Innovatie in de wegenbouw werken aan marktwerking
|
|
- Renske Claessens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Innovatie in de wegenbouw werken aan marktwerking J.M.M. Molenaar INTRON BV Samenvatting Volgens een studie uitgevoerd door EIM is de wegenbouwsector als het om innovatie gaat een zwak presterende sector. Om de innovatie in de sector te bevorderen, heeft Rijkswaterstaat een beweging in gang gezet om de traditionele verhoudingen tussen Rijkswaterstaat als opdrachtgever en marktpartijen te doorbreken. Hier is een kanttekening bij te plaatsen: Innovatie is voor het bedrijfsleven dé drijfveer tot overleven op langere termijn. Daarom een contra-analyse: Innovatie in de wegenbouw ondervindt beperkingen door het ontbreken van een geschikt beoordelingsinstrumentarium, analytische asfaltverhardingsontwerpmethoden en functionele asfaltmengselontwerpmethoden, die een beter verantwoord omgaan met ontwerp- /veiligheidsrisico s in de nieuwe contractverhoudingen mogelijk maken. 1
2 1. Inleiding Dit artikel beoogt een bijdrage te leveren aan de discussie over de wijze waarop in Nederland de innovatie in de wegenbouwsector kan worden bevorderd. De analyse, die in het volgende wordt gemaakt, leidt tot een aantal aanbevelingen, die aan het eind van dit artikel ter discussie worden gelegd, waarvan de verwachting is dat deze innovatiebevorderend zouden kunnen werken. Uit onderzoek is gebleken, dat de sector op plaats 56 staat van de 58 in kaart gebrachte sectoren in Nederland (EIM 2005, RWS-1). Een analyse (RWS-1) noemt een aantal redenen: Het aanbestedingssysteem (RWS bepaalde het product) en de traditionele verhoudingen tussen overheid en markt; Beperkingen door bestaande contractregels en het lang vasthouden aan prijs als voornaamste criterium voor gunning; Geen sprake van een consumentenmarkt: de gebruiker is niet de opdrachtgever; Lastig in te schatten voor de ondernemer wat return on investment is, vaak hoge ontwikkelingskosten en lange ontwikkelingstijd in een markt met relatief geringe marges; De geringe belangen van de ondernemers in een oligarchische markt (beperkt aantal aanbieders); Het is als ondernemer lastig om je te onderscheiden van anderen en de mate van kopieerbaarheid van producten, zodra ze op straat liggen, is hoog. Daarnaast noemt de analyse RWS-1 nog 3 belemmeringen voor innovatie: Verleden RWS bepaalde RWS koos op laagste RWS was onvoorspelbaar het product prijs Toekomst RWS specificeert oplossingsvrij RWS gunt op prijs/prestatie RWS handelt uniformer In dezelfde analyse wordt erkend dat de oorzaken voor de bescheiden prestaties op het gebied van innovatie in de wegenbouwsector niet alleen bij het bedrijfsleven maar ook bij Rijkswaterstaat als opdrachtgever liggen. Daarom werd door Rijkswaterstaat een beweging werd in gang gezet om de traditionele verhoudingen tussen de partijen te doorbreken. Een serie innovatieprogramma s werd gestart: Water als innovatiebron (WINN), Wegen naar de Toekomst (WnT), het Innovatieprogramma geluid (IPG) en het Innovatieprogramma luchtkwaliteit (IPL). Toch rijst hierbij de vraag of deze overigens zeer te waarderen beweging voldoende is en of er niet nog andere initiatieven nodig zijn. Want is niet het volgende waar: het bedrijfsleven innoveert continu, aangezien innovatie voor het bedrijfsleven dé drijfveer tot overleven is. Met onvoldoende mogelijkheden tot innovatie in een bepaalde markt moet je als bedrijf op zoek gaan naar andere markten. Dat de wegenbouwsector slecht presteert op het gebied van innovatie in deze sector betekent niet, dat de bedrijven niet innovatief zijn, maar betekent, dat de condities om innovaties op de markt te brengen te wensen overlaten. Het belangrijkste is, dat er geen of onvoldoende return on investment is. De vraag is hoe de deur tot innovatie in de wegenbouwsector verder kan worden geopend. 2
3 2. Korte achtergrondschets 2.1. De wens tot versnelde innovatie In 2000 lanceerde de EU de Lissabon-strategie met als doel Europa om te vormen tot de sterkste economie ter wereld. Deze strategie werd ingegeven door de snelle opkomst van Azië en het steeds groter wordende verschil in BBP met de Verenigde Staten. Innovatie is van cruciaal belang om de welvaartspositie van Europa ten opzichte van de Verenigde Staten en Azië te behouden of liever te versterken. Nederland deelt in de vanuit Europa aangestuurde ontwikkeling, die tot doel heeft allerlei taken die vroeger door de overheid werden uitgevoerd en daarom markt en marktwerking beperkten of zelfs belemmerden, naar de markt over te hevelen. Vanaf 2004 heeft Rijkswaterstaat met haar beleid Markt tenzij ingezet op versnelde innovatie op het gebied van de civiele infrastructuur (RWS 2004). Deze vernieuwing zou tevens kunnen worden opgevat als het sluitstuk van de terugtredende overheid, een beleid dat vanaf 1992 vanuit de Europese Commissie, gesteund door de lidstaten, werd gevoerd om de interne Europese marktwerking te verbeteren, waarbij gemeenschappelijke Europese normen werden ontwikkeld om handelsbarrières tussen de lidstaten te slechten. Met het Markt tenzij -beleid is Rijkswaterstaat inkoper van kennis geworden. Het Europa van nu neemt beleidsmaatregelen ten gevolge waarvan nationale overheden méér als inkoper van kennis moeten gaan opereren. In haar functie als inkoper verschuift het accent van de kennisfunctie naar de kennismanagentfunctie de hoedanigheid van monopolistisch beoordelaar van de geschiktheid voor toepassing van nieuwe (wegenbouw)producten past niet meer bij deze functie Weerstand Rijkswaterstaat is terughoudend met de toepassing van nieuwe materialen in de wegenbouw. De terughoudendheid wordt onder meer duidelijk in de bepalingen in artikel van het Modelbestek Variabel Onderhoud Asfaltverhardingen, versie mei 2007: [Citaat:] De aannemer mag niet eerder met het werk in een werkvak beginnen dan nadat hij ten genoegen van de directie heeft aangetoond dat met de door hem toe te passen methoden, bouwstoffen en mengselsamenstellingen voor asfaltconstructies, kan worden voldaan aan de in dit bestek genoemde eisen. Dit dient te blijken op een van de volgende wijzen: gebruik van materialen en wijze van verwerking volgens de Standaard RAW Bepalingen 2005 of andere, in het bestek van toepassing verklaarde normen in de gangbare toepassing voor die materialen. [Einde citaat.] Bekende asfaltmengsels mogen worden toegepast. De aannemer kan alternatief inschrijven. Dan moet hij de geschiktheid voor toepassing van het nieuwe product hebben aangetoond. Het aantoonproces omvat het aantonen dat het nieuwe product een maatschappelijke en economische meerwaarde heeft Maatschappelijke en economische meerwaarde Onder de maatschappelijke meerwaarde wordt verstaan de meerwaarde op het gebied van maatschappelijk relevante aspecten, eigenlijk milieuaspecten, zoals veiligheid, rijcomfort en leefbaarheid. 3
4 Onder de economische meerwaarde wordt verstaan de meerwaarde beschouwd op life cycle costs, in vereenvoudigde vorm prijs versus levensduur. Een nieuw wegenbouwproduct of verbeterde functionaliteit - als vervanger van een bestaande functionaliteit, mag duurder zijn dan bestaande producten. Bijvoorbeeld, de zeer open asfaltdeklagen zijn duurder in aanschaf en onderhoud en gaan uiteindelijk minder lang mee vergeleken met dichte asfaltdeklagen. Tegenover de hogere aanschaf- en onderhoudskosten staan verbeterde verkeersveiligheid, rijcomfort en leefbaarheid: kostenbesparingen op aanleg en beheer en onderhoud van geluidsschermen. Maatschappelijke baten op het gebied van veiligheid, rijcomfort en leefbaarheid zijn makkelijker en sneller aan te tonen dan een economische meerwaarde, omdat de betreffende aspecten gemeten worden in termen van functionele, oplossingsvrije of materiaalonafhankelijke wegdekeigenschappen zoals stroefheid, vlakheid en geluidreductie. Omdat de maatschappelijke meerwaarde relatief makkelijk is aan tonen, wordt dit aspect in het volgende verder buiten beschouwing gelaten. Een oplossingsvrije, materiaalonafhankelijke methode om de economische meerwaarde aan te tonen bestaat niet. Op dit moment is het alleen mogelijk de economische meerwaarde van een innovatief wegenbouwproduct aan te tonen door middel van praktijktesten (proefvakken). De kans dat dit vanaf het begin ook lukt is overigens, zoals gebleken is, niet zo groot. Dit is de belangrijkste reden waarom het bedrijfsleven (de productontwikkelaar) geen return on investment krijgt. Letterlijk krijgen innovaties in de wegenbouw in Nederland zeer bescheiden kansen. Lange tijd is geprobeerd, door Rijkswaterstaat in samenwerking met de markt, in deze situatie verandering te brengen, door zgn. functionele laboratoriumproeven te ontwikkelen waarmee een langere levensduur van een nieuw materiaal in het laboratorium zou kunnen worden aangetoond, om langs die weg het aantoonproces te kunnen versnellen. Deze ontwikkeling is niet afgerond, maar verloopt zo langzaam, dat de te bevorderen innovatie in de wegenbouwsector hier niet van kan profiteren. Afgezien daarvan zijn er andere complicerende factoren. De kwaliteit van een asfaltverharding wordt in het werk gemaakt. Bij het ontwerpen van een materiaal kan niet in detail met de (dan nog onbekende) uitvoeringsomstandigheden rekening worden gehouden. Afwijkingen van het in de praktijk gerealiseerde materiaal ten opzichte van het materiaalontwerp zijn dus mogelijk. De kwaliteit (levensduur) van een bitumineus product wordt, naar men zegt voor 50% door de uitvoering bepaald, om aan te geven hoe belangrijk de uitvoering is. Daarnaast wordt de levensduur voor een deel door onbeïnvloedbare factoren zoals weer en verkeer (overbelading) tijdens de gebruiksfase beïnvloed. Hieruit volgt, dat de ontwerpeigenschappen (materiaaleigenschappen) voor een relatief klein deel de levensduur van de asfaltverharding (constructie) bepalen. Dit betekent, dat materialen door verbeterde eigenschappen niet automatisch langer meegaan en dat de levensduur van een bitumineus product in de weg niet op basis van zijn ontwerpeigenschappen (materiaaleigenschappen) is te voorspellen. Dit is een belangrijke reden waardoor de acceptatie en implementatie van nieuwe bitumineuze producten vertraagd wordt: kennis over de prestatie/prijs-verhouding is op dit moment alleen op basis van praktijktesten (proefvakken) en ervaring te verkrijgen. Uit het voorgaande volgt, dat het aantonen van een economische meerwaarde van een nieuw product, anders dan door middel van praktijktesten (proefvakken), een onvervulbare eis is. Dit betekent, dat innovatie door de huidige voorwaarden die Rijkswaterstaat stelt, bemoeilijkt 4
5 wordt. Een andere, meer flexibele, benadering van de economische meerwaarde van innovatieve wegenbouwproducten zou kunnen helpen de innovatie in de sector te versnellen. 3. Alles draait om de risico s 3.1. Ontwerp-/veiligheidsrisico s asfaltverhardingen De huidige ontwerpmethode voor asfaltverhardingen is empirisch en niet analytisch. Een analytische ontwerpmethode is nodig om beter verantwoord met veiligheids-/ontwerprisico s (toepassingsrisico s) van asfaltverhardingen om te gaan. Een analytische asfaltverhardingsontwerpmethode kan innovatie in de wegenbouwsector bevorderen, omdat door inzicht in de toepassingsrisico s de implementatie van nieuwe producten wordt vergemakkelijkt. Analytische verhardingsontwerpmethoden werden ontwikkeld door Shell en Exxon in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. De methode van Rijkswaterstaat (DVS) is van de Shell-methode afgeleid. De methode wordt als empirische methode gebruikt, omdat de ontwerpeigenschappen van de toegepaste materialen als invoerparameters voor de methode normaal niet voorhanden zijn. De oorzaak is, dat asfaltmengsels op samenstelling worden ontworpen en gespecificeerd en niet op hun functionele eigenschappen. Van een nieuw bitumineus product kunnen de benodigde ontwerpeigenschappen (invoerparameters voor de verhardingsontwerpmethode) tegenwoordig makkelijker dan vroeger worden bepaald. Er zijn meer testfaciliteiten beschikbaar en er is veel meer bekend over de betrouwbaarheid en de nauwkeurigheid van de bepalingen. In het algemeen is het niet mogelijk een goed inzicht te krijgen in de toepassingsrisico s op basis van ontwerpeigenschappen van laboratoriumbereide materialen alleen. Door de verschillen tussen in de praktijk bereide materialen ten opzichte van het materiaalontwerp, waarbij de uitvoeringsomstandigheden een rol spelen, worden vaak statistisch meer betrouwbare ontwerpberekeningen gewenst, waarvoor wederom praktijktesten nodig zijn. De auteur is van mening dat het analytisch kunnen toepassen van de weg- en verhardingsontwerpmethoden noodzakelijk is om innovatie in de wegenbouwsector te kunnen versnellen, omdat de mechanische materiaaleigenschappen inzicht geven in de toepassingsrisico s Functioneel asfaltmengselontwerp: een slepende problematiek Asfaltverhardingsontwerpmethoden zijn op dit moment niet als analytische ontwerpmethoden te gebruiken, omdat asfaltmengsels worden gekarakteriseerd (gespecificeerd) op basis van hun samenstelling. Er zijn verschillende soorten asfaltmengsels: in Nederland worden vooral asfaltbetonmengsels, de steenskeletmengsels zeer open asfalt en steenmastiekasfalt, en gietasfalt toegepast. Alle soorten mengsels worden gekarakteriseerd/gespecificeerd op basis van samenstelling en niet op basis van hun functionele eigenschappen. Hierboven werd al genoemd, dat de ontwikkeling van functionele laboratoriumproeven voor de bepaling van functionele eigenschappen lange tijd heeft gevergd. Met de nieuwe Europese normen die in 2009 van kracht worden, is het mogelijk sterkte- en vervormingseigenschappen van asfaltmengsels te bepalen, onder meer op basis van vierpuntsbuigproef, triaxiaalproef en indirecte trekproef. Er moet echter nog ervaring met het nieuwe systeem van Europese 5
6 beproevingsnormen (NEN-EN 12697) worden opgebouwd om een beter inzicht te krijgen in de waarde van de eigenschappen bij het ontwerpen van asfaltverhardingen. Aan de betrouwbaarheid van de nieuwe beproevingsmethoden wordt nog ernstig getwijfeld. De functionele eigenschappenbepaling op basis van vierpuntsbuigproef, triaxiaalproef en indirecte trekproef wordt vooralsnog alleen ingevoerd voor de asfaltbetonmengsels. Asfaltbetonmengsels worden op dit moment nog steeds op basis van zgn. Marshalleigenschappen, puur empirische eigenschappen zonder fysische grondslag, gekarakteriseerd. De Marshallmethode is niet méér dan een methode om het optimale bitumengehalte van een asfaltbetonmengsel te bepalen. De samenstelling van het minerale aggregaat is bekend op basis van ervaring (als bepaalde variatie op de continue gradering volgens de Füllerkromme). Ook andere soorten asfaltmengsels, de steenskeletmengsels zeer open asfalt en steenmastiekasfalt, en gietasfalt worden op samenstelling ontworpen en gespecificeerd, en niet op hun functionele eigenschappen. Bij polymeergemodificeerde asfaltmengsels, vooral bij toepassing van bindmiddelen met een van conventioneel wegenbouwbitumen afwijkende rheologie, rijst de vraag of geldende eisen ten aanzien van asfaltmengseleigenschappen en het bitumen zelf (denk aan: Marshallstijfheid, penetratie, verwekingstemperatuur, enz.) toepasbaar blijven (en een onveranderde betekenis hebben). Om dit te verduidelijken: door polymeermodificatie neemt de Marshallstijfheid gemakkelijk met een factor 3 toe vergeleken met hetzelfde asfalbetonmengsel met gewone 40/60 of 70/100 bitumen. De geldende eisen voor de Marshalleigenschappen van standaardasfaltbetonmengsels kunnen dus niet op polymeergemodificeerde asfaltbetonmengsels worden toegepast. De auteur is van mening dat het noodzakelijk is, om innovatie in de wegenbouwsector te kunnen versnellen, asfaltmengsels te karakteriseren en hun gedrag te specificeren op basis van hun functionele eigenschappen. De beoordeling van de constructieve waarde op basis van mechanische eigenschappen die voor het ontwerp van de verharding relevant zijn, moet tot alle soorten mengsels worden uitgebreid en niet tot de asfaltbetonmengsels worden beperkt Uitvoeringsrisico s of vermeende risico s De kwaliteit van asfaltverhardingen wordt gemaakt in het werk. Daarbij zijn aspecten als tijdsdruk, nachtwerk, transportafstand, files en weersomstandigheden van invloed. Bij het ontwerpen van de materialen kan moeilijk in detail met de uitvoeringsomstandigheden rekening gehouden worden. Bij acceptatie en implementatie van grote nieuwe concepten, zoals bijvoorbeeld de uitvoering van het totale hoofdwegennet met zeer open asfaltdeklagen in plaats van met dichte deklagen, is het uiteraard geen punt van discussie een goed beeld te krijgen van de uitvoeringsrisico s. Echter, de vraag dient ook gesteld te worden, of bij het onderzoek naar de uitvoeringsrisico s niet een meer genuanceerde benadering te overwegen is. Dit, omdat voor relatief kleine modificaties de implementatietijden zeer lang kunnen zijn. Bijvoorbeeld, jarenlang kon de economische meerwaarde van polymeermodificatie van zeer open asfalt niet door praktijktesten (proefvakken) worden aangetoond onder meer proefvakken zeer open asfalt in de ringweg A10, aangelegd in 1989 (DWW-1). De meerwaarde blijkt er wel te zijn (zie par. 3.5). Nog een voorbeeld: de tijd die het kostte om aan te tonen, dat de weerstand tegen 6
7 rafeling van zeer open asfalt door 1% meer bitumen wordt verbeterd. Dergelijke relatief kleine maar daarom niet onbelangrijke innovaties kunnen dus zeer lange implementatietijden vergen. Soms zijn deze het gevolg van falende praktijktesten. De opbrengsten van de gehanteerde onderzoeksmethode rechtvaardigen niet de inspanningen die marktpartijen hiervoor opbrengen. Anderzijds kan bij de beoordeling van de uitvoeringsrisico s wellicht meer rekening worden gehouden met deze risico s in verhouding tot de verliezen op het beheer en onderhoud van het wegennet, die ontstaan door de lange implementatietijden. Kortom, wellicht worden uitvoeringsrisico s soms door Rijkswaterstaat overschat en is het te overwegen relatief kleine materiaalmodificaties aan een minder zwaar acceptatietraject te onderwerpen. Wellicht is het te overwegen uitvoeringsrisico s alleen op verzoek van de aanvrager te onderzoeken Zeggingskracht van laboratoriumproeven Laboratoriumproeven ter bepaling van de ontwerpeigenschappen (materiaaleigenschappen) van bitumineuze materialen zijn ontwikkeld om de overgang van samenstellingsspecificaties naar functionele specificaties mogelijk te maken. De zeggingskracht van asfalteigenschappen en laboratoriumproeven voor asfalt wordt betwijfeld. De levensduur van een asfaltverharding is niet te voorspellen op basis van laboratoriumonderzoek. Dat ligt niet aan de proeven maar heeft andere oorzaken, die hierboven reeds werden aangegeven. Een voorbeeld. Rheometrisch onderzoek wijst onveranderlijk uit (INTRON-1), dat van polymeerbitumen het lage-temperatuurgedrag en het hoge-temperatuurgedrag in het domein van gebruikstemperaturen (-20 C.. 60 C) verbeterd zijn. Dit komt tot uitdrukking, doordat in het lage-temperatuurgebied (< 15 C) de stijfheid lager is dit betekent dat het bitumen (en het asfalt) minder bros en scheurgevoelig is- en in het hoge-temperatuurgebied (> 15 C) de stijfheid hoger is dit betekent dat het bitumen minder snel verweekt en dat het asfalt een verhoogde weerstand tegen vervorming bezit. Verbeterde bitumeneigenschappen betekenen niet automatisch dat de levensduur van de asfaltdeklaag in de praktijk wordt verlengd. Hierboven werd al genoemd dat jarenlang de meerwaarde van polymeermodificatie door praktijktesten niet aangetoond kon worden. Er waren daarnaast wel positieve ervaringen. Het Wegendistrict Rijnmond paste op bruggen in zwaar belaste wegen in het Europoortgebied uitsluitend polymeergemodificeerd dicht asfaltbeton toe vanwege de verhoogde weerstand tegen spoorvorming. De Bouwdienst Rijkswaterstaat verkoos polymeergemodificeerd gietasfalt op stalen bruggen boven nietgemodificeerd gietasfalt vanwege de verhoogde weerstand tegen spoorvorming (Van Vliet et al. 2000). Gebleken is (DWW-2), dat polymeergemodificeerd zeer open asfalt langer meegaat op stalen bruggen. De in 1989 op de Van Brienenoordbrug aangelegde zeer open asfaltdeklaag met polymeermodificatie ging 8 jaar mee. Dit is bijzonder, omdat normaal zeer open asfaltdeklagen niet op stalen bruggen worden toegepast vanwege de beweeglijkheid van deze bruggen. Tenslotte, na aanvankelijke negatieve ervaringen met conventioneel zeer open asfalt bleek polymeergemodificeerd zeer open asfalt in lussen met korte boogstraal (wringend verkeer) van de zeer zwaar belaste knooppunten Oudenrijn en Lunetten ten minste 7 jaar onderhoudsvrij (en volgens de meerjarenverhardingsplanning 12 jaar) mee te kunnen gaan (DWW-3). Met de verbeterde eigenschappen van polymeerbitumen kunnen dus wel degelijk langere levensduren van asfalt in de praktijk gerealiseerd worden, met name ook onder zeer zware belastingsomstandigheden. Een 1:1 voorspellende relatie tussen levensduur in de praktijk en 7
8 eigenschappen in het laboratorium is echter (uiteraard) niet te geven. Het gedrag van bitumen en asfalt is temperatuur- en frequentie- en spanningsafhankelijk. Voor bitumen is het goed mogelijk het temperatuur- en frequentieafhankelijke gedrag te bepalen. Voor asfalt is het niet doenlijk en veel te kostbaar om het volledige temperatuur-, frequentie- en spanningsafhankelijke gedrag te bepalen. Inderdaad, de zeggingskracht van laboratoriumproeven is hierdoor beperkt. 4. Discussie en conclusies Het bedrijfsleven is goed zelf in staat te beoordelen of een innovatief wegenbouwproduct een maatschappelijke en/of economische meerwaarde heeft. Aannemers nemen risico s op de garantielevensduren van asfaltverhardingen, die Rijkswaterstaat als opdrachtgever vraagt. Echter, de opdrachtgever bepaalt de materiaalkeuze en dwingt toepassing van bekende, conventionele materialen af. Dit is niet bevorderlijk voor innovatie. De aannemer kan alternatief inschrijven. Hij moet dan de meerwaarde van zijn product aantonen. Het aantoonproces is ontmoedigend, omdat op basis van praktijktesten (proefvakken) de economische meerwaarde aangetoond moet worden. Door de duur van het aantoonproces ziet de productontwikkelaar veelal geen return on investment. Voor innovatie op het gebied van bitumineuze materialen ten behoeve van de wegenbouw is het mogelijk bevorderlijk als Rijkswaterstaat als opdrachtgever zich zou beperken tot het inkopen van functionaliteiten en de materiaalkeuze aan de opdrachtnemer zou overlaten. De eis die Rijkswaterstaat stelt om de economische meerwaarde van een nieuw, innovatief wegenbouwproduct aan te tonen, is een onvervulbare eis, behalve op basis van praktijktesten (proefvakken). Het aantonen van de economische meerwaarde van nieuwe, innovatieve wegenbouwproducten als toelatingseis voor de markt lijkt niet altijd nodig, met name bij relatief kleine modificaties waarmee bescheiden uitvoeringsrisico s gemoeid zijn, omdat deze producten, wanneer ze geen economische meerwaarde hebben, zichzelf uit de markt prijzen. Bij de verschuiving van de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het geleverd product hoort ook een aangepaste risicoperceptie: Het is wellicht bevorderlijk voor innovatie als in het kader van onderzoekstrajecten die moeten leiden tot acceptatie en implementatie van een innovatief wegenbouwproduct, uitvoeringsrisico s alleen nog op verzoek van de aanvrager hoeven te worden onderzocht. Het is daarnaast gewenst dat risico s kunnen worden gekwantificeerd. Innovatie in de wegenbouw ondervindt belemmeringen door het ontbreken van een geschikt beoordelingsinstrumentarium: analytische asfaltverhardingsontwerpmethoden, functionele asfaltmengselontwerpmethoden en wellicht een modelmatige benadering van de veiligheids- /ontwerprisico s en uitvoeringsrisico s. De verdere ontwikkeling hiervan verdient een hoge prioriteit. De opdrachtgever heeft hierbij een eigen verantwoordelijkheid. Het is aan te bevelen om modificaties van genormeerde productsoorten, te weten die volgens NEN-EN t/m 7, niet langer aan een zwaar acceptatietraject te onderwerpen. 8
9 Referenties DWW-1 (2002): Gaat gemodificeerd ZOAB langer mee??, Dienst Weg- en Waterbouwkunde, Rijkswaterstaat, rapport DWW DWW-2 (2006): Advies inzake de in 2006 aan te brengen asfaltverharding op de Van Brienenoordbrug, Dienst Weg- en Waterbouwkunde, Rijkswaterstaat, rapport DWW DWW-3 (2006): Evaluatie van ZOAB op knooppunten, Dienst Weg- en Waterbouwkunde, Rijkswaterstaat, rapport DWW EIM (2005): De meest innovatieve sector van Nederland, ranglijst van 58 sectoren, EIM Onderzoek voor bedrijf en beleid, augustus INTRON-1: Molenaar J.M.M., Klarenaar W.H.M. (2008): Bitumenkarakterisering, elders in dit Verslag van de Infradagen RWS-1: Rijkswaterstaat en innovaties: spelregels. RWS (2004): Rijkswaterstaat, ondernemingsplan Van Vliet D.A., Boersema G.T.M., Engbers G. (2000): Gietasfalt op stalen brugdekken, een zorg of een zegen, CROW Wegbouwkundige Werkdagen 2000, deel 1,
Leidraad voor de beoordeling van de waterdichtheid van asfaltverhardingen op kunstwerken (beton en staal)
IR-N-05.023 Leidraad voor de beoordeling van de waterdichtheid van asfaltverhardingen op kunstwerken (beton en staal) 1 Onderwerp en toepassingsgebied Deze leidraad is bedoeld voor opdrachtgevers en opdrachtnemers
Nadere informatieTOELICHTING ASFALTMENGSELS VOLGENS STANDAARD 2005 WIJZIGING MEI 2008
TOELICHTING ASFALTMENGSELS VOLGENS STANDAARD 2005 WIJZIGING MEI 200 Als gevolg van een wettelijke maatregel is de Europese Construction Products Directive CPD (Richtlijn Bouwproducten) van kracht in Nederland.
Nadere informatie-markering asfalt en Europese asfaltnormen
Asfaltontwikkelingen, Infratech -markering asfalt en Europese asfaltnormen Wim Rollfs of Roelofs, Wegbouwkundig adviseur, Materiaaldienst (DIVV), gemeente Amsterdam Asfaltontwikkelingen 1 -markering asfalt
Nadere informatieWehner/Schulze proef als methode voor de bepaling van de aanvangsremvertraging.
Wehner/Schulze proef als methode voor de bepaling van de aanvangsremvertraging. P.M. Kuijper, D. van Vliet, J.L.M. Voskuilen Rijkswaterstaat, Dienst Verkeer en Scheepvaart Samenvatting Door een aantal
Nadere informatieVolumetrie = levensduur: IVO-SMA en de Standaard 2015
Volumetrie = levensduur: IVO-SMA en de Standaard 2015 Ing. Jan Willem Venendaal BAM Wegen bv Rémy van den Beemt BAM Wegen bv Samenvatting Steenmastiekasfalt ontleent zijn duurzaamheid aan het hoge mastiekgehalte
Nadere informatiewatleverthet op Arian de Bondt Ooms Avenhorn Groep bv
watleverthet op Arian de Bondt Ooms Avenhorn Groep bv Overzicht presentatie Inleiding Het grotere geheel van CE in onze branche Status CE-asfaltspecie anno 2009 Wat rest ons nog? Indirect nut van CE /
Nadere informatiePenTack. Preventief asfaltonderhoud. Duurzaam. 60% Kostenbesparing. Snel & efficiënt. Milieuvriendelijk. Voor alle soorten asfalt
PenTack Duurzaam 60% Kostenbesparing Snel & efficiënt Milieuvriendelijk Voor alle soorten asfalt Preventief asfaltonderhoud Bewezen oplossingen voor onderhoud van asfaltverhardingen Bitumen aan de oppervlakte
Nadere informatieMeer informatie over asfalt, voor- en nadelen kan u raadplegen op onze partnersite:
Wegen, opritten, parkings in asfalt Op volgende pagina een korte samenvatting vanwege het Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw aangaande de soorten asfalt, de samenstelling van asfaltverhardingen, de verwerking
Nadere informatieIPG-advies Toepassing Tweelaags ZOAB op het Nederlandse hoofdwegennet
Ministerie van Verkeer en Waterstaat opq IPG-advies Toepassing Tweelaags ZOAB op het Nederlandse hoofdwegennet Deel 1: Advies DWW-2005-030 Ministerie van Verkeer en Waterstaat opq.......................................................................................
Nadere informatieZIN EN ONZIN HERGEBRUIK POLYMEERGEMODIFICEERD ASFALT
Postbus 1 Tel 0229 547700 1633 ZG Avenhorn Fax 0229 547701 www.ooms.nl/rd Research & Development publicatie ir. C.P. Plug dr.ir. A.H. de Bondt ZIN EN ONZIN HERGEBRUIK POLYMEERGEMODIFICEERD ASFALT CROW
Nadere informatieNieuwe asfaltnormen en CE markering ir. Jan van der Zwan
Nieuwe asfaltnormen en CE ir. Jan van der Zwan Inhoud Achtergronden CE Rol van CE in publiekrechtelijke en privaatrechtelijke regelgeving Rol van CE en kwaliteitsborging in contracten Het lastige spel.
Nadere informatie30% CO 2 & energiereductie
Het innovatieve asfaltmengsel voor een schoon milieu 30% CO 2 & energiereductie Laag Energie AsfaltBeton De groene kant van asfalt Duurzaam asfalt dat net zo lang meegaat en even ongevoelig is voor wegschade
Nadere informatieMonitoring dunne geluidreducerende asfaltdeklagen
Monitoring dunne geluidreducerende asfaltdeklagen R.J. Dekkers KWS Infra B.V. ir. J.H. Dijkink KWS Infra B.V. drs. ing. C.C. Tollenaar M+P raadgevende ingenieurs Samenvatting KWS heeft ruim tien jaar ervaring
Nadere informatieAanvangstroefheid en andere aspecten van duurzamere ZOAB
Aanvangstroefheid en andere aspecten van duurzamere ZOAB M.S. Sule J.L.M. Voskuilen Rijkswaterstaat, Dienst Weg- en Waterbouwkunde Samenvatting In eerder onderzoek zijn ZOAB 0/16 proefvakken aangelegd
Nadere informatieAsfalt op brugdekken. Jacob Groenendijk Ook namens Jan Voskuilen (RWS-DVS) en Paul Spencer (RWS-DI) Infradagen 2012
Asfalt op brugdekken Jacob Groenendijk Ook namens Jan Voskuilen (RWS-DVS) en Paul Spencer (RWS-DI) Infradagen 2012 [Heijmans/RWS] Inhoud RWS Richtlijn Eisen Waterdichtheid Oplossingen RWS RTD 1009:2012
Nadere informatiePartners in Public Business
Partners in Public Business Richard van Breukelen CFO Rijkswaterstaat 12 juni 2008 Wat doet Rijkswaterstaat? Rijkswaterstaat is de uitvoeringsorganisatie van Verkeer en Waterstaat en werkt aan: - Vlot
Nadere informatieClassificatie van asfaltmengsels met behulp van de RSAT proef
Classificatie van asfaltmengsels met behulp van de RSAT proef J.M. Hartjes Breijn BV, Wegbouwkunde J.L.M. Voskuilen Rijkswaterstaat, Dienst Verkeer en Scheepvaart Samenvatting Sinds 1998 wordt de RSAT
Nadere informatieMinisterie van Infrastructuur en Milieu. Duurzaamheid. Ervaringen van een Rijkswaterstaat medewerker. Harald Versteeg Programmamanager RWS Duurzaam
Duurzaamheid Ervaringen van een Rijkswaterstaat medewerker Harald Versteeg Programmamanager RWS Duurzaam Duurzaamheid maatschapelijke meerwaarde leveren PPP samenhang (met alle maatschappelijke doelen)
Nadere informatieDe resultaten van Type Tests toegepast in contracten: een technisch correcte invulling met VEROAD-XL
De resultaten van Type Tests toegepast in contracten: een technisch correcte invulling met VEROAD-XL Dr. P.C. Hopman, Dr. Ir. C.A.P.M van Gurp KOAC NPC Samenvatting Met de introductie van CE-markering,
Nadere informatieIntroductie Buro Aardevol
Introductie Buro Aardevol Wegbouwkundig onderzoek en advies Projectmanagement Duurzaamheidsinvulling en advisering Milieukundig asfalt- en funderingsonderzoek Werkvoorbereiding Directievoering en toezicht
Nadere informatieStellingen voor bij de koffie
Stellingen voor bij de koffie 1. Voordeel van GDAD met korte levensduur: Voor onderhoud van een slecht uitziende deklaag is wel geld te krijgen, voor structurele versterking niet SilentRoads symposium
Nadere informatieRichtlijn Asfaltverharding op Kunstwerken
Richtlijn Asfaltverharding op Kunstwerken Jacob Groenendijk KOAC-NPC Paul Spencer RWS Dienst Infrastructuur Jan Voskuilen RWS Dienst Verkeer en Scheepvaart Samenvatting Binnen de nieuwe wijze van contracteren
Nadere informatieFUNCTIONEEL VERIFIËREN
21 september 2017 1 6 Functioneel Verifiëren houdt in dat op basis van functionele proeven op het asfalt na verwerking wordt beoordeeld of het geleverde product, binnen nader te stellen toleranties, voldoet
Nadere informatieOnderzoek naar vloeistofdichte asfaltconstructies - ervaringen met een praktijkgeval -
Onderzoek naar vloeistofdichte asfaltconstructies - ervaringen met een praktijkgeval - Kortschrift opgesteld voor: Wegbouwkundige Werkdagen 2002 Te Doorwerth, Nederland 12 en 13 juni 2002 Onderzoek naar
Nadere informatieSpoorvormingsgevoeligheid LinTrack - SMA verklaard
Spoorvormingsgevoeligheid LinTrack - SMA verklaard M. Surie Hogeschool van Rotterdam A. E. van Dommelen Rijkswaterstaat, Dienst Weg- en Waterbouwkunde J.L.M. Voskuilen Rijkswaterstaat, Dienst Weg- en Waterbouwkunde
Nadere informatieTrends, bedreigingen en kansen in de wegenbouw
Trends, bedreigingen en kansen in de wegenbouw Dr.ir. A.H. de Bondt Ooms Civiel bv CROW-infradagen, 22 mei 2012 te Papendal Overzicht presentatie Inleiding Maatschappelijke wensen Marktsituatie Integraal
Nadere informatiePrijsvraag Stille Duurzame Voegovergangen
Prijsvraag Stille Duurzame Voegovergangen Jan Voskuilen en WillemJan van Vliet Rijkswaterstaat, Dienst Verkeer en Scheepvaart Symposium Voegovergangen en Opleggingen Inhoud Achtergrondinfo Waarom deze
Nadere informatieFundamentele testen op asfalt Dr. A. Vanelstraete
Fundamentele testen op asfalt Dr. A. Vanelstraete Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw Recente evolutie in de standaardbestekken Asfaltbeton volgens de fundamentele methode: Minder eisen op de materialen,
Nadere informatieCivieltechnische aspecten van duurzaamheid. Robbert Naus Dura Vermeer Infrastructuur BV. SilentRoads symposium 22 mei
Civieltechnische aspecten van duurzaamheid Robbert Naus Dura Vermeer Infrastructuur BV SilentRoads symposium 22 mei 2007 1 Waar blijft het geluid nadat het geklonken heeft Bert Schierbeek SilentRoads symposium
Nadere informatieWegbouwkunde in Nederland: het recht van de sterkste?
Wegbouwkunde in Nederland: het recht van de sterkste? ir. B.W. Sluer BAM Wegen B.V. Samenvatting Op 1 maart 2008 is de Europese Regelgeving voor asfalt ingevoerd. Nederland heeft gekozen voor de functionele
Nadere informatieDr.ir. Jacob Groenendijk KOAC-NPC
Stille wegdekken: de praktijkervaringen van de afgelopen 10 jaar Dr.ir. Jacob Groenendijk KOAC-NPC Stil wegdek en actieplannen: 21 februari 2008 1 Inhoud Overzicht van wegdektypen Wat kun je wel en niet
Nadere informatieSTANDAARD RAW BEPALINGEN 2015 HOOFDSTUK ASFALTVERHARDINGEN
STANDAARD RAW BEPALINGEN 2015 HOOFDSTUK ASFALTVERHARDINGEN JAN STIGTER KOAC-NPC TECHNOLOGENDAGEN 2014 2014 1 ONDERWERPEN Wijziging hoofdstuknummer in 81.2 Diverse kleine tekstuele wijzigingen Wijzigingen
Nadere informatieValidatie niet-standaard asfaltmengsels
Validatie niet-standaard asfaltmengsels Rob Hofman, Jan Voskuilen, Peter The Rijkswaterstaat Pieter Nijsten Arcadis Samenvatting In Rijkswaterstaat (RWS) werken mogen alleen gevalideerde asfaltmengsels
Nadere informatieAkoestische achteruitgang stille wegdekken afhankelijk van verkeersintensiteit!!
Akoestische achteruitgang stille wegdekken afhankelijk van verkeersintensiteit!! Christiaan Tollenaar M+P Leo Visser Provincie Noord-Holland Samenvatting Dat stil asfalt na verloop van tijd steeds meer
Nadere informatieDe toegevoegde waarde van eindige elementenanalyses in de wegenbouw
De toegevoegde waarde van eindige elementenanalyses in de wegenbouw ir. W.T. van Bijsterveld Ooms Nederland Holding bv dr.ir. A.H. de Bondt Ooms Nederland Holding bv Samenvatting Eindige elementenanalyses
Nadere informatieConsequenties van de functionele CE-markering voor het dimensioneren van asfaltverhardingen
Consequenties van de functionele CE-markering voor het dimensioneren van asfaltverhardingen ir. B.W. Sluer, dr.ir. M.M.J. Jacobs BAM Wegen B.V. Samenvatting Het ontwerpen van asfaltverhardingen is in Nederland
Nadere informatieVoorwoord en ontwikkeling BCTR. Aaldert de Vrieze / Harko Groot InVra plus
Voorwoord en ontwikkeling BCTR Aaldert de Vrieze / Harko Groot InVra plus Uitdagingen Op laboratoriumschaal schuimbitumen mengsels maken. Niet alleen een basis gestabiliseerde fundering laag maar een vervanger
Nadere informatieFunctioneel aanbesteden van Wegonderhoud op basis van prijs/kwaliteit
Functioneel aanbesteden van Wegonderhoud op basis van prijs/kwaliteit H.L. ter Huerne - Universiteit Twente, G.W.J. Waanders - Provincie Overijssel, F. Tolman - KOAC - NPC Aandachtsgebied Universiteit
Nadere informatieEsha Infra Solutions. De totaaloplossing voor weg- en waterbouw. Aanleg. Onderhoud. Afdichting. Duurzaam. Innovatie
Esha Infra Solutions Aanleg Onderhoud Afdichting Duurzaam Innovatie De totaaloplossing voor weg- en waterbouw Innovatie in wegen waterbouw Esha Infra Solutions biedt een totaalpakket van producten en diensten
Nadere informatieGeluid: wat mag je verwachten gedurende de hele levensduur. ing. Ronald van Loon M+P raadgevende ingenieurs
Geluid: wat mag je verwachten gedurende de hele levensduur ing. Ronald van Loon M+P raadgevende ingenieurs Stil wegdek en actieplannen: 21 februari 2008 1 Onderwerpen inzichten en gegevens uit verschillende
Nadere informatieW-DWW-98034. Toepassing van een op volumetrie gebaseerde mengselontwerpmethode. Jan Voskuilen 1 en Gerrit Westera 2
W-DWW-98034 Toepassing van een op volumetrie gebaseerde mengselontwerpmethode. Jan Voskuilen 1 en Gerrit Westera 2 ' Dienst Weg- en Waterbouwkunde, Rijkswaterstaat Postbus 5044, 2600 GA Delft 1 KOAC WMD,
Nadere informatieGebr. van Kessel. Speciale Technieken en Producten. Projectomschrijving Geluidsarme en duurzame voegovergangen: KLK BITUVOEG
1 Gebr. van Kessel Speciale Technieken en Producten Projectomschrijving Geluidsarme en duurzame voegovergangen: KLK BITUVOEG 2 Colofon Auteur Verificatie Autorisatie HH Project KLK Bituvoeg Datum 8 november
Nadere informatieRendabel ontwikkelen door opdrachtgeversrol anders in te vullen
Rendabel ontwikkelen door opdrachtgeversrol anders in te vullen Nieuwe invulling opdrachtgeversrol reduceert stichtingskosten en lifecycle costs en leidt tot het verdwijnen van de onrendabele top 1 Traditionele
Nadere informatieResearch & Development publicatie. Sandra Erkens Rijkswaterstaat en Technische Universiteit Delft. Jan Stigter Boskalis. Berwich Sluer Boskalis
Postbus 1 Tel 0229 547700 1633 ZG Avenhorn Fax 0229 547701 www.ooms.nl/rd Research & Development publicatie Sandra Erkens Rijkswaterstaat en Technische Universiteit Delft Jan Stigter Boskalis Berwich Sluer
Nadere informatieGewijzigde Aanbestedingswet: ruimte voor innovatie. Sprekers: Floris den Boer en Henk Wijnen
Gewijzigde Aanbestedingswet: ruimte voor innovatie Datum: 30 mei 2016 Sprekers: Floris den Boer en Henk Wijnen Inhoudsopgave Reacties op gewijzigde Aanbestedingswet 2012 Innovatiegericht inkopen Concurrentiegerichte
Nadere informatieLaboratoriumbeproevingen asfalt
Laboratoriumbeproevingen asfalt Bouwstofanalyse / gradering Asfalt bestaat uit verschillende componenten, zoals vulstof, zand, steenslag en bitumen. Voordat asfalt geproduceerd kan worden, moeten de verschillende
Nadere informatieFunctioneel verifiëren asfaltverhardingen
Functioneel verifiëren asfaltverhardingen Berwich Sluer Boskalis Nederland BV Jan Stigter, Boskalis Nederland BV Samenvatting Nederland heeft bij de invoering van CE-markering voor asfalt gekozen voor
Nadere informatieBitumenkarakterisering
Bitumenkarakterisering J.M.M. Molenaar, W.H.M. Klarenaar INTRON Samenvatting Door het empirisch karakter en de onvolledigheid van bitumenspecificaties (en bouwstoffenspecificaties in het algemeen) lopen
Nadere informatieVernieuwers in infrastructuur. Vernieuwers in infrastructuur
Innovaties Reef Infra Bijeenkomst innovatie/duurzaamheid in wegaanleg en onderhoud, Provincie Overijssel Gerrit Jan Kerkdijk Zwolle 30 oktober 2013 Tendensen in de markt Afname investerings- en onderhoudsbudgetten
Nadere informatieStil Stiller? : Ruim 10 jaar stille wegdekken provincie Gelderland. Harco Kersten Provincie Gelderland; Afdeling Uitvoering werken
Stil Stiller? : Ruim 10 jaar stille wegdekken provincie Gelderland Harco Kersten Provincie Gelderland; Afdeling Uitvoering werken Inhoud presentatie: - Gelderland in vogelvlucht - Eerste stille wegdekken
Nadere informatieKeuzes maken bij de aanleg van geluidarme wegverhardingen. Frits Stas en Jacob Groenendijk KOAC NPC
Keuzes maken bij de aanleg van geluidarme wegverhardingen Frits Stas en Jacob Groenendijk KOAC NPC Keuzes Wel / niet geluidsarm wegdek? Hoeveel geluidreductie? Welk geluidsarm wegdek? Hoe/wanneer aanleg?
Nadere informatieDeelhoofdstuk 31.2 Asfaltverhardingen
Deelhoofdstuk 31.2 Asfaltverhardingen Actualisering juli 2010 Vastgestelde tekst uitgave 11 november 2010 CROW is het nationale kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte.
Nadere informatieAsfaltontwikkelingen
Programma Asfaltontwikkelingen 15 januari 2009 Hein Boomars VBW-Asfalt Asfaltontwikkelingen 1 Programma voor de pauze 14.00 uur Opening Hein Boomars - VBW-Asfalt 14.15 uur CE markeringen en Europese Asfaltnormen
Nadere informatieInnovatiebudget Sociaal Domein regio Arnhem
Innovatiebudget Sociaal Domein regio Arnhem Eind juli is de eerste ronde afgerond voor de besteding van het regionale Innovatiebudget Sociaal Domein. In deze ronde is niet het volledige beschikbare budget
Nadere informatieImpact Cloud computing
Impact Cloud computing op de Nederlandse zakelijke markt De impact van Cloud Computing op de Nederlandse zakelijke markt De economische omstandigheden zijn uitdagend. Nederland is en bedrijven informatietechnologie
Nadere informatieVan pilot naar grootschalige toepassing
Van pilot naar grootschalige toepassing de meerwaarde van een collectief wegingskader Infra Innovatie netwerk Kwartaalbijeenkomst 8 maart 2018 Van pilot naar grootschalige toepassing de meerwaarde van
Nadere informatieBESTEKSEISEN DUNNE GELUIDREDUCERENDE ASFALTDEKLAGEN
Postbus 1 Tel 0229 547700 1633 ZG Avenhorn Fax 0229 547701 www.ooms.nl/onderzoek Research & Development publicatie Evert de Jong Gerbert van Bochove Rudi Dekkers Hans Schottert Rardy Schunselaar BESTEKSEISEN
Nadere informatieRisico s D&C, aannemerservaringen
Risico s D&C, aannemerservaringen Robbert Naus, Dura Vermeer Asfaltontwikkelingen 1 Inhoud Inleiding risicoanalyse Uniforme methodiek Ervaringen Conclusies en aanbevelingen Asfaltontwikkelingen 2 Inleiding
Nadere informatieEnkelvoudige stalen voegovergangsconstructies in nieuwe kunstwerken
Enkelvoudige stalen voegovergangsconstructies in nieuwe kunstwerken 17 juni 2015 Dirk Andeweg (Brabotech) Klaus Ueckert (Maurer Söhne) Frank van Beek (Rijkswaterstaat GPO) Arno Leegwater (Smits Neuchâtel
Nadere informatieInnovatiebudget Sociaal Domein gemeente Arnhem
Innovatiebudget Sociaal Domein gemeente Arnhem Eind juli is de eerste ronde afgerond voor de besteding van het regionale Innovatiebudget Sociaal Domein. In deze ronde is niet het volledige beschikbare
Nadere informatieNBD Geluideisen aan Voegovergangen
NBD 00401 Geluideisen aan Voegovergangen Van Leidraad in 2006 naar norm in 2010 WillemJan van Vliet Adviseur geluidmaatregelen Dienst Verkeer en Scheepvaart Introductie Lawaaiige voegovergangen (geluidpieken)
Nadere informatieAkoestische duurzaamheid stille wegdekken
Akoestische duurzaamheid stille wegdekken JH Dijkink, KP Wilms KWS Infra bv afd. Business Development RCL van Loon M+P raadgevende ingenieurs, vakgroep Transport en Infrastructuur Samenvatting Dunne geluidreducerende
Nadere informatieGeluid, wegdekken en gezondheid
Geluid, wegdekken en gezondheid Reconstructie Parallel Boulevard Noordwijk Bert Peeters (M+P) 12 APRIL 2018 PA N D AV E R B L I J F - R H E N E N Parallel Boulevard Noordwijk 2 Parallel Boulevard Noordwijk
Nadere informatieWaar komen Swung en assetmanagement elkaar tegen?
M+P MBBM groep www.mp.nl Mensen met oplossingen Waar komen Swung en assetmanagement elkaar tegen? GTL 2016 Jan Hooghwerff Wout Schwanen M+P 2 Aanleiding 3 Onderwerpen Aanleiding Assetmanagement: wat is
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Het tablet is om vele redenen een populaire toedieningsvorm van geneesmiddelen. Het gebruikersgemak en het gemak waarmee ze grootschalig kunnen worden geproduceerd zijn slechts twee van de
Nadere informatieInvloed van het type vulstof op de eigenschappen van asfaltmengsels
Invloed van het type vulstof op de eigenschappen van asfaltmengsels Salil Mohan KWS Infra bv Alex v.d. Wall KWS Infra bv Samenvatting Al lange tijd wordt er in de praktijk gestreefd naar het toepassen
Nadere informatieStandaard RAW Bepalingen Errata (Gepubliceerd 01 maart 2016)
Standaard RAW Bepalingen 2015 (Gepubliceerd 01 maart 2016) Woord vooraf In dit is een aantal correcties op de Standaard 2015 opgenomen. Deze correcties hebben betrekking op fouten die ondanks de zorg die
Nadere informatieWOW. Overbelading onderbelicht?
WOW Overbelading onderbelicht? Wat is overbelading? Te zware lading Verkeerde belading Te hoge aslasten Het is maar net wat je onder overbelading verstaat September 2015 Overbelading, onderbelicht? 2 Overbelading
Nadere informatie10 jaar Monitoring A12 demonstratie van perpetual pavement in asfalt
10 jaar Monitoring A12 demonstratie van perpetual pavement in asfalt Evert de Jong VBW-Asfalt Frits Stas Grontmij (voorheen VBW-Asfalt) Samenvatting De renovatie en verbreding van de zuidbaan van de A12
Nadere informatieDemonstratievak LEAB-PA+ Laag Energie Asfalt voor deklagen
Demonstratievak LEAB-PA+ Laag Energie Asfalt voor deklagen M.L.M. Sprenger werkzaam bij BAM Wegen bv C.M.A. van den Beemt werkzaam bij BAM Wegen bv Samenvatting Na de succesvolle introductie van Laag Energie
Nadere informatieAanbesteden voor dummies. 24 november 2011 Seth van der Wielen Adviesburo De Meent b.v
Aanbesteden voor dummies 24 november 2011 Seth van der Wielen Adviesburo De Meent b.v 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Aanbestedingsvormen 3. Contractvormen 4. Zorg voor een goede opdrachtnemer 5. Vraag
Nadere informatieHoe RWS omgaat met niet-standaard asfaltmengsels
Hoe RWS omgaat met niet-standaard asfaltmengsels Dave van Vliet, n Voskuilen Rijkswaterstaat, Dienst Verkeer en Scheepvaart Samenvatting Sinds 1 maart 2008 zijn de CEN normen voor asfalt in Nederland van
Nadere informatieAsfalt voor zwaar belaste verhardingen. Eric Van den Kerkhof Johan Trigallez Colas Belgium
Asfalt voor zwaar belaste verhardingen Eric Van den Kerkhof Johan Trigallez Colas Belgium Asfalt voor zwaar belaste verhardingen Inleiding Soorten spoorvorming in asfalt Oplossingen voor KWS-verhardingen
Nadere informatieRichtlijn omgaan met vrijkomend asfalt --Adviesbureau en laboratorium--
Richtlijn omgaan met vrijkomend asfalt --Adviesbureau en laboratorium-- CROW-publicatie 210: 2014 Ir. Nico van den Berg Februari 2014 Wat betekent de nieuwe publicatie voor het adviesbureau en laboratorium?
Nadere informatiebij HTM Bas van der Linden 6 juni 2005
Welkom bij HTM Bas van der Linden 6 juni 2005 Rail in the city De visie van HTM - HTM is onderdeel van de samenleving in de stad - Veilig reizen voor klanten en veilige werkomstandigheden - Doorbreken
Nadere informatie10 jaar Monitoring A12 Meten en monitoren
10 jaar Monitoring A12 Meten en monitoren R.J. Dekkers KOAC NPC ir. D. van der Ven KOAC NPC Samenvatting Op het gedeelte van de zwaarbelaste rijksweg A12, gelegen tussen Lunetten en Bunnik, zijn van 1997
Nadere informatieSamenvatting, conclusies en discussie
Hoofdstuk 6 Samenvatting, conclusies en discussie Inleiding Het doel van het onderzoek is vast te stellen hoe de kinderen (10 14 jaar) met coeliakie functioneren in het dagelijks leven en wat hun kwaliteit
Nadere informatieNiet gescheiden hergebruik gemodificeerd asfalt - invloed op reologische eigenschappen van het bitumen -
Niet gescheiden hergebruik gemodificeerd asfalt - invloed op reologische eigenschappen van het bitumen - Kortschrift opgesteld voor: Wegbouwkundige W erkdagen 2002 Te Doorwerth, Nederland 12 en 13 juni
Nadere informatieDuurzaamheid bij RWS. Van visie naar praktijk. Annette Augustijn. Symposium Duurzame Infrastructuur 28 april 2011, Woerden
Ministerie van Infrastructuur en Milieu Duurzaamheid bij RWS Van visie naar praktijk Symposium Duurzame Infrastructuur 28 april 2011, Woerden Annette Augustijn Programmadirecteur Duurzaam RWS 28 april
Nadere informatieMKB-ondernemers met oog voor de toekomst
M200803 MKB-ondernemers met oog voor de toekomst Bedrijfsstrategieën in het MKB drs. M. Mooibroek Zoetermeer, juli 2008 MKB-ondernemers met oog voor de toekomst Ongeveer de helft van de MKB-ondernemers
Nadere informatieHergebruik van asfalt
Hergebruik van asfalt Ervaringen Jan Voskuilen Senior adviseur verhardingen afd. GPO Inhoud Inleiding, begrippen en historie Hoeveel hergebruik mag? Uitgevoerde onderzoeken Mechanische karakterisering
Nadere informatieHet belang van hechtlagen in tweelaags asfalt constructies op orthotrope stalen brugdekken.
Het belang van hechtlagen in tweelaags asfalt constructies op orthotrope stalen brugdekken. M. Huurman Technische Universiteit Delft J. Voskuilen en P. van Dijk Rijkswaterstaat J. Molenaar Intron Samenvatting
Nadere informatieCOMPASS+, de volgende stap in het specificeren van asfaltmengsels
COMPASS+, de volgende stap in het specificeren van asfaltmengsels M.M.J. Jacobs CROW H.C. Bakker Adviesbureau Bakker A.S.M. Houtepen Gemeente Tilburg namens de CROW-werkgroep Functionele Eisen Asfaltverhardingen
Nadere informatieINFRASUCCES. LCC Tender. Het bureau voor het duurzame aanbestedingen in de bouw
INFRASUCCES LCC Tender Het bureau voor het duurzame aanbestedingen in de bouw Inhoud Duurzaam aanbesteden EMVI Rekenmodellen ikalm LCC Tender Innovatieve contracten Duurzaam aanbesteden Doel van de aanbesteding
Nadere informatieAsfalt en bitumendag 2010
Asfalt en bitumendag 2010 Eengoedof eenslechtwegdek... wie betaalt de rekening? Jacob Groenendijk met dank aan Nico van den Berg KOAC-NPC Inhoud Energieverbruik van een weg in verschillende levensstadia
Nadere informatieVolumetrisch ontwerp en bedrijfscontrole van steenskeletmengsels: een weg naar meer grip op kwaliteit!
Volumetrisch ontwerp en bedrijfscontrole van steenskeletmengsels: een weg naar meer grip op kwaliteit! Jan Voskuilen Rijkswaterstaat Mahesh Moenielal DIBEC Remy van den Beemt BAM Infra Marc Eijbersen CROW
Nadere informatieSamenvatting. Hoe wordt (vermijdbare) ziektelast geschat?
Samenvatting Hoe wordt (vermijdbare) ziektelast geschat? Een van de hoofddoelen van het milieubeleid in ons land is bijdragen aan een betere volksgezondheid. Dat kan door schadelijke invloeden te verminderen,
Nadere informatieNieuw wegdek in de stad: duurzaam en stil
Nieuw wegdek in de stad: duurzaam en stil Rudi Dekkers Senior Adviseur Business Development InfraLinQ / KWS Infra Nieuw wegdek in de stad: duurzaam en stil Presentatie: Historie stille wegdekken in de
Nadere informatieGunningscriteria en levenscyclus
Gunningscriteria en levenscyclus Beheersen van Life Cycle Costs tijdens de aanbestedingsfase Joost Bouten ( GPO) LCC in de gewijzigde aanbestedingswet Wijziging: Nieuw gunningscriterium laagste kosten
Nadere informatieLeveranciers zijn ratten De werkelijke waarde van gunningscriteria
Leveranciers zijn ratten De werkelijke waarde van gunningscriteria Even voorstellen Frank Vogelezang 2 Wikipedia Rattengedrag Rattenstreken Het spel Pixar Stdios Rattengedrag Alleen de eerste plaats telt
Nadere informatieMinisterie van Verkeer en Waterstaat. Directoraat-Ceneraal Rijkswaterstaat. Directie Oost-Nederland. Bibliotheek. Nr.
Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directoraat-Ceneraal Rijkswaterstaat Directie Oost-Nederland Bibliotheek Nr.WE1410-131/VII ON PI : ig NOTA betr. Aannames m.b.t. de ontwikkeling van de verkeersveiligheid
Nadere informatieInnoveren in Nederland: Zinvol of zinloos? Nut en noodzaak! - Kansen en bedreigingen voor BituFoam en LT-Asfalt
Innoveren in Nederland: Zinvol of zinloos? Nut en noodzaak! - Kansen en bedreigingen voor BituFoam en LT-Asfalt Derk Goos Paul Landa Nynas Belgium AB Ton Kneepkens Alfons van Woensel LT-Asfalt vof Samenvatting
Nadere informatieOppervlakbehandeling. Effectief asfaltonderhoud. Duurzaam. Snel en efficiënt. Veilig. Voordelig. Voor vrijwel elk asfalt
Oppervlakbehandeling Duurzaam Snel en efficiënt Veilig Voordelig Voor vrijwel elk asfalt Effectief asfaltonderhoud Producten en technieken die voldoen aan de eisen van nu Een is een voordelige manier om
Nadere informatieOPPERVLAKBEHANDELINGEN OP BRUGGEN EN VIADUCTEN
OPPERVLAKBEHANDELINGEN OP BRUGGEN VERBETEREN EN ONDERHOUDEN VAN - WEGVERHARDINGEN - INDUSTRIE- EN BEDRIJFSVLOEREN - VLIEGVELDVERHARDINGEN - cds-bouwbeschermingsproducten Elk brugdektype een eigen toplaag
Nadere informatieEventuele subtitel. Asfalt-Impuls
Eventuele subtitel Op weg naar een! Paul Cools Eef Uiterwijk Voorbereidingsteam WOW-dag, 5 oktober 2017 Op weg naar een! Onderhoud asfaltwegen 9 miljoen ton asfalt per jaar 100-125 per ton 1 miljard per
Nadere informatieRegionale afstemming en verkeersmodellen
Regionale afstemming en verkeersmodellen Robert Cellissen Rijkswaterstaat Noord-Brabant robert.cellissen@rws.nl Bijdrage aan het Colloquium Vervoersplanologisch Speurwerk 25 en 26 november 2010, Roermond
Nadere informatieDe Combinatiedeklaag verder verbeterd - Hoogwaardige toepassingen Combinatiedeklaag
De Combinatiedeklaag verder verbeterd - Hoogwaardige toepassingen Combinatiedeklaag Ir. C.P. Plug Ooms Nederland Holding bv Dr.ir. A.H. de Bondt Ooms Nederland Holding bv Ing. B.J. van der Woerd Multicell/Cobeton
Nadere informatieProject Energiezuinige weg verlagen rolweerstand
Project Energiezuinige weg verlagen rolweerstand 1. Inleiding De provincie Zuid-Holland stimuleert energie-reducerende innovaties die kunnen worden ingezet bij het (her)inrichten van het provinciaal wegennet.
Nadere informatieRAW1040 Bladnr. 1 van 5 Afdrukdatum:
RAW1040 Bladnr. 1 van 5 CATALOGUS HOOFD- DEFICODE CODE 1 : 2 : 3 : 4 : 5 : 6 101010 312111 Aanbrengen van een deklaag van asfaltbeton. ton V Totaal 9 Asfalt AC 6 surf wit met Reflexing White. 9.... Mengseleigenschappen:
Nadere informatieEuromax een extreem zwaarbelaste verharding. Arian de Bondt Ooms Avenhorn Groep bv
Euromax een extreem zwaarbelaste verharding Arian de Bondt Ooms Avenhorn Groep bv Overzicht presentatie inleiding type contract / eisen verkeersbelasting ontwerp verhardingsconstructies uitvoering kwaliteitsbeoordeling
Nadere informatie