duidelijk af tegen het stedelijk silhouet. Het bepaalt de skyline en vormt een schril contrast met het landschap. onclusie: hoogbouw is hier prominent en beeldbepalend, maar biedt vooral als uitzichtpunt meerwaarde terwijl vanuit de omgeving nauwelijks een relatie met het landschap wordt aangegaan. 3 4 riviervallei m 200m 13

8 invloed hoogbouw op landschap Kantoortorens spoorzone, rnhem Midden in de stad, in de spoorzone staan twee hoge torens. In het noorden belemmert de besloten beplanting van de Veluwezoom het zicht op het complex, in het zuiden wordt het verhuld door de uitgestrekte stad. e torens staan evenwel zeer dominant in de zichtas vanuit het Sonsbeekpark naar de stad. onclusie: dominante hoogbouw centraal gelegen in de stad heeft nauwelijks invloed op het landschap op groot schaalniveau stuwwal veluwe 1-3 F E 2-3 riviervallei 1 E 14 0m 1km 15 F

9 bouwstenen picturale enscenering SOLITIRE OOM solitaire boom LN laan RELIËF RIVIER VLEI OOMGROEP SINGEL OS reliëf riviervallei boomgroep singel bos ROUTE HOOGOUW FOLLY route hoogbouw follies REEKS reeks verschijningsvorm VERSHIJNINGSVORM // RHITETUUR architectuur 16 17

10 principes picturale enscenering verrassende route verscholen zichtbaar dynamisch beeld verscholen zichtbaar route t.o.v. zichtas route in de zichtas route naast de zichtas wisselende verschijningsvormen verschijning verschijning 18 19

11 principes picturale enscenering wisselende verschijningsvormen verschijning verschijning wisselende verschijningsvorm achtergrond silhouet ++ spelen met reliëf laag laag reeks in de schaal van de rivier onderlinge relaties nieuwe buitenplaatsen 20 21

12 follies panoramaterras en uitkijkvlonder looplijn reskens ontwerp uro Lubbers folly in kampenlandschap folly in bosgebied folly aan rivierdijk folly in beek- of rivierdalen folly op stuwwal 22 23

13 apeldoorn testcase nieuwe buitenplaats Hooilanden 1 blokverkaveling eekbergsche roek F dijk beplanten bossen veluwemassief maskeren zicht op landgoed eerste blik op hoogbouw over blokverkaveling nieuwe buitenplaats in polder Het Woud dolende route follie hoogbouw E route op dijk huidige brug markeert de nieuwe buitenplaats wisselend zicht op hoogbouw door beplanting blokverkaveling peldoornsch kanaal 50 E F 24 stuwwal Veluwe picturale enscenering: toevoegen van hoogbouw, dijkbeplanting, dijkroute, dolende route, follie, singels, ervaring weidsheid polder blokverkaveling met houtwallen 25

14 Nieuwe Gelderse uitens nieuwe buitens follies bestaande landschapsstructuren nieuwe landschapselementen picturale enscenering relatie met de stad reeksvorming 26 27

15 Nieuwe Gelderse uitens Ontwerpstudie naar hoogbouw in Gelderland opdrachtgever Provincie Gelderland datum 20 juli 2010 projectnummer 1253 projectteam Peter Lubbers Marian de Vries Eric Jongen José Vorstermans lwin de Lang Joost ouwman Jasper Mallekoote URO LUERS landschapsarchitectuur & stedelijk ontwerp Oude ieze 17 Postbus N s-hertogenbosch T: +31 (0) E: info@burolubbers.nl