Gezonde wijkaanpak werknotitie

Transcriptie

1 Gemeente Nieuwegein Postbus 1, 3430 AA Nieuwegein Gezonde wijkaanpak werknotitie Datum: Versie: 1 Status: definitief Auteur: Sabrina Eijk

2 Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 2

3 Op een dag was het 25 november 2024 Kijk daar eens, duizenden Nieuwegeiners zijn verzameld op het voorplein van het Antonius ziekenhuis. Drie inwoners halen de koker met de kijk op vandaag uit de grond. Er is goed nieuws. Wat 10 jaar geleden een ambitie was, is als een mooie droom uitgekomen. Wij hebben er voor gezorgd dat via netwerk, infrastructuur en samenwerking tussen welzijn, zorg, sport en cultuur 70% van de Nieuwegeiners vitaler en veerkrachtiger is. Er is warme aandacht voor het lijden van mensen. Alle kinderen halen startkwalificaties. We werken samen en betekenen veel voor elkaar. 82% van de Nieuwegeiners heeft een goede mentale en lichamelijke conditie en benut haar talenten optimaal voor zichzelf en medebewoners. Het groen staat er prachtig bij, kinderen spelen buiten en de openbare ruimte is goed toegankelijk en te gebruiken door iedereen. Nieuwegeiners voelen zich verantwoordelijk voor het mooi en schoon houden van hun straat en wijk. Nieuwegeiners schitteren, zijn trots en hebben een wij gevoel. Er is bijna geen eenzaamheid, we hebben generatiehuizen als, zeg maar, buurthuizen. Wijkgericht is normaal, met sterke sociale wijkteams. Veel samen werken en verbindingen, weinig regels. Iedereen werkt 30 uur gemiddeld en doet 10 uur aan maatschappelijk werk. De weg er naar toe... Droom uit de Positieve Toekomstverkenning Nieuwegein, 25 november 2014 Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 3

4 Inhoudsopgave Droom 3 Inhoudsopgave 4 Hoofdstuk 1 Wat gaan we concreet doen? 5 1 Inleiding Start in twee gebieden Bewoners in beweging Ken je bewoners van de wijk? Ken je verhalen van de wijk? Ken je de toekomst van de wijk? Hoe ziet de wijk er uit? 7 Hoofdstuk 2 Gezonde Wijk Inleiding Waarom gezondheid verbeteren Lijfstyle Preventieprogramma Gezonde Wijkaanpak Pijlers 10 Hoofdstuk 3 5 Pijlers van de Gezonde Wijk Veerkrachtige bewoners Betere buurten Toegankelijke zorg Samen meedoen (in de wijk) Goede startpositie 12 Hoofdstuk 4 Wat betekent dit voor ons? Inleiding Rol van de gemeente Rol van de inwoners Rol van de gemeentelijke organisatie Gebiedsteams Wijkprogrammering Beleidsintegratie Financiën en formatie 16 Bijlagen 17 Bijlage 1 Cijfers van Nieuwegein 18 Bijlage 2 Voorbeelden bij pijler 1 Veerkrachtige bewoners 19 Bijlage 3 Voorbeelden bij pijler 2 Betere buurten 21 Bijlage 4 Voorbeelden bij pijler 3 Toegankelijke zorg 23 Bijlage 5 Voorbeelden bij pijler 4 Samen meedoen (in de wijk) 24 Bijlage 6 Voorbeelden bij pijler 5 Goede startpositie 26 Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 4

5 Hoofdstuk 1 Wat gaan we concreet doen? 1. Inleiding U ontvangt deze werknotitie vooruitlopend op de notitie over het gebiedsgericht werken. Wij willen graag uw instemming voor de twee wijken waarin we willen starten met de Gezonde wijkaanpak en de mogelijkheid om twee gebiedsteams hiervoor in te zetten. Dit zijn geen extra meensen, maar medewerkers die op een andere manier gaan werken. Van Buiten naar Binnen Bij het lezen van deze werknotitie zult u merken dat hij in een andere volgorde geschreven is dan u gewend bent. Dit is bewust gedaan om het kernbeginsel van het programma Gezonde Wijk nog meer duidelijk te maken. Het kernbeginsel is dat we letterlijk van buiten naar binnen werken. We starten in de stad, in onze wijken en bij onze inwoners en partners. We voegen onze ambities en activiteiten samen en maken van Nieuwegein een fijne stad om in te wonen, werken en leven. 1.1 Start in twee gebieden In de programmabegroting 2015 hebben we toegezegd aan de raad om met de Gezonde Wijkaanpak te starten in twee van de vijf gebieden. Omdat de aanpak uitgaat en begint bij de inwoners kiezen we eerst voor 1 wijk per gebied. Inwoners identificeren zich niet met een gebied maar wel met een wijk. Je woont in de wijk Fokkesteeg en niet in het gebied ZuidOost. Voor welke twee wijken in welke gebieden kiezen we dan? Onze keuze is gevallen op JutphaasWijkersloot en Hoog Zandveld. Bij de keuze hebben onder andere de volgende indicatoren meegewogen: Mate van vergrijzig en de prognose daarop Mate van onderhoud fysieke omgeving in de wijk Mate van aandacht voor de wijk Mate van gezondheid in de wijk Gezinssamenstelling Er is een actief gezondheidscentrum in de wijk die tevens een Geynwijspunt en Geynwijs professionals huisvest Voor JutphaasWijkersloot geldt nog specifiek dat er de afgelopen jaren veel geïnvesteerd is in de wijk. Het niet raadzaam is om deze wijk nu los te laten en mogelijk daarmee al het goede wat nu opgestart is weer teniet te laten gaan. Voor Hoog Zandveld geldt specifiek dat dit een wijk is waar weinig samenhang en verbinding is. Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 5

6 1.2 Bewoners in beweging Omdat het nog niet eenvoudig is om inwoners in beweging te krijgen hebben we het volgende in gedachten. We gaan starten met het leren kennen van de bewoners van de wijk. Dit gaan we doen aan de hand van een Kamelenkaravaan (werktitel) Ken je bewoners van de wijk In de wijk zijn een aantal kamelen verstopt die je moet zoeken. Het zoeken doen we in kleine groepjes die bestaan uit medewerkers van het gebiedsteam van de gemeente, mensen van het wijkplatform aan wie we vragen om ieder 1 extra wijkbewoner mee te nemen en professionals werkzaam in de wijk. Uiteraard schakelen we onze netwerken in om aandacht te geven aan deze zoektocht en proberen ook via die weg om meer bewoners mee te laten doen. We gaan in groepjes uiteen en krijgen de opdracht om het verhaal van de wijk op te halen. Om hen daarbij te helpen, is er een speurtocht uitgezet naar kamelen waaronder een vraag te vinden is. Met behulp van deze vragen spreken we bewoners aan, leren deze kennen en halen verhalen uit de wijk op. We moeten daarbij wel uitkijken voor de inheemse inwoners! De vragen zijn out of de box: Weet u hoe het toilet van uw buren er uit ziet of Weet u bij wie in uw straat s avonds als laatste het licht uit gaat. We geven tevens een cameraatje mee waarmee ze de wijk, verhalen en inwoners vast kunt leggen. De Karavaan duurt 1,5 tot 2 uur. Na afloop vertelt iedereen aan elkaar het verhaal dat ze opgehaald hebben Ken je verhalen van de wijk Met de verhalen en foto s die we opgehaald hebben tijdens de kamelenkaravaan maken we een eerste tot een boekje het verhaal van de wijk. Dit gaan we delen met de wijk tijdens een toffe dag (werktitel). Op die dag gebruiken we de foto s om een speurtocht uit te zetten in de wijk met een prijsvraag. Er zijn leuke activiteiten in de wijk georganiseerd en we onthullen Het verhaal van de wijk en de meest bijzondere bewoner. De laatste is een titel dat jaarlijks overgaat naar een andere wijkbewoner. Ook hier zoeken we verbinding met onder andere wijknetwerken om bijvoorbeeld via hun wijkkrant en website mede bekendheid aan de dag, de prijsvraag en de titel bewoner van de wijk te geven Ken je de toekomst van de wijk We hopen nu een groter netwerk aan inwoners in de wijk te hebben gekregen en dat bewoners zich meer zijn gaan interesseren doordat ze meer weten van hun wijk en wie daar wonen. Deze bewoners nodigen we uit voor een Positieve toekomstverkenning van hun wijk. Hier gaan we nog verder in op de wijk en wat we (inwoners) graag willen voor de wijk en zelf of met hulp gaan oppakken. We kunnen dit doen aan de hand van een Future Search of een Appreciative Inquiry (waarderend onderzoek). Beide methodieken hebben tot doel: hoe Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 6

7 zorg je ervoor dat de gemeenschap met alle stakeholders actief betrokken raken bij een positieve verandering. Naar aanleiding van deze toekomstverkenning begint zich langzaam een beeld te vorm over in wat voor een wijk bewoners willen leven en wat nog nodig is om daar te komen. Dit kunnen zaken zijn in de fysieke sfeer, maar ook in de sociale context. Wellicht dat er al een aantal acties uit voortkomen opgepakt door de bewoners zelf eventueel samen met de gemeente of andere partners. Er ontstaat hierbij een gedeeld eigenaarschap met bewoners over wat er moet gebeuren in de wijk Bewoners maken de wijk Hoe ziet de wijk er uit? Inmiddels is er waarschijnlijk een kerngroep aan bewoners ontstaan die willen meepraten en doen in hun wijk. Met deze inwoners willen een wijkanalyse gebaseerd op binnen de gemeente beschikbare data bespreken. Herkennen zij zich in dit beeld van de wijk? Past het bij alles wat we tot nu toe opgehaald hebben? Kunnen we doelstelling/uitgangspunten vaststellen voor de wijk en prioriteiten daarin aanbrengen? Wat heeft de gemeente nu gepland staan voor de wijk en moet dat aanpast worden? Als er dingen niet kunnen vanuit de gemeente, wie pakt dat dan op? Kortom we gaan een wijkprogrammering making maken met doelstellingen, prioriteiten en taakverdeling. Het gebiedsteam samen met het kernteam aan bewoners zorgen er voor dat het wijkprogramma uitgevoerd wordt ieder voor zijn deel. Ze kunnen elkaar daar ook op aanspreken als iets niet of onvoldoende gebeurt. Dit betekent dat intern onze gemeentelijke organisatie er ook klaar voor zijn om daadwerkelijk mede uitvoering te geven aan de wijkprogrammering. Niets is zo dodelijk voor inwonersparticipatie als vragen om mee te denken en te doen en daar zelf vervolgens weinig of niets mee kunnen. Let op: Niet alles is op wijkniveau te regelen, sommige zaken zijn en blijven stedelijk, regionaal of landelijk. Hoofdstuk 2 De Gezonde Wijkaanpak 2.1 Inleiding Wat heeft dit alles nog van doen met de Gezonde Wijkaanpak? Heel veel. De wijk, de buurt, de straat waar mensen wonen, leren, opgroeien en werken raakt direct de gezondheid van bewoners. Door in de wijk met inwoners en professionals te werken aan gezondheid en welbevinden, verbeteren we de kansen die de mensen hebben om zichzelf te ontwikkelen en om deel te nemen aan de maatschappij. Een structurele integrale aan Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 7

8 pak in de wijk draagt bij aan dat mensen langer leven en langer actief blijven. Echter de Gezonde Wijkaanpak is in beginsel niet van de gemeente. In essentie gaat het over participeren van de gemeente in de leefwereld van inwoners. Wat is van inwoners en wat is van de overheid. Dit bepalen wij niet meer alleen. We moeten leren loslaten en met elkaar ontdekken wie waar eigenaar van wil en kan zijn. Van Inwonersparticipatie naar Overheidsparticipatie De Gezonde wijkaanpak heeft, zoals de naam al doet vermoeden, gezondheid, als verbindende factor in zich. Gezondheid is meer dan wel of niet ziek zijn, maar ook welbevinden en veerkracht. Bepalend voor gezondheid zijn niet alleen erfelijke factoren en leefstijl, maar ook de sociale omgeving, de leef- en werkomstandigheden en de gehele maatschappelijke en culturele context waarin we leven. Om gezondheidsproblemen te voorkomen en gezondheidswinst te behalen is een gecombineerde aanpak nodig. Op zichzelf staande interventies hebben geen of onvoldoende effect. Het vraag om een aanpak gericht op het individu, maar ook zijn sociale en fysieke omgeving. De Gezonde wijk is onder andere opgenomen in de WMO/Welzijnsnota als invulling van het preventieprogramma. Hoe Gezond Nieuwegein is kunt u vinden in bijlage Waarom de gezondheid verbeteren? Mensen die ziek zijn of zich ziek voelen, voelen zich beperkt in hun dagelijks leven. Zowel arbeidsparticipatie als maatschappelijk functioneren lijden daaronder. Gezond zijn is bovendien belangrijk om een actieve bijdrage te kunnen leveren aan de economie. Een goede gezondheid is van invloed op schoolprestaties; schoolverzuim en schooluitval en arbeidsprestaties, namelijk arbeidsproductiviteit en arbeidsverzuim. Een goede gezondheid zorgt voor hogere arbeids- en maatschappelijke participatie, zoals vrijwilligerswerk en mantelzorg en sociale integratie. 2.3 Lijfstyle Met de Brede Toegang Geynwijs zorgen we er voor dat inwoners die ondersteuning nodig hebben, deze kunnen vinden en krijgen. De Gezonde Wijkaanpak richt zich op het voorkomen dat mensen zorg en ondersteuning nodig gaan hebben. Het helpt bij het opzetten en realiseren van een preventieprogramma voor en van onze inwoners. Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 8

9 2.3.1 Preventieprogramma Dit doen we in hoofdzaak op twee manieren. Samen met Lijfstyle 1 willen we werken aan een levensloop en populatiegerichte aanpak ter versterking van gezondheid, welbevinden en veerkracht 2. We krijgen hierbij ondersteuning van Jan Walburg, hoogleraar positieve psychologie UvT. In ieders leven zijn er natuurlijke momenten waar we met een beetje extra aandacht, voorlichting en verleiding de gezondheid en het welbevinden kunnen versterken. Dat geldt zeker voor mensen die kwetsbaar zijn: hetzij door aanleg, hetzij door externe omstandigheden. Lijfstyle is een netwerkorganisatie van betrokken spelers in het veld die op basis van positieve gezondheid programma's en activiteiten willen ontwikkelen die bijdragen aan het zo gezond en gelukkig maken en houden van onze inwoners. Het vernieuwende van deze netwerkorganisatie is dat onder andere de gezondheidscentra en daarmee ook huisartsen, de welzijnsorganisatie, de GGDRU, Sport&bewegen en de gemeente samen aan 1 tafel zitten om dit te bereiken. In geen enkele andere gemeente is dit nog het geval. Als gemeente kunnen we dit niet alleen en hebben andere betrokken organisaties nodig die met ons meedenken, willen ontwikkelen en uitvoeren. Lijfstyle ontwikkelt preventieprogramma s en activiteiten voor doelgroepen (bijvoorbeeld diabetes of chronische longaandoening), maar zodanig dat de programma s en activiteiten eventueel met een kleine aanpassing ook bruikbaar zijn voor al onze inwoners. Lijfstyle zoekt hiervoor samenwerking en financiën bij onder andere ZonMW en Achmea. Tevens probeert Lijfstyle draagvlak te creëren bij andere partners en organisaties om de extra inzet tijdens de natuurlijke momenten in het leven mogelijk te maken. Daarnaast hebben we in onze subsidieverdeelregels de pijlers van de Gezonde Wijkaanpak opgenomen. Subsidieaanvragers moeten aangeven in hoeverre hun activiteiten bijdragen aan de onderdelen van de Gezonde wijk. Op deze wijze krijgen we meer inzicht in wie op welke pijler en in welke wijk actief is en waar eventueel nog hiaten liggen. 2.4 Gezonde Wijkaanpak Maar wat houdt de Gezonde wijkaanpak zelf dan in? De basis voor de Gezonde wijkaanpak is een methode van werken die bewoners en het gebied waarin zij wonen centraal stelt. Het is structurele integrale gebiedsaanpak die uitgaat van een gedeeld eigenaarschap met bewoners. 1 Lijfstyle: netwerkorganisatie op het gebied van zorg en welzijn. Kernpartners zijn: 4GHC, Surplus, MOvactor, Bibliotheek De Tweede verdieping, NV Sportinrichtingen Nieuwegein, GGDRU en de Gemeente Nieuwegein 2 Notitie Positieve gezondheid in Nieuwegein en Nijkerk door Jan Walburg, 2014 Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 9

10 Gedeeld eigenaarschap met bewoners Deze aanpak is ontwikkeld door de Ministeries van Binnenlandse Zaken en Volksgezondheid, Welzijn en Sport in samenwerking met een 13-tal gemeenten. Inmiddels is er een aantal maatschappelijke kostenbatenanalyses 3 uitgevoerd en het resultaat van de aanpak is positief, zowel op het gebied van verbeterde gezondheid als financieel. We starten in een tweetal gebieden en meer specifiek een tweetal wijken. Zo kunnen we de methode eerst goed uitproberen en verfijnen. Tevens krijgen we goed in beeld wat deze aanpak vraagt van onze gemeentelijke organisatie. Zijn wij er klaar voor om daadwerkelijk samen met onze inwoners te werken aan de Nieuwegeinse samenleving pijlers De Gezonde wijkaanpak gaat uit van de leefwereld van inwoners en dat alles daarbinnen verband met elkaar houdt. Zo zal iemand met een goede opleiding een leuke baan kunnen vinden, in een mooi huis wonen dat staat in een betere en groene wijk, een gezonde levensstijl hebben, een betere gezondheid en zich goed voelen waardoor hij meer bereid is om iets voor een ander te doen. Het omgekeerde is even zo goed waar. Een lage opleiding leidt tot het eerder ervaren van gezondheidsproblemen en een vroeger overlijden. De 5 pijlers die de leefwereld kunnen beïnvloeden zijn de volgende: 1. betrekken van bewoners bij een gezonde leefstijl 2. verbeteren van de leefomgeving 3. toegankelijke zorg in de buurt 4. participatie van bewoners in de samenleving 5. verbeteren van de sociaal-economische positie van bewoners 3 Een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) brengt systematisch en samenhangend alle door een project veroorzaakte effecten in kaart en vergelijkt deze met de situatie waarin het project niet wordt uitgevoerd (het nulalternatief). De baten van het project worden net als de kosten uitgedrukt in euro s. Dit geldt eveneens voor de zaken die geen direct prijskaartje hebben, zoals een mooi uitzicht, gevoel van veiligheid of kwaliteit van leven. Als de baten grot er zijn dan de kosten, dan zorgt het project voor een toename van de maatschappelijke welvaart. Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 10

11 Plaatje Gezonde Wijkaanpak De integrale aanpak verloopt via de vijf pijlers. Iedere pijler draagt bij aan het realiseren van een gezonde wijk. Door onze bestaande activiteiten in kaart te brengen met behulp van de 5 pijlers, zien we waar deze aan bijdragen en of er slimme verbindingen mogelijk zijn met andere activiteiten. Ook zien we waar nog extra inzet nodig is. In het volgende hoofdstuk lichten de individuele pijlers toe. Hoofdstuk 3 5 pijlers van de Gezonde Wijk 3.1 Pijler 1: Veerkrachtige Bewoners Dit spoor richt zich op gezonde bewoners. Gezondheid en veerkracht bij mensen leidt tot een veerkrachtige samenleving. Een samenleving die in staat is om bij stress en tegenslag het evenwicht weer te herstellen en terug te keren naar gezondheid en welbevinden. Een gezonde leefstijlontwikkeling is van grote invloed op de feitelijke gezondheid van mensen, de gezondheidsbeleving, het meedoen aan- en het onderdeel uitmaken van de samenleving. Daarmee draagt gezondheidsbevordering in belangrijke mate en op een integrale wijze bij aan het welzijn van mensen. 3.2 Pijler 2: Betere buurten De leefomgeving waarin mensen wonen, werken en leven heeft invloed op hun gezondheid. Deze invloed kan direct zijn, bijvoorbeeld door de kwaliteit van lucht, een drukke weg met een hoog risico op verkeersongevallen of slechte fietsmogelijkheden in een buurt. Groen in de leefomgeving heeft positieve effecten op gezondheid en leefbaarheid, als ontmoetingsplek, plek om te bewegen, spelen, recreëren, of om tot rust te komen. Ook de kwaliteit van de fysieke omgeving in gebouwen (binnenmilieu) kan tot gezondheidseffecten leiden. Maar de omgeving kan Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 11

12 ook indirect van invloed zijn op de gezondheid, bijvoorbeeld door stress van geluidhinder of ontevredenheid over de (mensen in de) buurt. Vaak wordt aandacht besteed aan bovenstaande negatieve omgevingsfactoren, terwijl de omgeving ook een positieve invloed kan hebben op de gezondheid. Zo is er de laatste jaren aandacht voor de functie van groen in de directe woonomgeving en het optimaliseren van de akoestische kwaliteit van bepaalde plekken in een stad. 3.3 Pijler 3: Toegankelijke zorg Goede integrale zorg met aandacht voor preventie is belangrijk om zorg toegankelijk te maken en de kosten voor zorg en samenleving betaalbaar te houden. Belangrijk daarbij is een goede samenwerking tussen welzijn- en zorgaanbieders in de wijk en tussen gemeente en zorgverzekeraar. We zijn al enige tijd bezig met het zo efficiënt en effectief inrichten van de toegang tot de zorg. Zo hebben we een Brede toegang ingericht genaamd Geynwijs. Binnen Geynwijs zijn er laagdrempelige fysieke punten waar inwoners terecht kunnen met hun vragen. Voor complexere vragen of problemen kunnen ze terecht bij het Sociale Wijkteam. Dit team gaat samen met de individuele inwoner kijken naar wat de besten oplossing is voor zijn of haar probleem. Wanneer het gaat om collectieve vraagstukken in de wijk zijn op het gebied van het sociaal domein dan gaat de Sociaal programmeur daar mee aan de slag. Samen met onder andere partners als Lijfstyle kijken ze welke collectieve activiteiten ze kunnen inzetten om het probleem zoveel mogelijk te beperken en in de toekomst te voorkomen. 3.4 Pijler 4 Samen meedoen (in de wijk) Mensen die meedoen, voelen zich gelukkiger, gezonder en meer betrokken bij hun omgeving. Dit gebeurt bijvoorbeeld door het hebben van een baan, vrijwilligerswerk, deelname aan activiteiten in de wijk of het hebben van sociale contacten. Elke inwoner heeft zijn eigen unieke mogelijkheden, kwaliteiten en talenten om in te zetten. Centraal staat wat iemand kan in plaats van niet kan. Dit betekent dat inwoners met een beperking of problemen ook actief participeren in de samenleving. Inwoners voelen zich betrokken bij elkaar en ondersteunen elkaar als dat nodig is. Hiervoor is de inzet van iedereen, zoals familie, buren, vrienden en vrijwilligers onmisbaar en van onschatbare maatschappelijke waarde. 3.5 Pijler 5 Goede startpositie Iedereen heeft dromen, ambities en de wil om iets te bereiken in zijn of haar leven. En voor iedereen is de weg om zijn of haar droom te verwezenlijken verschillend. Feit blijft dat iemand met een diploma op zak een hogere kans heeft op werk en een betere kwaliteit van leven heeft. We vinden het belangrijk dat kinderen kansrijk opgroeien. Dat ze zich gewaardeerd, veilig en gezond voelen en dat ze hun talenten kunnen Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 12

13 ontplooien. Dat ze opgroeien tot volwaardige burgers, die hun weg in de maatschappij kunnen vinden. Voorbeelden van activiteiten in bovenstaande pijlers kunt u vinden in bijlage 2 tot en met 6. Hoofdstuk 4 Wat betekent dit voor ons? 4.1 Inleiding De titel van het huidige coalitieakkoord is: De toekomst vormen we samen met als speerpunt samen met inwoners aan de slag. Onder inwoners verstaan we ook het bedrijfsleven en professionals werkzaam in de wijk. We bundelen de krachten en delen de verantwoordelijkheden om van Nieuwegein een fijne stad te maken waarin mensen graag wonen, werken en verblijven. Met elkaar en voor elkaar 4.2 Rol van de gemeente Heeft de gemeente wel een rol in de gezondheid en het welbevinden van haar inwoners? Mensen zijn daar toch zelf verantwoordelijk voor. Natuurlijk is dat waar. Echter op grond van de Wet publieke gezondheidszorg heeft de gemeente een taak in het bevorderen van gezondheid en het bijdrage aan preventie. We kunnen mensen niet verplichten om gezond te leven. Maar we kunnen ze wel verleiden en de randvoorwaarden creëren om gemakkelijker gezonde levensstijl te voeren. Daarnaast hebben we een financieel belang. Wij betalen de kosten van een aantal voorzieningen, dat mensen gebruiken. En als we dan inwoners mede laten bepalen wat er gebeurt in hun wijk, hoe ver gaan we in wat bewoners willen? Waartoe zijn wij als gemeente bereid als het gaat om het ondersteunen en faciliteren van initiatieven? Dit zijn vragen waar we tegenaan gaan lopen en waar we nog niet een, twee, drie het antwoord op hebben. We zullen dit gaandeweg leren, steeds meer verfijnen en maatwerk kunnen toepassen. We leren bijvoorbeeld nu al dat daar waar we als gemeente een financieel (het gebouw is ons eigendom) en/of een maatschappelijk (er zitten subsidiepartners in het gebouw) belang hebben bij het initiatief, de rol van de gemeente veel groter is en eigenlijk een actieve partij moet zijn. 4.3 Rol van de inwoners De inwoners bepalen samen met ons hoe de wijk er uit moet zien. Wat daar voor moet gebeuren en wie daar wat in gaat doen. We bepalen daarbij samen de doelen en prioriteiten van de wijk. Zonder overigens te kort te Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 13

14 doen aan de doelen van de gemeente en rekening houdend met het gegeven dat we niet alles op wijkniveau kunnen bepalen. Soms moet dat stedelijk of zelfs daarboven. Zolang we daar duidelijk en transparant over zijn geeft dat geen problemen. Inwoners nemen meer eigenaarschap, maar daarmee ook meer verantwoordelijkheid voor hun wijk. Let wel op het moment dat we inwoners zeggenschap geven, uiteraard binnen de kaders van het algemeen belang, dan kan het gebeuren dat zij iets doen wij niet voorzien hadden en misschien wel niet willen. We zijn doorgeschoten in de regels en durven om daarin kritisch naar ons zelf te zijn. We zullen moeten leren loslaten. Durf los te laten (Als je loslaat, heb je twee handen vrij! Loesje) Hoe we dit gaan doen heeft u al kunnen lezen in hoofdstuk Rol van de gemeentelijke organisatie Wanneer we samen met inwoners bepaald hebben wat we gaan doen in de wijk en wie dat gaat doen, dan moeten we binnen onze eigen organisatie er ook wel klaar voor zijn om daar mede uitvoering aan te kunnen geven. Gelukkig heeft het project Gebiedsgericht werken hierover al nagedacht en daar een voorzet voor gegeven Gebiedsteams We gaan met twee van de vijf gebiedsteams twee wijken in om daar eerst bewoners in beweging te krijgen. Vervolgens het gesprek mee aan te gaan en samen te bepalen wat we graag willen in en met de wijk. De overige 3 gebiedsteams kunnen volgens de planning van het Project Gebiedsgericht werken verder aan de slag. Het samenspel tussen zorg en welzijn, sociaal programmeurs, en leefbaarheid en veiligheid, wijkmanagers, heeft zich in de loop der jaren stevig doorontwikkeld. Het resultaat daarvan, goede samenwerking en het aanvullend zijn op elkaars werkzaamheden, nodigt uit om andere spelers van de gemeente in de wijk aan te haken in deze samenwerking Wijkprogrammering Op het moment dat we samen met de inwoners de toekomst verkend hebben en hoe we daar moeten komen, is het van groot belang dat wij zelf helder hebben wat wij al van plan waren om te gaan doen in de wijken op basis van onze programma s. Alleen dan kunnen we een wijkprogramma maken waarin staat wie wat doet en wanneer. Het onderdeel stadsprogrammering binnen het Gebiedsgericht richt zich onder andere op het een geheel maken van de diverse programmeringen binnen onze organisatie. Tevens maken zij een stads/wijkanalyse wat een basis vormt voor het gesprek met inwoners over hun wijk. Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 14

15 4.4.3 Beleidsintegratie Willen we echt onze inwoners mede laten bepalen hoe Nieuwegein er uit moet zien, dan moeten we in staat zijn hun stem te vertalen in ons beleid. Dan is Nieuwegein echt een stad van ons allen. Ook hier is een onderdeel, namelijk beleidsintegratie, voor opgenomen in het project Gebiedsgericht werken. Niet alleen werken we aan het integreren van onze gemeentelijke doelen, maar het een geheel maken met de doelen van onze inwoners. Naast dat we ons beleid moeten integreren, voor zover dat kan, moeten ook gaan nadenken over hoe het woud aan regelgeving een praktisch en hanteerbaar geheel wordt, niet alleen voor onze inwoners, maar ook voor onszelf. Sommige regels moeten, bijvoorbeeld in het kader van veiligheid of gezondheid, andere regels zijn wenselijk of mogen. Naar die regels kunnen we nog eens scherp gaan kijken of ze dingen mogelijk maken of juist belemmerend zijn. Het dichter bij en continue in gesprek zijn met onze inwoners resulteert uiteindelijk in minder gesegmenteerde en gespecialiseerde beleidskaders, dus minder beleid. En in een gemeente die snel weet te schakelen en daadwerkelijk overgaat tot overheidsparticipatie. Wie niet met de regels kan spelen, zit erin gevangen omdenken 4.5 Financiën en formatie Hoewel we zoveel mogelijk gebruik gaan maken van bestaande budgetten, zullen we er niet aan ontkomen om budget specifiek toe te kennen aan dit programma. Zeker in de opzetfase is maakgeld noodzakelijk om dingen te kunnen aanjagen, een extra duwtje te geven, om zaken concreet en snel te realiseren zodat mensen gemotiveerd blijven en bereid zijn om ook zelf te investeren. Daarnaast is er budget nodig om te ontwikkelen en bestendigen. Het budget voor de Gezonde Wijk is reeds verankert in de begroting van het Sociale Domein als invulling van de preventie opgave. Ten aanzien van formatie zullen de sociaal programmeurs een grote rol gaan spelen in de uitvoering van dit programma. Zo zijn zij de voorzitter van de twee gebiedsteams die aan de slag gaan met de gezonde wijk. Ook spelen zij een belangrijke rol in het overdragen van reeds opgedane kennis en in het gebruik maken van hun netwerken op het gebied van inwonersparticipatie, gezonde wijkaanpak en de veranderingen in het sociale domein. Zij zijn verbinder, aanjager, facilitator en ambassadeur tegelijkertijd. Natuurlijk zijn zij hier natuurlijk al lang mee begonnen, maar om daadwerkelijk het gesprek tot stand te brengen met spelers in de wijk is meer inzet nodig. We gaan samen verkennen wat werkt en wat niet om te Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 15

16 komen tot een basis plan van aanpak wat uit te rollen is in de andere wijken. Betekent dit dat er meer mensen bij moeten komen? Nee, in de gebiedsteams zitten medewerkers die nu vanuit hun eigen dicipline al in of met de wijk aan het werk zijn. We gaan het alleen anders doen. We gaan daadwerkelijk buiten in de wijken aan de slag samen met bewoners en partners. 4.6 Ambities en resultaten En wat krijgt u hier dan voor? De grotere resultaten van dit programma zal zich pas over 3-5 laten. Dat wil niet zeggen dat er niets gebeurd. We houden u lopende ons leerproces zoveel mogelijk op de hoogte. Een deel van de ambities en daarbij behorende activiteiten hangt ook af van wat de bewoners willen en bereid zijn om zelf te doen. Dat zal ook zelfs per wijk gaan verschillen. We merken dit nu al als het gaat om actieve bewoners. Wat willen we binnen dit programma realiseren: Op korte termijn: 2 Wijkprogramma s vastgesteld in samenwerking met bewoners Bewoners en partners ondernemen acties op de door hun zelf vastgestelde ambities Ontwikkelde methodieken voor een concrete wijkaanpak Ontwikkelde preventieactiviteiten collectief inzetbaar in de wijk Een stevig netwerk van relevante spelers in de wijk en in de stad Het creëren van beweging en ruimte binnen de eigen gemeentelijke organisatie om deze aanpak te kunnen realiseren Samenwerking met Jan Walburg op het gebied van positieve gezondheid Op langere termijn: Beweging in de Nieuwegeinse samenleving richting overheidsparticipatie Gedeeld eigenaarschap van Nieuwegein met haar bewoners Uitrol van de aanpak in alle wijken Het ontwikkelen en realiseren van (preventieve) gezondheidsprogramma s voor specifieke doelgroepen, die tevens bruikbaar op onderdelen zijn voor algemene toepassing in de wijk Meewerken aan het realiseren van een gemeentelijke organisatie die daadwerkelijk van buiten naar binnen werkt. Van Ja-maar naar Ja-en omdenken Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 16

17 Bijlagen Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 17

18 Bijlage 1 Cijfers Nieuwegein Ziekte De meest voorkomende ziekten bij volwassenen zijn migraine/ernstige hoofdpijn (14%), hoge bloeddruk (13%), ernstige aandoening van nek en schouder (9%), astma/chronische bronchitis/longemfyseem/cara (9%) en gewrichtsslijtage aan heupen of knieën (7%). In de regio is dit 14%, 11%, 9%, 7% en 8%. Van de 65-plussers ervaart 28% een lichamelijke beperking. Men ervaart vooral mobiliteitsbeperkingen (23%) naast gezichtsbeperkingen (9%) en gehoorbeperkingen 8%). 16% van de volwassenen en 45% van de senioren heeft contact met een huisarts of specialist n.a.v. een hoge bloeddruk. Het landelijk gemiddelde is 13% respectievelijk 42%. 17% van de volwassenen geeft mantelzorg. 21% van de mantelzorgers voelen zich (over)belast. Landelijk is dit 12% respectievelijk 14%. 13% van de senioren geeft mantelzorg. 15% van de mantelzorgers voelt zich overbelast. Landelijk is dit 13% respectievelijk 14%. 43% van de volwassenen heeft tenminste één chronische aandoening. Landelijk is dit 38%. Het merendeel van de jongeren groeit op in gezinnen met lage inkomens (25%) of modaal inkomen (47%) voor wat betreft de sociaal economische status Psychische gezondheid 46% van de volwassenen heeft risico op angststoornissen en depressieve klachten. Landelijk is dit 40%. 46% van de volwassenen en 51% van de senioren ervaart eenzaamheid. Landelijk is dit 37% respectievelijk 45%. 13% van de volwassenen ervaren problemen in de combinatie tussen werk en zorg. Landelijk is dit 11 %. 8% van de volwassenen ervaren seksuele problemen. Landelijk is dit 7%. 67% van de volwassenen heeft hulp uit de omgeving gekregen voor psychische problemen. Landelijk is dit 27%. 11% van de volwassenen is ooit slachtoffer geweest van huiselijk geweld. Landelijk is dit 8%. 16% van de kinderen heeft een ongunstige score op faalangst. Landelijk is dit 13%. Leefgewoonten 41% van de volwassenen en 37% van de senioren voldoet niet aan de Beweegnorm. Landelijk is dit 35% respectievelijk 31%. 12% van de kinderen voldoet niet aan de norm voor gezond bewegen. In de regio is dit 9%. 53% van de volwassenen heeft overgewicht en 15% van de volwassenen heeft ernstig overgewicht. Landelijk is dit 45 respectievelijk % van de senioren heeft overgewicht. Landelijk is dit 59%. 10% van de kinderen ontbijten minder dan 5 dagen per week. In de regio is dit 5%. 85% van de volwassenen voldoet aan de ontbijtnorm. In de regio is dit 87%. 63% van de kinderen in de gemeente eet niet dagelijks fruit. In de regio is dit 58%. 25% van de volwassenen voldoet niet aan de fruitnorm. In de regio is dit 27%. 30% van de volwassenen voldoet aan de groentenorm. In de regio is dit 31%. 22% van de kinderen is niet lid van een sportclub. In de regio is dit 16%. 41% van de kinderen kijken tv/video/dvd en/of computeren totaal 2 uur of meer per dag. In de regio is dit 33%. 4% van de bovenbouwkinderen heeft wel eens gerookt en 27% wordt thuis blootgesteld aan rook. In de regio zijn deze cijfers 4% respectievelijk 22%. 15% van de senioren rookt en 9% drinkt overmatig alcohol. Landelijk is dit 13% respectievelijk 8%. Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 18

19 Bijlage 2 Voorbeelden bij pijler 1 Veerkrachtige Bewoners 1.1 Preventie Recente publicaties tonen aan dat preventie, in de vorm van een gezonde leefstijl, grote baten heeft voor de mensen zelf in de zin van langer genieten van het leven, van een grotere inzetbaarheid en van het pensioen. Maar ook overheid, werkgevers en andere instanties profiteren als mensen hun betere gezondheid aanwenden om langer te leren, te werken en te participeren. Preventie is een van de belangrijkste activiteiten in dit spoor. Met activiteiten en programma s proberen we te bewerkstellingen dat mensen gezonder leven, beter en sneller herstellen van een tegenslag en minder snel zwaardere zorg nodig hebben. Mensen die goed in hun vel zitten zijn meer bereid om iets te doen voor een ander of de buurt. Waar kun je onder andere aan denken: meer bewegen gezonde voeding activiteiten op het gebied van de BRAVO thema s veerkracht en welbevinden In Nieuwegein kennen we een aantal programma s/activiteiten die zich richten op de leefstijl van bewoners. Hieronder volgt er een aantal maar dit zijn ze absoluut niet allemaal. 1.2 Het Lijfstyle programma Nieuwegein Het Lijfstyle-programma richt zich op het verbinden van collectieve en individuele preventie om gezondheid en veerkracht te versterken. De focus ligt hierbij op meer bewegen, gezonde voeding, gezond gewicht en mentale fitheid. Het programma is een initiatief van de 4 gezondheidscentra waaraan verschillende partijen als kernpartner meewerken zoals welzijns- en zorgorganisaties en de bibliotheek. In 2013 is het Lijfstyle-event georganiseerd: een gezondheidsmarkt in Nieuwegein met aandacht voor de BRAVO-thema s (meer bewegen, stoppen met roken, matig alcoholgebruik, gezonde voeding en ontspanning). Er gebeurt al veel op het gebied van preventie. Een voorbeeld is Bewegen op Recept en Welzijn op Recept, waarbij de focus ligt op gezondheid en leefstijl in plaats van ziekte en zorg. Het is nu de uitdaging om met elkaar de verschillende initiatieven in samenhang te ontwikkelen tot een brede preventieve aanpak. Binnen het programma monitoren en onderzoeken we de kosteneffectiviteit van interventies. Het streven is om dit zoveel als mogelijk samen met de inwoners van Nieuwegein te doen. 1.3 Gezonde school Werken aan gezondheid op school loont! Het draagt bij aan betere schoolprestaties, minder schooluitval en een gezondere leefstijl. Zo zorgt de school voor actieve en Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 19

20 gezonde leerlingen, een veilige schoolomgeving, een fris klimaat én heeft de school aandacht voor de persoonlijk en sociale ontwikkeling van de kinderen. Er is veel aandacht voor sport en bewegen tijdens en na schooltijd in samenwerking met de combinatiefunctionarissen. OBS De Schakel heeft als eerste school in Nieuwegein het landelijk Vignet Gezonde School behaald (2012). Een nieuwe loot is de Gezonde schoolpleinen. Een Gezond Schoolplein: Daagt leerlingen en studenten uit om meer te bewegen! Heeft een positieve invloed op de gezondheid door het buiten spelen en de aanwezigheid van groen. Laat leerlingen meer groente en fruit eten als ze met de klas werken in een moestuin. Draagt bij aan betere schoolprestaties en minder ziekteverzuim. Is een speel- en ontmoetingsplek voor de hele buurt. 1.4 Voorlichting Jeugd Er komt een extra contactmoment voor jong volwassenen. Het extra contactmoment is bedoeld om jongeren bewust te maken van hun eigen gezondheid en gezond gedrag en hen te begeleiden en coachen om hun eigen kracht hierin te vergroten. Het kan dan gaan om thema s als gezond gewicht, alcohol en drugs, seksuele gezondheid of psychosociale problemen zoals eenzaamheid, depressie en stress. Per 1 januari 2014 de leeftijdsgrens in de Drank- en Horecawet verhoogd van 16 naar 18 jaar. Deze leeftijdsverhoging wordt door jongeren en hun omgeving nog niet echt geaccepteerd. Doel van ons alcohol preventiebeleid is daarom gericht om het bewustzijn rond de gezondheidsrisico s bij ouders en jeugd te versterken, en de beschikbaarheid van drank te beperken door een goede handhaving. Daarmee wordt in ieder geval beoogd dat jeugd later en minder gaat drinken. 1.5 Buurtsportcoaches Dat het bevorderen van sport en bewegen direct van invloed is op de gezondheid van mensen, is natuurlijk niet nieuw. Sport en bewegen dragen direct bij aan een gezond lichaam en een gezonde geest. Veel minder bekend is de kracht van sport in relatie tot thema s als bijvoorbeeld onderwijsstimulering, eenzaamheidsbestrijding, en re-integratiebevordering. Maar ook de sportkantine als buurthuis met buitenschoolse opvang en activiteiten voor ouderen draagt in belangrijke mate bij aan de gezonde samenleving. Buurtsportcoaches zijn in Nieuwegein bezig om laagdrempelige beweeg- en sportactiviteiten te organiseren in de wijken en deze te verbinden aan het duurzaam bewegen bij bijvoorbeeld sportverenigingen of sportscholen. 1.6 Gezond gewicht Gezond eten helpt ziekten en overgewicht voorkomen. Scholen kunnen leerlingen bewust maken van gezond eten. Hiervoor kunnen ze gebruikmaken van speciale Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 20

21 lessen en programma's, zoals het schoolfruitprogramma of de gezonde schoolkantine. Maar ook volwassenen valt nog iets te leren door middel van bijvoorbeeld kookworkshops, weet wat je eet enz. En niet te vergeten bedrijven en organisaties hebben vaak een bedrijfsrestaurant. Ook zij zijn gebaat bij een gezonde werknemer en kunnen door middel van een gezond aanbod en mogelijkheden tot bewegen gedrag stimuleren. 1.7 Ontmoetingen Mensen die meedoen, voelen zich gelukkiger, gezonder en meer betrokken bij hun omgeving. Het creëren van ontmoetingsplekken in de buurt, het realiseren van activiteiten en het ondersteunen bij het vinden van sociale contacten zijn goede middelen om dit te stimuleren. De buurtpleinen en de wijkhuizen zijn goede voorbeelden van ontmoetingsplekken in de wijk, maar dit zijn uiteraard niet de enige plekken. Denk ook aan een mooi stuk groen, eetgelegenheden, clubhuizen, beweegfaciliteiten, activiteiten enz. Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 21

22 Bijlage 3 Voorbeelden bij pijler 2 Betere Buurten 2.1 Hoe beïnvloed de fysieke leefomgeving de gezondheid? De leefomgeving waarin mensen wonen, werken en leven heeft invloed op hun gezondheid. Deze invloed kan direct zijn, bijvoorbeeld door de kwaliteit van lucht, een drukke weg met een hoog risico op verkeersongevallen of slechte fietsmogelijkheden in een buurt. Groen in de leefomgeving heeft positieve effecten op gezondheid en leefbaarheid, als ontmoetingsplek, plek om te bewegen, spelen, recreëren, of om tot rust te komen. Ook de kwaliteit van de fysieke omgeving in gebouwen (binnenmilieu) kan tot gezondheidseffecten leiden. Maar de omgeving kan ook indirect van invloed zijn op de gezondheid, bijvoorbeeld door stress van geluidhinder of ontevredenheid over de (mensen in de) buurt. Vaak wordt aandacht besteed aan bovenstaande negatieve omgevingsfactoren, terwijl de omgeving ook een positieve invloed kan hebben op de gezondheid. Zo is er de laatste jaren aandacht voor de functie van groen in de directe woonomgeving en het optimaliseren van de akoestische kwaliteit van bepaalde plekken in een stad. 2.2 Het ontwerpen en inrichten van de fysieke leefomgeving Door de leefomgeving op een bepaalde manier in te richten kan de gezondheid bevorderd worden. Daarbij zijn verschillende thema s van belang, zoals mobiliteit, natuur, groen en water, sport en spelen, openbare ruimte, milieukwaliteit, en binnenmilieu. Kwetsbare groepen zoals kinderen, ouderen en mensen met een lage sociaal-economische status (SES) hebben extra aandacht nodig. 2.3 Leefomgeving: een brede definitie Een plezierige leefomgeving is een leefomgeving die als prettig wordt ervaren, die uitnodigt tot gezond gedrag en waar de druk op de gezondheid zo laag mogelijk is. Meer concreet is een plezierige leefomgeving een leefomgeving die: beweegvriendelijk is waardoor mensen makkelijk en veilig lopend of op de fiets naar werk, school en winkels kunnen. kinderen uitnodigt om te spelen en te bewegen. toegankelijk en veilig is voor mensen met een beperking woningen, scholen en gebouwen heeft met een gezond binnenmilieu. in de verschillende wijken een gevarieerd aanbod heeft aan voorzieningen zoals scholen, winkels, bedrijven, openbaar vervoersvoorzieningen en sport. een goede milieukwaliteit heeft (geluid, lucht, bodem, externe veiligheid). voldoende, toegankelijk en aantrekkelijk groen, natuur en water heeft. 2.4 Sociale leefomgeving Sociale factoren die van invloed zijn op de leefomgeving zijn bijvoorbeeld de bevolkingssamenstelling, sociale veiligheid (criminaliteit) en sociale samenhang in wijk en gemeente. Maar ook de opleiding, arbeidssituatie en Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 22

23 inkomen van de bewoners zijn sociale factoren. In een gezonde sociale leefomgeving: wonen mensen veilig en wordt een goede sfeer ervaren. is de sociale cohesie groot en mensen krijgen sociale steun van buurtbewoners. is bij de inrichting van de omgeving rekening gehouden met de behoeften van de (toekomstige) bewoners en specifieke bewonersgroepen, zoals kinderen, ouderen, chronisch zieken, gehandicapten of lagere inkomensgroepen. 2.5 Een integrale aanpak noodzakelijk Een integrale aanpak van gezondheidsproblemen richt zich zowel op gedragsverandering als op het verbeteren van de leefomgeving. De leefomgeving is een aangrijpingspunt om mensen tot een gezonde(re) leefstijl te verleiden of om een gezond leefklimaat te creëren. De inrichting van de leefomgeving kan de gezondheid bevorderen Er is geen blauwdruk in de aanpak. Vragen als Wat is in deze wijk aan de hand?, Wat willen bewoners hier in de buurt? en Wat gebeurt er eigenlijk allemaal al om de wijk te verbeteren? vormden de basis. De bewoners staan centraal. Een aanpak die burgers centraal stelt betekent een andere, meer faciliterende, rol van de ruimtelijke discipline. We kunnen sociaal-maatschappelijke problemen niet oplossen met ruimtelijke ingrepen, maar we kunnen wel potenties herkennen en kansen pakken. Door te kijken naar wat een wijk specifiek maakt en hoe je met kleine dingen een groot verschil kan maken. Bijvoorbeeld door een park herbergzaam te maken, of een stoep goed laten functioneren, of een plein voor meer dan alleen hangjongeren geschikt maken, daar gaat het om. Door deze aanpassingen van de openbare ruimte in samenhang te doen met programma s uit de andere sporen versterken we het effect van beide inspanningen. Denk aan het opknappen van wandel- en fietspaden in combinatie met beweegprogramma s voor ouderen. Of het realiseren van een mooie plek in het park in combinatie met het stimuleren van ontmoeting. Maar ook het meewerken aan het maken van een spannend schoolplein kan helpen om jonge kinderen meer in beweging te krijgen. Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 23

24 Bijlage 4 Voorbeelden bij pijler 3 Toegankelijke Zorg 3.1 Brede Toegang: Geynwijs Om te zorgen dat de vragen en signalen van onze inwoners op het gebied van het sociale domein op de juiste plaats terecht komen en er een effectieve opvolging gerealiseerd wordt, volgens de uitgangspunten van dit beleidskader, realiseren we een laagdrempelige integrale Brede Toegang. De Brede Toegang bestaat uit een (deels al bestaand) netwerk van vrijwilligers en professionals die op een dusdanige manier samenwerken en afstemmen dat de zelfredzaamheid en regie van inwoners ondersteunt en versterkt wordt. Inwoners die zorg nodig hebben krijgen dat. 3.2 Ondersteuning van inwoners Voor de inwoners of hun sociale netwerk daar om heen die zelfstandig informatie kunnen zoeken ontwikkelen we de volgende ondersteuning: Digitale sociale kaart: deze kaart informeert inwoners die vragen hebben op het gebied van het sociaal domein en verleidt hen om eerst oplossingen te zoeken binnen het eigen netwerk. Digitaal loket: daar kunnen direct enkelvoudige aanvragen ingevuld en ingediend worden Telefonische hulplijn: ook via de telefoon kunnen inwoners informatie en advies krijgen. Wijkservicepunten: in ieder woonservicegebied komt er een laagdrempelig fysiek inlooppunt waar alle inwoners hun vragen op gebied van het sociale domein (Wmo, Jeugd, Participatie) vrijblijvend kunnen stellen en beantwoord worden door middel van directe beantwoording dan wel verwijzing. 3.3 Sociaal wijkteam Zijn de vragen complex of betreft het een dure voorziening dan komt de inwoner terecht bij een sociaal wijkteam. De leden van het sociale wijkteam kijken integraal (meerdere levensgebieden) naar de vraag van de inwoner, de mantelzorger en zijn gezin. Vervolgens stellen zij samen met de inwoners een plan op en kijken zij welke zorg er daadwerkelijk nodig is en wat op een ander wijze opgevangen kan worden. Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 24

25 Bijlage 5 Voorbeelden bij pijler 4 Samen meedoen (in de wijk) 4.1 Mantelzorg Als iemand langdurig en onbetaald voor iemand zorgt waarmee een emotionele band bestaat (zoals familie, buren, vrienden) dan is dit mantelzorg. Er is goede ondersteuning beschikbaar waardoor mantelzorgers hun taak aan kunnen, zoals lotgenotencontact of respijtzorg. 4.2 Vrijwilligerswerk Veel Nieuwegeiners kiezen ervoor om vrijwilligerswerk te doen. Dit omdat het leuk en nuttig is. Bij het bieden van ondersteuning hebben vrijwilligers en professionals een gelijkwaardige positie. De informele en formele ondersteuning is goed op elkaar afgestemd. In Nieuwegein maken vrijwilligers, professionals, maatschappelijke organisaties, bedrijven en gemeente gezamenlijk beleid, omdat dit leidt tot een positief maatschappelijke effect. 4.3 Meedoen in de wijk Bij een aantal zorgorganisaties worden inwoners met een beperking ingezet voor klussen. Deze inzet komt vaak ten goede aan de eigen organisatie en is meestal intern gericht (binnen het eigen gebouw). Er zijn ook zorgorganisaties die al een verbinding hebben gemaakt met de wijk, een voorbeeld is de inzet van cliënten van Lister (voormalig SBWU) in de dierenweide in de wijk Galecop en Jutphaas-Wijkersloot. Samen met wijkbewoners zorgen zij voor de openstelling van de dierenweides. Voor inwoners met een beperking willen we deze vormen van participatie in de wijk uitbreiden vanuit de gedachte iedereen hoort erbij en doet mee. Uiteindelijk is het de bedoeling dat deze mensen zo zelfstandig mogelijk kunnen meedoen. 4.4 Bewonersinitiatieven Door middel van bewonersinitiatieven ontstaan allerlei nieuwe sociale verbanden. Inwoners die elkaar voorheen niet kenden vinden elkaar door middel van het met elkaar werken aan een initiatief om de leefomgeving te verbeteren. 4.5 Ontmoeting in de wijk Voor het versterken van de sociale samenhang in de wijk is het belangrijk dat er aantrekkelijke plekken zijn waar inwoners elkaar (toevallig) kunnen ontmoeten en gezamenlijke activiteiten kunnen ondernemen. Succesvolle plekken hebben een aantal kenmerken. Ze worden gebruikt door verschillende (groepen) inwoners (multifunctioneel), zijn voor iedereen toegankelijk, worden als veilig ervaren en roepen een positief gevoel op dat zorgt voor binding met de buurt en bewoners. De Buurtpleinen zijn hier een voorbeeld van. Daarnaast zijn er ook andere initiatieven. In de wijk Fokkesteeg is het voormalige buurthuis het Dok omgevormd tot een plek waar cliënten van Lister ervaring op doen door het runnen van het Wijkhuis Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 25

26 De Stee. Het bewonersinitiatief Behoudt het Fort in Vreeswijk beheert het dorpshuis Fort Vreeswijk en stellen het open voor activiteiten van buurtbewoners. Lunchen bij wijkhuis De Steeg Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 26

27 Bijlage 6 Voorbeelden bij pijler 5 Gezonde startpositie 5.1 Schoolverzuim en schooluitval Om schooluitval terug te dringen, maken we jongeren onder andere bewust van het belang van een goede opleiding en stimuleren ze om door te zetten. We willen graag dat jongeren minimaal een startkwalificatie behalen, zodat ze hun talenten kunnen ontwikkelen, hun startpositie in de maatschappij verbeteren en kunnen meedoen naar vermogen. Dit betekent onder andere dat dat de jongeren een opleiding afmaakt dat bij hem past en de beste kans geeft op werk. 5.2 Vaardigheden Maar niet alleen opleiding is belangrijk voor jongeren. Vaardigheden bepalen ook voor een deel hoe zij later in het leven staan. De vreedzame school is een mooi voorbeeld van hoe je kinderen al jong vaardigheden kunt aanleren die hen weerbaarder maakt in de samenleving later. Het beschouwt de klas en de school als een leefgemeenschap, waarin kinderen zich gehoord en gezien voelen, een stem krijgen, en waarin kinderen leren om samen beslissingen te nemen en conflicten op te lossen. Kinderen voelen zich verantwoordelijk voor elkaar en voor de gemeenschap, en staan open voor de verschillen tussen mensen. 5.3 Opnieuw beginnen Een goede start het is ook nodig als iemand door omstandigheden opnieuw moet beginnen. Je bent baan bent kwijt geraakt of langdurig ziek geweest en zit in een (langdurige) uitkeringssituatie. Ook dan kan het zijn dat er hulp nodig is om weer in een goede starpositie te komen. De WIL (Werk en Inkomen Lekstroom) helpt mensen met een bijstandsuitkering om weer aan het werk te komen of stappen richting werk te zetten. Ook geconfronteerd worden met een (chronische) maakt dat je opnieuw je leven moet indelen en aanpassen aan de nieuwe situatie. Wat kun je nog wel en wat niet. Wat kun je nog wel met een beetje hulp of als je rekening houdt met. Gezonde Wijkaanpak - werknotitie 27