Van de 19 soorten zeehonden die er op de hele wereld zijn, leven er twee in de Waddenzee: de gewone en de grijze zeehond. Deze lesbrief gaat vooral

Transcriptie

1 Van de 19 soorten zeehonden die er op de hele wereld zijn, leven er twee in de Waddenzee: de gewone en de grijze zeehond. Deze lesbrief gaat vooral over de gewone zeehond; die komen in de Waddenzee het meeste voor. De Waddenzee is een heel geschikt gebied voor de zeehond om te wonen: zandbanken om rustig op te liggen en een zee vol vis.daar zouden we dus heel zuinig op moeten zijn.helaas wordt de rust steeds meer verstoord en het water - en daardoor ook de vis - meer en meer vervuild. Door die vervuiling worden de zeehonden sneller ziek, terwijl verstoring of storm er voor zorgen dat veel babyzeehonden hun moeder kwijtraken. Deze zieke of verdwaalde zeehonden worden in Zeehondencrèche Lenie t Hart opgevangen en na behandeling weer teruggebracht naar de zee. Dat is natuurlijk niet een "normale" of "natuurlijke" situatie. Laten we daarom maar eens gaan kijken wat er in die Waddenzee allemaal gebeurt.

2 WAT IS EEN ZEEHOND, HOE LEEFT HIJ, WAAR LEEFT HIJ? ETEN VOOR JE LEVEN Een zeehond is een warmbloedig zoogdier, aangepast aan leven in het water. Hij heeft een gunstige bouw om te zwemmen, vissen en duiken. Grijze zeehonden krijgen hun jongen in de winter en hebben een zoogperiode van 3 weken. Een baby van de "gewone zeehond wordt in juni of juli geboren, weegt bij de geboorte 8 à 10 kilo, en wordt 4 weken lang gezoogd door de moeder. Dan weegt hij ruim 30 kilo (!) en moet hij helemaal voor zichzelf zorgen: vis leren vangen en eten. In het begin valt dat niet mee; hij verliest bijna de helft van zijn gewicht voordat hij de techniek voldoende door heeft en weer een dikke speklaag kan vormen, die hij in de winter nodig heeft. Gelukkig maar, dat hij zoveel reservevoorraad van zijn moeder heeft meegekregen! KIJKEN MET JE SNOR Een zeehond heeft hele mooie grote ogen, maar in de Waddenzee heeft hij daar niet veel aan: het water is zo troebel dat je maar een paar centimeter kunt zien. Daarom heeft een zeehond een ander zintuig om vis mee op te sporen; zijn snorharen. Die spreidt hij uit als een soort radar, zodat hij de trillingen van zwemmende vissen kan opvangen. En dan heeft hij ze gauw te pakken! Ook de andere zintuigen zijn aangepast aan het leven in het water: een zeehond kan zijn neus en oren afsluiten onder water.

3 WIE KAN HET LANGSTE DUIKEN Een zeehond heeft geen uitsteeksels, zoals oorschelpen. Daardoor heeft hij geen last van de weerstand van het water en kan hij heel snel zwemmen, tot wel 35 km per uur. Bovendien kan een zeehond heel lang onder water blijven: in verhouding tot de mens heeft hij twee keer zoveel bloed, waarin hij bijna vier keer zoveel zuurstof kan opnemen. Onder water schakelt hij verschillende lichaamsfuncties uit, hij laat zelfs zijn hart veel trager kloppen, waardoor hij extra zuinig met zijn zuurstof kan omspringen. Als het moet, kan een zeehond meer dan een half uur onder water blijven. ZONNEBADEN IS HARD WERKEN De zon is heel belangrijk voor een zeehond. Uit zonlicht maakt de huid (net als bij de mens) vitamine D aan en die is nodig om te verharen. Dat zonnebaden kan alleen maar op zandbanken: de stranden aan de kust van de Noordzee zijn veel te druk en dus te gevaarlijk. Daarom leven de zeehonden in de Waddenzee. De droogvallende zandplaten zijn belangrijk in hun leven. Bij eb liggen ze daar in groepen. Dat is veiliger: er is altijd wel een dier dat naderend gevaar ontdekt en alarm slaat. Bovendien leren zeehonden elkaar kennen op de zandbanken. Als ze bij elkaar in de smaak vallen, vindt de paring in het water plaats. Grijze zeehonden krijgen hun jongen op een zandbank die bijna altijd droog blijft. Ze worden daar gezoogd tot ze hun witte babyvacht kwijt zijn. Maar de pups van de gewone zeehond hebben geen witte babyvacht en moeten binnen zes uur al zwemmen: dan komt de vloed opzetten en loopt de zandbank onder water. De moeder blijft altijd in de buurt van haar kleintje. BOOT ESKIMO IJSCOMAN DUIKBOOT PALING WIELRENNER VUURTOREN HAAI IJSBEER VLIEGTUIG ORCA WINDSURFER VLUCHTEN IS GEVAARLIJK Zodra er gevaar dreigt, vlucht de hele groep zeehonden het water in. Als dat te vaak gebeurt, is dat heel slecht voor het jong: dat kan alleen maar op de zandplaat bij de moeder drinken. Als het daarvoor te weinig tijd krijgt, verzwakt het teveel en wordt in het water door de stroom meegevoerd. Als dan de paniek voorbij is, kan de moeder haar jong niet meer terug vinden. Vooral bij storm kan dat gemakkelijk gebeuren. En zo ontstaan huilers, die - als ze geluk hebben - in de Zeehondencrèche terecht komen.

4 De ZEEHONDENCRÈCHE IS EEN ZEEHONDEN- ZIEKENHUIS. EERSTE HULP BIJ ZEEHONDEN -PANIEK-WATER -PIETERBUREN-MENSEN -BOOT-AUTO-VERDRINKEN -MOEDER-MAND -ZANDBANK Als een zeehondenbaby niet wordt opgevangen, gaat hij dood. Daarom heeft de Zeehondencrèche een hele keten van EHBZ (Eerste Hulp Bij Zeehonden)-posten langs de kust van Zeeland, Zuid- en Noord- Holland en de Waddeneilanden opgezet: allemaal mensen die werken langs de kust en die houden van de natuur. Ze hebben in de Zeehondencrèche geleerd hoe ze een verzwakte of zieke zeehond moeten behandelen. Hoe weet je nou of een aangespoelde volwassen zeehond ziek is of niet? Dat is eigenlijk heel eenvoudig: een gezonde zeehond krijg je niet te pakken. Die is ook op het land zó watervlug, dat je hem niet kunt inhalen. Bovendien gaat een gezonde zeehond niet naar het strand. Als iemand een zeehond zomaar kan pakken, dan is er meestal iets mis mee. En een huiler (een zeehond die zijn moeder kwijt is) is vaak zó uitgeput, dat hij te moe is om nog tegen te stribbelen. De EHBZ-medewerkers speuren altijd eerst de omgeving af tot ze heel zeker weten dat de moeder toch niet ergens in de buurt is. Dan geven ze de patiënt ORS te drinken: een versterkend drankje dat mensenbaby's ook krijgen als ze te zwak zijn. En dan bellen ze de Zeehondencrèche.Vaak reist een zeehond per auto naar de crèche.van de Waddeneilanden vaak met de veerboot en soms met een snelle reddingboot; dan gaat de reis verder met een auto. Op het moment dat een melding van een gevonden zeehond binnenkomt, wordt er gekeken wat het beste transport is. De EHBZ-posten hebben grote rieten manden, waarin de zeehond vervoerd kan worden. OPGESLOTEN VOOR JE EIGEN BESTWIL Zodra een zeehond in de crèche aankomt, wordt hij drie weken in quarantaine gehouden. Hij ligt dan in apart kamertje, zodat hij niet in contact kan komen met de andere zeehonden. De zeehondenverzorgsters mogen alleen maar bij hem komen in speciale pakken, met handschoenen, doekjes voor hun mond en kapjes over hun haar. Op die manier wordt ervoor gezorgd, dat er geen gevaarlijke besmetting van de ene zeehond naar de andere kan komen.

5 EEN EERSTE KLAS BEHANDELING Iedere zeehond die in de Zeehondencrèche komt, wordt uitgebreid onderzocht. Hij wordt gewogen, getemperatuurd, er wordt bloed afgenomen voor onderzoek, en als het nodig is wordt er een medische behandeling vastgesteld. Huilers zijn meestal alleen verzwakt, maar niet echt ziek. Ze moeten voldoende eten om weer aan te sterken en om weer reserve op te bouwen. In het begin krijgen ze een pap van gemalen vis, die met een slangetje en een trechter wordt toegediend, later hele haringen. Een volwassen zeehond eet wel vijf kilo vis per dag! Zieke zeehonden krijgen een medische behandeling van de dierenartsen die op de crèche werken: vaak worden hun medicijnen in een vis verstopt. Soms krijgen ze een injectie. En alle zeehonden krijgen een prik tegen de beruchte en gevaarlijke zeehondenziekte. VERBODEN TE KNUFFELEN -10 KILO VIS - CITROENEN - HARING MET MEDICIJNEN - PAP VAN GEMALEN VIS SPINAZIE 5 KILO VIS 15 KILO VIS BRUIN BROOD MELK - SLAGROOMTAART Het hele verblijf van de zeehond in de crèche is erop gericht, dat hij zo gauw mogelijk weer gezond terug kan naar de Waddenzee. Na een paar weken wordt er ook niet meer met de baby's geknuffeld. Dat is wel jammer, maar het is beter dat de zeehonden leren, dat ze op het wad de mensen uit de weg moeten gaan. Daarom worden ze ook op onregelmatige tijden gevoerd: ook in de Waddenzee komt de vis niet op een vaste tijd langs zwemmen. Trouwens, als zeehonden ouder worden, wíllen ze niet meer aangeraakt, en helemaal niet geknuffeld worden. Ze bijten dan flink van zich af. En dan komt het moment, dat de zeehonden weer sterk en gezond zijn, en dus terug mogen naar de Waddenzee. Na een laatste medische keuring krijgen ze een merkje in hun achterflap, en ook een chip, een elektronisch merkteken, in hun lichaam. Dan wordt iedere zeehond in een reiskist gestopt, en met een boot wordt het groepje een heel eind het wad opgebracht. Zeehonden worden nooit alleen uitgezet: in het begin hebben ze steun en gezelschap aan elkaar, totdat ze zich bij hun soortgenoten op het wad hebben aangesloten. Natuurlijk zijn ze bij de Zeehondencrèche net zo nieuwsgierig als jij hoe het nu verder gaat met die uitgezette zeehonden.want tenslotte kwamen veel van hen als baby in Pieterburen. Je zou dus zeggen dat die niet van hun moeder hebben geleerd in "het wild" te leven. Maar zeehondenbaby s blijven ook in de Waddenzee maar heel kort bij hun moeder, dus alle jongen moeten zelf leren overleven. En gelukkig gaat dat heel goed. Binnen een dag sluiten "crèche-zeehonden" zich aan bij hun soortgenoten. Binnen een paar dagen vangen ze zelf hun vis. En er zijn al verschillende zeehondenmoeders met een merktekentje in hun achterflap op het wad waargenomen.

6 WORDT DE WERELD EEN VUILNISBELT? ONDERZOEKCENTRUM LENIE T HART Als je dat allemaal leest over witte jassen, quarantaine, geneesmiddelen en dierenartsen, dan snap je wel dat de naam "Zeehondencrèche" eigenlijk niet helemaal goed meer is: er worden steeds vaker zieke zeehonden binnengebracht, dus is het een ziekenhuis geworden. Dat betekent ook, dat er niet alleen gekeken wordt hoe een zeehond weer beter gemaakt kan worden, maar vooral ook hoe het komt dat hij zo ziek wordt. Daarom werkt de Zeehondencrèche samen met een laboratorium, waar men onderzoekt welke giftige stoffen, die de zeehond via de vis in zijn lichaam krijgt, voor die gevaarlijke ziektes zorgen. Gifstoffen? Jazeker! AFVALBAK WADDENZEE Hoewel er gelukkig al veel regels en voorschriften gekomen zijn, brengen de grote rivieren nog steeds gifstoffen naar de zee. Ook in de landbouw gebruikte stoffen komen in de rivieren en in zee terecht. Al die rivieren komen uit in de Noordzee en door de golfstroom worden de gifdeeltjes meegenomen naar de Waddenzee, waar ze bezinken in het slib op de bodem. Die gifstoffen komen terecht in de kleinste levende wezentjes: plankton. Plankton wordt gegeten door garnaaltjes en kleine visjes. En die weer door grotere vissen. En dáár eet een zeehond wel vijf kilo per dag van.we noemen dat een voedselpiramide. Hoe groter het dier, hoe meer gifstoffen hij in zijn lichaam opslaat. En de zeehond staat aan de top. Het gif tast het immuunsysteem van de zeehond aan: de cellen in zijn lichaam die moeten vechten tegen infecties, zijn daar door het gif niet meer sterk genoeg voor. En dus gaat de zeehond nu dood aan "kinderziektes", waar hij vroeger wel overheen groeide. -BLOEMEN BATTERIJ LEEG POTJE PINDAKAAS BLADEREN PLASTIC BAKJE KLOKHUIS AARDAPPELSCHIL BALLPOINT CITROENSCHIL EIERDOP VISGRATEN LESBRIEF GEBRUIKT THEEZAKJE PLASTIC ZAK LEGE FLES - KRANT GEVAARLIJK DIEET Als wij ook alléén maar vis aten, dan ging het net zo slecht met ons als met een zeehond. Gelukkig eten wij ook veel andere dingen. Maar helaas komen ook in óns eten veel gevaarlijke stoffen voor. Daarom is het heel belangrijk dat we ervoor zorgen dat er niet zoveel gevaarlijke stoffen in ons milieu terecht komen.

7 DOE BLAD Wappertje's foto's, om uit te knippen en in de juiste volgorde te plakken. Mét een verhaaltje erbij! VOEDSELPIRAMIDE: knip de figuurtjes uit en maak een mobile. Kijk goed naar het voorbeeld.

8 EEN BETER MILIEU BEGINT BIJ JEZELF Je snapt wel dat in deze lesbrief lang niet alles behandeld kan worden. Niet over zeehonden en niet over het milieu. Maar als deze les je helpt aan ideeën om nog zorgvuldi- ger om te gaan met de natuur en alles wat daarin leeft, dan ziet de toekomst er niet alleen voor Wappertje en zijn familie, maar ook voor jou een stuk beter uit! Wil je meer weten over het werk van Zeehondencrèche Lenie t Hart? Bel of schrijf dan naar: Stichting Zeehondencrèche Lenie t Hart Hoofdstraat 94a AG PIETERBUREN - Telefoon: (0595) Fax: (0595) info@zeehondencreche.nl Website: