Potvis op de dool. Wat is een potvis? De potvis in Heist. Waar leeft de potvis? Stijn Dekelver. baleinwalvissen. De potvis is een

Transcriptie

1 Stijn Dekelver Op woensdag 8 februari 2012 spoelde aan de Belgische kust een potvis aan. Dat gebeurde in Heist, een deelgemeente van Knokke-Heist. Zoiets komt maar een paar keer in een eeuw voor. Het is dus heel bijzonder. Daarom wijden we een krantje aan deze gebeurtenis. Wat is een potvis? baleinwalvissen. De potvis is een tandwalvis. De dieren zijn grijs, maar zien er door het licht van de zon bruin uit. Ze kunnen tot vijftig ton wegen. Dat is evenveel als twaalf olifanten. De mannetjes kunnen tot achttien meter lang worden. Dat is ongeveer even groot als tien juffen die op elkaars schouders staan. Potvissen kunnen meer dan zestig jaar oud worden. De potvis leeft samen met andere dieren in kuddes van twintig tot veertig dieren. De baby s van potvissen noemen we kalveren. De potvis in Heist De potvis in Heist was een jong dier van Misschien denken jullie dat een potvis een vis is, maar het is eigenlijk een zoogdier. De jongen van de potvis worden levend geboren. Vissen leggen eitjes, waaruit dan kleine visjes komen. De potvis behoort tot de orde van de walvissen. Die worden ingedeeld in tandwalvissen en ongeveer tien jaar oud. Het woog 25 ton en was dertien meter lang. De potvis kreeg de naam Theofiel. Dat is ook de naam van een bekende schipper uit Heist. Waar leeft de potvis? De potvis leeft in oceanen die heel diep zijn. De Noordzee is niet diep genoeg Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.1

2 voor het dier. De mannetjes trekken in het voorjaar van de warme Azoren naar het koude water bij Noorwegen. In het najaar vertrekken ze opnieuw naar de warmere Azoren in het zuiden. De potvis maakt klikgeluidjes onder water. Die kaatsen terug als ze ergens tegenaan botsen. Zo weten potvissen de weg door de oceanen en vinden ze hun voedsel. Een moeilijk woord voor die klikgeluidjes is echolocatie. Wat was er aan de hand met Theofiel? Soms verdwalen de potvissen onderweg. Ze stranden dan aan de Belgische of Nederlandse kust. Dit gebeurde waarschijnlijk ook met Theofiel. Sommige mensen denken dat hij ziek was of dat er een schip tegen hem aan voer. Wetenschappers gaan nu onderzoeken wat er precies met hem gebeurd is. Daarvoor moeten ze een Wat eet de potvis? De potvis eet reuzeninktvissen en pijlinktvissen. Die wegen ongeveer 200 kilogram. Een potvis moet er elke dag ongeveer zeven eten om geen honger meer te hebben. autopsie doen. Waarom werd Theofiel bewaakt? Twee agenten bewaakten Theofiel dag en nacht. Theofiel is namelijk veel geld waard. De tanden van de potvis zijn Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.2

3 van ivoor. Daar tellen mensen veel geld voor neer. De wetenschappers waren bang dat dieven de tanden zouden willen stelen. In de darmen van potvissen zit er een geleiachige stof die potvissen nodig hebben om de harde delen van inktvissen te kunnen verteren. Die stof wordt gebruikt als geurstof bij parfum en zou erg veel geld waard zijn. De onderzoekers vonden die stof niet terug bij Theofiel. Walvisvet wordt elektriciteit Een walvis bestaat voor ongeveer de helft uit vet. Dat vet wordt niet zomaar in de vuilnisbak gegooid. Een speciaal bedrijf maakt er elektriciteit van. Veertien gezinnen worden een jaar lang van stroom voorzien dankzij het vet van de walvis. Bedreigd De potvis is een bedreigde diersoort. Dat betekent dat er niet meer zo veel potvissen over zijn. Als we ze niet beschermen, verdwijnen ze uit onze oceanen. Er werd vroeger veel gejaagd op potvissen omdat hun olie kostbaar is. Nu mag je niet meer jagen op walvissen, maar sommige mensen doen het stiekem toch nog. Heel wat potvissen sterven ook door het plastic afval dat in de oceaan ronddrijft. Dat krijgen ze samen met hun voedsel naar binnen. Het WNF (Wereldnatuurfonds) overtuigt mensen die op walvissen jagen om daarmee te stoppen. Het wil dat die mensen hun brood op een andere manier gaan verdienen. Zo kunnen ze bijvoorbeeld geld verdienen door toeristen mee te nemen op hun boot. De toeristen zien de walvissen dan in de zee. Eb en vloed Theofiel kon niet blijven liggen op het strand. Als hij bleef liggen, zou hij beginnen te stinken. Dat komt omdat er gassen vrijkomen als de walvis Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.3

4 begint te rotten. Hij werd zo snel mogelijk in stukken gesneden en daarna onderzocht door wetenschappers. Die wetenschappers konden niet altijd Een walvis krijg je niet zomaar weg met een auto. Er is aangepast vervoer nodig. De civiele bescherming sneed de walvis in stukken. Die stukken werden met een speciale kraan in vrachtwagens gehesen. De vrachtwagens zijn speciaal gemaakt om op het zand te kunnen rijden. Ze zijn uitgerust met een 4x4-systeem. doorwerken. Als het vloed was, lag Theofiel onder water. Bij vloed zet de zee het strand voor een groot onder water. Als het eb is, trekt de zee zich weer terug. Dan konden de wetenschappers opnieuw aan de slag op het droge strand. Eb en vloed ontstaan door de aantrekkingskracht van de maan. Veel toeschouwers Omdat je niet elke dag een potvis op het strand ziet liggen, kwamen er veel mensen een kijkje nemen. Sommige mensen vonden het wel bijzonder om de dode vis te zien, anderen vonden het een beetje zielig. En jij? Zou jij ook Vervoer voor Theofiel gaan kijken? Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.4

5 Moby Dick Moby Dick is de titel van een beroemd boek over een potvis. Het ging over een witte potvis die heel agressief was. Hij zorgde ervoor dat heel wat walvisvaarders met hun schepen zonken. Walvisvaarders waren schippers die jaagden op walvissen. blijven zonder adem te halen? - er in 1954,1989,1994 en 2004 ook walvissen strandden aan onze kust? - een gestrande potvis soms nog terug de zee in kan zwemmen? Verklarende woordenlijst De schuin gedrukte woorden uit de tekst worden hieronder verklaard. autopsie: het onderzoeken van een dode vis of persoon Azoren: een groep eilanden in de Atlantische Oceaan civiele bescherming: een speciaal team dat helpt bij grote rampen of moeilijke opdrachten orde: groep van planten of dieren die Wist je dat... - een potvis 3000 kilogram bloed in zijn lichaam heeft? - een potvis tot 3000 meter diep kan duiken? familie zijn van elkaar stranden: vast komen te zitten op het strand ton: een ton is evenveel als 1000 kilogram voorjaar: de lente - een potvis twee uur onder water kan Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.5

6 En nu jij! 1. Vul de tabel aan. 2. Kruis het juiste antwoord aan. Potvissen zijn bedreigd omdat 0 veel mensen op hen jagen 0 er maar één keer om de twintig jaar een potvis geboren wordt 0 ze heel vaak verdwalen Potvissen vinden hun eten door 0 hun uitstekende ogen 0 hun gevoelige neus 0 hun echolocatiesysteem Het WNF beschermt walvissen door 0 de plaatselijke bevolking aan te sporen om als gids voor toeristen te gaan werken 0 stukken oceaan af te sluiten 0 kweekprogramma's op te starten in de Antwerpse Zoo Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.6

7 3. Vul in. Wat wordt er gemaakt van het vet van de potvis? Voor hoeveel gezinnen kan dat gebruikt worden? Waarom zijn de tanden van Theofiel zo veel geld waard? 4. Teken hieronder het strand als het eb is en als het vloed is. 5. Wat vind jij? Geef je eigen mening. Zou jij zo'n potvis gaan bekijken? Waarom (niet)? Illustratieverantwoording: het copyright op de illustraties en foto s berust bij de volgende personen, firma's en instellingen: AlienCat - Fotolia.com (p. 1), Hans Hillewaert / CC-BY-SA-3.0 (p. 2), Kurt Desplenter (p. 4), Image Globe (p. 4), Wikipedia (p. 5). Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.7