FYSISCHE EN CHEMISCHE VERONTREINIGING BINNENSHUIS BEPERKEN

Transcriptie

1 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN - - FYSISCHE EN CHEMISCHE VERONTREINIGING BINNENSHUIS BEPERKEN Kies materialen die weinig f geen chemische en fysische verntreinigende stffen bevatten, HVAC-installaties die weinig van die stffen uitstten, en een efficiënte ventilatie vr een gede luchtkwaliteit PRINCIPES CONTEXT Reeds in de ntwerpfase kan de materiaalkeuze gezndheidsrisic s vr de bewners scheppen f vrkmen. De materialen kunnen namelijk fysische en chemische verntreinigende stffen en/f micr-rganismen afgeven (beschreven in de fiche CSS11 "Vervuilingsbrnnen beperken: bicntaminanten"). Deze fiche beschrijft de fysische en chemische verntreinigende stffen die meestal de lucht als drager gebruiken m zich te verspreiden. Vreemd geneg is de kwaliteit van de binnenlucht vaak minder ged dan die van de buitenlucht. Dat is te wijten aan emissies dr materialen, menselijke activiteiten, de slechte werking van verbrandingstestellen en de phping in een geslten ruimte. Een langdurige bltstelling aan verntreinigende stffen kan in het beste geval de bewner slechts tijdelijk hinderen (slechte geuren, kleine allergieën). In het slechtste geval zal ze vergiftiging en zelfs de ntwikkeling van chrnische ziektes verrzaken. De afbeelding hiernaast tnt enkele vrbeelden van verntreinigende stffen in de wning. (Brn: APPA - Assciatin pur la préventin de la pllutin atmsphérique). Hieraan kan men ng andere stffen tevegen zals het ld in smmige verfsrten; biciden in detergenten; vlamvertragers in kunststffen en elektrnische cmpnenten; zware metalen (arseen); het van sigaretten afkmstig mengsel van benzeen, ethylbenzeen, tlueen en xyleen; dixines; furan en PAK s (plycyclische armatische klwaterstffen) van hutkachels, enz. Helaas herbergt de wning talrijke verntreinigende stffen die dr het grte publiek te weinig bekend zijn. BLZ. 1 VAN 13 FYSISCHE EN CHEMISCHE VERONTREINIGING BINNENSHUIS JULI 2010

2 INDICATOREN De cncentratie van verntreinigende stffen is de belangrijkste indicatr van de vuilvracht van de binnenlucht. Dat vuil kan het gevlg zijn van de keuze van materialen f hun tepassing bij de buw f renvatie van een gebuw. Veg daarbij de uitstt die gepaard gaat met het verwarmingssysteem (uitgedrukt in ppm: parts per millin f deeltjes per miljen, in µg/m³, Becquerel/m³ f Bq/m³, ). Het detecteren van een te hg verntreinigingsniveau in de lucht dr de geur is vaak niet z betruwbaar. Dr te ruiken kan men slechts bepaalde verntreinigigende stffen detecteren, en als men al iets ntwaart, is het dan vaak k meestal te laat. DOELSTELLINGEN Minimaal Vermijd, reeds in de ntwerpfase en bij de renvatie van gebuwen, brnnen van verntreinigende stffen dr een aangepaste materiaalkeuze en -uitvering en de rdeelkundige keuze van een efficiënte verwarmingsinstallatie; Vrzie een aangepaste ventilatie (zie fiche CSS07: "Gede luchtkwaliteit garanderen") zdat de verntreinigende stffen die wrden vrtgebracht dr de bewning van het gebuw (keukendamp en -rk, vchtigheid, ), kunnen wrden afgeverd. KEUZE-ELEMENTEN TECHNISCHE ASPECTEN > Chemische verntreinigende stffen De nderstaande gegevensfiches bieden een verzicht van de belangrijkste verntreinigende stffen die in buw- en renvatiematerialen aanwezig zijn f dr verwarmingsinstallaties en de bewning van een gebuw wrden vrtgebracht. Deze lijst is niet exhaustief, vr meer nuttige infrmatie kunt u terecht p de site van Leefmilieu Brussel - BIM waar u het praktische hulpmiddel PEST kunt raadplegen. Hierna enkele specifieke stffen: Waar treft men klmnxide vral aan? Gezndheidseffecten en invled p de levenskwaliteit cncentratie Klmnxide CO Klmnxide kmt vrij bij de nvlledige verbranding van fssiele brandstffen in verwarmingsinstallaties (hutkachel, verwarmingsketel met stklie f gas, pen haard, ). Hfdpijn, duizeligheid, misselijkheid, enz. en zelfs ddelijke gevlgen bij hge cncentraties (1200 ppm). Een lage chrnische bltstelling verrzaakt hfdpijn, maagstrnissen, cncentratieprblemen, enz. Bij zwangerschap kan bltstelling ernstige gevlgen hebben (CO-cncentratie in de fetus, risic van een handicap, enz.). Vlgens de WGO mag het CO-gehalte van het binnenklimaat (direct gemeten, met geslten deuren en ramen) de hierna vermelde waarden niet verschrijden m te vrkmen dat het maximaal tegelaten COHbgehalte (carbxyhemglbine in het bled) van 2,5% wrdt bereikt: 5 mg/m³ (5 ppm) gedurende 24 uur 10 mg/m³ (10 ppm) gedurende 8 uur 30 mg/m³ (25 ppm) gedurende 1 uur 60 mg/m³ (50 ppm) gedurende 30 minuten 100 mg/m³ (90 ppm) gedurende 15 minuten BLZ. 2 VAN 13 FYSISCHE EN CHEMISCHE VERONTREINIGING BINNENSHUIS JULI 2010

3 Een gede bescherming, de Klmnxide CO Kies een efficiënt en hgrendement verwarmingssysteem Vermijd vr gastestellen alle cntact tussen de mgeving en de verbrandingsgassen dr de keuze van een systeem met geslten verbranding en luchtkker. Let er k p dat de ventilatie, ngeacht het systeem, de gede werking van de verbrandingstestellen niet hindert (bijvrbeeld terugslag van schrsteengassen). Laat jaarlijks het verplicht nderhud van uw stklieketel dr een dr het Gewest erkende vakman uitveren. Laat, vral in geval van twijfel, het nderhud van uw gasinstallatie dr een vakman uitveren. Laat jaarlijks de schrsteen van de pen haard f hutkachel vegen. Neem bij de buw van schrstenen en afverkkers de stedenbuwkundige vrschriften in acht. Oxiden SO 2 en NO x Waar treft men SO 2 en NO x vral aan? Gezndheidseffecten en invled p de levenskwaliteit cncentratie Een gede bescherming, de Oxiden zijn verbrandingsprducten die vrijkmen in verwarmingsinstallaties. Ze irriteren de luchtwegen, vral bij gevelige persnen (kinderen en astmapatiënten). De WGO beveelt vr wnvertrekken de vlgende waarden aan: vr NO 2 : 40µg/m³ nnderbrken, <200µg/m³ gedurende 1 uur; vr SO 2 : 50µg/m³ gedurende 1 jaar en 125µg/m³ gedurende 24 uur. Kies een efficiënte en crrect afgestelde verwarmingsinstallatie m het risic van accidentele f te hge NO x -emissies te vrkmen. Gebruik brandstf met een laag zwavelgehalte (aardgas f hut) m SO 2 -emissies te beperken. Let wel dat vereenkmstig de Eurpese vereisten stklie steeds minder zwavel bevat. Gebruik de afzuigkap vr de afver van de anhydriden die een gasfrnuis vrtbrengt. Glbaal genmen is een gede ventilatie van de lkalen een vereiste. Laat jaarlijks het verplichte nderhud van uw stklieketel dr een dr het Gewest erkende vakman uitveren. Laat, vral in geval van twijfel, het nderhud van uw gasinstallatie dr een vakman uitveren. Neem bij de buw van schrstenen en afverkkers de stedenbuwkundige vrschriften in acht. BLZ. 3 VAN 13 FYSISCHE EN CHEMISCHE VERONTREINIGING BINNENSHUIS JULI 2010

4 Waar treft men ld vral aan? Gezndheidseffecten en invled p de levenskwaliteit Een gede bescherming, de Ld Ld is een zwaar metaal dat vreger in waterleidingen en in de samenstelling van smmige industriële verfsrten werd tegepast. In wningen heeft de RCIB 1 vaak k ld aangetrffen in verf van muren en trapleuningen, ude deuren en raamwerk Deze ude verf is gevaarlijk wanneer ze afschilfert f herleid is tt stf. Ld verrzaakt saturnisme, bleekheid, braken, greivertraging, Er bestaat een ruim aanbd van ldvrije materialen (bijvrbeeld kunststf waterleidingen zals plyprpyleen PP en ldvrije verf). Laat bij renvatiewerken ldhudende verf dr een vakman verwijderen. Waar treft men VOS vral aan? Gezndheidseffecten en invled p de levenskwaliteit cncentratie Een gede bescherming, de Tlueen, benzeen en xyleen (VOS f vluchtige rganische stffen) Deze stffen zijn vral aanwezig in plsmiddelen die tegepast wrden in verven, vernissen, verglazingsprducten, lijm, plamuur, pleisters, wassen, hutverduurzamingsliën, verduurzaamd hut, VOS zijn zeer giftig vr de lever, de luchtwegen, de nieren, het zenuwstelsel, en smmige zijn kankerverwekkend. Dus zeker te vermijden! De wekelijks gemiddelde richtwaarde van de WGO van tlueen in de wning bedraagt 260µg/m³ f 70 ppb. Vr benzeen bepaalt de Eurpese Cmmissie een waarde van 5 µg/m³ f 15 ppb in de binnenlucht. Tch klasseerde de RCIB de luchtkwaliteit als ged indien de cncentratie van benzeen minder bedraagt dan 3,6 µg/m³. Deze klassering gebeurde p basis van een uitgebreide meetpref in Brusselse wningen. Vr xyleen bedraagt de maximale richtcncentratiewaarde 870 µg/m³(0,2 ppm) in de binnenlucht. Gebruik tlueen-, benzeen- en xyleenvrije prducten zals watergedragen verf, die in de handel beschikbaar zijn. Deze prducten zijn echter niet vlledig VOS-vrij. De keuze van de geschikte hutsrt (zie fiche MAT08) f hutverduurzamingstechniek (zie fiche CSS10) kan het gebruik van hutverduurzamingsmiddelen beperken. Gebruik andere bevestigingswijzen dan met lijm (zie fiche CSS09). Zrg vr een gede ventilatie van de lkalen. 1 RCIB (Reginale Cel vr Interventie bij Binnenluchtvervuiling) BLZ. 4 VAN 13 FYSISCHE EN CHEMISCHE VERONTREINIGING BINNENSHUIS JULI 2010

5 Waar treft men frmaldehyde vral aan? Gezndheidseffecten en invled p de levenskwaliteit cncentratie Een gede bescherming, de Frmaldehyde (VOS f vluchtige rganische stffen) Frmaldehyde kmt in veel buwmaterialen vr, zals in islatieschuim, lijmen, vernissen, harsen (vb. laminaat), Frmaldehyde werkt bijznder irriterend p de gen, de luchtwegen, de huid, en zu bij smmige cncentraties kankerverwekkend kunnen zijn. Dus eveneens te vermijden! De richtwaarde van de WGO bedraagt 100µg/m³ gedurende 30 minuten (10 µg/m³ vr gevelige persnen). De Eurpese nrm EN 120 beveelt vr frmaldehydehudende materialen klasse E1 aan (8mg/100g materiaal). Er zijn vervangingsmaterialen znder frmaldehyde beschikbaar. Frmaldehyde is tegestaan vr zver van klasse E1 (Eurpese nrm EN 120: 8 mg/100 g materiaal). Opgelet, er wrdt pgemerkt dat de maximale cncentratiewaarden van frmaldehyde terug te vinden zijn in keukens en kinderkamers, want het zijn die ruimtes die meestal vernieuwd wrden vr de bewners aankmen met hun recente meubels. In kinderkamers is deze cncentratie bijznder prblematisch, want het aanbevlen maximale gehalte bedraagt 10 µg/m³ vr gevelige mensen, en dus vr kinderen. Op een ruim aantal metingen uitgeverd dr de RCIB verschrijdt slechts 20 % van de gemeten ruimtes deze waarde niet! Gebruik andere bevestigingswijzen dan met lijm f gebruik "natuurlijke" lijmen (zie fiche CSS09 Lijm en verf ). Zrg vr een gede ventilatie. Opmerking: zals uitgelegd in de verzichten supra, bestaan er verschillende srten VOS. Het is dus k belangrijk m erp te te zien dat de sm van de gemeten VOS geen maximale waarde verschrijdt. Vr Brussel definieert de RCIB verschillende verntreinigingsniveaus: PERCENTIELEN (µg/m³) 0 P20 P20 P50 P50 P70 P70 P90 P90 P95 >P >445 VOS Ttaal Uitstekend Ged Gewn Slecht Zeer slecht Verschrikkelij k slecht Figuur 1: fiche 26 van de RCIB RCIB, een instrument vr het stellen van milieudiagnses ver de binnenhuisvervuiling, als aanvulling p de medische diagnse in "De BIM-gegevens: Verbanden tussen gezndheid en leefmilieu", december Internatinaal bedraagt het maximum tegelaten niveau in de Verenigde Staten 200 µg/m³ en in Duitsland 300 µg/m³. BLZ. 5 VAN 13 FYSISCHE EN CHEMISCHE VERONTREINIGING BINNENSHUIS JULI 2010

6 Waar treft men pentachlrfenl vral aan? Gezndheidseffecten en invled p de levenskwaliteit Een gede bescherming, de Organische chlrverbindingen zals pentachlrfenl (PCP) Pentachlrfenl is een hutbehandelingsmiddel met schimmelwerende werking. PCP kan irritaties en neurlgische, nier-, bt-, endcriene en andere strnissen verrzaken. Sinds een twintigtal jaar verbiedt de Eurpese regelgeving het gebruik van met PCP behandeld hut binnen gebuwen. Het aanbd bijvrbeeld van meubilair p de Eurpese markt mag dus geen PCP meer bevatten, maar in ud timmerwerk kan men ng spren van PCP aantreffen. PCP wrdt meestal vervangen dr prducten zals chinline, brax (natriumbraat), Beperk het gebruik van hutverduurzamingsmiddelen dr de geschikte hutsrt te kiezen (zie fiches CSS10 en MAT08). Niet-chemische hutverduurzamingsmiddelen zijn beschikbaar (zie fiche MAT08). Zrg vr een gede ventilatie van de lkalen. Waar treft men lindaan vral aan? Gezndheidseffecten en invled p de levenskwaliteit cncentratie Een gede bescherming, de Organische chlrverbindingen zals lindaan Wrdt in hutverduurzaming als insecticide gebruikt en behrt tt de POVS (persistente rganische verntreinigende stffen). Lindaan wrdt k in leer, katenen weefsels en wl aangetrffen. Lindaan is giftig vr het zenuwstelsel en kan in bepaalde vrmen kankerverwekkend zijn. 0,5 mg/m³ vr de huid (ACGIH 1997) p berepsniveau. In België is het gebruik van lindaan, znder nadere gegevens, de fact verbden (de fabrikanten hebben geen bicidevergunning aangevraagd en de sectr heeft de cmmercialisering van lindaanhudende prducten vrijwillig stpgezet). Andere, minder giftige insecticiden zals pyrethrinïden zijn beschikbaar. De keuze van de geschikte hutsrt kan het gebruik van hutverduurzamingsmiddelen beperken (zie fiches CSS10 en MAT08). Niet-chemische hutverduurzamingsmiddelen zijn beschikbaar (zie fiche MAT08). Zrg vr een gede ventilatie van de lkalen. De hierna vlgende gegevensfiches geven een meer algemene beschrijving van drie prductfamilies die in de buw- en renvatiesectr wrden gebruikt: Chemische hutverduurzamingsmiddelen: Insecticiden, pesticiden en fungiciden Waar treft men biciden vral aan? Gezndheidseffecten en invled p de levenskwaliteit Ze wrden afhankelijk van de hutsrt en de geïdentificeerde risic s in al dan niet sterke cncentraties tegepast. Alle biciden zijn ptentieel gevaarlijk. Hewel het gebruik van de meest giftige biciden zals de bvenvermelde PCP s f lindaan gereglementeerd is, BLZ. 6 VAN 13 FYSISCHE EN CHEMISCHE VERONTREINIGING BINNENSHUIS JULI 2010

7 Chemische hutverduurzamingsmiddelen: Insecticiden, pesticiden en fungiciden Een gede bescherming, de bevatten hun huidige substituten kper-, chrm-, flur- en arseenzut*, rganische esters f klwaterstffen die, behalve brzut, neurlgisch strnissen kunnen verrzaken. De fiche CSS10 behandelt hutverduurzamingstechnieken die geen gebruik maken van insecticiden, pesticiden f fungiciden. De fiche MAT08 legt uit he een hutsrt te kiezen die geen preventieve behandeling vereist. * Richtlijn 2006/139/EG van de Cmmissie van 20 december 2006 verbiedt het gebruik van arseen. In België mag met arseen behandeld hut sinds 1 januari 2004 niet meer in wningen maar enkel ng in penbare gebuwen wrden tegepast. Het behandeld hut draagt een label met de vermelding: "Uitsluitend vr prfessinele en industriële tepassingen. Bevat arseen." "Afval van dit hut met dr een daarte gemachtigde nderneming als gevaarlijk afval wrden behandeld." Waar treft men lijmen en verven vral aan? Gezndheidseffecten en invled p de levenskwaliteit Een gede bescherming, de Lijmen en verven Ze wrden tegepast in binnenhuisinrichting f in de samenstelling van materialen zals spaanplaat. Behalve de hierbven beschreven VOS, bevatten deze stffen plsmiddelen (die neurlgische strnissen verrzaken) en/f pigmenten die schadelijk kunnen zijn (vb. ude ldpigmenten), evenals smmige, mgelijk allergene, "natuurlijke" bindmiddelen. De fiche CSS09 Lijmen en verven beschrijft he het gebruik van deze stffen te beperken en minder gevaarlijke prducten te kiezen. Waar treft men BFR s vral aan? Gezndheidseffecten en invled p de levenskwaliteit Een gede bescherming, de Gebrmeerde vlamvertragers (BFR s) BFR s zijn teslagstffen die in de fabricage van kunststffen, schuimen f harsen wrden tegepast m het risic van brandverspreiding te beperken. Men treft BFR s nder meer aan in elektrische strmkringen (installaties, kabels), cmputerkasten, meubelstffen, gecapitnneerd meubilair, f ng thermische islatiematerialen. Van de BFR s is hexabrmcyclddecaan (HBCD) gentxisch, tetrabrmbisfenl-a (TBBP-A) en de pentabrmdiphenylethers (PBDE s) verstren de endcriene hrmnen. Bij verbranding kmen bij hun ntbinding zeer giftige dixines en furan vrij. Er bestaan zwat vijftig vlamvertragers en sinds 2006 geldt een verbd p de cmmercialisering van twee ervan (penta- en ctabrmdiphenylether: pentabde, ctabde). Er bestaan minder giftige vlamvertragers dan de BFR s, die dr bepaalde fabrikanten van elektrnische apparatuur wrden tegepast. Het "Eurpese Eclabel" regelt het gebruik van vlamvertragers in kunststffen. BLZ. 7 VAN 13 FYSISCHE EN CHEMISCHE VERONTREINIGING BINNENSHUIS JULI 2010

8 Gebrmeerde vlamvertragers (BFR s) De behandeling van natuurlijke thermische islatiematerialen met brzut biedt een gede brandweerstand znder het gebruik van gevaarlijke stffen. Ten sltte is er het CO 2 dat, znder een verntreinigende stf te zijn, vaak wrdt gebruikt als indicatr van de luchtkwaliteit: Waar treft men kldixide vral aan? Gezndheidseffecten en invled p de levenskwaliteit cncentratie Kldixide CO 2 CO 2 kmt vrij bij de vlledige verbranding van fssiele brandstffen (stklie, gas, hut, ). Het kmt k vrij dr de ademhaling. CO 2 is een gede indicatr van andere vervuiling als gevlg van menselijke activiteiten (geuren, bilgische uitwasemingen, enz.) en van de kwaliteit van de luchtverversing. CO 2 is pas schadelijk bij cncentraties van tt ppm (vermeidheid, ademhalingsmeilijkheden). Cncentraties van ppm kunnen ddelijke gevlgen hebben ppm is een grenswaarde waarbij 80% van de gebruikers van een lkaal lichaamsgeuren gaat waarnemen. Een gede bescherming, de Kies een efficiënte verwarmingsinstallatie m het risic van accidentele f te hge CO 2 -emissies te vrkmen (zie fiches ENE14 "Kies de beste manier m warmte te prduceren" en CSS07 "Gede luchtkwaliteit garanderen in elk lkaal" ). Laat jaarlijks het verplichte nderhud van uw stklieketel dr een vakman uitveren die dr het Gewest is erkend. Laat, vral in geval van twijfel, het nderhud van uw gasinstallatie dr een vakman uitveren. Neem bij de buw van schrstenen en afverkkers de stedenbuwkundige vrschriften in acht. Zrg vr een efficiënte ventilatie in verhuding tt de bezetting van het gebuw. Vr CO 2 is de reukzin een eerste indicatr. De indruk van een "nfrisse" mgeving wijst p CO 2 -vervuiling. De reukzin is alleen efficiënt als indicatr als men de ruimte een tijdje verlaat en dan pnieuw binnengaat. BLZ. 8 VAN 13 FYSISCHE EN CHEMISCHE VERONTREINIGING BINNENSHUIS JULI 2010

9 > Fysische verntreiniging Deze lijst is niet vlledig. Vr meer nuttige infrmatie kunt u terecht p de site van Leefmilieu Brussel - BIM waar u het praktische hulpmiddel PEST kunt raadplegen. Stfdeeltjes wrden hier niet behandeld maar wrden beschreven in de fiche CSS11 "Interne vervuilingsbrnnen beperken: bicntaminanten". Waar treft men vcht vral aan? Gezndheidseffecten en invled p de levenskwaliteit cncentratie Een gede bescherming, de Vchtigheid In de materialen gedurende 1 tt 2 jaar na de vltiing van de buw (stucwerk, metselwerk) f na de uitvering van de waterdichting van daken, muren, funderingen. De bewners zelf zijn een brn van vchtigheid (40 tt 60 g/u per persn). Menselijke activiteiten zals het kken van vedsel (ngeveer 2 kg damp per dag), het nemen van een duche, het gebruik van de wasmachine, de drger, Het eerste risic is de afbraak p lange termijn van de materialen die aan vcht zijn bltgesteld. Het gevlg van persistente vchtigheid van de materialen is uiteraard de vrming van schimmels, die allergieën f andere gezndheidsprblemen kunnen verrzaken (zie de fiche ver de beperking van bicntaminanten). Een te drge mgeving kan eveneens vr heel wat ngemak zrgen: uitdrging van de huid en slijmvliezen en zelfs irritaties en cnjunctivitis. < 80 % relatieve luchtvchtigheid m het risic van schimmelvrming te vrkmen. Een relatieve luchtvchtigheid tussen 30 en 70 % waarbrgt het cmfrt van de bewners. Zrg vr een efficiënte waterdichting. Zrg vr een gede islatie van het gebuw (fiches ENE04 en ENE11). Laat de materialen crrect drgen. Vermijd kudebruggen (fiche ENE09). Zrg vr een efficiënte hygiënische ventilatie. Zrg vr een crrecte afstelling van eventuele ntvchtigingsinstallaties. In een te drge mgeving kunnen planten, dr hun transpiratie, vr een beter cmfrt zrgen. Waar treft men radn vral aan? Gezndheidseffecten en invled p de levenskwaliteit cncentratie Radn Radn is een vrij hge natuurlijke radiactiviteit die men in smmige gebieden aantreft, maar gelukkig niet in Brussel. Materialen p basis van schist kunnen eveneens een hge natuurlijke radiactiviteit bevatten. Radn kan k vrijkmen uit buwmaterialen zals graniettuf, betn met aluinlei en fsfrgips (bepaalde gips-kartnplaten). Bltstelling aan radn verhgt het risic van kanker, in het bijznder lngkanker. Vlgens de Eurpese Cmmissie bedraagt de MACwaarde 400 Bq/m³. Een gede bescherming, de Vervangingsmaterialen met een laag gehalte aan BLZ. 9 VAN 13 FYSISCHE EN CHEMISCHE VERONTREINIGING BINNENSHUIS JULI 2010

10 Radn radiactieve deeltjes zijn beschikbaar, nder meer bepaalde gipsplaten. Zrg vr een gede ventilatie. Waar treft men asbest vral aan? Gezndheidseffecten en invled p de levenskwaliteit cncentratie Een gede bescherming, de Asbest Asbest kan ng (nder meer) wrden aangetrffen in thermische islaties van verwarmingsleidingen, in de bedekking van gebuwen (daken, muren van asbestcement), als elektrische islatie rnd kabeldrveren, als akestische bekleding, als de islerende dichting van deuren van een verwarmingsketel,... (lijst niet vlledig!). Risic van asbestse (lngfibrse), van lngkanker en van een mesthelim (specifiek aan asbestbltstelling). Bijvrbeeld, bij een bltstelling van 100 vezels/m³ in een leven, schat de WGO het risic van een mesthelim 1 tt 4 p Een enkele bltstelling aan deze cncentratie is dus ptentieel gevaarlijk. Het pduiken van pathlgieën is dus niet te te schrijven aan lange bltstellingen, niettegenstaande dit uiteraard een factr is vr een bijkmend risic. In nieuwe materialen is de tepassing van asbest verbden. Bij renvatie kan men ng asbest aantreffen. Raadpleeg in dat geval een erkend bedrijf vr asbestverwijdering (lijst beschikbaar bij de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sciaal Overleg: Waar treft men minerale vezels vral aan? Gezndheidseffecten en invled p de levenskwaliteit. Een gede bescherming, de Andere minerale vezels Deze vezels wrden in veel islatiematerialen zals glas- en steenwl tegepast. Hewel niet even gevaarlijk als asbestvezels, kunnen minerale vezels bij inademing lngstrnissen verrzaken (vr vezels kleiner dan 3 micrn). Huid- en girritaties zijn eveneens mgelijke gevlgen. Vlg de gebruiksaanwijzing van de fabrikant, zwel bij de uitvering als bij de renvatie f verwijdering van islatiemateriaal: draag bril, masker, handschenen en ventileer de lkalen. Vermijd het cntact van dergelijk islatiemateriaal met het milieu. Men kan k materialen kiezen die uit niet-minerale vezels zijn samengesteld (bijvrbeeld islatiemateriaal van hutvezel) en die het rganisme p het eerste gezicht gemakkelijker kan verwerken, hewel hun nschadelijkheid niet is aangetnd. Overigens kan men k een vraagteken zetten bij de nschadelijkheid van eventueel tegepaste bindmiddelen en teslagstffen. MILIEUASPECTEN BLZ. 10 VAN 13 FYSISCHE EN CHEMISCHE VERONTREINIGING BINNENSHUIS JULI 2010

11 > Milieu- en energie-impact Smmige van de hierbven beschreven preventiemaatregelen hebben k andere milieueffecten: De materiaalkeuze, in nieuwbuw f in renvatie, mvat niet enkel een analyse van de aanwezigheid van chemische en fysische verntreinigende stffen in het materiaal maar k een analyse van de milieu- en energie-impact van het materiaal zelf. Met andere wrden, ngeacht de eventuele aanwezigheid van verntreinigende stffen, met het materiaal aan de duurzame ntwerp- en renvatiecriteria vlden. Hiervr verwijzen wij naar de fiches materiaalkeuze en naar de adviesgidsen "Cllectieve huisvesting" (beschikbaar p de website van Leefmilieu Brussel BIM). Vr de belangrijkste buwmaterialen stellen deze fiches eclgische alternatieven vr. Men zal bijvrbeeld watergedragen verf kiezen in plaats van verf die plsmiddel bevat (niettegenstaande watergedragen verf geen abslute garantie is vr nschadelijkheid); bij de keuze van spaanplaat zal men erp letten dat de bindmiddelen een laag frmaldehydegehalte hebben, enz. Onze aanbeveling betreffende de keuze, de crrecte uitvering, de beginafstelling en het regelmatige nderhud van de verwarmingsinstallaties m het risic van verntreinigende emissies te vrkmen, leidt eveneens tt een ratineel energiegebruik (zie fiche "De beste manier zeken m warmte te prduceren"). Zelfs indien de keuze van de materialen en installaties de heveelheid verntreinigende stffen beperkt, mag men het belang van een efficiënte ventilatie niet ver het hfd zien, rekening hudend met het feit dat de bewning van de gebuwen van nature verntreinigende stffen vrtbrengt. Bij de explitatie van het gebuw zal deze ventilatie dr het verbruik van elektrische energie verntreinigende stffen zals CO 2 vrtbrengen. Hierver vindt u meer in de fiche "Energie-efficiënte luchtverversingssystemen". IN DE PRAKTIJK In de verschillende ntwikkelings- en uitveringsfasen van het prject meten maatregelen wrden genmen: VOORONTWERP Pas bij de materiaalkeuze en -tepassing een duurzame benadering te. Vermijd brnnen van binnenluchtvervuiling dr de keuze van efficiënte en duurzame verwarmingssystemen (zie de fiche "De beste manier zeken m warmte te prduceren"). Vermijd in het bijznder testellen met pen verbranding in wnvertrekken. Beheer binnenluchtvervuiling dr het ntwerp van efficiënte hygiënische ventilatiesystemen (zie de fiches "Gede luchtkwaliteit garanderen in elk lkaal" en "Energie-efficiënte luchtverversingssystemen"). Ontwerp het gebuw zdanig dat een efficiënte hygiënische ventilatie mgelijk is. UITVOERINGSPROJECT, DOSSIER VOOR DE STEDENBOUWKUNDIGE VERGUNNING Ontwerp de wanden zdanig dat enig risic van binnen- en ppervlaktecndensatie wrdt vrkmen: ls het prbleem van kudebruggen p dr het ntwerp van de technische details; plaats de meest dampdichte materialen aan de warme kant van de wand; ver eventueel een dampscherm uit; geef de vrkeur aan bekledingsmaterialen die ten pzichte van de luchtvchtigheid een buffereffect hebben (pleisters, kalkpleisters, ). Ontwerp het hygiënische ventilatiesysteem vereenkmstig de EPB-nrm (in grte mate gebaseerd p de nrmen NBN D in wningen en EN in kantrgebuwen). BLZ. 11 VAN 13 FYSISCHE EN CHEMISCHE VERONTREINIGING BINNENSHUIS JULI 2010

12 TOEZICHT OP DE BOUWPLAATS Ver de werkzaamheden uit vlgens de regels van ged vakmanschap inzake de uitstt van verntreinigende stffen p termijn (bijvrbeeld een niet-rkdichte schrsteen die verbrandingsgassen in de wnmgeving kan uitstten). Laat de materialen crrect drgen (schimmelvrming p termijn). Zie te p de kwaliteit van de uitvering van dampschermen en luchtdichtingen m het risic van cndensatie te vrkmen. Let p de gede plssing van kudebruggen. OPLEVERING EN INGEBRUIKNEMING Preventie van binnenluchtvervuiling: Inbedrijfstelling van de verwarmingsinstallaties vlgens de regels van ged vakmanschap vr een ptimaal verbrandingsrendement en de beperking van de uitstt van verntreinigende stffen. Infrmatie van de bewners ver het belang van de hygiënische ventilatie en ver het beheer van de luchtverversing. ONDERHOUD Vermijd brnnen van binnenluchtvervuiling: Onderhud regelmatig de verwarmingsinstallaties. Onderhud de ventilatiefilters en het ventilatiesysteem. Laat de schrstenen jaarlijks vegen. Gebruik huishudelijke en industriële nderhudsprducten (verf, vernis, ) znder verntreinigende teslagstffen. Vermijd de pslag van gevaarlijke chemische prducten in bewnde lkalen. BLZ. 12 VAN 13 FYSISCHE EN CHEMISCHE VERONTREINIGING BINNENSHUIS JULI 2010

13 AANVULLENDE INFORMATIE ANDERE AANDACHTSPUNTEN Inffiches die met de luchtkwaliteit verband huden: ENE04 - Een ged geïsleerd gebuw buwen ENE09 - Beperking van kudebruggen ENE11 - Bij renvatie: de wanden isleren ENE14 - De beste manier zeken m warmte te prduceren ENE23 - Energie-efficiënte luchtverversingssystemen CSS07 - Gede luchtkwaliteit garanderen in elk lkaal CSS10 - Hutbehandelingen: aandacht schenken aan de gevlgen vr de gezndheid CSS11 - Interne vervuilingsbrnnen beperken: bicntaminanten CSS12 - Interne vervuilingsbrnnen beperken: magnetische verntreiniging Inffiches die de keuze van buwmaterialen betreffen: MAT06 - Bekleding van binnenmuren en plafnds: geznde en eclgische materialen kiezen MAT07 - Vlerbekleding: geznde materialen met een gunstige milieubalans kiezen MAT08 - Een hutsrt kiezen vlgend de aard en de tepassing MAT10 - Niet-dragende muren en tussenwanden: geznde materialen met een gunstige milieubalans kiezen CSS09 - Lijm en verf: aandacht schenken aan hun invled p gezndheid en milieu CSS10 - Hutbehandelingen: aandacht schenken aan de gevlgen vr de gezndheid BIBLIOGRAFIE Algemene infrmatie ver luchtkwaliteit: F.Simn, JM.Hauglustaine, "La ventilatin et l énergie - guide pratique pur les architectes", Ministerie van het Waalse Gewest, 2001 Energie+: Algemene infrmatie ver gezndheid en de wning: De website van Leefmilieu Brussel - BIM: Het praktische hulpmiddel PEST, p Activiteitenverslagen en dcumenten uitgegeven dr de cel RCIB p (pagina s "Milieu-gezndheid") C.A.Rulet, "Santé et qualité de l envirnnement intérieur dans les bâtiments", Presses Plytechniques et Universitaires Rmandes, Lausanne, 2004 S. en P.Déux, "Le guide de l habitat sain", Mediec Editins, Andrra, 2004 Inter-Envirnnement Wallnie, "La santé dans la maisn", p Infrmatie ver radiactieve stffen: WTCB, "TV 211 Vrkmen en bestrijden van radn in wningen", maart 1999 Specifieke aanspreekpunten in het Brussels Hfdstedelijk Gewest: Na een medische diagnse: de RCIB (Reginale Cel vr Interventie bij Binnenluchtvervuiling), via de dienst van de Grene Ambulance: De vzw Wning en gezndheid begt een betere levenskwaliteit vr bewners, dr de preventie van gezndheidsprblemen die verband huden met de wning: Algemene infrmatie ver duurzaam buwen: Architecture et Climat UCL, Adviesgids Cllectieve huisvesting - Duurzaam en energievriendelijk buwen, Leefmilieu Brussel - BIM, december 2005 BLZ. 13 VAN 13 FYSISCHE EN CHEMISCHE VERONTREINIGING BINNENSHUIS JULI 2010