Notitie. Watersysteem Planvorming en Realisatie. Wetenschappelijke begeleidingscie gebiedsproces Horstermeerpolder. 14 februari J.J.

Transcriptie

1 Aan Wetenschappelijke begeleidingscie gebiedsproces Horstermeerpolder Kopie aan Projectteam Waternet Contactpersoon J.J. Hofstra Doorkiesnummer Onderwerp Analyse van het open water in het plangebied Horstermeerpolder en Meeruiterdijkse polder Een concept (21 december 2012) van deze notitie is voorgelegd aan de wetenschappelijke begeleidingscommissie (WBC). In deze definitieve versie zijn de opmerkingen van de WBC verwerkt. Fax afdeling Inleiding In deze notitie wordt in gegaan op de hoeveelheid open water in het plangebied (actuele situatie) en wordt een vergelijking gemaakt met een referentietoestand, die is afgeleid van de Keur uit Aanleiding Aan Waternet is in het kader van de voorbereiding van het peilbesluit onder meer de vraag gesteld wat het actuele wateroppervlak in het plangebied is, of dit afwijkt van vroeger, en meer in het bijzonder of het actuele oppervlak voldoet aan de in de Keur voorgeschreven maten. Doel van de analyse Het bepalen van de actuele hoeveelheid open water in het plangebied. Het bepalen / reconstrueren van de hoeveelheid open water in een relevante vroegere situatie (referentie). Het vergelijken van de beide situaties. Historische ontwikkeling Om te illustreren hoe sinds de definitieve drooglegging van het Horster Meer (1882) de geografische ontwikkeling is verlopen, zijn in figuur 1 een aantal topografische kaarten naast elkaar gezet. Naast de drooglegging zelf zijn er een aantal voor de waterhuishouding interessante zaken zichtbaar: Verplaatsing van de locatie van het gemaal (eerst in het noorden) in 1924 (naar het westen); Vanaf de jaren 50 een flinke toename van de (lint)bebouwing en verhard oppervlak, met in 1986 de bouw van de RWZI; De aanleg van tussensloten in het centrale, noordelijke en oostelijke deel van de polder; op de kaart afgebeeld vanaf 1950; De vergroting van de kavels in het NERA-gebied. Dit was onderdeel van een tussen 1940 en 1943 door de Nederlandse Heide Maatschappij geleid landverbeteringsproject. Daarbij is de lokale Korte Ouderkerkerdijk 7 Amsterdam Postbus GJ Amsterdam T (lokaal tarief) F KvK /9

2 bodemopbouw drastisch veranderd, onder meer zandlagen door veen vervangen en veen door klei; De serie kaartbeelden illustreert dus dat er niet sprake is van één specifieke vroegere situatie, maar van een voortschrijdende ruimtelijke ontwikkeling. De vergelijking van het watersysteem van tegenwoordig met één bepaalde vroegere toestand blijft hoe dan ook een arbitraire keuze. Daarnaast zijn er van de vroegere situaties nauwelijks gegevens bekend over de maten van het watersysteem. Deze kunnen slechts bij benadering bepaald worden door gebruikmaking van een GIS-analyse (Geografisch Informatie Systeem). Hierbij worden de sloten als lijnen op een digitale kaartlaag ingetekend. Vervolgens wordt aan elk lijnelement een breedte toegekend. Die breedte moet dan bepaald worden vanuit bijvoorbeeld een ontwerp, voorschrift (Keur, legger), technisch rapport of een luchtfoto. Er is voor gekozen om een dergelijke vergelijking te maken van het actuele watersysteem met de situatie van begin jaren 90, zoals opgetekend in de Keur uit Verder op in deze notitie wordt hier uitgebreid op in gegaan. 2/9

3 2011 Figuur 1. Geografische ontwikkeling van het plangebied. Bron: Topografische Dienst, website Wat Was Waar en Google Maps. Een concrete vergelijking van het percentage open water Het actuele percentage open water in de Horstermeerpolder is door Waternet bepaald op 7,3 procent (zie bepaling actuele situatie voor nadere toelichting). In de beschikbare literatuur is maar één concrete vermelding gevonden van het vroegere open wateroppervlak in de Horstermeerpolder. Deze vermelding staat in een rapport van Hooghoudt uit 1947, namelijk een open wateroppervlak van op 1/16 e, of te wel 6,25 procent. Hoe nauwkeurig dit getal is, valt niet op te maken uit het rapport. Vergelijking van de actuele situatie met de Keur Terwijl er dus weinig feiten bekend zijn over het feitelijke vroegere open wateroppervlak, kan wel berekend worden wat met minimale open 3/9

4 wateroppervlak zou zijn als alle watergangen voldoen aan de schouwbreedtes van de Keur. De Keur uit 1994 (Waterschap Drecht en Vecht) fungeert in deze analyse als de referentie. De volgende waarden zijn op het niveau van peilgebiedenvergeleken: - wateroppervlak (m2) - lengte waterlopen (m) - breedte waterlopen (m) Hierbij is onderscheid gemaakt tussen primair water en overig water (secundair en tertiair). De waarden zijn als volgt bepaald: Bepaling actuele situatie Het actuele wateroppervlak van de Horstermeerpolder en Meeruiterdijkse polder in kaart gebracht, op basis van de bestaande informatie in het Geografisch Informatiesysteem en recente luchtfoto s (2011, 2012). Met de gedigitaliseerde kaart (figuur 2) zijn in het GIS analyses gemaakt van het wateroppervlak en de lengte en breedte van de waterlopen. Figuur 2. De waterlopen in het plangebied, zoals gedigitaliseerd aan de hand van recente luchtfoto s (2011, 2012), en vervolgens gebruikt voor een analyse van het actuele open wateroppervlak. 4/9

5 Referentie De referentiesituatie is bepaald met behulp van de Keur van Deze Keur bevat een kaart van de toen aanwezige waterlopen (figuur 3) en vermeldt voor de schouwsloten de minimale breedtes 1. Van de toenmalige primaire watergangen zijn de voorgeschreven breedtes niet bekend. In de analyse is er voor gekozen om voor deze watergangen de breedtes te bepalen met behulp van luchtfoto uit Door alle watergangen en hun (minimum) breedtes te digitaliseren in GIS, konden vervolgens de berekeningen gemaakt worden zoals die ook van het actuele watersysteem zijn gemaakt. Figuur 3. De waterlopen in het plangebied, zoals weergeven op kaart 10 van de Keur van het Waterschap Drecht en Vecht (1994) 1 De schouwbreedtes uit de Keur van 1994 (Waterschap Drecht en Vecht) zijn voor de niet primaire watergangen in het plangebied nog steeds geldig, via de zogenaamde overgangsbepalingen in de latere keuren. Alleen voor actuele primaire watergangen is inmiddels een nieuwe legger vastgesteld (2011). 5/9

6 Resultaat De uitgebreide resultaten van de analyse zijn weergegeven in de tabellen achter in deze bijlage. Samenvattend per polder: Horstermeerpolder (oppervlak 613,25 hectare) - De actuele totale lengte van de watergangen in de Horstermeerpolder is bepaald op 190 kilometer. In de referentie was dit 205 km. Het grootste verschil komt voor in het bemalen hoofdpeilgebied (28-1), namelijk 11 km en in de beide proefcompartimenten (28-3 en 28-6) in het zuidelijke natuurgebied, namelijk 4,5 km; - De watergangen zijn nu gemiddeld 2,37 m breed, ten opzichte van 2,15 m in de referentie; - Het actuele totale wateroppervlak is 45 hectare (7,3 %). De referentiewaarde is 44 hectare (7,2 %). Meeruiterdijkse polder (oppervlak 96,72 hectare) - De actuele totale lengte van de watergangen in de Meeruiterdijkse polder is bepaald 15,5 kilometer. In de referentie was dit 16,5 km; - De watergangen zijn nu gemiddeld 2,20 m breed ten opzichte van 1,93 m in de referentie; - Het actuele totale wateroppervlak is 3,4 hectare (3,5 %). De referentiewaarde is 3,2 hectare (3,3 %). 6/9

7 Resultaat GIS-analyse (uitgevoerd door Stefan Fritz, Waternet) Horstermeerpolder Peilgebied Type water Oppervlak totaal (ha) Lengte water 1994 (m) Lengte water 2012 (m) Horstermeerpld. (totaal): , ,0 < , ,50 > 2,15 2,37 > Primair 13017, ,0 > 81285, ,50 > 6,24 5,14 < Secundair/Tertiair , ,0 < , ,75 < 1,87 2,01 > , ,0 < , ,75 > 2,21 2,40 > Primair 11174, ,0 > 75969, ,75 > 6,80 6,05 < Secundair/Tertiair , ,0 < , ,05 < 1,85 1,98 > , ,5 < 52338, ,25 > 1,95 2,31 > Primair 767,0 5486,5 > 2382, ,05 > 3,11 3,43 > Secundair/Tertiair 26080, ,0 < 49955, ,25 < 1,92 2,02 > ,0 769,5 < 4819, ,25 < 1,48 5,32 > Secundair/Tertiair 3265,0 769,5 < 4819, ,25 < 1,48 5,32 > ,0 2706,5 < 5771, ,50 < 2,10 2,05 < Secundair/Tertiair 2753,0 2706,5 < 5771, ,50 < 2,10 2,05 < ,5 6222,5 < 13159, ,25 < 2,03 1,59 < Secundair/Tertiair 6479,5 6222,5 < 13159,3 9908,25 < 2,03 1,59 < ,0 4554,0 < 9498, ,25 > 1,97 2,18 > Secundair/Tertiair 4817,0 4554,0 < 9498, ,25 > 1,97 2,18 > ,0 0,0 < 4222,00 0,00 < 2,00 0,00 < Secundair/Tertiair 2111,0 0,0 < 4222,00 0,00 < 2,00 0,00 < ,0 851,5 < 1983, ,25 > 2,24 2,64 > Secundair/Tertiair 884,0 851,5 < 1983, ,25 > 2,24 2,64 > ,5 366,5 = 733, ,00 > 2,00 4,38 > Secundair/Tertiair 366,5 366,5 = 733, ,00 > 2,00 4,38 > ,5 250,5 < 477,75 839,75 > 1,60 3,35 > Primair 298,5 250,5 < 477,75 839,75 > 1,60 3,35 > Secundair/Tertiair 0,0 0,0 = 0,00 0,00 = 0,00 0,00 = Indicatie toename lengte Oppervlak water 1994 (m2) Oppervlak water 2012 (m2) Indicatie toename oppervlak Gem. Breedte 1994 (m) Gem. Breedte 2012 (m) Indicatie toename breedte 7/9

8 Horstermeerpolder (vervolg) Peilgebied Type water Oppervlak totaal (ha) Lengte water 1994 (m) Lengte water 2012 (m) ,5 319,5 > 764, ,25 > 2,40 3,15 > Primair 318,5 319,5 > 764,50 982,25 > 2,40 3,07 > Secundair/Tertiair 0,0 0,0 = 0,00 23,00 > 0,00 0,00 = > > > Primair > > > Secundair/Tertiair < < < < < < Primair > > > Secundair/Tertiair < < > < < > Primair = = = Secundair/Tertiair < < > > > > Primair > > < Secundair/Tertiair < > > Indicatie toename lengte Oppervlak water 1994 (m2) Oppervlak water 2012 (m2) Indicatie toename oppervlak Gem. Breedte 1994 (m) Gem. Breedte 2012 (m) Indicatie toename breedte 8/9

9 Meeruiterdijkse polder Peilgebied Type water Oppervlak totaal (ha) Lengte water 1994 (m) Lengte water 2012 (m) Meeruiterd.pld (totaal): , ,0 < 31736, ,25 > 1,93 2,20 > Primair 1023,5 1013,5 < 2054, ,00 > 2,01 3,58 > Secundair/Tertiair 15449, ,5 < 29682, ,25 > 1,92 2,10 > 27-1& , ,0 < 21043, ,25 > 1,91 2,12 > Primair 797,0 1008,5 > 1691, ,75 > 2,12 3,42 > Secundair/Tertiair 10217,0 9630,5 < 19351, ,50 < 1,89 1,99 > ,0 1840,5 > 3166, ,50 > 1,80 2,31 > Secundair/Tertiair 1759,0 1840,5 > 3166, ,50 > 1,80 2,31 > ,5 2164,0 > 3335, ,75 > 1,85 2,58 > Primair 0,0 0,0 = 0,00 25,25 > 0,00 0,00 = Secundair/Tertiair 1804,5 2159,0 > 3335, ,50 > 1,85 2,58 > ,5 892,5 > 1520, ,25 > 1,80 2,06 > Secundair/Tertiair 844,5 892,5 > 1520, ,25 > 1,80 2,06 > Indicatie toename lengte Oppervlak water 1994 (m2) Oppervlak water 2012 (m2) Indicatie toename oppervlak Gem. Breedte 1994 (m) Gem. Breedte 2012 (m) Indicatie toename breedte 9/9