NWO Jaarverslag Den Haag, Juli 2019 Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO)

Transcriptie

1 NWO Jaarverslag 2018

2 NWO Jaarverslag 2018 Den Haag, Juli 2019 Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO)

3 Colofon Dit gedrukte jaarverslag bevat de bestuurlijke verantwoording over 2018 van de raad van bestuur van NWO op basis van de prestatie-indicatoren en de jaarrekening. Het is in het bijzonder bedoeld voor de opdrachtgevers van NWO en haar bestuurlijke relaties in de wetenschap. Het jaarverslag is ook op internet te vinden op NWO De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek is een van de belangrijkste wetenschapsfinanciers in Nederland en zorgt voor kwaliteit en vernieuwing in de wetenschap. NWO investeert jaarlijks bijna 1 miljard in nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek, onderzoek met betrekking tot maatschappelijke uitdagingen en onderzoeksinfrastructuur. Op basis van adviezen van deskundige wetenschappers en experts uit binnen- en buitenland selecteert en financiert NWO onderzoeksvoorstellen. NWO stimuleert nationale en internationale samenwerking, investeert in grote onderzoeksfaciliteiten, bevordert kennisbenutting en beheert onderzoeksinstituten. NWO financiert ruim onderzoeksprojecten aan universiteiten en kennisinstellingen. Uitgever Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) NWO Den Haag Postbus AC Den Haag +31 (0) communicatie@nwo.nl NWO Utrecht Winthontlaan KV Utrecht +31 (0) ttw@nwo.nl info-nwoi@nwo.nl Den Haag, juli 2019

4 Inhoudsopgave Voorwoord 5 NWO in het kort 7 1 Beleid en programma s 11 A: Strategievorming en samenwerking 11 Uitgelicht: Gemeenten hebben online communicatie met burgers nog niet op orde 13 B: Talent en vrij onderzoek 14 Uitgelicht: Bacteriën als levende fabriekjes voor de productie van antibiotica 19 C: Bijdrage aan maatschappelijke en economische uitdagingen 21 Regieorganen 24 Uitgelicht: Nieuwe bestralingstechniek baart opzien 25 D: Nationale Wetenschapsagenda 26 E: Grootschalige onderzoeksfaciliteiten 27 F: Instituten 28 Uitgelicht: Blikveld van vernieuwde Westerbork Radiotelescoop 37 keer groter 30 G: Internationaal beleid 31 Uitgelicht: Sandpit Urban Water Systems in India 33 H: Open Science 34 2 Werkwijze 37 Uitgelicht: Hoge opkomst bij informatiemiddag over pilot Vluchtelingen in de wetenschap 41 3 Organisatie en Bedrijfsvoering 43 A: NWO-organisatie 43 Organogram 46 B: Personeel 47 C: Financiën 50 4 Jaarverslag raad van toezicht 67 5 Jaarrekening 71 Bijlage 1: Exploitatie overzicht 2018 specifieke bijdragen 151 Bijlage 2: Samenstelling besturen NWO-koepel in

5

6 Voorwoord In 2018 heeft NWO haar nieuwe strategisch plan voor vastgesteld, na consultatie van een groot aantal externe partijen. Met deze strategie willen we de komende jaren wetenschappelijk onderzoek van wereldklasse bevorderen. Dit onderzoek heeft wetenschappelijke en maatschappelijke impact. Om de vooraanstaande positie van het Nederlandse onderzoek te behouden vinden we, naast een sterke disciplinaire basis, meer samenwerking onontbeerlijk. Samenwerking tussen wetenschappelijke disciplines, tussen sectoren en over de kennisketen heen van fundamenteel tot en met praktijkgericht onderzoek draagt bij uitstek bij aan verrassende, nieuwe inzichten. In april heeft de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) de strategie in ontvangst genomen. De nieuwe strategie is de facto het inhoudelijk startpunt voor NWO na de transitie die we de afgelopen jaren hebben doorgemaakt. Prominent is de verbindende rol die we willen spelen in het Nederlandse kennislandschap. Een rol die bijvoorbeeld duidelijk terug komt bij de Nationale Wetenschapsagenda (NWA). De NWA brengt onderzoekers uit verschillende disciplines, vakdepartementen, sectoren en de gehele kennisketen van fundamenteel tot en met praktijkgericht onderzoek samen rond belangrijke wetenschappelijke en maatschappelijke thema s. Een dergelijke co-creatie, waarbij iedereen kan meepraten over wetenschappelijke vraagstukken en de uitwerking daarvan, is uniek in de wereld. Doordat de minister van OCW voor de NWA onlangs extra middelen beschikbaar heeft gesteld, kunnen we de agenda nu daadwerkelijk gaan uitvoeren. De eerste financieringsrondes hiervoor zijn in 2018 uitgegaan. Met de NWA, de Kennis- en Innovatieagenda s van de topsectoren en de departementale beleidsagenda s hebben we zo een aantal financieringsinstrumenten voor belangrijke onderzoeksthema s met een grote wetenschappelijke en maatschappelijke impact. Het belang dat we, naast wetenschappelijke impact, hechten aan maatschappelijke impact, blijkt ook uit de introductie van de Stevinpremie in Net als bij de Spinozapremie staat bij de Stevinpremie de kwaliteit van de onderzoeker voorop. Waar bij de Spinozapremie de nadruk ligt op het wetenschappelijke werk en fundamentele vraagstukken, honoreert de Stevinpremie in de eerste plaats de maatschappelijke impact van het onderzoek. De eerste Stevinpremies gingen naar prof. dr. Beatrice de Graaf en prof. dr. Marion Koopmans. De nieuwe strategie houdt ook in dat NWO de systematiek om onderzoeksfinanciering aan te vragen eenvoudiger maakt. Dit is nodig omdat onderzoek in toenemende mate disciplineover-stijgend en internationaal van karakter is. Daarom hebben we de financieringsvoorwaarden voor de verschillende domeinen zoveel mogelijk geharmoniseerd. En de nieuwe regeling Money Follows Cooperation maakt het gemakkelijker om expertise die niet in Nederland aanwezig is, bij een onderzoeksproject te betrekken.

7 NWO heeft al geruime tijd een leidende rol binnen Europa op het gebied van Open Science en in het bijzonder Open Access. Zo hebben we het initiatief genomen om te bevorderen dat alle Europese landen in hun financieringsrondes dezelfde vragen stellen ten aanzien van de wijze waarop onderzoekers omgaan met onderzoeksdata en hoe zij deze toegankelijk en bruikbaar maken voor andere onderzoekers. Ik vind het verheugend dat ook de Europese Unie en de European Research Council deze criteria gaan hanteren. De instituten van NWO scoren zeer goed op wetenschappelijke kwaliteit, maatschappelijke relevantie en toekomstbestendigheid. Elk instituut speelt een eigen rol van nationaal belang. Dit blijkt uit een externe evaluatie van het portfolio van NWO -en KNAW instituten dat in 2018 werd uitgevoerd. Ik ben trots op zo n beoordeling. Tegelijkertijd is het noodzakelijk voor het bestaansrecht van de instituten van NWO. In 2019 geven we samen met de KNAW nader uitwerking aan de aanbevelingen uit deze evaluatie. Met het samengaan van de voormalige FOM-instituten en de overige NWO-instituten is de institutenorganisatie van NWO (NWO-I) sinds 2018 op volle sterkte. De integratie van NWO en ZonMw bleek politiek helaas niet haalbaar. Daarom hebben we de samenwerkingsovereenkomst met ZonMw vernieuwd. Zo borgen we dat we samen kunnen optrekken en gezamenlijk de gehele breedte van de wetenschap kunnen bedienen. Het nieuwe NWO is op koers. Dat de strategie voor de komende jaren in goede aarde is gevallen, is iets om trots op te zijn. Dit geeft aan dat er vertrouwen bestaat in de organisatie en onze plannen voor de komende jaren. Prof. dr. C.C.A.M. Gielen Voorzitter raad van bestuur NWO

8 NWO in het kort 2018 is voor NWO het vierde en laatste jaar van de strategieperiode In deze periode heeft NWO zich onverminderd gericht op haar rol als verbinder van wetenschap, samenleving en bedrijfsleven. Financiering van onderzoeksvragen NWO heeft als doel om excellent onderzoek met wetenschappelijke en maatschappelijke impact te faciliteren en te stimuleren. Een van de belangrijkste uitgangspunten van NWO is dat we de beste onderzoekers en onderzoeksvoorstellen selecteren. Mede door deze inspanning blijft Nederland een belangrijke speler in de internationale onderzoekswereld. In 2018 financierde NWO wetenschappelijk onderzoek en wetenschappelijke onderzoeksinfrastructuur voor een totaalbedrag van 1 miljard euro. Dit wordt grotendeels besteed aan verschillende programma s voor talent, vrij onderzoek en voor onderzoek naar maatschappelijke en economische uitdagingen. Een deel daarvan wordt in samenspraak met ZonMw verdeeld. Nieuw hierbij zijn de middelen die in het kader van het regeerakkoord beschikbaar zijn gekomen voor de Nationale Wetenschapsagenda. Daarnaast heeft NWO een aantal overige programma s voor onderzoeksinfrastructuur, inclusief instituten. Van alle (voor)aanvragen die NWO in 2018 ontving, is in totaal 27 procent toegekend. Dit percentage is gelijk aan het gemiddelde honoreringspercentage over de hele strategieperiode Voor de verschillende strategische financieringsinstrumenten loopt het percentage uiteen (zie tabel 1). Tabel 1: Verhouding aantal (voor)aanvragen en toekenningen per strategische indeling Strategische indeling financieringsinstrumenten Aantal (voor)aanvragen* Aantal toekenningen Honoreringspercentage Man Vrouw Man Vrouw Man Vrouw Talent % 17% Vrije competitie % 27% Onderzoeksfaciliteiten en -apparatuur % 71% Maatschappelijke uitdagingen % 39% Overig** % 30% Totaal % 27% * Het aantal (voor)aanvragen is het aantal initieel ingediende aanvragen. Dit kunnen vooraanvragen zijn of uitgewerkte aanvragen. Vooraanvragen zijn beknopt en kosten de onderzoeker minder tijd. NWO beoordeelt deze vooraanvragen op haalbaarheid en adviseert onderzoekers om deze wel of niet uit te werken in een aanvraag. ** Overig : veelal kleine programma s gericht op internationalisering of kennisbenutting: onder andere de samenwerkingen met China, India en Brazilië en bezoekersbeurzen, evenals KIEM, Take-off en programma s van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek en WOTRO. NWO Jaarverslag

9 Figuur 1 geeft het aandeel weer van het aantal (voor)aanvragen en het aantal honoreringen per strategisch doel ten opzichte van de totale (voor)aanvragen en honoreringen in Figuur 1: Aandeel aanvragen en toekenningen naar strategisch doel Aantal (voor)aanvragen in % Aantal honoreringen % Overig* 14% Talent 39% Overig* 19% Talent 23% Maatschappelijke uitdagingen 17% Maatschappelijke uitdagingen 28% Onderzoeksfaciliteiten en - apparatuur 4% Vrije competitie 26% Onderzoeksfaciliteiten en - apparatuur 10% Vrije competitie 20% * Overig : veelal kleine programma s gericht op internationalisering of kennisbenutting: onder andere de samenwerkingen met China, India en Brazilië en bezoekersbeurzen, evenals KIEM, Take-off en programma s van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek en WOTRO. Onderzoekers en onderzoeksprojecten De door NWO toegekende subsidies komen voor een belangrijk deel ten goede aan de aanstelling van wetenschappelijk personeel (zie tabel 2). NWO financierde in 2018 circa fte wetenschappelijk personeel aan diverse onderzoeksinstellingen, waaronder ook aan hbo-instellingen. NWO financierde in totaal ruim lopende onderzoeksprojecten (zie tabel 3). Naast de in 2018 toegekende onderzoeksprojecten besloeg het aantal lopende onderzoeksprojecten ook de onderzoeksprojecten die in eerdere jaren waren toegekend, maar die in 2018 nog niet of pas in de loop van 2018 werden afgerond. Tabel 2: Door NWO (mede) gefinancierd wetenschappelijk personeel (WP) en niet-wetenschappelijk personeel (NWP) Fte WP NWP Totaal Universiteiten NWO-instituten * KNAW-instituten Overige onderzoeksinstellingen ** NWO-bureau Totaal Toelichting: * NWO-instituten: Deze aantallen zijn inclusief de medewerkers die worden gefinancierd uit de basisfinanciering van de instituten van NWO. **Onder overige instellingen vallen onder andere HBO-instellingen, TNO, Max Planck Instituut, KNMI, DELTARES, NKI en Naturalis Biodiversity Center. 8 NWO in het kort

10 Tabel 3: Verdeling lopende onderzoeksprojecten Indeling Totaal universiteiten Totaal NWO-instituten Totaal KNAW-instituten Totaal overige instellingen Totaal Publicaties en andere resultaten De door NWO gefinancierde projecten leverden in 2018 bijna wetenschappelijke publicaties en andere resultaten op. Hiervan werd 50 procent gepubliceerd in Open Access-tijdschriften en andere wetenschappelijke publicaties (zie tabel 4). Dit betekent opnieuw een stijging van het aantal Open Accesspublicaties ten opzichte van voorgaande jaren. Aan het begin van de strategieperiode ging het hierbij om nog slechts 19 procent van alle publicaties (zie figuur 2). Een deel van de lopende onderzoeksprojecten valt nog niet onder de strengere voorwaarden die NWO eind 2015 heeft gesteld met betrekking tot Open Access publiceren. Voor de komende jaren is de verwachting dat, conform de doelen van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en NWO, het percentage Open Access gepubliceerd onderzoek verder toeneemt. De ontwikkeling van de afgelopen vier jaar van het aantal publicaties via Open Acces uitgedrukt in het percentage van het totaal aantal publicaties (zie tabel 4) blijkt uit onderstaand figuur. Figuur 2: Percentage Open Access-publicaties 34,3% 45,0% 50,3% 19,0% NWO Jaarverslag

11 Tabel 4: Publicaties en andere resultaten van NWO-projecten Type publicaties Wetenschappelijke tijdschriften/boeken * Proefschriften Overige ** Totaal Waarvan gepubliceerd via Open Access % van het totaal aantal publicaties via Open Access 45,0% 50,3% Toelichting: Dit overzicht biedt een weergave van alle door de onderzoekers geregistreerde output. Dit is waarschijnlijk een onderschatting van de werkelijke aantallen. NWO werkt samen met de VSNU, KNAW en SURF aan randvoorwaarden voor optimale registratie. * Wetenschappelijke tijdschriften/boeken: boeken (monografie), hoofdstukken in boek/boekbijdragen, academische publicaties. ** Overig: octrooien, databestanden, redacties, prijzen, columns, posterpresentaties, conference papers, publicaties voor een breed publiek/professionals en overige wetenschappelijke bijdragen. Prestatie-indicatoren Een substantieel deel van de financiële middelen voor het NWO-domein Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) is afkomstig van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). Omdat hieraan specifieke valorisatiedoelstellingen zijn gekoppeld, monitort NWO het gefinancierde onderzoek op drie prestatie-indicatoren: kennisoverdrachtmomenten, co-publicaties en pr-uitingen. Kennisoverdrachtsmomenten Wanneer een bedrijf of maatschappelijke instelling resultaten uit een onderzoekproject van het NWOdomein TTW gebruikt en er actief mee aan de slag gaat, is er sprake van een kennisoverdrachtmoment. Voorbeelden van kennisoverdrachtmomenten zijn onder andere octrooien en licenties, maar ook know-how, algoritmes of methodes vallen hieronder. In 2018 vonden bij 18 procent van de bij TTW lopende projecten kennisoverdrachtsmomenten plaats (tegenover 16 procent in 2016). Co-publicaties en pr-uitingen Een tweede indicatie voor de valorisatie van onderzoek vormen gezamenlijke (peer review) publicaties van wetenschappers en industrie, uitgezet tegen het totale aantal publicaties in hetzelfde jaar. In 2018 ging het bij 19 procent van de publicaties om co-publicaties: 73 op een totaal van 391 publicaties. In 2017 was dit aandeel 17 procent en in procent. In 2018 haalden 61 valorisatieresultaten van TTW-onderzoek de landelijke media (tegenover 58 in 2017). In totaal noemden de landelijke media TTW-beleid en TTW-onderzoek 152 maal. 10 NWO in het kort

12 1 Beleid en programma s A: Strategievorming en samenwerking NWO zet in op samenwerking en verbinding om beter in te kunnen spelen op ontwikkelingen in de wetenschap én de maatschappij. In 2018 heeft NWO het onderzoeksveld op verschillende manieren betrokken. Zo raadpleegde NWO het wetenschappelijke en maatschappelijke veld, de opdrachtgevers, samenwerkingspartners en andere stakeholders om hun bijdrage mee te nemen in het nieuwe strategisch plan , dat in april 2018 verscheen. De domeinen van NWO hebben bekende grote evenementen zoals Synergy, CHAINS en Teknowlogy aangegrepen voor de uitwerking van de NWO-strategie voor hun domein. Daarnaast werkt NWO nauw samen met de partners in de kenniscoalitie. De extra middelen die in 2018 beschikbaar zijn gekomen voor wetenschap en onderzoek, zijn onder andere het resultaat van een goede samenwerking binnen de kenniscoalitie. De resultaten van hoe NWO in het afgelopen jaar de samenwerking en verbinding heeft opgezocht, worden hieronder en in het vervolg van het verslag beschreven. Nieuwe NWO-strategie In april 2018 publiceerde NWO haar nieuwe strategie voor de periode In dit kader heeft NWO vanaf het najaar van 2017 uitgebreid het wetenschappelijke en maatschappelijke veld, de opdrachtgevers, samenwerkingspartners en andere relevante partijen geraadpleegd. In het plan Verbinden van wetenschap en samenleving legt NWO de nadruk op haar verbindende rol: samen met haar kennispartners wil NWO verbindingen leggen binnen de wetenschap en tussen de wetenschap en de maatschappij. Het bevorderen van wetenschappelijk onderzoek van wereldklasse met wetenschappelijke en maatschappelijke impact is gedefinieerd als de missie van NWO. In de periode staan vijf ambities centraal: Nexus Verbinding van agenda s, wetenschap en samenleving NWO wil zorgen voor meer afstemming in de Nederlandse wetenschap om samen met andere partners in de kenniscoalitie de nationale onderzoeksstrategie uit te dragen, inclusief een regelmatig geactualiseerde Nationale Wetenschapsagenda. Daarbij blijft er een goede balans tussen thematisch en vrij onderzoek. NWO faciliteert het wetenschappelijke veld om zichzelf te organiseren en betrekt nadrukkelijk maatschappelijke partijen en burgers bij de programmering en uitvoering van onderzoek. NWO blijft proactief de verbinding zoeken met het internationale, en met name het Europese, wetenschapsbeleid. NWO gaat een actieve bijdrage leveren aan Science Diplomacy. Mensen Perspectief voor onderzoekers Goed onderzoek heeft goede onderzoekers nodig. NWO zorgt ervoor dat onderzoekers in Nederland zich in alle fases van hun carrière kunnen blijven ontwikkelen. De Vernieuwingsimpuls (Rubicon, Veni, Vidi, Vici) wordt aangevuld met instrumenten waarbij getalenteerde onderzoekers alleen of met een team verder kunnen werken aan bestaand onderzoek met een langere looptijd. Verder krijgt de NWO Open Competitie voor nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek een modulaire opbouw. Daarnaast breidt NWO de Money Follows Researcher -regeling uit en pakt belangrijke knelpunten zoals de hoge aanvraagdruk aan. NWO Jaarverslag

13 Onderzoek Samenwerking voor excellentie en vernieuwing Fundamentele wetenschap vormt de basis voor excellentie en vernieuwing. Nieuwsgierigheidsgedreven en fundamenteel onderzoek blijft een belangrijke focus van NWO. Meer dan voorheen zet NWO in op team science en samenwerking vanuit de breedte van de wetenschap waar relevant fundamenteel, strategisch, praktijkgericht, en toegepast onderzoek met elkaar verbonden worden. Ook niet-wetenschappelijke partijen worden betrokken bij de uitvoering van onderzoek, bijvoorbeeld via de programma s in het kader van de topsectoren en de Nationale Wetenschapsagenda (NWA). De NWOinstituten vervullen een nationale rol als centra van samenwerking op strategisch belangrijke onderwerpen. Open Science blijft bij dit alles de norm. Infrastructuur Toegankelijke en duurzame wetenschappelijke infrastructuur Onderzoeksinfrastructuur speelt een belangrijke rol in alle wetenschapsgebieden. Hierbij zijn niet alleen grote experimentele apparatuur en ICT faciliteiten belangrijk, maar ook de technische ondersteuning en een professionele omgeving waar denkkracht geconcentreerd is en mensen elkaar ontmoeten. NWO ziet het als een belangrijke taak om grootschalige wetenschappelijke onderzoeksfaciliteiten te ondersteunen en toegankelijk te maken voor Nederlandse onderzoekers. De NWOinstituten blijven een grote rol spelen als gastheer van of toegangspoort tot grote (inter-) nationale onderzoeksinfrastructuur. Verder wil NWO samen met de universiteiten en de KNAW een nationale investeringsagenda opstellen. Kennisbenutting Effectief gebruik van kennis door co-design en co-creatie NWO wil kennisdeling bevorderen door meer met gebruikers samen te werken. Hierbij bouwt zij voort op de ervaring van diverse onderdelen van NWO die gebruikers nu al betrekken bij het programmeren, opzetten en uitvoeren van onderzoek. Aanvragers zal gevraagd worden vooraf te reflecteren op mogelijke maatschappelijke impact van hun onderzoek. NWO onderzoekt de mogelijkheden voor een proof of concept-subsidie die onderzoekers de maatschappelijke potentie van eerder door NWO gefinancierd onderzoek laat verkennen. Extra middelen regeerakkoord naar wetenschappelijk onderzoek en innovatie Samen met de partners in de kenniscoalitie heeft NWO al enkele jaren gepleit voor een verhoging van de investeringen in het wetenschappelijk onderzoek. Begin 2018 heeft het kabinet besloten het budget voor onderzoek met wetenschappelijke en maatschappelijke impact stapsgewijs te verhogen van 100 miljoen euro in 2018 tot jaarlijks 200 miljoen euro structureel vanaf Voor toegepast onderzoek en innovatie gebeurt dit met hetzelfde bedrag en voor wetenschappelijke onderzoeksinfrastructuur is er tweemaal 50 miljoen euro beschikbaar. In totaal investeert het kabinet hiermee jaarlijks 400 miljoen euro structureel extra in onderzoek en innovatie en eenmalig 100 miljoen euro in infrastructuur. Bij de verdeling van de middelen voor wetenschappelijk onderzoek richt het kabinet, in aansluiting op de investeringsagenda van de kenniscoalitie, zich op programmering via de NWA en het versterken van de basis van de wetenschap en het praktijkgericht onderzoek. NWO zal uitvoering geven aan de jaarlijkse programmeerronde van de NWA. Hiervoor is, voortbouwend op de NWA-Startimpuls, (op termijn) 130 miljoen euro beschikbaar. De versterking van het praktijkgericht onderzoek zal deels worden gefinancierd via het Regieorgaan SIA, dat als onderdeel van NWO praktijkgericht onderzoek door hogescholen financiert en stimuleert. De inspanningen die NWO pleegt om de aanvraagdruk onder wetenschappelijk talent te verlagen, krijgen een extra impuls van 5 miljoen euro per jaar voor de Talentprogramma s van NWO, en in het bijzonder voor diversiteit en voor vrouwelijke onderzoekers in de bèta- en techniekrichting. Tot slot heeft het kabinet in het regeerakkoord 70 miljoen euro per jaar beschikbaar gesteld voor de uitbreiding van de onderzoekscapaciteit en voor het aantrekken en behouden van nieuw onderzoekstalent via een aantal sectorplannen. Deze sectorplannen bevatten heldere onderzoeksprioriteiten voor de komende jaren en helpen de basis en de verdere profilering van het onderzoek aan de Nederlandse 12 Beleid en programma s

14 kennisinstellingen versterken. Hierbij zijn de uitvoering van onderwijs en onderzoek en het bijdragen aan maatschappelijke doelstellingen nauw verweven. Op 10 december 2018 ontving het ministerie van OCW de sectorbeelden Bèta en Techniek en het domeinbeeld Social Sciences & Humanities (SSH). NWO is nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van deze sectorbeelden. Zij vormen het kader waarbinnen de sector- en domeinplannen worden ontwikkeld. Uitgelicht Gemeenten hebben online communicatie met burgers nog niet op orde Gemeentelijke en andere overheden die op interactieve wijze via sociale media willen communiceren en samenwerken met hun burgers kampen met allerlei moeilijkheden die doorgaans niet van technologische aard zijn. Dat blijkt uit onderzoek door Reinout Kleinhans en Enzo Falco (TUDelft). Zij schreven er een policy brief over die instanties kunnen gebruiken om de uitdagingen te overwinnen. De onderzoeksresultaten kwamen tot stand met NWO-financiering uit het programma VerDuS Smart Urban Regions of the Future ENSCC Era-NET Cofund Smart Cities and Communities. Gemeenten en overheidsinstanties zoeken naar nieuwe manieren om met burgers te communiceren. Vooral gemeenten streven naar veel meer tweerichtingsverkeer in de communicatie. Daar gebruiken ze in toenemende mate sociale media als Twitter en Facebook voor. Ook andere platformen en digitale sociale netwerken worden hierbij ingezet. Bewoners krijgen zo de mogelijkheid om meer betrokken te raken bij het ontwerpen, uitwerken en implementeren van beleidsmaatregelen en plannen, zo luidt de veronderstelling. Enzo Falco en Reinout Kleinhans (Foto: TU Delft) Uitdagingen overwinnen Gemeenten die dit willen bereiken, moeten veel uitdagingen overwinnen om dit voor elkaar te krijgen, maar uit het onderzoek van Kleinhans en Falco blijkt dat deze uitdagingen doorgaans weinig met de technologie zelf te maken hebben. Kleinhans: De Facebook- en Twitteraccounts van gemeenten zien er doorgaans gedegen uit. De problemen zitten vooral in bijvoorbeeld het opzetten en handhaven van gedragscodes voor medewerkers op sociale media. Ook ontbreken vaak de vaardigheden om social media posts goed te analyseren en te interpreteren. En de zogenoemde back office van gemeenten is er vaak nog niet op ingericht om nuttige suggesties van burgers snel op te pakken en te implementeren. Kleinhans en Falco ontdekten nog meer valkuilen in de interactieve communicatie tussen overheid en burger. De grote uitdagingen zijn tevens bescherming van privacygevoelige gegevens en de afstemming van werkzaamheden tussen verschillende afdelingen van gemeenten. Daaraan schort het nog in hoge mate. Ook het in kaart brengen van betrokken partijen en de terugkoppeling van informatie naar burgers behoeft verbetering. In een (Engelstalige) policy brief hebben Kleinhans en Falco een reeks praktische handreikingen voor landelijke en lokale overheden bij elkaar gebracht om deze uitdagingen het hoofd te bieden. Je wilt tenslotte als overheid effectief en op bevredigende wijze communiceren en samenwerken met burgers, ook buiten kantooruren. Dat kan met onze handleiding. NWO Jaarverslag

15 B: Talent en vrij onderzoek Individuele talentontwikkeling en de selectie van de beste onderzoekers en onderzoeksvoorstellen zijn belangrijke uitgangspunten voor NWO. In 2018 kregen 409 onderzoekers in uiteenlopende stadia van hun carrière een talentbeurs om hun vernieuwende ideeën en wetenschappelijke loopbaan te ondersteunen. Hiernaast kende NWO financiering toe aan 357 projecten in de open competitie. NWO hecht groot belang aan ruimte voor wetenschappelijke creativiteit en financiert daarom ongebonden wetenschap (vrij onderzoek). Ongebonden of vrij onderzoek wil zeggen dat de aanvrager zelf het onderzoeksthema kan kiezen. Talent en vrij onderzoek staan centraal in NWO s talentprogramma s en in de open competitie. Hieronder wordt daar verder op ingegaan. Er is ook aandacht voor het Zwaartekrachtprogramma, waarvan NWO in opdracht van het ministerie van OCW de selectieprocedure uitvoert. Talent stimuleren Individuele NWO-beurzen en -premies zijn er voor alle onderzoekers: van jonge onderzoekers die aan het begin staan van hun wetenschappelijke carrière tot en met zeer gevorderde en vooraanstaande wetenschappers. Talentprogramma s Tot de talentprogramma s behoren: de Spinozapremie; de Stevinpremie; de Vernieuwingsimpuls (Veni: 0-3 jaar na promotie, Vidi: 3-8 jaar na promotie, Vici: 8-15 jaar na promotie); de Promotiebeurs voor leraren; Rubicon (buitenlandervaring voor recentelijk gepromoveerde onderzoekers); Aspasia (vrouwelijk talent in hogere posities); Disciplinegerichte talentprogramma s. Tabel 5 geeft per programma een overzicht voor 2018 van het aantal (voor)aanvragen en toekenningen, uitgesplitst naar mannen en vrouwen. Het aantal aanvragen voor de talentprogramma s ligt al jaren hoog. Met ruim aanvragen vormt het jaar 2018 hierop geen uitzondering. De aanvraagdruk is met name hoog bij de Vernieuwingsimpuls. Daarom heeft NWO in 2017 in samenspraak met haar partners maatregelen geformuleerd om de aanvraagdruk voor onderzoekers in Nederland te verminderen. Zo is in 2018 de inbeddingsgarantie 1 voor de Veni -en de Vidi-beurzen ingevoerd. Ook is in 2018 een pilot gestart met de invoering van de verplichte vooraanmeldingsfase voor Veni-aanvragen voor de domeinen Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) en Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW). 1 Bij een aanvraag voor een Veni dient een inbeddingsgarantie te worden ingediend, waarmee instellingen uitdrukking geven aan hun vertrouwen in een kandidaat en haar of zijn onderzoeksvoorstel. In de inbeddingsgarantie voor de Veni verklaart de beoogde instelling dat de onderzoeker bij toekenning de gelegenheid krijgt om binnen de instelling het onderzoek uit te voeren, met gebruikmaking van alle faciliteiten die hiervoor nodig zijn. Bij een Vidi-aanvraag verklaart de beoogde instelling aan NWO dat de kandidaat bij financiering een tenure track-aanstelling of vaste aanstelling krijgt. De inbeddingsgratie voor de Vidi wordt nog nader uitgewerkt in samenspraak met de VSNU en onderzoeksinstellingen. 14 Beleid en programma s

16 Tabel 5: Aantal (voor)aanvragen en toekenningen voor de talentprogramma s Talentprogramma s Aantal (voor)aanvragen* Aantal toekenningen Honoreringspercentage Man Vrouw Man Vrouw Man Vrouw Vernieuwingsimpuls-Veni % 15% Vernieuwingsimpuls-Vidi % 15% Vernieuwingsimpuls-Vici % 12% Rubicon % 25% Talentprogramma s domeinspecifiek** % 27% Totaal % 17% * Het aantal (voor)aanvragen is het aantal initieel ingediende aanvragen. Dit kunnen vooraanvragen zijn of uitgewerkte aanvragen. Vooraanvragen zijn beknopt en kosten de onderzoeker minder tijd. NWO beoordeelt deze vooraanvragen op haalbaarheid en adviseert onderzoekers om deze wel of niet uit te werken in een aanvraag. ** Onder Talentprogramma s domein specifiek vallen de programma s Start-up, Promotiebeurs voor leraren, Promoties in geesteswetenschappen, de pilot Startimpuls Industrial Doctorates voor de NWA en de Stevinpremie. V.l.n.r. professor dr. Marileen Dogterom, professor dr. Carsten de Dreu, professor dr. John van der Oost, professor dr. Marion Koopmans, professor dr. Beatrice de Graaf, professor dr. Anna Akhmanova (Foto: Bram Saeys) Spinozapremie De Spinozapremie bedraagt 2,5 miljoen euro, te besteden aan wetenschappelijk onderzoek. De premie is een eerbetoon en een stimulans voor verder onderzoek. Hiermee stimuleert NWO talent en toponderzoek in Nederland. De laureaten van 2018 zijn: prof. dr. Anna Akhmanova (cellulaire dynamica, Universiteit Utrecht), prof. dr. Carsten de Dreu (sociale en organisatiepsychologie, Universiteit Leiden), prof. dr. Marileen Dogterom (bionanoscience, Technische Universiteit Delft) en prof. dr. John van der Oost (microbiologie, Wageningen University & Research). NWO Jaarverslag

17 Stevinpremie De Stevinpremie eveneens 2,5 miljoen euro is een eerbewijs voor onderzoekers die een uitzonderlijke prestatie hebben geleverd voor de benutting van wetenschappelijk onderzoek in de samenleving. De kennisbenutting moet aantoonbaar hebben geleid tot innovatieve toepassingen in de praktijk, waarbij de onderzoekers zelf een doorslaggevende rol hebben gespeeld. Met de Stevinpremie worden de laureaten aangemoedigd om door te gaan op de ingeslagen weg. De laureaten van 2018 zijn: prof. dr. Beatrice de Graaf (internationale en politieke geschiedenis, Universiteit Utrecht) en prof. dr. Marion Koopmans (virologie, Erasmus MC Rotterdam). Vernieuwingsimpuls De Vernieuwingsimpuls (VI) is het belangrijkste individuele financieringsinstrument van NWO, met een financieel volume van circa 160 miljoen euro per jaar. In 2018 ontvingen 279 onderzoekers via dit instrument financiering om hun wetenschappelijke carrière vooruit te brengen. Een belangrijk doel van de Vernieuwingsimpuls is onderzoekers perspectief te bieden op een wetenschappelijke carrière. De figuren 3a, 3b en 3c brengen voor Veni-, Vidi -en Vici-laureaten het carrièreverloop vanaf het begin van de Vernieuwingsimpuls in 2000 in beeld. Hieruit blijkt dat een groot deel van de laureaten na afloop van het project een doorgroei in hun carrière heeft gekend. Figuur 3: Carrières laureaten Vernieuwingsimpuls (sinds 2000) Figuur 3a: Aanstelling Veni-laureaten bij aanvang respectievelijk bij einde onderzoeksproject Aanvang project 2 3 Einde project Postdoc Universitair docent Universitair hoofddocent Hoogleraar Buiten de wetenschap/overig Van de Veni-laureaten die sinds het begin van de Vernieuwingsimpuls tot en met 2018 projectfinanciering hebben ontvangen én hun Veni-onderzoek hebben afgerond, heeft 71 procent bij aanvang van het onderzoeksproject een positie als postdoc en 24 procent een aanstelling als universitair docent. Na afloop is dit respectievelijk 37 en 43 procent. Bovendien is 12 procent van de Veni-laureaten aan het einde van het onderzoeksproject universitair hoofddocent en 3 procent hoogleraar. 16 Beleid en programma s

18 Figuur 3b: Aanstelling Vidi-laureaten bij aanvang respectievelijk bij einde onderzoeksproject Aanvang project 17 2 Einde project Postdoc Universitair docent Universitair hoofddocent Hoogleraar Buiten de wetenschap/overig Van de 623 Vidi-laureaten heeft 30 procent bij aanvang van het project een postdocpositie en 47 procent is universitair docent. Na beëindiging van het onderzoeksproject is 35 procent universitair hoofddocent en 37 procent hoogleraar. Figuur 3c: Aanstelling Vici-laureaten bij aanvang respectievelijk bij einde onderzoeksproject Aanvang project Einde project Postdoc Universitair docent Universitair hoofddocent Hoogleraar Buiten de wetenschap/overig Van de 245 Vici-laureaten is bij aanvang van het onderzoeksproject 8 procent universitair docent, 30 procent universitair hoofddocent en 54 procent hoogleraar. Na afloop is 91 procent hoogleraar en 8 procent universitair hoofddocent. NWO Jaarverslag

19 Open competitie De open competitie heeft als doel om nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek te stimuleren en biedt projectfinanciering voor zowel individuele onderzoekers als onderzoeksgroepen. In 2018 hadden alle NWO-domeinen één of meerdere financieringsinstrumenten in de open competitie. Tabel 6: Aantal aanvragen en toekenningen in de open competitie per NWO-onderdeel Aantal (voor)aanvragen Aantal toekenningen Honoreringspercentage Strategische indeling financieringsinstrument Man Vrouw Man Vrouw Man Vrouw Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) % 18% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) % 12% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) % 31% Regieorgaan SIA* % 86% ZonMw % 19% Totaal % 27% * Bij Regieorgaan SIA zijn de aanvragers de personen die gemachtigd zijn om namens de hogeschool de aanvraag in te dienen. Zij kunnen projectleiders zijn en/of subsidiecoördinatoren. Deze registratiewijze wijkt af van de overige organisatieonderdelen. Zwaartekrachtprogramma Het programma Zwaartekracht stelt Nederlandse toponderzoeksgroepen in staat om langdurig en diep te investeren in hun onderzoekslijnen en verder te bouwen aan hun wereldwijde positie. Begin 2018 zijn, na een evaluatie, de doelstellingen van het programma geactualiseerd. Vervolgens is na de zomer van 2018 een nieuwe financieringsronde van start gegaan. 18 Beleid en programma s

20 Uitgelicht Bacteriën als levende fabriekjes voor de productie van antibiotica Antibiotica doden bacteriën per definitie. Toch is het wetenschappers van de TU Delft nu gelukt om bacteriën zo aan te passen dat ze veelbelovende hoeveelheden van een eenvoudig carpabenem antibioticum produceren. Carbapenems werken tegen een groot aantal bacteriën en worden meestal pas ingezet wanneer andere antibiotica geen effect hebben. Op dit moment worden ze uitsluitend op synthetische wijze geproduceerd, maar deze methode is duur en slecht voor het milieu. Dit onderzoek wijst erop dat krachtige antibiotica op een biologische manier kunnen worden geproduceerd, door bacteriën in te zetten als levende fabriekjes. Antibiotica zijn overal om ons heen. Schep een handjevol aarde uit een willekeurige tuin, en de kans is groot dat er een antibioticum in zit dat nog niet eerder is ontdekt. Microben maken de bacteriedodende stofjes van nature in kleine hoeveelheden aan, om zich te beschermen tegen andere, vijandige organismen. Helaas zijn we niet in staat om veel van de antibiotica die in de natuur te vinden zijn, te produceren, bijvoorbeeld omdat de organismen die ze produceren niet in het laboratorium of in een vergister groeien. shutterstock.com Groeiende resistentie Inmiddels raken veel van onze huidige antibiotica uitgewerkt. Bacteriën die bestand zijn tegen verschillende antibioticafamilies, zijn zich snel aan het verspreiden. Zogeheten carbapenems zijn één van de laatste redmiddelen. Deze antibiotica verstoren de vorming van de celwand en zorgen ervoor dat bacteriën exploderen, aldus onderzoeker Helena Shomar, die het onderzoek leidde. Maar aan carbapenems kleven ook de nodige nadelen. Zo kunnen ze niet op biologische wijze worden verkregen, door middel van fermentatie, maar alleen synthetisch worden gemaakt. Dat maakt de antibiotica duur. Bovendien is de productie van carbapenems niet milieuvriendelijk, doordat er aan het einde van het proces chemisch afval overblijft, aldus groepsleider Greg Bokinsky. NWO Jaarverslag

21 Bacterieel fabriekje De Delftse onderzoekers bedachten een tegen-intuïtieve oplossing voor de bovengenoemde problemen. Ze bouwden E. Coli-bacteriën zo om dat ze Car, een relatief eenvoudige antibacteriële stof, gingen produceren. Hiervoor leenden we uit een andere bacteriesoort, P. carotovorum, drie genen waarvan bekend is dat ze verantwoordelijk zijn voor de productie van Car, aldus Shomar. Die genen introduceerden we vervolgens in E. Coli. Het inbouwen van de drie Car-genen in E. Coli zorgde er inderdaad voor dat de bacterie Car ging aanmaken, zij het in kleine hoeveelheden. Shomar: Om aan te tonen dat deze route kan leiden tot massaproductie van carbapanems, moesten we ervoor zorgen dat E.Coli meer Car ging aanmaken. Inactief enzym Twee extra stappen waren nodig om de Car-productie omhoog te krijgen. De belangrijkste bottleneck was een inefficiënt enzym. De onderzoekers introduceerden nog een gen in E. coli, waardoor het een eiwit ging aanmaken dat het enzym helpt om actiever te zijn. Een tweede beperkende factor was het toxisch effect dat het antibioticum heeft op de omgebouwde E. Coli-bacteriën. Deze produceerden namelijk zoveel Car dat de populatie snel stierf. Om hun dood zo lang mogelijk uit te stellen maakten de onderzoekers de bacteriën op kunstmatige wijze persistent. Persistente bacteriën groeien niet, wat ervoor zorgt dat ze langer overleven in de aanwezigheid van antibiotica, licht Shomar toe. De ingreep hield de bacteriën net wat langer in leven, waardoor ze meer Car konden produceren. Proof of concept De omgebouwde bacteriën zijn een proof of concept. Hoe tegen-intuïtief het ook klinkt, ons onderzoek wijst erop dat E. Coli de potentie heeft om carbapenems te produceren, aldus Shomar. De hoeveelheid Car die de onderzoekers in het lab produceerden, zo n 54 milligram per liter, is weliswaar veelbelovend, maar nog niet toereikend voor massaproductie. Maar met een aantal extra stappen kunnen we met deze methode mogelijk complexere carbapenems produceren, in hoeveelheden die geschikt zijn voor massaproductie, aldus Bokinsky. Hoe lang het duurt om die stappen te zetten? Mijn optimistische schatting zou zijn: ongeveer vijf tot tien jaar, zegt Bokinsky. Maar dan moet een volledig onderzoekteam van een man of tien er wel fulltime aan werken. Dit onderzoek werd gefinancierd vanuit de open competitie. 20 Beleid en programma s

22 C: Bijdrage aan maatschappelijke en economische uitdagingen NWO bevordert de bijdrage van de wetenschap aan maatschappelijke, waaronder economische, uitdagingen. Daarom financiert NWO onderzoek dat van groot belang is voor de economische en maatschappelijke ontwikkeling. Om te zorgen dat kennis en inzichten vanuit wetenschappelijk onderzoek hieraan werkelijk kunnen bijdragen, stimuleert NWO kennisbenutting. Overdracht van kennis naar de maatschappij is één van de doelen van NWO. Kennisbenutting is een voorwaarde voor maatschappelijke impact. Gebruikers van buiten de academische wereld moeten kennis uit wetenschappelijk onderzoek kunnen benutten om bij te dragen aan maatschappelijke en economische ontwikkeling, ofwel om maatschappelijke impact te creëren. Met haar kennisbenuttingsbeleid wil NWO (de voorwaarden voor) het iteratieve traject van kennis naar maatschappelijke impact faciliteren in het hele proces van onderzoeksfinanciering, van de start van een initiatief tot (na) de afloop van onderzoek. Kennisbenutting wordt hierbij breder geïnterpreteerd dan het meer economisch ervaren begrip valorisatie. NWO kent verschillende programmatische initiatieven die kennisbenutting en het realiseren van maatschappelijke impact beogen. Zo zet NWO binnen het topsectorenbeleid, en het bijbehorende Kennisen Innovatiecontract (KIC), in op publiek-private samenwerking om met kennis bij te dragen aan innovatie binnen de topsectoren. De Nationale Wetenschapsagenda (NWA) is een belangrijke pijler voor het aanjagen van samenwerking in de kennisketen rondom maatschappelijke vragen. Geïntegreerde kennisbenuttingsaanpak Vanaf het initiatief tot na de afronding van projecten bevordert NWO met haar financieringsinstrumenten in meer of mindere mate de kennisbenutting. Voor iedere NWO-aanvraag geldt dat onderzoekers moeten aangeven welke kansen zij zien voor kennisbenutting. Dit doen zij bijvoorbeeld door een kennisbenuttingsparagraaf in het onderzoeksvoorstel op te nemen bij de Vernieuwingsimpuls, een utilisatieplan te schrijven voor toegepast-technische onderzoeksvoorstellen of een Impact Pathway op te stellen bij meer sociaalmaatschappelijk georiënteerd onderzoek. Hiernaast gebeurt er bij NWO nog meer op het gebied van kennisbenutting: Het programma Vroegefasefinanciering dit instrument moet ervoor zorgen dat een idee van de planfase in de startfase komt is een mooi voorbeeld waarmee NWO de academische doelgroep bedient (Take-off) en RVO.nl de starters uit de niet-academische wereld; Het domein ENW heeft voor publiek-private samenwerking een fonds ontwikkeld met daarin meerdere instrumenten, zodat een breed scala aan partners kan deelnemen aan wetenschappelijk onderzoek; Bij sterk maatschappelijk gerichte onderzoeksprogramma s, zoals Maatschappelijk Verantwoord Innoveren, spelen mogelijke gebruikers van kennis al een rol bij het vormgeven van nieuwe financieringsrondes; Het domein TTW stelt voor ieder project een gebruikerscommissie samen, die vanaf de start regelmatig bijeenkomt en overlegt over de voortgang van het onderzoek en de kansen om de kennis die hieruit voort komt, toe te passen; Programma s van WOTRO, waarin altijd maatschappelijke partners in de projecten zijn vertegenwoordigd, organiseren tijdens de onderzoeksperiode meerdere conferenties om in dialoog te gaan met brede maatschappelijke stakeholders. Deze dialoog wordt doorgaans ondersteund door (thematische) publicaties over de onderzoeksaanpak en -resultaten; Om te stimuleren dat kansrijke initiatieven vanuit de wetenschap daadwerkelijk worden benut, werkt NWO samen met ministeries, planbureaus, RVO.nl, Knowledge Transfer Offices (KTO s), Platform31, de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en de topsectoren. NWO Jaarverslag

23 Kennis- en Innovatiecontract In 2018 ging het nieuwe Kennis- en Innovatiecontract voor de topsectoren in, met een looptijd van twee jaar. Topsectoren zijn gebieden waarin het Nederlandse bedrijfsleven en de Nederlandse onderzoekscentra wereldwijd uitblinken en waaraan kennis een bijdrage kan leveren. In het Kennis- en Innovatiecontract geven bedrijven, publiek gefinancierde onderzoeksinstellingen en de overheid hun beoogde bijdragen aan en onderschrijven zij de inhoudelijke ambities voor de topsectoren. In totaal wordt in een bedrag geïnvesteerd van 4,7 miljard euro. Volgens het Kennis- en Innovatiecontract dient NWO 550 miljoen euro bij te dragen. De NWO-bijdrage is bestemd voor hoogwaardig wetenschappelijk onderzoek dat van groot belang is voor de topsectoren. Een belangrijk deel daarvan wordt in het kader van publiek-private samenwerking ingezet. Daarnaast kan een deel van de NWO-bijdrage worden ingezet om internationale samenwerking te faciliteren en de kennisbasis in Nederland te versterken. Hieraan kunnen ook buitenlandse onderzoekspartners deelnemen, volgens het principe van Money Follows Cooperation. Een belangrijk onderdeel van de NWO-inzet voor is de cross-over call, waarvoor in totaal een budget van 40 miljoen euro beschikbaar is. Met de cross-over call financiert NWO onderzoek in publiekprivate samenwerking dat is gericht op maatschappelijke uitdagingen. De onderzoeksthema s verbinden hierbij meerdere topsectoren. Breed samengestelde multidisciplinaire consortia, bestaande uit publieke en private partners, kunnen onderzoeksvoorstellen indienen als een samenhangend programma. Deze partners financieren 30 procent van het programma. NWO stimuleert hiermee dat alle wetenschappelijke disciplines een inbreng hebben in het onderzoek en dat er een verbinding is met toepassingsgericht onderzoek. Toekenningen in de cross-over call worden eind 2019 verwacht. Het ministerie van EZK heeft in 2018 de contouren bekendgemaakt van een nieuw, meer missiegedreven innovatiebeleid, inclusief een portfolio aan sleuteltechnologieën dat vanaf 2020 ingaat. NWO bereidt zich voor om binnen het nieuwe KIC haar inzet op het gebied van kennisbenutting te vergroten en zo de kennis- en innovatieontwikkeling op de vier vastgestelde maatschappelijke thema s te bevorderen. Specifieke kennisbenuttingsinstrumenten NWO maakt kennisbenutting een onderdeel van alle financieringsinstrumenten, waarbij gelet wordt op het proportionele belang van kennisbenutting voor het doel van het instrument. Hiernaast is een aantal instrumenten ontwikkeld dat zich specifiek richt op kennisbenutting, zoals het Industrial Doctorates programma en de beschikbare prijzen voor kennisbenutting. Industrial Doctorates Op verzoek van het ministerie van OCW heeft NWO in 2017/2018 een pilotprogramma Industrial Doctorates uitgevoerd. Het programma heeft tot doel de samenwerking te bevorderen tussen kennisinstellingen en het bedrijfsleven, in het bijzonder het midden- en kleinbedrijf. Binnen het programma voert de promovendus werkzaamheden uit bij zowel de kennisinstelling als het deelnemende bedrijf. Deze intensieve samenwerking draagt bij aan talentontwikkeling en versterkt of creëert kansen voor de toepassing van wetenschappelijke kennis. Juist door wetenschappelijke kennis dichter bij het bedrijfsleven te brengen is de impact op een toepassing in de praktijk groter. In totaal kwamen voor de financieringsronde Industrial Doctorates ruim 145 aanvragen binnen. Hiervan heeft NWO 44 aanvragen geselecteerd, die vervolgens de volledige beoordelingsprocedure hebben doorlopen. In juli 2018 heeft NWO aan zestien aanvragen financiering toegekend. 22 Beleid en programma s

24 Prijzen voor kennisbenutting Naast de Stevinpremies, die in 2018 voor het eerst werden uitgereikt (zie 1B Talent stimuleren ), heeft NWO ook enkele andere prijzen uitgereikt om kennisbenutting en valorisatie te bevorderen: Prof. dr. Davide Iannuzzi, hoogleraar Experimentele Fysica aan de Vrije Universiteit, ontving de NWO Natuurkunde Valorisatie Prijs vanwege de valorisatie van zijn onderzoek naar extreem kleine optische sensoren en de aandacht die hij heeft voor het mogelijk maken van valorisatie door anderen; Docente Daisy Beelen won de NRO-verbindingsprijs voor leraren voor haar project waarbij mbostudenten ICT niveau 2 in een gesimuleerd bedrijf werken aan betere werknemersvaardigheden om zo betere kansen te hebben op de arbeidsmarkt; Eric-Jan Wagenmakers van de Universiteit van Amsterdam was winnaar van de NRO-verbindingsprijs voor onderzoekers vanwege het door hem ontwikkelde gratis en open-source statistiekprogramma JASP; Het bedrijf Sponsh, voortgekomen uit de Technische Universiteit Eindhoven, heeft de Gouden KIEM voor beste chemische start-up gewonnen voor de ontwikkeling van een temperatuurgevoelig textiel dat water uit de lucht produceert. NWO Jaarverslag

25 Regieorganen Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA (Regieorgaan SIA) Regieorgaan SIA stimuleert de professionalisering, de kwaliteitsversterking en de zelforganisatie van het praktijkgericht onderzoek door hogescholen. Dit doet het door programma s te ontwikkelen en te financieren die inspelen op maatschappelijke en economische uitdagingen, en die aansluiten bij de topsectoren, de Nationale Wetenschapsagenda en de (onderzoeks)agenda s van hogescholen. Regieorgaan SIA zet zich in voor de verbinding van het praktijkgericht onderzoek met de (beroeps)praktijk en met het onderwijs aan hogescholen. Veelal zijn bedrijven, publieke organisaties en kennisinstellingen partner in de door Regieorgaan SIA gefinancierde onderzoeksprojecten. Eind 2018 publiceerde Regieorgaan SIA zijn strategie : Ruimte creëren. Het regieorgaan stelt hierin de volgende strategische lijnen centraal: 1. Mensen: perspectief voor onderzoekers in het hbo; 2. Kwaliteit: hoogwaardig onderzoek met doorwerking in onderwijs en praktijk; 3. Zwaartepuntvorming: versterken positie in de samenleving door zwaartepuntvorming, verbonden met de kennisketen; 4. Stelsel: vernieuwing van het stelsel van onderzoek, onderwijs en innovatie. Samen met de Vereniging Hogescholen ontwikkelde Regieorgaan SIA het hbo-postdocprogramma, dat in 2018 werd gelanceerd. Het programma heeft als doel de kwaliteit van het onderzoek in het hoger beroepsonderwijs (hbo) te versterken, een impuls te geven aan de verwevenheid van onderwijs en praktijkgericht onderzoek in het hbo en een carrièreperspectief te bieden voor gepromoveerde docenten in het hbo. In 2018 heeft Regieorgaan SIA 49 aanvragen voor hbo-postdocs gehonoreerd. Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek Het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) werd in 2018 voor de tweede keer sinds zijn oprichting in 2012 geëvalueerd. De evaluatiecommissie oordeelde positief over het functioneren van het NRO. Zo is het er sinds zijn oprichting in geslaagd de versnippering van middelen voor onderwijsonderzoek te verminderen en heeft het een impuls kunnen geven aan de kwaliteit van het onderzoek. Het NRO vervult een belangrijke rol om onderwijspraktijk, -beleid en -onderzoek met elkaar te verbinden. De bij het regieorgaan betrokken partijen beschouwen het als een waardevolle partner. In samenspraak met het ministerie van OCW gaat het NRO na hoe het vanaf 2020 de aanbevelingen van de evaluatiecommissie kan opvolgen. Onderwijsloopbanen in beeld Het Nationaal Cohortonderzoek Onderwijs (NCO) volgt de onderwijsloopbanen van leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs. Na een aanloopperiode waarin schoolbesturen in het primair en voortgezet onderwijs al rapportages van het NCO ontvingen over de schoolloopbanen van hun leerlingen, stelde het NCO in 2018 de eerste wave van data beschikbaar voor wetenschappelijk onderzoek. De data worden aangeboden in de remote access-omgeving van het CBS via een speciaal daarvoor ontwikkelde NCO-tool, en worden de komende jaren steeds verder verrijkt. Kennisvragen van scholen beantwoord De Kennisrotonde is een online loket waar vragen uit en over het onderwijs worden beantwoord met behulp van kennis uit het onderwijsonderzoek. Steeds meer professionals uit het basisonderwijs, het voortgezet onderwijs, het (voortgezet) speciaal onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs vinden hun weg naar dit loket. De behandeling van de vragen verloopt snel en de waardering van de antwoorden is onverminderd hoog. 24 Beleid en programma s

26 Uitgelicht Nieuwe bestralingstechniek baart opzien Niets minder dan een doorbaak. Zo zien onderzoekers van het UMC Utrecht hun MRI-apparaat met ingebouwde bestraler. Met het apparaat kunnen artsen tumoren veel nauwkeuriger bestralen, doordat ze op MRI-beelden het tumorweefsel live in kaart brengen. Na een ontwikkelingstijd van twintig jaar hebben de eerste kankerpatiënten een volledig bestralingsprogramma succesvol doorlopen. Tijdens het bestralen van een tumor kunnen zien wat je doet. Het klinkt heel logisch, maar lange tijd werd dit technisch onmogelijk geacht. Onderzoekers van het Universitair Medisch Centrum Utrecht geloofden er echter wel in. Samen met Philips Medical Systems en Elekta werkten ze aan een MRI-scanner waarin de bestraler ingebouwd zit. Zo is het mogelijk alleen de kankercellen veel preciezer te bestralen en het gezonde weefsel met rust te laten. Hierdoor ontstaat er minder schade aan het gezonde weefsel in de buurt van de tumor, dat nu nog onvermijdelijk wordt meebestraald. Een bijkomend voordeel is dat de patiënt minder bestralingen hoeft te ondergaan. De eerste met het apparaat behandelde kankerpatiënten hebben nu een volledig bestralingstraject doorlopen. Diverse landelijke media berichtten over deze doorbraak, waaronder het Algemeen Dagblad en De Telegraaf. Ook wereldwijd is er grote interesse voor de techniek. Onder meer in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten zijn er verschillende ziekenhuizen die er graag mee aan de slag zouden gaan. shutterstock.com Onderzoek Een belangrijk onderdeel van de ontwikkeling van de combitechniek was een onderzoeksproject dat Technologiestichting STW, inmiddels NWO-domein Toegepaste en Technische Wetenschappen, heeft gefinancierd. Het project, genaamd A hybrid MRI radiotherapy system, ging in 2007 van start. Onderzoekers werkten daarin samen met Philips en Elekta, bedrijven die MRI-systemen en bestralingsapparatuur ontwikkelen. Een van de UMC-onderzoekers die het bestralingssysteem ontwikkelde, was prof. dr. Bas Raaijmakers. Hij ontving in 2003 een Veni-subsidie om te kunnen werken aan de integratie van bestralingsapparatuur en een MRI-systeem. Na deze succesvolle projecten gaat de ontwikkeling van de combitechniek door. In diverse projecten ontplooit de technologie zich verder, waaronder twee projecten die zijn gehonoreerd binnen het programma van de topsector Hightech Systemen & Materialen. Beide projecten moeten leiden tot meer kennis en behendigheid bij het volgen van de bewegingen die organen maken tijdens de bestraling. Hiermee moet het mogelijk zijn om nog preciezer te bestralen. Mede dankzij dit soort projecten kan de technologie tot volle wasdom komen. NWO Jaarverslag

27 D: Nationale Wetenschapsagenda In opdracht van de ministeries van OCW en EZK heeft de Kenniscoalitie de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) opgesteld. De basis van de NWA is in 2015 gelegd, toen de Nederlandse bevolking werd gevraagd welke vragen zij aan de wetenschap hadden. Op basis van een groslijst van vragen zijn 25 onderzoekbare thema s, de zogeheten routes, gevormd. Vanaf 2018 heeft het ministerie van OCW budget beschikbaar gesteld voor de NWA. NWO heeft de uitvoering van het NWA-programma op zich genomen, en stemt hierbij nauw af met de partners verenigd in de kenniscoalitie. Het NWA-programma heeft tot doel onderzoek met wetenschappelijke en/of maatschappelijke impact te stimuleren. Om dit doel te bereiken, beoogt het programma bovenal bruggen te slaan: tussen uiteenlopende wetenschappelijke gebieden, tussen verschillende vormen van onderzoek (fundamenteel, toegepast, praktijkgericht) en tussen diverse nationale en internationale agenda s. Vergaande multidisciplinariteit en interdisciplinariteit, een kennisketenbrede aanpak en samenwerking met maatschappelijke partners, waaronder vakdepartementen, bedrijven en niet-gouvernementele organisaties (NGO s), zijn daarom belangrijke kenmerken van NWA-projecten en -programma s. In 2018 was voor het NWA-programma een bedrag van 80 miljoen euro beschikbaar. Dit is ingezet over vier hoofdlijnen: Call Onderzoek op Routes door Consortia (ORC): De eerste lijn stimuleert meerjarig onderzoek door brede, interdisciplinaire en transdisciplinaire consortia die zich richten op wetenschappelijk en/of maatschappelijk relevante onderwerpen met een duidelijke meerwaarde voor een brede, nationale aanpak. Dit gebeurt via open financieringsrondes. Minister Van Engelshoven kondigde de eerste ronde aan in mei 2018, tijdens een feestelijke bijeenkomst ter gelegenheid van de start van het nieuwe onderzoeksprogramma voor de NWA. Voor deze ronde is 52,2 miljoen euro beschikbaar. De toekenningen hebben plaatsgevonden in juni Thematische samenwerking met vakdepartementen: De tweede lijn omvat thematische programma s die zich lenen voor een brede NWA-aanpak en die worden ontwikkeld in samenspraak met de vakdepartementen. Als een vakdepartement bereid is te investeren in een specifiek thema, kan deze investering worden gematcht vanuit het NWA-budget. In 2018 oversteeg de belangstelling van de vakdepartementen het beschikbare NWA-budget. De raad van bestuur heeft op basis van de voorstellen een prioritering opgesteld, wat heeft geleid tot het uitwerken van zes thematische financieringsrondes: Cybersecurity, Duurzame voedselsystemen, Ecologie en Noordzee, Opslag en conversie (Energie), Preventie en big data en Schulden en armoede. Vernieuwing en netwerken: De derde lijn zorgt voor vernieuwing binnen de NWA door consortia en NWA-routes te faciliteren. In 2018 heeft NWO twee bijeenkomsten georganiseerd voor de boegbeelden en trekkers van de routes. Tijdens deze bijeenkomsten stond de rol centraal die de routes kunnen blijven spelen in deze nieuwe fase van het NWA-programma. Ook is binnen deze lijn een financieringsronde ingericht, de Ideeëngenerator waarin onderzoekers financiering kunnen aanvragen voor risicovol vernieuwend onderzoek in kleine projecten. Deze ronde is in maart 2019 geopend. Wetenschapscommunicatie en outreach: De vierde lijn staat in het teken van het streven om wetenschap en samenleving door middel van communicatie en outreach dichter bij elkaar te brengen en het vertrouwen in de wetenschap te vergroten. In 2018 zijn in dit kader verschillende voorlichtingsbijeenkomsten en workshops rondom de NWA georganiseerd. 26 Beleid en programma s

28 E: Grootschalige onderzoeksfaciliteiten In vrijwel alle wetenschapsgebieden, van astronomie tot zoölogie, zijn goede onderzoeksfaciliteiten onmisbaar voor toponderzoek. Daarom investeert NWO structureel in hoogwaardige apparatuur, dataverzamelingen en andere faciliteiten voor onderzoek. Ook maakt NWO zich sterk voor de Nederlandse deelname aan zeer grootschalige internationale faciliteiten. In 2015 stelde NWO in opdracht van het ministerie van OCW een Permanente Commissie voor Grootschalige Wetenschappelijke infrastructuur in om de strategische kaders van investeringen in grootschalige wetenschappelijke infrastructuur voor langere tijd vast te leggen. De Permanente Commissie, onder voorzitterschap van prof. dr. ir. C.J. van Duijn, maakte in 2016 eerst een landschapsanalyse van de grote onderzoeksfaciliteiten in Nederland en selecteerde vervolgens 33 onderzoeksfaciliteiten met de hoogste prioriteit. Samen vormen deze faciliteiten de Nationale Roadmap. Het ministerie heeft NWO medio 2018 gevraagd te adviseren over de inzet van de aanvullende middelen, oplopend tot 20 miljoen euro per jaar, die het kabinet beschikbaar heeft gesteld voor versterking van de wetenschappelijke ICT-infrastructuur in Nederland. Het bestuur van NWO heeft de Permanente Commissie gevraagd deze taak op zich te nemen. Op 1 februari 2019 heeft de Permanente Commissie het bestedingsplan voor de middelen voor 2018, en het meerjarig bestedingsplan voor de middelen van 2019 en 2020 en volgende jaren, aangeboden aan NWO. In 2018 honoreerde NWO tien aanvragen binnen de Nationale Roadmap voor Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur, voor een totaalbedrag van 138 miljoen euro. Dit is inclusief de eenmalige ophoging met 30 miljoen euro die het kabinet in 2018 beschikbaar heeft gesteld voor toegepaste onderzoeksfaciliteiten bij TO2-instellingen en rijks-kennisinstituten. Op 12 april 2018 reikte minister Van Engelshoven de tien Roadmap-certificaten uit op het Science Park in Utrecht. De middelen voor de Nationale Roadmap Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur maken de bouw of vernieuwing mogelijk van toponderzoeksfaciliteiten met een internationale uitstraling. De Permanente Commissie heeft in 2018 de dialoog gecontinueerd met de faciliteiten op de Roadmap. Dit deed ze door een aantal faciliteiten te bezoeken of vertegenwoordigers hiervan te ontvangen. Voor het programma Investeringen NWO-groot was een bedrag beschikbaar van 17,9 miljoen euro. Voor werden 24 aanvragen ingediend in dit programma. Met dit programma financiert NWO grote wetenschappelijke faciliteiten, waarbinnen wetenschappers uit heel Nederland samenwerken, vaak ook met internationale partners. Zeven van de dertien ingediende projecten hebben een subsidie ontvangen, variërend van ongeveer 1,5 tot 3,5 miljoen euro. NWO investeert ook in de toegang voor Nederlandse onderzoekers tot grootschalige onderzoeksfaciliteiten in binnen- en buitenland. Samenwerkingsverbanden bieden Nederlandse onderzoekers toegang tot bijvoorbeeld telescopen van de Isaac Newton Group of Telescopes (ING) op La Palma en tot de European Synchrotron Radiation Facility (ESRF) in Grenoble. Ook de NWO-instituten beheren, ontwikkelen of exploiteren grote nationale of internationale onderzoeksinfrastructuur. Hierover is meer te lezen in het hoofdstuk 1F Instituten. NWO Jaarverslag

29 F: Instituten NWO financiert en beheert negen nationale onderzoeksinstituten, waar onderzoekers en technologen van verschillende disciplines samenwerken aan grote wetenschappelijke vraagstukken. De NWO-instituten hebben ieder een missie en een nationale rol, die zij realiseren met een eigen strategie. De NWO-instituten dragen direct bij aan de missie van NWO. Via de instituten is Nederland in staat een leidende rol te spelen op onderzoeksgebieden waar gegarandeerde langetermijnfinanciering, richting en massa vereist zijn. De instituten vormen voor NWO een krachtig instrument om een wetenschapsgebied te stimuleren. De NWO-instituten werken aan thema s die van groot belang zijn voor de Nederlandse wetenschap en samenleving. Dit doen ze in nauwe samenwerking met onderzoeksgroepen van nationale en internationale universiteiten en andere kennisinstellingen. Ze vernieuwen en verbinden binnen hun specifieke onderzoeksgebieden en zijn een kweekvijver voor talent dat doorstroomt naar andere kennisinstellingen, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Op 31 mei 2018 viel het besluit om de vestiging van het NWO-instituut SRON in Utrecht in 2021 te verhuizen naar een nieuw gebouw op de Science Campus van de Universiteit Leiden. SRON en NWO zetten hiermee stevig in op intensieve wetenschappelijke en technologische samenwerking met de Universiteit Leiden, de TU Delft en andere partners in Zuid-Holland. Instituten en internationale infrastructuur Verschillende NWO-instituten beheren, ontwikkelen en/of exploiteren grote nationale of internationale onderzoeksopstellingen of -infrastructuren ten dienste van de nationale wetenschappelijke achterban. Ze fungeren hierbij vaak als aanspreekpunt voor de internationale lidmaatschappen van de betreffende organisaties die fundamenteel en grensverleggend onderzoek uitvoeren. De meeste van deze faciliteiten zijn tevens opgenomen in de Nationale Roadmap voor Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur en de Europese ESFRI-roadmap of -landmark, zoals CERN, KM3NeT 2.0 en ITER. Voor de zogeheten Big Science (die bijvoorbeeld plaatsvindt aan CERN en ITER) is een zeer innovatief bedrijfsleven van groot belang: zonder technologie komt de wetenschap niet verder. NWO spant zich daarom in voor een duurzame samenwerking met deze bedrijven, onder meer via het netwerk van industrial liaison officers (ILO-net). Vorming van de nieuwe institutenstichting NWO-I Per 1 januari 2018 bestaat de Stichting Nederlandse Wetenschappelijke Instituten (NWO-I) uit de negen instituten ARCNL, ASTRON, AMOLF, CWI, DIFFER, Nikhef, NIOZ, NSCR en SRON. De stichting is het resultaat van een fusie van vier verschillende werkgevers. Hiervoor heeft NWO onder meer personeelsregelingen en de salarisadministratie geharmoniseerd. Voor een overzicht van alle onderzoeksinstituten en overige instellingen, zie ook het organogram in hoofdstuk 3. Evaluatie van de NWO-instituten in 2018 Externe commissies evalueerden alle NWO-instituten in 2017 volgens het Standard Evaluation Protocol (SEP). Zij beoordeelden de instituten op drie punten: wetenschap, maatschappelijke relevantie en toekomstbestendigheid. In 2018 verschenen de evaluatierapporten. Hieruit blijkt dat NWO-instituten garant staan voor topkwaliteit in het wetenschappelijk onderzoek. De commissies waardeerden het vernieuwende onderzoek, de mondiale positie en de nationale, facilitaire functie van de instituten. 28 Beleid en programma s

30 Portfolio-evaluatie KNAW- en NWO-instituten Het kabinet streeft naar een responsief en dynamisch institutenstelsel, dat goed kan inspringen op wetenschappelijke ontwikkelingen. NWO deelt deze visie. NWO en KNAW zijn dan ook gevraagd hun instituten in onderlinge samenhang periodiek te evalueren op hun nationale functie en meerwaarde. Een internationale commissie nam in 2018 alle 24 instituten van NWO en KNAW als institutenportfolio in beschouwing. Begin 2019 presenteerde de commissie haar bevindingen. NWO en KNAW buigen zich in 2019 over de uitwerking van de aanbevelingen van de commissie om een responsief en dynamisch institutenstelsel in de toekomst te borgen. Een aantal highlights van de instituten 2018 uitgelicht NSCR: cybercrime uit nieuwsgierigheid Cybercriminelen lijken minder op hun sociale omgeving dan traditionele criminelen. Het gaat hen bovendien minder om geld en meer om hoe ver ze kunnen gaan met bijvoorbeeld inbreken in een systeem. Een baan biedt geen bescherming tegen cybercriminaliteit, vermoedelijk omdat werk in de IT-sector juist cybercriminele gelegenheden biedt. Bij de bestrijding van cyberdelicten zou justitie cybercriminelen wel een positief en legaal alternatief kunnen bieden: een uitdagende baan waarin ze hun cyberkennis kunnen gebruiken. Dit en meer staat in het proefschrift Cyber-offenders versus traditional offenders, waarop Marleen Weulen Kranenbarg begin 2018 promoveerde. NIOZ: NICO-expeditie Hoe krijgen we grip op de kansen en bedreigingen van de zeeën? In de nationale, multidisciplinaire expeditie Netherlands Initiative Changing Oceans (NICO) verzamelden onderzoekers van ruim twintig organisaties in 2018 kennis om Nederland hierop beter toe te rusten. Vanaf de RV Pelagia, het onderzoeksschip van het NIOZ, deden ruim honderd wetenschappers en studenten maandenlang onderzoek naar de veranderende oceanen. Schrijvers, fotografen en veel media keken over hun schouders mee. ASTRON: Westerbork Synthese Radiotelescoop De Westerbork Synthese Radiotelescoop bestond in 2018 vijftig jaar. Aan de indrukwekkende lijst van wetenschappelijke ontdekkingen werd recent een nieuw resultaat toegevoegd. Een internationaal team van astronomen dat zes jaar lang een neutronenster met twee witte dwergen volgde, bewees dat Einsteins zwaartekrachttheorie zelfs in extreme omstandigheden klopt en publiceerde hierover in Nature. De Nederlandse radiotelescoop kreeg in 2018 twaalf nieuwe Apertif-camera s, ontwikkeld door ASTRON. Hierdoor werd het blikveld van de telescoop 37 keer groter. Zie voor een uitgebreidere beschrijving Uitgelicht: Blikveld van vernieuwde Westerbork Radiotelescoop 37 keer groter op de volgende pagina. DIFFER: kernfusierecord In 2018 slaagde DIFFER er als eerste instituut ter wereld in om materialen langdurig (18 uur) te testen onder de zware omstandigheden die aanwezig zullen zijn in de toekomstige kernfusiereactor ITER. In de onderzoeksopstelling Magnum-PSI stellen DIFFER-onderzoekers materialen bloot aan hittebelastingen die vergelijkbaar zijn met die aan het oppervlak van de zon: tienduizenden megawatts per vierkante meter. DIFFER kan zo onderzoeken hoe reactormaterialen veranderen tijdens hun jarenlange verblijf in ITER. Nikhef: meer botsingen van zwarte gaten In 2018 identificeerden Nikhef-onderzoekers samen met collega s uit de VS en Europa signalen van vier botsingen van zwarte gaten, dit na een alomvattende analyse van alle metingen sinds In nieuwe metingen vonden zij bovendien voor het eerst direct bewijs dat in ieder geval een van de zwarte gaten zelf om zijn as draait. De onderzoekers waren ook betrokken bij de allereerste waarneming (2017) van tegelijkertijd zwaartekrachtsgolven én licht afkomstig van samensmeltende neutronensterren. NWO Jaarverslag

31 SRON: röntgencamera voor nieuwe ruimtetelescoop In april 2018 werd bekend dat SRON als leider van een groot team bijna 19,5 miljoen euro ontvangt voor de ontwikkeling van een röntgencamera annex spectrograaf voor de nieuwe Europese ruimtetelescoop Athena. De telescoop zal sterrenkundigen helpen de evolutie van zwarte gaten en hun rol in de evolutie van het heelal beter te begrijpen. Uitgelicht Blikveld van vernieuwde Westerbork Radiotelescoop 37 keer groter Het blikveld van de Westerbork Synthese Radio Telescoop is 37 keer vergroot dankzij Apertif, een innovatief nieuw type ontvanger ontwikkeld door het Nederlands Instituut voor Radioastronomie (ASTRON). Gedeputeerde Cees Bijl van de provincie Drenthe verzorgde op 13 september 2018 de officiële opening van Apertif. Op deze dag werd ook het vijftigjarige jubileum van de telescoop gevierd met de publicatie van het boek 50 years Westerbork Radio Observatory, A Continuing Journey to Discoveries and Innovations. De iconische vijftig jaar oude radiotelescoop in Westerbork heeft in twaalf van de veertien schotels een nieuwe set camera s gekregen. Met behulp van een techniek genaamd beamforming is het nu mogelijk in één waarneming een deel van de hemel in kaart te brengen dat 37 keer groter is dan voorheen. Apertif is ook een door het Square Kilometre Array (SKA) project erkende voorloper van SKA, de toekomstige grootste en meest gevoelige radiotelescoop ter wereld. Evolutie van sterrenstelsels Apertif gaat een groot deel van de noordelijke hemel in kaart brengen. Door radiobeelden te maken van het neutrale waterstofgas in het heelal kan de ontvanger de eigenschappen en distributie van gas in sterrenstelsels onderzoeken. Apertif zal ook in meer detail kijken naar een kleiner deel van de hemel, waardoor we een scherp beeld krijgen van heel zwakke nabijgelegen sterrenstelsels en sterrenstelsels in het verre heelal. Deze verschillende waarnemingen zullen leiden tot nieuwe inzichten in de vorming en evolutie van sterrenstelsels. Toekomstige onderzoekers zullen de op deze manier verzamelde gegevens nog tientallen jaren gebruiken. Het exploderende heelal De vernieuwde telescoop zal ook zoeken naar snelle radioflitsen, de krachtigste explosies in het heelal. De oorsprong en aard van deze extreem heldere flitsen van radiolicht, die miljarden lichtjaren reizen om de aarde te bereiken, zijn nog steeds grotendeels een mysterie. Omdat de flitsen maar een fractie van een seconde duren, zijn ze heel gemakkelijk te missen en moeilijk om waar te nemen. Dit gaat veranderen met Apertif, dat continu een hogesnelheidsfilm zal maken van de radiohemel. De krachtigste GPU-supercomputer in Nederland zal deze film analyseren. Valse-kleuren radio beeld gemaakt met het Westerbork/Apertif systeem van het dwerg-melkwegstelsel Leo T (in blauw in het midden), met in de achtergrond (in oranje) verder weg staande radio bronnen. Ter vergelijking linksonder het beeldveld van de vorige Westerbork ontvangers, en rechtsonder, op dezelfde schaal, de volle maan. Apertif kan een deel van de hemel dat 40 keer zo groot is als de volle maan in één waarneming in kaart brengen. (Credit: Oosterloo/Hut/Apertif Commissioning Team) 30 Beleid en programma s

32 G: Internationaal beleid NWO werkte in 2018 intensief samen met zusterorganisaties binnen Europa en ver daarbuiten. Via Science Europe oefende NWO invloed uit op de Europese beleidsvorming, organiseerde NWO bilaterale financieringsrondes met China, India en Brazilië en via het principe Money Follows Cooperation is het mogelijk om internationale expertise in te zetten binnen Nederlandse consortia. Ook de Sustainable Development Goals krijgen steeds meer een plek binnen de NWO-programmering. Samenwerking in Europa NWO is lid van Science Europe, een samenwerkingsverband van nationale onderzoeksfinanciers en -uitvoerders binnen Europa. In 2018 nam NWO een leidende rol op om samen met Science Europe de eisen en criteria ten aanzien van Research Data Management (RDM) te harmoniseren. Hiernaast organiseerde NWO samen met Science Europe en Der Wissenschaftsfonds (FWF, Oostenrijk) in Wenen de Europese regionale bijeenkomst van de Global Research Council (GRC). Het thema voor deze bijeenkomst was Expectations of Societal and Economic Impact. In juni 2018 presenteerde de Europese Commissie het voorstel voor het nieuwe Europese Kaderprogramma voor Onderzoek en Innovatie, Horizon Europe. Dit programma gaat naar verwachting in 2021 van start. NWO is op nationaal en Europees niveau goed aangesloten bij de ontwikkelingen ten aanzien van het nieuwe programma. Zo heeft NWO in Science Europe-verband zowel voorafgaand aan als in reactie op het voorstel van de Europese Commissie aanbevelingen uitgebracht voor het nieuwe Kaderprogramma. Dit sluit aan bij de inzet in de NWO-strategie om in Europa en hierbuiten invloed uit te oefenen op internationale ontwikkelingen in de wetenschap. Samenwerking wereldwijd Wetenschap overstijgt landsgrenzen, maar de financiering is veelal nationaal georiënteerd. Via het principe Money Follows Cooperation neemt NWO de grenzen weg. Bottom-up internationale samenwerking wordt op deze wijze gefaciliteerd in al het via de tweede geldstroom gefinancierde onderzoek. De mogelijkheid voor Money Follows Cooperation is in 2018 geïntroduceerd in de programma s binnen de open competitie, binnen de Nationale Wetenschapsagenda en de cross-over call van het Kennis- en Innovatiecontract. In mei 2018 tekende NWO een Memorandum of Understanding met de National Research Council of Canada om internationale samenwerking op het gebied van publiek-private samenwerking te bevorderen. Ook heeft NWO in oktober twee Letters of Intent ondertekend met Japanse zusterorganisaties: Japan Society for the Promotion of Science (JSPS) en Japan Science and Technology Agency (JST). Hiermee wil NWO de bestaande bilaterale wetenschapssamenwerking tussen Nederland en Japan versterken. Samenwerking met China De bilaterale financieringsronde die NWO organiseert met de National Natural Science Foundation of China (NSFC), is in 2018 multilateraal uitgevoerd. Aan Europese zijde gebeurde dit in het kader van het Joint Programming Initiative (JPI) Urban Europe. Sustainable Urbanisation is een belangrijk thema voor zowel Nederland als China, dat goed aansluit bij de nationale onderzoeksagenda s. Nederland en China kunnen profiteren van elkaars sterktes om grote maatschappelijke uitdagingen op het gebied van stedelijk onderzoek aan te gaan. Het samenwerkingsverband JPI Urban Europe waarin NWO al meerdere jaren NWO Jaarverslag

33 actief is om de samenwerking tussen onderzoekers uit verschillende landen te stimuleren, biedt een goed platform voor een bredere samenwerking. Vanuit JPI Urban Europe hebben financiers uit negen Europese landen deelgenomen aan de financieringsronde Sustainable and Liveable Cities and Urban Areas. De coördinatie van het secretariaat lag bij NWO. De financieringsronde leverde een groot aantal aanmeldingen op, waaruit blijkt dat onderzoekers uit Europa en China veel belangstelling hebben voor samenwerking. JPI Urban Europe en NSFC hebben eind 2018 elf projecten geselecteerd. Bij zes van de elf Europees-Chinese projecten zijn Nederlandse onderzoeksteams betrokken. Samenwerking met India Verder heeft NWO een bilateraal programma met het Indiase Department of Science & Technology (DST) en het Department of Biotechnology (DBT). In 2018 hebben NWO en DST een financieringsronde uitgevoerd voor het thema Integrated Urban Water Systems in Fast-growing Secondary Indian Cities. In november 2018 is in Delhi, India, een zogeheten sandpit georganiseerd, waarin een aantal geselecteerde Nederlandse en Indiase onderzoekers en stakeholders bijeen kwam om gezamenlijk een integraal en innovatief onderzoeksproject te ontwerpen. Het onderzoeksproject moet bestaan uit meerdere subprojecten, met een missiegedreven en impactgerichte aanpak, waarin zowel technologisch als sociaal onderzoek wordt uitgevoerd. In 2019 zullen NWO en DST één groot coherent onderzoeksproject toekennen voor financiering. Eind november bezocht NWO-bestuurslid prof. dr. Wim van den Doel India in een gezamenlijke missie van NWO en het ministerie van EZK. Met de Indiase partners zijn onder meer langetermijnafspraken gemaakt over een strategische onderzoeks- en innovatieagenda. Samenwerking met Brazilië In 2018 heeft NWO in samenwerking met haar Braziliaanse zusterorganisatie (FAPESP) een bilateraal onderzoeksprogramma georganiseerd op het gebied van biodiversiteit: Ecosystem restoration: the Brazilian Atlantic Forest as a case study. Voor zowel Brazilië als Nederland zijn de bescherming en het herstel van ecosystemen een belangrijk onderzoeksthema, waarop de twee landen al jaren samenwerken. Bevolkingsgroei en een stijgende welvaart zorgen voor een toenemende druk op de ecosystemen. Nieuwe vormen van multifunctioneel landgebruik zijn nodig om ecosysteemdiensten en biodiversiteit te kunnen behouden. Tijdens twee bijeenkomsten identificeerden onderzoekers die betrokken zijn bij grote nationale initiatieven op dit gebied, gezamenlijk de relevante onderzoeksvragen voor dit onderwerp. Voor Brazilië is dat BIOTA- FAPESP, een groot en langlopend onderzoeksprogramma gericht op biodiversiteitsonderzoek, bescherming, herstel en duurzaam gebruik, en voor Nederland Nature4Life, de nationale kennisagenda voor onderzoek naar biodiversiteit, ecologie en evolutie. Onderzoek naar SDGs NWO financiert wetenschappelijk onderzoek dat moet bijdragen aan de duurzame ontwikkelingsdoelen die de Verenigde Naties voor 2030 hebben gesteld en aan de wijze waarop deze doelen een inclusieve mondiale ontwikkeling helpen realiseren. Via WOTRO zette NWO zich in 2018 weer in voor de kennisplatformprogramma s die in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken worden uitgevoerd en die bijdragen aan het behalen van de SDGs. De kennisplatform programma s richten zich in het bijzonder op SDG 1 (geen armoede), SDG 2 (geen honger), SDG 3 (goede gezondheid en welzijn), SDG 5 32 Beleid en programma s

34 (gendergelijkheid) SDG 6 (schoon water en sanitair) SDG 13 (klimaatactie) en SDG 16 (vrede, justitie en sterke publieke diensten). In deze programma s ligt de nadruk in de huidige fase op het communiceren en benutten van onderzoeksresultaten. In 2018 is ook het NL-CGIAR programma van start gegaan. In dit programma wordt de samenwerking tussen CGIAR (een mondiaal partnerschap op het gebied van voedselzekerheid) en Nederlandse onderzoekers versterkt om innovatie in de voedselsystemen te realiseren. Medio 2018 is de tweede ronde van het SDG-programma Tackling Global Challenges van start gegaan. Hieraan nemen acht universiteiten deel. In dit programma staat de interactie tussen SDGs en het bevorderen van een systeemaanpak centraal. NWO heeft hiernaast bijgedragen aan het verbinden en mobiliseren van de wetenschappelijke achterban op het gebied van de SDGs. Er is een nieuw boegbeeld aangetreden voor de NWA-route SDGs voor inclusieve mondiale ontwikkeling, die gezamenlijk met een brede vertegenwoordiging het veld mobiliseert voor de NWA. Twee programma s werden in 2018 succesvol afgesloten: het programma Global Health Policy and Health Systems Research in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken en het Conflict & Cooperation in the Management of Climate Change programma, dat werd uitgevoerd voor het ministerie van Buitenlandse Zaken en het UK Department for International Development. Met de bilaterale samenwerkingsprogramma s voor Indonesië en India heeft NWO een start gemaakt met een nieuwe aanpak van de bilaterale samenwerking binnen NWO. In de bilaterale samenwerking met opkomende wetenschapslanden krijgt het onderzoek een meer impactgericht karakter en worden er meerjarige programma s opgesteld voor de samenwerking. In Indonesië is samen met het ministerie van Onderzoek, Technologie en Hoger onderwijs een programma opgezet op het thema resilient societies, met een accent op voedselzekerheid, water en rechtsorde & governance. In de samenwerking met India heeft NWO ernaar gestreefd een breed interdisciplinair consortium te vormen door middel van een sandpitprocedure (zie Uitgelicht: Sandpit Urban Water Systems in India ). Uitgelicht Sandpit Urban Water Systems in India In november 2018 organiseerde NWO in samenwerking met het Indiase Department of Science and Technology (DST) een zogenoemde sandpit in India rondom het thema Urban Water Systems Towards sustainable and integrated urban water management systems in fast-growing secondary cities. De financieringsronde adresseerde de complexe uitdagingen waar snel groeiende steden voor staan door snelle bevolkingsgroei, urbanisatie en de effecten van klimaatverandering. In een sandpitprocedure komen geselecteerde onderzoekers met verschillende perspectieven bijeen om in een kort tijdsbestek een interdisciplinair onderzoeksvoorstel te ontwikkelen. De selectie van de onderzoekers vond plaats op basis van een expression of interest die in de zomer van 2018 werd gepubliceerd. Tijdens een intensief vierdaags programma en onder leiding van een organisatieteam (met externe facilitators, inhoudelijke experts en staf van DST en NWO) zijn de onderzoekers tot drie programmaontwerpen en bijhorende consortia gekomen. De programma-ontwerpen zijn na de sandpit uitgewerkt tot full programme proposals, waarvan uiteindelijk één programma is toegekend. De ervaringen met deze sandpit in India leverde waardevolle lessen op voor de toekomstige inzet van deze procedure binnen NWO. Conclusie: de sandpitopzet biedt kansen voor innovatieve en efficiënte onderzoeks- en consortiumvorming én vraagt een zorgvuldige voorbereiding en een nauwkeurige afstemming met partnerorganisaties. NWO Jaarverslag

35 H: Open Science NWO vindt dat onderzoeksresultaten die zijn betaald uit publieke middelen, wereldwijd vrij toegankelijk moeten zijn. Ook onderzoeksgegevens moeten in principe met anderen kunnen worden gedeeld. Op deze manier kunnen onderzoekers, bedrijven en maatschappelijke instellingen waardevolle kennis benutten. Om haar ambities op het gebied van Open Science te kunnen realiseren werkt NWO nauw samen met vele nationale en internationale partijen, bijvoorbeeld in het kader van het in 2017 gelanceerde Nationaal Platform Open Science. Nationaal Plan en Platform Open Science NWO was een van de negen partijen die in 2017 het Nationaal Plan Open Science ondertekenden. Het Nationaal Plan is de volgende stap om Open Science in Nederland te realiseren, met als ambitie om 100 procent Open Access te realiseren in 2020, onderzoeksdata optimaal te hergebruiken en open onderzoekspraktijken te erkennen en te waarderen. NWO participeert actief in het Platform Open Science en in de verschillende themagroepen die de ambities uitwerken. In juni 2018 is een advies vastgesteld over de wijze waarop onderzoekers nadrukkelijker kunnen worden gewaardeerd en erkend voor Open Science. Het advies bevat vijf aanbevelingen, gericht aan de wetenschapsorganisaties in Nederland. NWO wordt opgeroepen om open onderzoekspraktijken van onderzoekers niet alleen positief te waarderen in de subsidievoorwaarden, maar ook bij de beoordeling van onderzoeksaanvragen. Plan S NWO heeft zich in september 2018 aangesloten bij coalition S: een initiatief van onderzoeksfinanciers uit geheel Europa om de transitie naar volledig Open Access te versnellen. Plan S het werkplan dat daaruit voorkwam, is het initiatief van Robert-Jan Smits, tot februari 2019 de speciale afgevaardigde voor Open Access van de Europese Commissie. Door de gezamenlijke inspanningen van NWO en de universiteiten heeft Nederland de afgelopen jaren de nodige voortgang met Open Access geboekt. Zo was in 2017 ongeveer 50 procent van de wetenschappelijke artikelen van Nederlandse onderzoekers op enige wijze Open Access beschikbaar. Internationaal is het beeld echter minder positief en stokt de voortgang. Om een doorbraak te forceren is internationale samenwerking nodig. Dit is de kern van Plan S. Onderzoeksfinanciers die Plan S onderschrijven, verplichten hun onderzoekers vanaf 2021 om alle publicaties die voortkomen uit hun financiering direct (zonder embargo) vrij beschikbaar te maken. Dat Plan S ook de nodige zorgen oproept bij onderzoekers, bleek duidelijk tijdens een bijeenkomst die de KNAW 1 november 2018 organiseerde in Amersfoort. Over de implementatie van Plan S heeft NWO eind 2018 een brede consultatie georganiseerd. Bij de lancering van het plan bestond coalition S uit zestien onderzoeksfinanciers. Ook de Europese Commissie en de European Research Council ondersteunen het plan. Voor het welslagen is het cruciaal dat meer landen in en buiten Europa zich bij het initiatief aansluiten. Alleen dan kan voldoende kritische massa worden gerealiseerd om de gewenste doorbraak naar full en immediate Open Access te realiseren. Of dit gebeurt, zal in de loop van 2019 moeten blijken. 34 Beleid en programma s

36 Open data NWO verwacht dat niet alleen de publicaties maar ook de onderzoeksdata die voortkomen uit NWOfinanciering, zo veel mogelijk Open Access beschikbaar zijn. Onderzoekers zijn verplicht om hiertoe een datamanagementplan in te vullen. In 2018 heeft NWO samen met Science Europe de leiding genomen om de eisen en criteria te harmoniseren die gelden voor Research Data Management (RDM). Dit heeft geresulteerd in de Practical Guide to the International Alignment of Research Data Management. Deze gids biedt een reeks van kernvereisten voor RDM en een set van minimale eisen waaraan betrouwbare databanken moeten voldoen. Verschillende Europese onderzoeksfinanciers nemen deze eisen over. Ook de Europese Commissie maakt ze de komende jaren leidend voor het Europese kaderprogramma. NWO implementeert de nieuwe eisen in de loop van DORA NWO heeft zich in 2018 aangesloten bij de oproep van VSNU, NFU en ZonMw om te komen tot andere manieren om onderzoekers te belonen en te waarderen. Eerder heeft NWO aangekondigd de San Francisco Declaration on Research Assessment (DORA) te ondertekenen. Internationaal wordt DORA gezien als een belangrijke katalysator van Open Access en Open Science, omdat de verklaring ertoe oproept onderzoekers niet te beoordelen op basis van metrieken zoals de Journal Impact Factor en de H-index. NWO heeft DORA op 18 april 2019 ondertekend. NWO Jaarverslag

37

38 2 Werkwijze Het is de taak van NWO om kwaliteit en vernieuwing van de wetenschap te stimuleren. NWO financiert ongeveer 20 procent van het onderzoek aan de universiteiten. De financiering via NWO is een aanvulling op de eerste geldstroom die direct vanuit de rijksoverheid naar de universiteiten gaat. In totaal financiert NWO jaarlijks ongeveer nieuwe onderzoeken. De selectie van deze onderzoeksaanvragen dient zorgvuldig en efficiënt te gebeuren. Om die reden hanteert NWO een uitgebreid selectieproces. Aanvraagdruk In 2018 is NWO aan de slag gegaan met de uitvoering van de maatregelen die zijn bedoeld om de aanvraagdruk te verminderen en de honoreringspercentages te verhogen. De maatregelen zijn het resultaat van een traject waarin NWO nauw heeft samengewerkt met haar stakeholders. In het kader van het lopende implementatietraject vindt ook regelmatig afstemming plaats met externe partijen, met name de VSNU. Om het honoreringspercentage te verhogen in de Open Competitie heeft NWO bij het opstellen van de begroting in 2019 het totale budget van het programma verhoogd van 100 miljoen euro naar 125 miljoen euro. NWO heeft in 2018 de inbeddingsgarantie voor Veni- en Vidi-financiering geïntroduceerd. Deze maatregel dient twee doelen: 1) het terugdringen van het aantal aanvragen en 2) zorgen voor een betere aansluiting bij het personeelsbeleid van de onderzoeksinstellingen. NWO gaat deze inbeddingsgarantie na afloop van de betreffende rondes in samenspraak met de VSNU evalueren. Verder experimenteren de domeinen SGW en TTW in het kader van de Veni-ronde 2019 met een verkorte procedure waarin aanvragers eerst een vooraanmelding indienen, bestaande uit een CV en een beknopt onderzoeksidee. Hiernaast is NWO in 2018 een aantal studies gestart. Een studie betreft de omvang van het Mattheüseffect in Nederland (op basis van NWO-gelden). De andere studie gaat na wat de gevolgen zijn als een deel van het Vernieuwingsimpulsbudget zou worden gebruikt om Nederlandse ERC-aanvragen die als excellent waren beoordeeld maar door beperkte financiële middelen niet konden worden toegekend, alsnog te honoreren. Deze studie is eind 2018 afgerond. Omdat hieruit bleek dat zo n maatregel zou leiden tot uitputting van een groot deel van het Vernieuwingsimpulsbudget, is besloten de maatregel niet in te voeren. Anders erkennen en waarderen van onderzoek(ers) In november 2018 hebben NWO, VSNU, ZonMw en NFU in een gezamenlijke verklaring aangekondigd dat zij in 2019 een nieuwe impuls gaan geven aan nieuwe benaderingen voor het erkennen en waarderen van wetenschappers. Nieuwe manieren om de kwaliteit en (maatschappelijke) impact van onderzoek te beoordelen en het stimuleren van open science maakt hier onderdeel van uit. In 2019 staan verschillende activiteiten op het programma waarin de vier organisaties de samenwerking zoeken met wetenschappers. Beoordeling van onderzoeksvoorstellen Voor de beoordeling van de aanvragen schakelt NWO referenten in. Deze externe deskundigen, zowel binnenlandse als buitenlandse wetenschappers, brengen anoniem en vertrouwelijk advies uit over een onderzoeksvoorstel aan de beoordelingscommissie. Hierop volgt een oordeel van de beoordelingscommissies. Deze bestaan uit ervaren wetenschappers die de voorstellen, inclusief de referentenoordelen en het eventuele weerwoord van de onderzoeker, onderling vergelijken en er een prioriteitsvolgorde aan NWO Jaarverslag

39 geven. Op deze manier worden aanvragen zoveel als mogelijk door onafhankelijke deskundigen uit de wetenschap beoordeeld op kwaliteit. Met deze procedure probeert NWO de beste en meest vernieuwende onderzoeken te financieren. Het door ons gehanteerde systeem is ook internationaal de norm. De onafhankelijkheid van de beoordelaars is van groot belang, zodat schijn van belangenverstrengeling wordt voorkomen. NWO hecht om die reden veel waarde aan de Gedragscode belangenverstrengeling. Referenten Zoals hierboven is beschreven, is het referentenoordeel voor veel onderzoeksaanvragen vaak een onderdeel van het beoordelingsproces. In 2018 zijn in totaal meer dan subsidieaanvragen ingediend, waarvan NWO er ongeveer heeft toegekend. Voor de beoordeling en selectie van al deze onderzoeksaanvragen heeft NWO in totaal referentenrapporten ontvangen. Tabel 7: Aantallen referentenrapporten Gegevens 2016 Gegevens 2017 Gegevens 2018 Totaal ontvangen rapporten van referenten Bezwaar en beroep In 2018 heeft NWO in totaal 53 bezwaarschriften ontvangen. Dit is een lichte stijging ten opzichte van 2017 (51). Hierbij ging het meestal om bezwaar tegen de beslissing op een subsidieaanvraag. Van deze bezwaarschriften waren er zeven niet ontvankelijk en 21 bezwaarmakers trokken hun bezwaarschrift tijdens de procedure weer in. De Commissie Bezwaarschriften NWO heeft de overige 25 bezwaarschriften inhoudelijk behandeld. Hiervan zijn zeventien bezwaren ongegrond bevonden en acht gegrond. Vijf van de gegronde bezwaarschriften hadden betrekking op dezelfde subsidieronde. In het bezwaar is geconstateerd dat in deze ronde niet conform de NWO Gedragscode belangenverstrengeling is gehandeld. Met het oog op een zorgvuldige besluitvorming is NWO overgegaan tot een volledige herbeoordeling van de aanvragen die in de desbetreffende subsidieronde waren afgewezen. Tabel 8: Aantallen bezwaarschriften Totaal ingediend Ingetrokken/niet ontvankelijk In procedure bij Commissie Bezwaarschriften Ongegrond Gegrond Nog in behandeling (100%) 26 (51%) 15 (29%) 6 (12%) 4 (8%) (100%) 28 (53%) 17 (32%) 8 (15%) 0 (0%) In 2018 hebben twee bezwaarmakers bij de rechtbank een beroepsprocedure gestart tegen de beslissingen op het bezwaar. Beide beroepsprocedures lopen nog. De vier beroepen uit 2017 heeft de rechter in 2018 ongegrond bevonden. Eén van de appellanten is in hoger beroep gegaan. Dit hoger beroep loopt nog. Begin 2018 liepen hiernaast nog drie andere hogerberoepsprocedures. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft één hiervan gegrond bevonden, de ander is ingetrokken en de laatste beroepsprocedure loopt nog. 38 Werkwijze

40 Kaderregeling Subsidies NWO Als gevolg van de transitie per 1 januari 2017 zijn de subsidieregeling NWO en de algemene voorwaarden STW samengevoegd tot de NWO Subsidieregeling In 2018 is NWO gestart met de harmonisering van de regeling en de omvorming ervan in een Kaderregeling Subsidies NWO. Met de Kaderregeling wil NWO het bestuursrechtelijke proces van subsidieverstrekking scheiden van de privaatrechtelijke onderwerpen zoals IE (Intellectueel Eigendom), consortium agreements en cofinanciering. De Kaderregeling Subsidie NWO, met aanhangende beleidsregels, wordt in 2019 voor advies voorgelegd aan de diverse gremia binnen NWO en aan de landsadvocaat. Meldpunt wetenschappelijke integriteit Het Meldpunt wetenschappelijke integriteit van NWO behandelt meldingen van (mogelijke) schendingen van de wetenschappelijke integriteit (zoals neergelegd in de Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit) door onderzoekers die een financieringsrelatie hebben (gehad) met NWO of die werkzaam zijn (geweest) bij een NWO-instituut. Een vertrouwenspersoon behandelt deze meldingen en brengt advies uit aan de raad van bestuur over een eventuele verdere afhandeling. Van twee lopende meldingen uit 2017 is in 2018 het dossier gesloten. De ene melding is na beoordeling door een ad-hoc integriteitscommissie niet ontvankelijk verklaard, omdat er geen financieringsrelatie was met NWO. De andere melding is na een poging van de vertrouwenspersonen tot bemiddeling tussen klager en beklaagde voor behandeling doorverwezen naar de integriteitscommissie van de onderzoeksinstelling van de beklaagde. Het meldpunt heeft in 2018 geen nieuwe meldingen ontvangen. Code omgang met persoonlijke belangen De raad van bestuur NWO en het bestuur ZonMw hebben opdracht gegeven om de gezamenlijke Gedragscode Belangenverstrengeling te actualiseren. Dit heeft geresulteerd in een Code omgang met persoonlijke belangen. Deze code beschrijft de omgang met persoonlijke belangen binnen het proces van de voorbereiding van, de advisering over en de besluitvorming over de verdeling van financiële middelen. Hij is van toepassing op alle leden van besluitnemende organen, medewerkers, referenten, juryleden en commissieleden. De raad van bestuur van NWO en het bestuur van ZonMw hebben de Code omgang met persoonlijke belangen in de zomer van 2018 goedgekeurd. De code zal in 2019 worden geïmplementeerd. Diversiteit De raad van bestuur van NWO heeft in 2018 het implementatieplan Diversiteitsbeleid vastgesteld. Dit plan richt zich op zowel de wetenschapsfinanciering als het interne personeelsbeleid en beslaat een periode van vijf jaar. Diversiteit in het interne personeelsbeleid is opgenomen in hoofdstuk 3. De hoofdlijnen voor het subsidiebeleid zijn: 1. aanpassing van de eigen procedures en processen: belangrijke thema s zijn de samenstelling van onderzoeksteams, flexibiliteit ten aanzien van levensloop en de (gender)diversiteit van het onderzoeksobject; 2. inclusieve cultuur: het beperken van de invloed van onbewuste overtuigingen bij de werving en selectie van personen en het aanpassen van taalgebruik in communicatie-uitingen. Het gaat hier vooral om training van NWO-medewerkers en (potentiële) leden van commissies en besturen; 3. (tijdelijke) interventies voor de ondersteuning van specifieke doelgroepen: onder meer voor de instroom en doorstroom van onderzoekers en medewerkers met een niet-westerse migratieachtergrond en van NWO Jaarverslag

41 vrouwelijke onderzoekers in de bèta- en technische wetenschappen. In 2018 heeft een evaluatie plaatsgevonden van het Aspasiaprogramma. De belangrijkste conclusie was dat het zinvol is om dit programma voort te zetten maar zonder de diversiteitspremie. NWO heeft in 2018 twee evenementen georganiseerd voor vrouwen in de wetenschap. Op donderdag 27 september 2018 vond Insight Out plaats, het tweejaarlijkse netwerkevent voor vrouwen in de exacte en natuurwetenschappen en op woensdag 12 december organiseerden NWO en het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren (LNVH) de laatste editie van Pump your Career in de huidige vorm. Pump your Career is een conferentie waar talent- en carrièreontwikkeling voor vrouwen in de wetenschap centraal staat. 40 Werkwijze

42 Uitgelicht Hoge opkomst bij informatiemiddag over pilot Vluchtelingen in de wetenschap Ongeveer honderd wetenschappers met een vluchtelingenstatus waren op 1 juni 2018 aanwezig bij een informatiebijeenkomst in Utrecht over het nieuwe pilotprogramma Vluchtelingen in de wetenschap. Hiermee maakt NWO financiering mogelijk van een eenjarige aanstelling voor academici die uit hun vaderland zijn gevlucht en in Nederland hun wetenschappelijke carrière willen voortzetten. De pilot is ontwikkeld in samenspraak met De Jonge Akademie, de KNAW en Stichting voor Vluchteling- Studenten UAF. Tijdens de bijeenkomst kregen de kandidaten zowel vluchtelingen met een wetenschappelijke achtergrond als projectleiders van een lopend onderzoeksproject informatie over de nieuwe financieringsronde en de betrokken organisaties. Hiernaast kregen ze praktische hulp bij het zoeken naar een passend onderzoeksproject of kandidaat voor hun project. (Photo: Alamy) Prachtig dat we deze nu nog onbenutte bron van wetenschappelijke kennis en talent kunnen aanboren. Via dit NWO-initiatief krijgen vluchtelingen de kans om weer onderzoek te doen op hun vakterrein, terwijl de wetenschap in ons land zal profiteren van hun expertise en frisse blik vanuit een andere onderzoekscultuur. Die blik kan ons onderzoek vooruit helpen, aldus minister Ingrid van Engelshoven van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, die aanwezig was tijdens de informatiemiddag. Namens NWO opende Niek Lopes Cardozo de bijeenkomst. Hij sprak de aanwezige kandidaten toe: In de wetenschap beseffen we dat we in één wereld leven. Waar u ook gaat, u zult mensen vinden die uw taal spreken, uw passie delen, uw drive begrijpen. Behnam Taebi, bestuurslid Internationalisering van de Jonge Akademie, was betrokken bij de oprichting van de pilot. Bij De Jonge Akademie koppelen we al een paar jaar vluchtelingenwetenschappers aan wetenschappers aan Nederlandse universiteiten, in het project Science Buddies. We zijn daarom ontzettend blij dat NWO middelen heeft vrijgemaakt om de groep langduriger kennis te laten maken met de Nederlandse wetenschap. Zo kan de enorme potentie van gevluchte wetenschappers worden aangeboord. Hopelijk wordt dit programma een mooie springplank naar meer en vastere banen in het Nederlands hoger onderwijs en onderzoek. NWO Jaarverslag

43

44 3 Organisatie en Bedrijfsvoering A: NWO-organisatie NWO-organisatie NWO is een zelfstandig bestuursorgaan dat valt onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). De missie en taken van NWO zijn wettelijk vastgelegd. Sinds de inwerkingtreding van de nieuwe NWO-wet in 2017 heeft NWO een structuur met een raad van bestuur, een aparte NWO-Institutenorganisatie (NWO-I) en vier domeinen. Met ingang van 1 januari 2018 zijn alle NWO-instituten samengegaan in NWO-I. Hierdoor is NWO-I gegroeid van vier naar negen instituten. De raad van bestuur is eindverantwoordelijk voor de domeinorganisatie, het stichtingsbestuur voor de institutenorganisatie. De bureau-organisatie is gevestigd in Den Haag en in Utrecht, de NWO-instituten zijn verspreid over het hele land (zie ook het organogram). In 2018 werkten er zo n medewerkers bij NWO, waarvan bijna onderzoekers bij de NWO-instituten. Raad van bestuur De raad van bestuur is het hoogste bestuursorgaan van NWO. Deze bestaat uit een fulltimevoorzitter en een fulltime lid met de portefeuille bedrijfsvoering en financiën (PBF), tevens vicevoorzitter van NWO. Hiernaast kent de raad van bestuur nog vier leden, die hun wetenschappelijke carrière combineren met het voorzitterschap van één van de NWO-domeinen. Wegens persoonlijke omstandigheden is één van de bestuursleden in 2018 tijdelijk vervangen. Formeel bestond de raad van bestuur op 31 december 2018 uit twee vrouwelijke en vier mannelijke bestuursleden. De voorzitter en de vicevoorzitter zijn per 1 oktober 2016 benoemd als bestuurder. De zittingsperiode geldt voor vijf jaar. De overige leden zijn per 1 januari 2017 voor drie jaar benoemd. Voor een overzicht van de leden van de raad van bestuur zie bijlage 2. De raad van bestuur wordt ondersteund door het bureau raad van bestuur. Het hoofd van het bureau is tevens secretaris van de raad van bestuur. Het stichtingsbestuur is verantwoordelijk voor het functioneren van de institutenorganisatie als geheel. De directeur van het bureau NWO-I is secretaris van het stichtingsbestuur. Het stichtingsbestuur vormt een personele unie met de raad van bestuur van NWO. Raad van toezicht Naast de raad van bestuur heeft NWO ook een raad van toezicht. De raad van toezicht staat de raad van bestuur ter zijde met raad en geeft desgevraagd of uit eigen beweging advies over het beleid van de raad van bestuur. De raad van toezicht is ingesteld per 1 maart Hij bestaat uit twee vrouwelijke en drie mannelijke leden. De zittingsperiode geldt voor vijf jaar. Het verslag van de raad van toezicht is opgenomen als apart onderdeel van dit jaarverslag (zie hoofdstuk 4). Hierin is ook een overzicht van de leden opgenomen. NWO Jaarverslag

45 Auditcommissie Sinds begin 2017 beschikt de raad van toezicht van NWO over een auditcommissie. Deze commissie bestaat momenteel uit twee leden van de raad van toezicht. De auditcommissie monitort onder andere de kwaliteit van de bedrijfsvoering, het financiële verslaggevingsproces, de wettelijke controle op de jaarrekening en de doeltreffendheid van het interne risico- en beheersingssysteem. Adviesraad De adviesraad adviseert de raad van bestuur gevraagd en ongevraagd over voor NWO relevante ontwikkelingen in samenleving en wetenschap. De adviesraad kan verder worden geconsulteerd bij de totstandkoming van een nieuwe NWO-strategie en kan in opdracht van de raad van bestuur een brede thematische discussie- of strategiebijeenkomst organiseren waarbij derden worden uitgenodigd. De adviesraad fungeert als klankbord voor de raad van bestuur en brengt geen advies uit over specifieke activiteiten van afzonderlijke domeinen, of over taken die zijn belegd bij de raad van toezicht. De adviesraad is sinds begin 2018 in functie en bestaat uit drie vrouwelijke en zeven mannelijke leden. De zittingsperiode is vier jaar. Totstandkoming nieuwe samenwerkingsovereenkomst Zon-NWO NWO en Zon (Zorgonderzoek Nederland) werken op het gebied van gezondheidsonderzoek en zorginnovatie sinds 2001 samen in ZonMw. De transitie van NWO beoogde oorspronkelijk een inbedding van ZonMw in NWO per 1 januari Na twee jaar van gezamenlijke voorbereiding door NWO en ZonMw lieten de verantwoordelijke ministeries in april 2018 weten dat de taken en werkwijzen van NWO en Zon en de invulling van het opdrachtgeverschap door de ministeries van OCW en VWS te zeer van elkaar verschilden om in één wet te kunnen verenigen. In 2018 hebben de twee organisaties als alternatief voor een samengaan gewerkt aan een geactualiseerde samenwerkingsovereenkomst. Deze is per 1 januari 2019 in werking getreden. De overeenkomst heeft een looptijd van vijf jaar, met de intentie om de samenwerking voort te zetten. Met de overeenkomst borgen NWO en Zon de mogelijkheid om multidisciplinair onderzoek domeinoverstijgend over de gehele breedte van de wetenschap te programmeren. Hiernaast bevordert de samenwerkingsovereenkomst het werken langs de volledige keten van fundamenteel, toegepast en praktijkgericht onderzoek. Aanpassing begrotingssystematiek en planning- & controlcyclus In 2018 heeft de raad van bestuur besloten de NWO-begroting 2019 en de meerjarenbegroting in te richten langs de vijf strategische ambities van de nieuwe NWO-strategie : Nexus, Mensen, Onderzoek, Infrastructuur en Kennisbenutting. Zo is in één oogopslag zichtbaar welk deel van de middelen NWO besteedt aan welke strategische ambitie. Om systematisch(er) te kunnen sturen en monitoren op de realisatie van de strategische ambities heeft de raad van bestuur verder een systematiek van jaarplannen ingevoerd. Deze is geïntegreerd met de planning- & controlcyclus (P&C-cyclus). Ieder NWO-organisatieonderdeel stelt tegelijk met een begroting een jaarplan op waarin staat hoe het bijdraagt aan de strategische ambities van de organisatie. Met ingang van 2019 monitort NWO binnen de P&C-cyclus in kwartaalrapportages hoe het staat met de realisatie van deze ambities. En om integraal te kunnen sturen op risico-identificatie en -beheersing is het risicomanagementbeleid verder ingebed in de P&C-cyclus. 44 Organisatie en bedrijfsvoering

46 Voorbereiding verhuizing NWO Utrecht In mei 2018 is het huurcontract getekend voor het nieuwe pand voor NWO Utrecht. Dit pand biedt niet alleen meer werkplekken die ook flexwerkers vanuit NWO Den Haag kunnen gebruiken, het beschikt bovendien over een groter en professioneler vergadercentrum en een duurzame inrichting. Hierdoor hoeft NWO minder ruimtes extern te huren en zijn er meer mogelijkheden om bezoekers van bijvoorbeeld commissies of besturen te ontvangen. In juni 2019 zal NWO hier haar intrek nemen. Duurzaamheid In 2018 is een werkgroep ingesteld om een duurzaamheidsbeleid voor NWO te ontwikkelen. Aan de basis voor dit duurzaamheidsbeleid liggen de algemene thema s van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Een eerste inventarisatie van de duurzaamheidsmaatregelen die NWO al uitvoert, heeft inmiddels plaatsgevonden. In 2019 werkt NWO het duurzaamheidsbeleid verder uit. Nieuwe auditfunctie In 2018 heeft NWO een interne auditafdeling opgezet. De afdeling heeft een interne auditcharter opgesteld: een formeel document dat het doel, de bevoegdheid en de verantwoordelijkheid van de interne auditfunctie definieert en de positie ervan binnen de organisatie vastlegt. De raad van bestuur heeft het meerjaren-auditplan vastgesteld. Om de kwaliteit van de werkzaamheden te waarborgen heeft NWO bovendien een kwaliteitsbeheersingssysteem en -beleid uitgewerkt en vastgesteld. Het meerjarenplan gaat uit van een ingroeimodel, waarbij de auditoren de eerste jaren vooral de eerste en tweede lijn adviseren over de efficiëntie, de effectiviteit en de beheersing van de bedrijfsprocessen en de bedrijfsvoering. Hiernaast gaat de afdeling zekerheid verschaffen over deze onderwerpen, met als einddoel om vanaf 2021 een derdelijnsfunctie te vervullen. De onderwerpen waarover de afdeling gaat adviseren en zekerheid gaat geven, zijn bepaald op basis van de risk based auditing -aanpak. Dit wil zeggen dat de afdeling zich vooral richt op de beheersing van (zeer) grote risico s. De afdeling verdeelt haar aandacht hierbij evenwichtig tussen de domeinorganisatie, de institutenorganisatie en de groepsfuncties (NWObreed). Het meerjarenplan is besproken en afgestemd met de externe accountant stond in het teken van het opzetten en positioneren van de interne auditafdeling. Hiernaast heeft de afdeling de risicomanagementfunctie ondersteund en is ze begonnen met audits over de logische toegangsbeveiliging en het primaire proces van de NWO-domeinen. Voor 2019 is het de bedoeling om, naast de adviserende rol, zeven interne audits uit te voeren. Inkoop In 2017 is de afdeling Inkoop ingericht stond in het teken van de verdere professionalisering van deze afdeling. Met het vaststellen van het inkoopbeleid en de inkooprichtlijnen heeft NWO een grote stap gezet richting rechtmatig en doelmatig inkopen. In 2018 heeft de afdeling ook een centraal contractregister samengesteld en actief contractbeheer toegepast. Een inkoopkalender biedt overzicht over en inzicht in de lopende en de toekomstige aanbestedingen. In 2018 zijn veertien (Europese) aanbestedingen succesvol uitgevoerd en zes aanbestedingen zijn gestart. Deze zes trajecten worden in 2019 afgerond. Succesvol afgeronde aanbestedingen zijn bijvoorbeeld de aanbesteding van de kopieermachines en die van het personeelsinformatie- en salarissysteem. NWO Jaarverslag

47 Organogram Raad van bestuur NWO Domeinen NWO-instituten Exacte en Natuurwetenschappen Sociale en Geesteswetenschappen Toegepaste en Technische Wetenschappen Medische wetenschappen WOTRO Science for Global Development Domeindoorsnijdend initiatief NRO Regieorgaan Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek Regieorgaan SIA Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA AMOLF Physics of functional complex matter ARCNL Advanced Research Center for Nanolithography i.s.m. UvA, VU en ASML ASTRON ASTRON Netherlands Institute for Radio Astronomy CWI Centrum Wiskunde & Informatica DIFFER Dutch Institute for Fundamental Energy Research Nikhef Nationaal instituut voor subatomaire fysica NIOZ NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee NSCR Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving SRON SRON Netherlands Institute for Space Research Overige DANS Data Archiving and Networked Services i.s.m. KNAW NLeSC Netherlands escience Center i.s.m. SURF 46 Organisatie en bedrijfsvoering

48 B: Personeel Algemeen Met ingang van 1 januari 2018 zijn alle NWO-instituten samengegaan in NWO-I. NWO-I is hiermee gegroeid van vier naar negen instituten. De medewerkers van ASTRON, SRON en NSCR waren tot 31 december 2017 in dienst bij NWO-D en vanaf 1 januari 2018 in dienst bij NWO-I. Per 1 januari 2018 zijn de arbeidsvoorwaarden van de afzonderlijke uitvoeringsregelingen van CWI, NIOZ, NWO-I en NWO-D geharmoniseerd in een nieuwe uitvoeringsregeling voor heel NWO. NWO-D heeft in 2018 de overgang naar een nieuw salaris- en personeelsinformatiesysteem voorbereid. Het nieuwe systeem, dat begin januari 2019 in gebruik is genomen, betekent een belangrijke efficiëntieslag in de geautomatiseerde verwerking van personeelsgegevens. Kerncijfers personeel 2018 Eind 2018 bedroeg het personeelsbestand van NWO inclusief de instituten(organisatie) 52 fte meer dan eind De opbouw van het personeelsbestand verdeeld naar mannen en vrouwen, fulltimers en parttimers wijzigde nauwelijks. Het percentage vrouwen steeg licht van 34 naar 36 procent. Het percentage wetenschappers nam af van 53 naar 48 procent. De reden hiervoor is dat NWO-I geen nieuwe door NWO-gefinancierde onderzoekers bij de universiteiten meer in loondienst neemt. Het verzuimpercentage bleef nagenoeg gelijk (2018: 3,0 procent en 2017: 2,9 procent). Tabel 9: Kerncijfers personeel 2018 Personeelsomvang (in fte) Aantal medewerkers Vrouwen (%fte) Deeltijders (%) Wetenschappers (%fte) Buitenlandse medewerkers (%) Medewerkers werkzaam buiten NL (fte) Ziekteverzuim (%) (excl zw) AMOLF % 18% 52% 32% 4,1% ARCNL % 8% 70% 51% 1,8% ASTRON % 35% 33% 25% 4,6% CWI % 21% 81% 40% 1 1,9% DIFFER % 17% 54% 36% 2 2,6% Nikhef % 13% 55% 36% 19 1,7% NIOZ % 28% 51% 22% 2,1% NSCR % 69% 84% 16% 1,9% SRON % 22% 53% 28% 4,4% DUBBLE % 50% 50% 100% 2,7% JIVE % 14% 45% 50% 1,3% NWO-I (instituten) % 23% 55% 31% 22 2,8% NWO-I (Bureau) % 46% 0% 4% 6,0% NWO-I (BUW) % 4% 96% 65% 2 1,0% NWO-D % 59% 0% 5% 1 4,5% NWO totaal % 28% 48% 30% 25 3,0% NWO totaal % 29% 53% 30% 38 2,9% Gebruikte afkortingen: ASTRON: Netherlands Institute for Radio Astronomy, CWI: Centrum Wiskunde & Informatica, NIOZ: Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee, NSCR: Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving, SRON: Netherlands Institute for Space Research, BUW: Beheerseenheid universitaire werkgroepen van NWO-Institutenorganisatie. Onderzoek dat plaats heeft bij werkgroepen aan universiteiten of kennisinstellingen, is beheersmatig ondergebracht onder de BUW. NWO Jaarverslag

49 Diversiteitsbeleid binnen NWO De missie van NWO is het bevorderen van wetenschappelijk onderzoek van wereldklasse met wetenschappelijke en maatschappelijke impact. Het stimuleren van een inclusieve wetenschapscultuur met oog voor diversiteit in de breedste zin maakt hier onderdeel van uit. Eind oktober 2017 ondertekende NWO het Charter Diversiteit voor meer diversiteit in de eigen organisatie én in de wetenschap. In 2018 is het implementatieplan diversiteit NWO vastgesteld. In dit kader zijn er twee diversiteitscoördinatoren aangesteld, één voor het beleid richting onderzoekers die financiering aanvragen en één voor het beleid van NWO als werkgever. Ook is NWO een intensieve samenwerking aangegaan met twee belangrijke kennisplatformen. Zo is NWO lid van Workplace Pride: een non-profitorganisatie gewijd aan het verbeteren van de levens van lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transgenders en interseksuelen (LHBTI) op werkplekken over de hele wereld. Hiernaast huurt NWO expertise in van ECHO (het expertisecentrum voor diversiteitsbeleid) om te leren hoe de leefsituatie van deze doelgroepen op het werk verbetert kunnen worden. Bij een aantal organisatieonderdelen is het onderwerp inclusie meegenomen in het medewerkersonderzoek. Bij NWO-D steeg het aantal medewerkers met een arbeidsbeperking van drie naar zeven. Dit is nog niet voldoende om te voldoen aan de wettelijke vastgestelde norm. Een interne netwerkorganisatie is opgezet om de instroom van mensen met een arbeidsbeperking verder te bevorderen. Hieronder wordt weergeven wat het aandeel vrouwen bij NWO is. Er wordt onderscheid gemaakt tussen NWO-D en NWO-I, en voor verschillende categorieën, namelijk: niet-wetenschappelijk personeel (NWP), wetenschappelijk personeel (WP) en technisch personeel (TP). De laatste twee categorieën gelden alleen voor NWO-I. Door ook de cijfers van 2017 in de figuren op te nemen is de ontwikkeling van de personeelssamenstelling zien. NWO stelt de targets voor de gewenste personeelssamenstelling vast in Voor NWO-I zal dit ongeveer 25 procent vrouw zijn op alle lagen voor het wetenschappelijk personeel. Voor NWO-D onderzoekt NWO of 50 procent vrouw in de toplaag haalbaar is. Figuur 4: Aandeel vrouwen bij NWO-D, Percentage % vrouwen NWP 2017 % vrouwen NWP t/m Schalen Figuur 4 geeft weer hoe binnen NWO-D het percentage vrouwen over de verschillende schaalcategorieën is verdeeld. Duidelijk waarneembaar is dat het percentage vrouwen steeds verder afneemt naarmate de positie binnen de organisatie hoger is. Vanaf schaal is het percentage vrouwen lager dan het percentage mannen. 48 Organisatie en bedrijfsvoering

50 Voor NWO-I laat figuur 5 zien hoe het percentage vrouwen zich per schaalcategorie heeft ontwikkeld en hoe deze ontwikkeling verschilt voor WP, NWP en TP. Bij de hoogste schalen steeg het totaal aantal vrouwen in 2018 ten opzichte van 2017: van 12 naar 15 procent. Hier is een duidelijk verschil waarneembaar tussen de categorieën WP en NWP: het percentage NWP steeg in de hoogste schalen van 19 procent in 2017 naar 29 procent in 2018, terwijl dit voor WP gelijk bleef, namelijk 11 procent. Voor de schalen bleef het percentage vrouwen in de jaren 2017 en 2018 gelijk. Alleen bij NWP steeg dit iets, van 50 naar 53 procent. Binnen de schalen is een lichte daling te zien bij NWP en een lichte stijging bij WP. Voor het technisch personeel geldt dat er alleen vrouwen werkzaam zijn in de schalen 11 en 12 maar niet hoger. Het aandeel bleef ook gelijk, namelijk 6 procent. Figuur 5: Aandeel vrouwen bij NWO-I, % vrouwen WP+NWP 2017 Percentage % vrouwen WP+NWP 2018 % vrouwen WP 2017 % vrouwen WP 2018 % vrouwen NWP % vrouwen NWP Schalen % vrouwen TP 2017 % vrouwen TP 2018 Leiderschapsprogramma Het NWO-leiderschapsprogramma, dat is gestart in 2017, heeft in 2018 een vervolg gekregen via een meerjarig programma voor leidinggevenden van NWO-D, bureau NWO-I en de directeuren en instituutsmanagers van de NWO-instituten. Dit programma heeft primair tot doel om elkaar te leren kennen, gezamenlijk een visie te ontwikkelen op leidinggeven, gezamenlijk de doelstellingen en kernwaarden van de organisatie uit te dragen en daarmee de leiderschapsvaardigheden te verbeteren. Medewerkersonderzoek 2018 In november 2018 vond een medewerkersonderzoek plaats onder de medewerkers van de domeinorganisatie en het bureau van de institutenorganisatie. NWO houdt het medewerkersonderzoek eens in de drie jaar. De respons was hoog, namelijk 85 procent. NWO is trots op de algemene tevredenheid van de medewerkers (gemiddeld een score van 7,3). Op verschillende onderdelen, zoals de werksfeer, de collegialiteit, de betrokkenheid van medewerkers en de faciliteiten, scoort de tevredenheid hoog. Hiernaast zijn er onderwerpen die bijzondere aandacht vragen, namelijk efficiënt werken, werkdruk, openheid en feedback en ongewenst gedrag. Niet alleen onderneemt NWO actie op de organisatiebrede aandachtspunten, ook zijn alle afdelingen aan de slag gegaan met het analyseren van de resultaten, het ontwikkelen van actieplannen en het bedenken van mogelijke oplossingen, verbeteringen en vervolgstappen om de tevredenheid verder te verhogen. NWO Jaarverslag

51 C: Financiën In 2018 realiseerde NWO in totaal miljoen aan baten voor de uitvoering van haar activiteiten; dit is 317 miljoen meer ten opzichte van 2017 (in totaal 903 miljoen). In 2018 financierde NWO wetenschappelijk onderzoek en onderzoekinfrastructuur voor een bedrag van in totaal 998 miljoen (in 2017 was dat 873 miljoen). Hiervan ging ruim 300 miljoen naar programma s voor talent en vrij onderzoek. Het saldo van de beschikbare middelen (baten) en de bestedingen (lasten) heeft geleid tot een negatief resultaat over 2018 van 119 miljoen (2017: 30 miljoen positief). Het negatieve resultaat wordt grotendeels veroorzaakt door het negatieve resultaat bij NWO-D, totaal 145 miljoen. Dit negatieve resultaat komt vooral voort uit de gewijzigde zienswijze van OCW met betrekking tot de vordering OCW. Door de gewijzigde zienswijze van OCW kon de vordering niet langer meer worden gewaardeerd. Dit is verantwoord als een eenmalige last van 342 miljoen. Daar tegenover staat een baten van ontvangen, nog niet verplichte, niet geoormerkte rijksbijdrage 2017 en ouder ( 114 miljoen). Vóór de gewijzigde zienswijze werden deze middelen niet als baten gerealiseerd, maar in minder gebracht op de vordering OCW. In 2018 zijn de middelen als baten gerealiseerd en toegevoegd aan de bestemde reserve. Tevens is er een positief effect als gevolg van de ontvangen geoormerkte rijksbijdrage in 2018 van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), waarvan de bestedingen in latere jaren plaats vinden. Per saldo zijn de geoormerkte middelen ( 62 miljoen) toegevoegd aan het bestemde fonds. Tegenover het negatieve resultaat bij NWO-D staat een per saldo positief behaald resultaat bij de groepsonderdelen van totaal 25,5 miljoen. Het resultaat wordt toegevoegd aan bestemd en gereserveerd vermogen en wordt in komende jaren besteed. Eind 2018 stond een bedrag van 1,3 miljard uit aan externe verplichtingen in verband met toekenningen voor onderzoeksfinanciering die de komende jaren tot uitbetaling komen. Tabel 10 geeft een overzicht van de middelen NWO: de inkomsten en hun herkomst, de wijze waarop de middelen zijn ingezet voor onderzoeksfinanciering in de nationale competitie en in NWO-instituten. Ook geeft de tabel de verdeling van de middelen over de speerpunten van de NWO-strategie. 50 Organisatie en bedrijfsvoering

52 Tabel 10: Herkomst en bestedingen van middelen NWO in 2018 (in miljoen euro) Baten Resultaat Lasten Bijdrage OCW Specifieke subsidie OCW EZ 2 36 Overige ministeries 48 Baten Lasten Financiële baten en lasten Resultaat derden Verstrekte financiering NWO-D excl. NWO-instituten Exploitatie NWO-instituten Beheers- en overige kosten Gewijzigde zienswijze van OCW Talent en vrij onderzoek Maatschappelijke uitdagingen Onderzoeksfaciliteiten en apparatuur NWO-instituten Bedrijfsleven m.b.t. vordering OCW 342 Overige subsidies 202 Andere partners 38 Cashbijdragen Af: besteding van NWO-D aan NWO-instituten -200 Totaal Totaal -120 Totaal Totaal Beschikbare middelen 2018 (baten) In 2018 bedroegen de gerealiseerde baten van NWO in totaal miljoen. Het overgrote deel hiervan ( miljoen) was afkomstig van OCW. De bijdrage van OCW bestond uit een basisbudget (de structurele rijksbijdrage miljoen) en een specifieke bijdrage voor tijdelijke programma s ( 2 miljoen). Bij beschikking heeft NWO voor 2018 totaal 977 miljoen aan rijksbijdrage ontvangen van OCW (2017 totaal 769 miljoen). Daarmee is in 2018 totaal 208 miljoen meer beschikt dan in De belangrijkste oorzaak voor deze stijging is de ontvangst van aanvullende beschikkingen van geoormerkte middelen, totaal 186 miljoen. Met deze aanvullende beschikkingen ontving NWO extra middelen voor de uitvoering van meerdere programma s, waaronder de sectorplannen, digitale en grootschalige infrastructuur, Nationale Wetenschapsagenda en voor de regieorganen NRO en NRPO-SIA. De specifieke bijdrage van het ministerie van OCW voor tijdelijke programma s daalde met 3 miljoen tot 2 miljoen. De daling wordt veroorzaakt doordat OCW de bijdragen voor specifieke programma s oormerkt via de jaarlijkse rijksbijdrage. NWO Jaarverslag

53 NWO ontvangt ook geld van andere ministeries, zoals Economische Zaken (EZ), Buitenlandse Zaken (BuZa) en Infrastructuur en Milieu (IenM). De gerealiseerde baten over 2018 van alle ministeries bedragen 84 miljoen. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) is de belangrijkste financier van ZonMw, dat mede namens NWO het medisch en zorgonderzoek financiert. Deze bijdrage wordt verantwoord via de jaarrekening van ZonMw. Ten slotte is een deel van het NWO-budget afkomstig van andere publieke ( 16 miljoen) en private partners ( 38 miljoen); in totaal is dat 54 miljoen. Een schematische weergave van de in 2018 beschikbare middelen staat in tabel 11. Tabel 11: Herkomst middelen NWO in 2018 (in miljoen euro) rijksbijdrage structureel OCW specifieke bijdrage (tijdelijk) Andere departementen (tijdelijk) Rijksoverheid Totaal rijksoverheid Andere partners (publiek en privaat) Middelen Aandeel in totale middelen 2018 Totaal 89% 0% 7% 96% 3% 100% Middelen Aandeel in totale middelen % 1% 12% 95% 5% 100% 52 Organisatie en bedrijfsvoering

54 Bestedingen 2018 (lasten) De bestedingen van NWO bedroegen in 2018 totaal 998 miljoen (2017: 873 miljoen euro). Daarnaast wordt als gevolg van de gewijzigde zienswijze van OCW met betrekking tot de vordering OCW de vordering niet meer gewaardeerd. Deze afwaardering is verwerkt als een eenmalige last van 342 miljoen. Hierna volgt een korte toelichting op de besteding naar speerpunt, instelling, topsector en beheerskosten. Besteding naar speerpunt Tabel 12 geeft de verdeling van de middelen over de speerpunten van de NWO-strategie. Tabel 12: Bestedingen NWO in 2018 naar speerpunt (in duizend euro) Speerpunten strategie NWO 2018 Talent en vrij onderzoek Maatschappelijke uitdagingen Onderzoeksfaciliteiten en -apparatuur NWO-instituten Overige subsidies Apparaatskosten Af: cashbijdragen derden Totaal bestedingen NWO-D Af: bestedingen NWO-D aan NWO-instituten en STW Bij: exploitatie NWO instituten en STW Totaal bestedingen Gewijzigde zienswijze van OCW m.b.t. vordering OCW Totaal bestedingen 2018 (incl. effect vordering OCW) Totaal bestedingen Toelichting: De bedragen in de tabel zijn toegekende financieringen. Het gaat om financiële verplichtingen die NWO is aangegaan, niet om uitbetalingen De Overige subsidies zijn inclusief bijdrage inzake de SEO-regeling ( 42 miljoen) en de bijdrage aan ZonMw ( 60 miljoen). De besteding van de bijdrage aan ZonMw wordt verantwoord in de jaarrekening van ZonMw. Een deel van deze middelen worden ingezet voor Talent en vrij onderzoek, zoals de Vernieuwingsimpuls en de Open Competitie. De gewijzigde zienswijze van OCW met betrekking tot de vordering OCW heeft in 2018 geleid tot een eenmalig last van 342 miljoen. In de bestedingen NWO-D is de exploitatie van de NWO-instituten niet meegenomen. De totale bestedingen 2018 zijn inclusief de exploitatie van de NWO-instituten. NWO-D heeft in ,8 miljoen ontvangen aan cashbijdragen. Deze middelen zijn ontvangen van het bedrijfsleven en overige derden en zijn door NWO geïnd en doorgestort. NWO Jaarverslag

55 Besteding naar instelling Uit tabel 13 blijkt de verdeling van de NWO-D middelen over universiteiten, NWO-instituten en overige wetenschappelijke instellingen. Tabel 13: Bestedingen NWO in 2018 naar instelling (in duizend euro) Instellingen 2018 Erasmus Universiteit Rotterdam Radboud Universiteit Rijksuniversiteit Groningen Technische Universiteit Delft Technische Universiteit Eindhoven Universiteit Leiden Maastricht University Universiteit Twente Universiteit Utrecht Universiteit van Amsterdam Tilburg university Vrije Universiteit Amsterdam Wageningen University Totaal Universiteiten NWO-Instituten Hogescholen Overige onderzoeksinstellingen Apparaatskosten NWO Af: cashbijdrage derden Totaal bestedingen NWO-D Af: bestedingen van NWO-D aan NWO-instituten Bij: exploitatie NWO-instituten Totaal bestedingen Gewijzigde zienswijze van OCW m.b.t. vordering OCW Totaal bestedingen 2018 (incl. effect vordering OCW) Totaal bestedingen Toelichting: De bedragen in de tabel zijn toegekende financieringen. Het gaat om financiële verplichtingen die NWO is aangegaan, niet om uitbetalingen. De gewijzigde zienswijze van OCW met betrekking tot de vordering OCW heeft in 2018 geleid tot een eenmalig last van 342 miljoen. De overige onderzoeksinstellingen is inclusief ZonMw ( 60 miljoen). NWO-D heeft in 2018 totaal 1,8 miljoen ontvangen aan cashbijdragen. Deze middelen zijn ontvangen van bedrijfsleven en overige derden en zijn door NWO geïnd en doorgestort. In de bestedingen van NWO-D is de exploitatie van de NWO-instituten niet meegenomen. Met ingang van 2017 zijn, als gevolg van de transitie, de grantingactiviteiten van NWO-I en STW overgegaan naar NWO-D. De verdeling van middelen over universiteiten zijn opgenomen in bovenstaande tabel 13. De lopende/afnemende grantingactiviteiten worden door NWO-I afgewikkeld. De verdeling hiervan over universiteiten blijkt uit onderstaande tabel. 54 Organisatie en bedrijfsvoering

56 Tabel 14: Verdeling middelen NWO-I over universiteiten in 2018 (in duizend euro) Instellingen 2018 Erasmus Universiteit Rotterdam 86 Radboud Universiteit Nijmegen Rijksuniversiteit Groningen Technische Universiteit Delft Technische Universiteit Eindhoven Universiteit Leiden Universiteit Twente Universiteit Utrecht Universiteit van Amsterdam Vrije Universiteit Amsterdam Wageningen Universiteit 442 Totaal universiteiten Totaal universiteiten Toelichting: Bij de bedragen van NWO-I gaat het met name om de uitbetaalde salarissen aan onderzoekers die in dienst zijn bij voormalig FOM, maar werkzaam zijn bij de universiteiten. Besteding topsectoren In december 2017 is een nieuw Kennis- en Innovatiecontract voor de jaren opgemaakt. In het nieuwe contract bekrachtigen bedrijven, maatschappelijke instellingen, kennispartijen en overheden hun inzet op de belangrijke innovatiethema s voor de jaren NWO Jaarverslag

57 NWO heeft voor de jaren 2018 en 2019 in totaal 550 miljoen voor de topsectoren bestemd. Zie tabel 15. Tabel 15: Toegezegde NWO-bijdrage aan de topsectoren (in miljoen euro) Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen (T&U) 5,7 Water & Maritiem 18,5 Agri&Food 12,8 Life Sciences and Health (LSH) 26,0 Chemie incl. BBE 19,9 Energie 21,5 High Tech Systemen & Materialen (HTSM), incl nano en ICT 59,4 - ICT 19,9 Logistiek 7,1 Creatief Industrie 8,4 Niet specifiek toegerekend* 330,7 Cross-over call NWO 40,0 Totaal bijdrage NWO 550,0 Beheerskosten Het bureau NWO-D organiseert het beoordelings- en selectieproces van aanvragen voor onderzoeksfinanciering en ontwikkelt nieuw beleid en nieuwe programma s. De algemene beheerskosten zijn in 2018 ten opzichte van 2017 met 9 miljoen gestegen tot in totaal 72 miljoen. Procentueel bedragen de beheerskosten in ,3% (2017: 7,2%). De beheerskosten zijn inclusief 18 miljoen lasten welke direct zijn toe te rekenen aan onderzoekprogramma s. Tabel 16: Beheerskosten NWO-D in Aantal fte bureaumedewerkers NWO-D Bestedingen (in miljoen euro) Beheerskosten NWO-D (in miljoen euro) Beheerskosten percentage 7,3% 7,2% Toelichting: Het aantal fte bureaumedewerkers is een gemiddelde over In tabel 9 met kerncijfers wordt een aantal van 535 genoemd. Dat is de stand per 31 december Van de beheerskosten ( 72 miljoen) heeft 18 miljoen betrekking op directe programma kosten. 56 Organisatie en bedrijfsvoering

58 Een nadere specificatie van de algemene beheerskosten NWO-D is als volgt: Beheerskosten NWO-D (in miljoen euro) 2018 Begroting Personeelslasten Afschrijvingen Huisvestingslasten Overige lasten Totaal beheerskosten De personeelslasten zijn 5 miljoen hoger dan begroot. Dit wordt vooral veroorzaakt door een hogere dotatie aan de personele voorziening (totaal 1 miljoen) ten opzichte van de begroting. Daarnaast zijn de overige personele lasten hoger dan begroot (ca. 3 miljoen), hetgeen vooral wordt veroorzaakt door de tijdelijke inzet van externen en uitzendkrachten op specifieke projecten en veelal vacante functies. Financieel kader en indicatoren 2018 NWO stelt de jaarrekening op volgens het baten-lastenstelsel (RJ 660). Dit houdt in dat de lasten worden verantwoord op het moment dat NWO een financiering toekent in plaats van op het moment van uitbetaling. Een gevolg hiervan was dat verplichtingen die werden gefinancierd met de rijksbijdrage van het ministerie van OCW, werden opgenomen als vordering op de balans. Bij de overgang naar RJ 660 heeft het ministerie van OCW met een financieel kader en indicatoren de ruimte aangegeven waarbinnen NWO moet functioneren: De algemene reserve moet positief zijn. Het eigen vermogen moet positief zijn. De liquiditeit moet positief zijn. Een belangrijk gevolg van de overgang naar RJ 660 en de financieringsafspraken met het ministerie van OCW was dat vanaf 2013 een deel van de vordering op OCW ( 612 miljoen) niet langer kon worden gewaardeerd. Dit leidde ertoe dat in 2013 dit deel van de vordering OCW werd afgewaardeerd en opgenomen onder de overige reserve (612 miljoen euro). In 2018 en 2019 zijn diverse gesprekken gevoerd tussen NWO en OCW over de jaarverslaggeving van NWO. Deze gesprekken hebben geleid tot een gewijzigde zienswijze van OCW met betrekking tot de langlopende subsidievordering op OCW. De gewijzigde zienswijze van OCW en toetsing hiervan aan de geldende kaders en richtlijnen voor de jaarverslaggeving die voor NWO van toepassing zijn hebben uiteindelijk geresulteerd in volledige afwaardering van de langlopende subsidievordering op OCW in De afwaardering is ten laste van de overige reserve gebracht welke ultimo boekjaar negatief 973 miljoen bedraagt. De overige reserve is de belangrijkste oorzaak van het negatieve eigen vermogen van 461 miljoen (zie tabel 17) ultimo De bestaande afspraken tussen OCW en NWO waarborgen de continuïteit van NWO. OCW heeft bij brief d.d. 17 oktober 2014 met kenmerk en d.d. 6 maart 2019 met kenmerk bevestigd dat OCW niet voornemens is te stoppen met wetenschapsfinanciering via NWO. Mocht daar in de toekomst om politieke redenen verandering in komen, dan zal de overheid de financiering gefaseerd afbouwen, opdat NWO aan de aangegane verplichtingen richting derden kan voldoen. NWO Jaarverslag

59 Tabel 17: Ontwikkeling financiële kaders in 2018 (enkelvoudig*) Finananciele indicatoren (enkelvoudig *) NWO-D (bedragen in miljoen euro) Algemene reserve 1-12 Wettelijke reserve 4 6 Bestemde reserve 144 Bestemde fondsen Overige reserve Totaal eigen vemogen (zie paragraaf 4.5.6) Toezegging gefaseerde afbouw van financiering door OCW zoals vastgelegd in de brief van d.d. 17 oktober 2014 met kenmerk Het eigen vermogen zou, inclusief de OCW toezegging inzake de gefaseerde afbouw financiering, pro forma bedragen Vordering OCW 239 Liquide middelen * Enkelvoudig wil zeggen dat in deze tabel de exploitatie van de NWO-instituten en STW niet is meegenomen. De algemene reserve ultimo 2018 bedraagt 1 miljoen. De algemene reserve bestaat enerzijds uit de gevormde wettelijke reserve voor de ontwikkelingskosten van de immateriële vaste activa (negatief 5 miljoen). Dit deel van de algemene reserve wordt jaarlijks ingelopen gedurende de afschrijvingstermijn van de immateriële vaste activa. Anderzijds bestaat de algemene reserve uit het cumulatieve positieve resultaat op de beheerslasten, totaal 6 miljoen. De bestemde reserve bedraagt 144 miljoen en is gevormd voor niet verplichte, maar wel ontvangen niet-geoormerkte rijksbijdrage OCW. Via de NWO-begroting is hieraan een bestemming gegeven. Het bestemde fonds geeft het bedrag weer dat nog niet is verplicht aan specifieke doelen, die het ministerie van OCW heeft geoormerkt binnen de rijksbijdrage. Ultimo 2018 bedraagt het bestemde fonds 363 miljoen; het is met 62 miljoen toegenomen ten opzichte van vorig jaar (2017: 301 miljoen). Voor een volledig beeld van het verloop van de bestemde fondsen wordt verwezen naar hoofdstuk Eigen vermogen. Rekening houdend met de toezegging van OCW inzake de gefaseerde afbouw van de financiering zou het totale eigen vermogen pro forma 512 miljoen positief bedragen. Een goed inzicht in de meerjaren liquiditeitsprognose van NWO is hierbij van belang. NWO voert een financieel beleid dat erop is gericht de beschikbare middelen zo snel mogelijk in te zetten voor wetenschappelijk onderzoek. Het verwachte liquiditeitsverloop van de NWO-groep blijkt uit tabel 18. Tabel 18: Liquiditeitsprognose (bedragen in k ) Beginstand Liquide middelen Eindstand Liquide middelen Mutatie liquide middelen Organisatie en bedrijfsvoering

60 De ontwikkeling van de liquiditeit en solvabiliteit over de afgelopen drie jaar is weergegeven in tabel 19. Tabel 19: Financiële kengetallen Ratio s per 31 december Liquiditeit 1,57 1,34 1,29 Solvabiliteit -0,18-0,10-0,13 De liquiditeit geeft aan in welke mate NWO haar kortlopende verplichtingen kan voldoen. De liquiditeit wordt berekend door het totaal van vorderingen en liquide middelen te vergelijken met het totaal van de kortlopende schulden. De liquiditeit is in 2018 verder verbeterd ten opzichte van De solvabiliteit is de mate waarin NWO voldoende eigen vermogen heeft om in geval van liquidatie alle verschaffers van vreemd vermogen hun vorderingen terug te betalen. De solvabiliteit wordt in tabel 19 uitgedrukt als verhouding van het eigen vermogen ten opzichte van het totaal vermogen. Door het negatief eigen vermogen is er sprake van een negatieve solvabiliteit. Op basis van de gemaakte afspraken met OCW, brief d.d. 17 oktober 2014 met kenmerk en d.d. 6 maart 2019 met kenmerk , kan NWO aan de aangegane verplichtingen richting derden voldoen. Een meer gedetailleerde financiële uitwerking en toelichting volgt uit de jaarrekening 2018 van NWO (zie hoofdstuk 5). Continuïteitsparagraaf en financieel perspectief In december 2018 heeft het ministerie van OCW de ingediende NWO-begroting 2019 inclusief meerjarencijfers goedgekeurd. De begroting en de meerjarencijfers zijn hieronder opgenomen. Het gaat hierbij om de enkelvoudige begroting van NWO-D. Dit houdt in dat de basisbijdrage van NWO-D aan de NWO-instituten en STW wel is meegenomen, maar de begrote exploitatie van de NWO-instituten en STW zelf niet. NWO Jaarverslag

61 Tabel 20: Realisatie 2018 en begroting 2019 NWO-D (enkelvoudig) (bedragen in k ) Realisatie Bijgestelde begroting Baten Meerjarige doorkijk Rijksbijdrage OCW Specifieke en overige bijdragen Lasten Verstrekte subsidies Personeelslasten Afschrijvingen Huisvestingslasten Overige lasten (regulier) Overige lasten (incidenteel) Financiële baten en lasten Netto Resultaat Resultaatbestemming Mutatie algemene reserve Mutatie bestemd fonds Mutatie bestemde reserve Mutatie overige reserve Netto Resultaat De rijksbijdragebrief voor het jaar 2019 van de minister van OCW d.d. 30 oktober 2018 met kenmerk en de departementale begroting van het ministerie van OCW vormen de budgettaire kaders waarbinnen de NWO-begroting 2019, met een meerjarige doorkijk naar , is opgesteld. Naast de rijksbijdragen vanuit het ministerie van OCW bevat de NWO-begroting ook de inzet van middelen voor specifieke programma s vanuit het OCW-deelbudget Wetenschapsbeleid, andere beleidsonderdelen van het ministerie van OCW, en derden zoals de ministeries van EZ, BuZa en IenM, de Europese Unie (Horizon 2020) en private partijen. De totale NWO-begroting 2019 laat in totaal miljoen aan baten zien en miljoen aan lasten. De baten over 2019 zijn daarmee in totaal 23 miljoen lager dan volgens de in oktober 2018 oorspronkelijk ingediende NWO-begroting Dit wordt veroorzaakt door de gewijzigde zienswijze van OCW met betrekking tot de vordering OCW. De begrote rijksbijdrage OCW is daarmee gelijk aan de ontvangen rijksbijdrage brief voor het jaar De lasten over 2019 zijn in circa 190 miljoen hoger. Dit verschil wordt veroorzaakt doordat te verplichten onderzoeksubsidies over de jaargrens van 2018 naar 2019 zijn geschoven. In totaal wordt budgettair 119 miljoen aan niet-geoormerkte middelen en 71 miljoen aan geoormerkte middelen doorgeschoven. Het verwachte saldo van baten en lasten over 2019 bedraagt 195 miljoen negatief en wordt gefinancierd uit daarvoor bestemde fondsen en reserves. 60 Organisatie en bedrijfsvoering

62 Zowel de meerjarige begroting als de meerjarige balans zijn opgesteld op basis van de huidige NWO-organisatie en de daarbij horende personele bezetting. De meerjarenbalans geeft het navolgende beeld. Het betreft de enkelvoudige meerjarige balans. Dat houdt in dat de onderlinge schuld- en vorderingsposities tussen NWO en de NWO-instituten en STW wel zijn opgenomen, maar niet de activa en passiva van de NWO-instituten en STW zelf. Tabel 21: Enkelvoudige meerjarige balans NWO-D Enkelvoudige Balans Realisatie Prognose o.b.v. Meerjarenbegroting (bedragen in k ) Activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Vaste activa Vorderingen Liquide middelen Vlottende activa Totaal Passiva Algemene reserve Wettelijke reserve Bestemde reserve Overige reserve Bestemde fondsen Eigen vermogen Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden Vreemd vermogen Totaal De immateriële vaste activa betreffen het Informatie Systeem voor Aanvragen, Archivering en Communicatie (ISAAC), het intranet en het financiële systeem. Voor de zelf vervaardigde software is een wettelijke reserve gevormd, welke jaarlijks muteert met de afschrijvingen op en investeringen in de immateriële vaste activa. De financiële vaste activa bestaat uit een deelneming in Matrix Innovation Center en verstrekte leningen. De verwachte toename van de financiële vaste activa tot 2020 betreft een te verstrekken lening voor de realisatie van de nieuwbouw voor SRON. Een belangrijke post betreft de liquiditeitspositie van NWO, welke aangeeft in welke mate NWO aan de (toekomstige) verplichtingen kan blijven voldoen. In bovenstaande meerjarige doorkijk wordt rekening gehouden met alle bekende betalingsverplichtingen. Na toekenning van de doorgeschoven middelen van 2018 naar 2019 zal betaling hiervan volgens afgesproken kasritme leiden tot afname van de liquide NWO Jaarverslag

63 middelen. Ook de extra financiering voor de afnemende grantingactiviteiten van voormalig FOM heeft een negatief effect op de liquide middelen. Daarentegen staat een toename van de liquide middelen als gevolg van de structurele ophoging van de rijksbijdrage voor de Nationale wetenschapsagenda. De gewijzigde zienswijze van OCW met betrekking tot de vordering OCW heeft ertoe geleid dat in 2018 een bestemde reserve is gevormd voor niet bestede niet-geoormerkte rijksbijdragen, waaraan echter in de begroting van NWO reeds een bestemming is gegeven. Verplichting hiervan in 2019 en 2020 zal leiden tot afname van de bestemde reserve. De negatieve overige reserve geeft de gevolgen weer van het niet langer waarderen van de vordering OCW. Door de extra benodigde financiering voor de afnemende granting-activiteiten van voormalig FOM zal de overige reserve tot 2022 verder afnemen. Na 2022 zal de overige reserve structureel verbeteren door de jaarlijks te ontvangen rijksbijdrage welke is bestemd voor reeds aangegane investeringsverplichtingen aan NWO-I. De geconsolideerde meerjarenbegroting van totaal NWO (NWO-D, NWO-I en STW) is in onderstaand overzicht opgenomen. Aanpassing en harmonisatie van de waarderingsgrondslagen als gevolg van de transitie NWO-I maakt het eenvoudiger om een geconsolideerde meerjaren balans op te stellen. Met ingang van 2019 zal ook de geconsolideerde meerjaren balans worden opgenomen. Tabel 22: Realisatie 2018 en begroting 2019 NWO-D (geconsolideerd) (bedragen in k ) Baten Rijksbijdrage OCW Specifieke bijdragen en overige baten Totaal Baten Lasten Verstrekte subsidies Personeelslasten Afschrijvingen Huisvestingslasten Overige lasten (regulier) Overige lasten (incidenteel) Totaal Lasten Saldo baten en lasten Mutatie vermogen Resultaat In hoofdstuk 5 van het jaarverslag NWO zijn de geconsolideerde financiële jaarcijfers 2018 van NWO-D en de groepsonderdelen opgenomen. 62 Organisatie en bedrijfsvoering

64 Financieel beleid In 2018 heeft NWO de organisatie van de afdeling Financiën aangepast, onder andere om een betere aansluiting met de domeinen te bewerkstelligen. Een van de grootste wijzigingen is de instelling van een nieuw team Proces & Innovatie om het financieel beleid een nog prominentere plaats binnen de organisatie te geven. NWO probeert de (financiële) risico s tot een minimum te beperken door onder andere risicomanagement binnen de organisatie uit te rollen en medewerkers bewust te maken van het belang hiervan. Het team Concern Control houdt zich hiermee bezig. Eind 2018 heeft het ministerie van Financiën NWO aangewezen als organisatie van openbaar belang (OOB). Er is nog geen ingangsdatum bekend. Momenteel werkt NWO aan de inventarisatie van de vereisten die de OOB-status met zich meebrengt, zodat er voldoende tijd is om beleidskaders, richtlijnen en processen te ontwikkelen en/of aan te passen. Hieronder worden de belangrijkste organisatorische wijzigingen en gewijzigde financiële processen, kaders en richtlijnen van 2018 nader toegelicht. Organisatieaanpassing Financiën In 2018 heeft NWO de organisatie van de afdeling Financiën aangepast om een betere aansluiting met de domeinen te bewerkstelligen en het managementteam Financiën te versterken. Nieuw is de invoering van het team Proces & Innovatie. Dit team heeft onder andere als taak om de financiële processen te vereenvoudigen en uniformeren. Adequate financiële procedures zijn waarborgen dat de financiële processen in control zijn en adequaat worden uitgevoerd. Het team Concern Control ziet toe op de uitvoering van de Planning & Control-cyclus. Risicoparagraaf NWO is een publieke organisatie die op een verantwoorde manier wil omgaan met publieke middelen. Om de belangrijkste risico s te beheersen heeft NWO een risicobeheersings- en controlesysteem. Het risicobeheersings- en intern controlesysteem is gebaseerd op twee veelgebruikte standaarden. Het Three Lines of Defence model (The Institute of Internal Auditors) voor een verduidelijking van taken en bevoegdheden en Enterprise Risk Management (ERM COSO) voor de inrichting van het risicomanagementproces. Uitgangspunt van het Three Lines of Defence model is dat het lijnmanagement (1 e lijn) zelf verantwoordelijk is voor de uitvoering en de beheersing van haar eigen activiteiten. De staffuncties (2 e lijn) geven hierbij de kaders aan, vaardigen richtlijnen uit en adviseren en ondersteunen het lijnmanagement. Als sluitstuk van de 1 e en 2 e lijn functioneert de Internal Audit afdeling als 3 e lijn. Enterprise Risk Management is een continu organisatiebreed proces dat wordt ingericht om risico s die het behalen van de bedrijfsdoelstellingen in de weg kunnen staan te beheersen. Het proces bestaat uit het vaststellen van context, bepalen van de risicobereidheid, het identificeren, analyseren en evalueren van risico s, het vaststellen van maatregelen om risico s te beheersen, monitoring van en het rapporteren over de effectiviteit van de beheersing. NWO Jaarverslag

65 Risicomanagementbeleid Als onderdeel van de ontwikkeling en professionalisering van de NWO organisatie is binnen NWO een risicomanagementfunctie ingericht. In 2018 is onder andere gewerkt aan de beschrijving en uitleg van taken en verantwoordelijkheden in het proces, een koppeling van de risico s aan de strategie en het in kaart brengen van de ketenrisico s. Komende periode werkt NWO toe naar een meer proces gestuurd risicomanagement. Daarnaast zullen in 2019 risicomanagement trainingen op diverse lagen binnen de organisatie worden gehouden om de kennis en bewustzijn te vergroten. In 2018 heeft NWO aandacht besteed aan het vergroten van het risicobewustzijn. Het is van groot belang dat risicomanagement door alle afdelingen binnen NWO wordt gedragen om de kwaliteit van het risicomanagement verder te vergroten. Daarnaast rapporteren alle organisatie onderdelen, als onderdeel van de Planning & Control-cyclus, via de kwartaalrapportage over risico s en risicobeheersing. De output van de kwartaalrapportages, zijn input voor de te houden risicomanagementtrainingen in Risicobereidheid De risicobereidheid van een organisatie geeft uitdrukking aan de aard en omvang van de risico s die een organisatie bereid is aan te gaan bij het realiseren van haar bedrijfsdoelstellingen. Omdat NWO hoofdzakelijk wordt gefinancierd met publieke middelen is de risicobereidheid van NWO laag. Belangrijkste risico s Naast de financiële risico s en maatregelen welke zijn toegelicht in de jaarrekening (paragraaf 4.3 ) zijn door NWO de belangrijkste strategische risico s geïnventariseerd en opgenomen in een risicoregister. Deze risico s zijn bottom-up geïnventariseerd en top-down beoordeeld. Om de risico s te beheersen en te mitigeren zijn verschillende beheersmaatregelen getroffen. Het risicoregister wordt periodiek bijgewerkt en jaarlijks geëvalueerd. Het afgelopen jaar hebben zich geen calamiteiten voorgedaan die een belangrijke (financiële) impact op NWO hebben gehad. NWO heeft de volgende te beheersen strategische risico s geïdentificeerd waarvoor de raad van bestuur eindverantwoordelijk is. 64 Organisatie en bedrijfsvoering

66 Risico Omschrijving Analyse (Beheers)maatregelen Discontinuïteit NWO-I of organisatie onderdelen (instituten) Legitimiteit van NWO komt in het geding Integriteitsbreuken Discontinuïteit granting / politiek risico Vastgoed sluit niet aan op doelstelling Ongewenste verbintenissen met derden Geen innovatief onderzoek Discrepantie tussen ambitie en daarvoor benodigde kennis en capaciteit De continuïteit van NWO-I of van een organisatie onderdeel van NWO-I is in het geding. Strategische keuzes en doelstellingen van de organisatie worden ter discussie gesteld omdat die niet tegemoetkomen aan de wensen vanuit politiek of wetenschap. Er vinden integriteitsbreuken plaats bij de medewerkers NWO en/of externe betrokken functionarissen. Discontinuïteit in de uitvoering van de wettelijke taak als gevolg van minder beschikbare middelen. Vastgoed (eigendom en huur) sluit niet aan op de NWO doelstellingen en het toekomstperspectief. NWO gaat ongewenste verbintenissen aan met derden die niet aansluiten op de strategie. Onjuiste, niet afgestemde strategische doelstellingen en onjuiste investeringen leiden niet tot innovatie binnen NWO-I. De kennis en capaciteit van de medewerkers sluit op (middel) lange termijn niet aan met hetgeen nodig is om de doelstellingen van NWO te bereiken. Laag Laag Laag Laag Laag Laag Laag Middel Jaarlijks goedkeuring van begroting,jaarplan en jaarrekening NWO-I, beoordeling en bespreking van tussentijdse voortgangsrapportages, beperkt mandaat instituutsdirecteuren, goedkeuring voor grote investeringen en Europese aanbestedingen. NWO strategie goedgekeurd door Minister OCW, participatie in diverse overkoepelende (inter)nationale organisaties, frequent en regulier overleg met VSNU, KNAW, kenniscoalitie en OCW, jaarlijkse bezoeksronde CvBs universiteiten, domeinvoorzitters en domeinbestuurders sterk verbonden met wetenschapsveld. Diverse gedragscodes voor NWO medewerkers en voor personen buiten NWO die betrokken zijn bij het primaire proces zoals bijvoorbeeld beoordelingscommissies, AVG compliant. Periodiek collectieve en bilaterale overleggen met diverse stakeholders, continuïteitsgarantie OCW. Vastgoed strategie opgesteld en goedgekeurd, recente nieuwbouw, verhuizing en renovatie. Mandaatregeling, inkoopbeleid, jaarlijkse rechtmatigheidstoets, richtlijn rechtspersonen, beleidskader holdings instituten. Vijf jarige strategie, afstemming met strategie van NWO, tussentijdse beoordeling en evaluatie (SEP) van instituten, periodiek advies van science advisory council en instituutsadviesraad. Jaarlijkse beoordelingscyclus. NWO Jaarverslag

67

68 4 Jaarverslag raad van toezicht Met de presentatie van de NWO-strategie en de bekendmaking dat NWO een groot deel van de aanvullende middelen uit het regeerakkoord, onder andere voor de Nationale Wetenschapsagenda, gaat verdelen zijn de eerste resultaten zichtbaar van de nieuwe organisatie, die de raad van toezicht (RvT) het vertrouwen geven dat NWO op de goede weg is. Hiernaast kan de RvT naar tevredenheid vaststellen dat in 2018 de adviesraad zijn eerste vergaderingen heeft gehad, dat de interne auditfunctie vorm heeft gekregen, dat alle NWO-instituten conform het SEP-protocol overall als zeer goed tot excellent zijn beoordeeld, dat de financiering rond is voor de herhuisvesting van het instituut SRON naar Leiden en voor de renovatie van het gebouw van het instituut Nikhef en dat voor de eerste subsidieronde voor de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) een groot aantal aanvragen werd ingediend. Begin 2018 is prof. Melinda Mills toegetreden tot de RvT. Hiermee is de vacature die was ontstaan door het terugtreden van prof. Mirjam van Praag, ingevuld. Met dit verslag legt de RvT verantwoording af over het in 2018 uitgeoefende toezicht. Conform de nieuwe NWO-wet is de RvT ingesteld door de minister van OCW. De RvT staat de raad van bestuur (RvB) terzijde met raad en geeft desgevraagd of uit eigen beweging advies over het beleid van de RvB. Bij de vervulling van zijn taak richt de RvT zich op het belang van de organisatie en neemt daarbij de doelstelling van de organisatie als uitgangspunt. Met de fusie van alle instituten in NWO-I heeft de in de Wetenschapsvisie 2025 aangekondigde vernieuwing van NWO in 2018 verder vorm gekregen. Helaas bleek de laatste stap van de beoogde transitie een integratie van Zorgonderzoek Nederland (Zon) en het NWO-domein MW, ondanks alle inspanningen van beide organisaties, politiek niet haalbaar. Na bemiddeling en advies vanuit de RvT is een geactualiseerde samenwerkingsovereenkomst ZonMw tot stand gebracht, waarmee recht wordt gedaan aan zowel de beoogde integrale samenhang en samenwerking van de vier NWO-domeinen als de unieke keten van fundamenteel onderzoek, toegepast onderzoek en implementatie waaraan ZonMw invulling geeft. Om de samenwerking in de samenstelling van de RvT tot uitdrukking te brengen is prof. Simone Buitendijk voorgedragen als zesde lid. In 2018 vergaderde de RvT zes keer plenair in aanwezigheid van de leden van de RvB over zowel interne aangelegenheden als externe ontwikkelingen. De vergaderingen werden voorafgegaan door een besloten vergadering van de RvT. Hiernaast heeft de auditcommissie vijf keer vergaderd met de portefeuillehouder bedrijfsvoering en financiën van de RvB over de interne controle en de bedrijfsvoering. Met de externe accountant heeft de auditcommissie de bevindingen besproken over de jaarrekening 2017 en de managementletter In verband met de fusie heeft de auditcommissie van alle individuele stichtingen de jaarrekeningen en managementletters besproken en geadviseerd over het gunningsadvies voor een nieuwe accountant voor NWO-I. De remuneratie- en benoemingsadviescommissie heeft in april 2018 functioneringsgesprekken gevoerd met de leden van de RvB en overleg gehad over de voorbereiding van de zelfevaluatie van de RvT. Voor deze commissie heeft de RvT op 7 december een reglement vastgesteld. Een delegatie van de raad was één keer aanwezig bij het algemeen overleg tussen de bestuurder en de centrale ondernemingsraad. De RvT heeft conform de wet en het bestuursreglement de RvB geadviseerd over het instellingsplan (strategie ) en in aanwezigheid van de accountant geadviseerd over het jaarverslag en de jaarrekening over 2017 en de begroting voor De raad is verder gehoord over voorstellen van NWO-I voor de aankoop van grond voor het instituut NIOZ in Yerseke en wijzigingen van het huishoudelijk reglement voor een nieuwe regeling mandaten van de directeuren en voor de verdeling van de verantwoordelijkheid voor inkopen en aanbestedingen door NWO-I. De raad heeft ten slotte schriftelijk aan de RvB zijn instemming betuigd met de verlenging van de waarneming van prof. Ineke Braakman door prof. Niek Lopes Cardozo. NWO Jaarverslag

69 Om de RvT nader kennis te laten maken met de organisatie heeft de raad tijdens de vergaderingen korte presentaties gekregen over de ontwikkelingen in en rond een organisatieonderdeel of programma. In 2018 waren er presentaties van het domein ENW, de instituten SRON, Nikhef en NSCR, het Regieorgaan SIA en het NWA-programma. Ook de voorzitter van de Spinoza- en Stevincommissie gaf een presentatie. In de laatste vergadering heeft de raad besloten een wetenschapscommissie in te stellen die wetenschappelijke ontwikkelingen in en rond NWO zal gaan volgen. Om iets meer voeling te houden met de domeinen en instituten hebben de RvT-leden een aandachtsverdeling vastgesteld. Terugkerende onderwerpen in de vergaderingen waren de integratie tussen ZonMW en NWO, het vervolg op het regeerakkoord en de ontwikkeling van de NWA en grote internationale faciliteiten, de huisvesting van de instituten, de ontwikkelingen rond Open Access en de voorbereidingen op de portfolio-evaluatie van de instituten en de evaluatie van NWO zelf in De RvT is regelmatig door de auditcommissie geïnformeerd over de bespreking van de aanpak van het negatief eigen vermogen en de aanwijzing van NWO als organisatie van openbaar belang. In de laatste vergadering is in een open gesprek met de RvB het functioneren van de RvT besproken. Ten aanzien van de bezoldiging van de leden van de RvB is vastgesteld dat deze voldoet aan de Wet normering topinkomens (WNT) en dat de loonontwikkeling bij de RvB gelijk is aan die bij het personeel. De raad dankt de leden van de RvB en de medewerkers voor hun grote betrokkenheid bij en inzet voor NWO en de wetenschap in Nederland. Samenstelling raad van toezicht op Zittingstermijn tot* Ir. Roelof de Wijkerslooth de Weerdesteijn (voorzitter) Ing. Amandus Lundqvist (vicevoorzitter)** Dr. Adriana Esmeijer Prof. dr. Melinda Mills*** Drs. Willem te Beest * Voorzitter en leden zijn door OCW per 1 maart 2017 conform de NWO-wet benoemd voor vijf jaar. In de raad is afgesproken dat de voorzitter uiterlijk zal aftreden en dat vanaf 2020 middels een dakpan-constructie de continuïteit zal worden geborgd. ** Benoemd op voordracht van de minister van Economische Zaken. *** Per 15 januari 2018 benoemd in de plaats van prof. Van Praag, die eind 2017 is teruggetreden. Competentiematrix Bestuurlijk Financieel Internationaal Maatschappij Onderzoek De Wijkerslooth de Weerdesteyn X X Esmeijer X X X Lundqvist X X X Mills X X X Te Beest X X Aanwezigheid bij vergaderingen* raad auditcie remuneratiecie De Wijkerslooth de Weerdesteyn 6/6 2/2 Esmeijer 6/6 2/2 Lundqvist 6/6 4/5 Mills 5/6 1/2 Te Beest 6/6 5/5 * Afwezige leden hebben tevoren hun opmerkingen doorgegeven aan de voorzitter. 68 Jaarverslag raad van toezicht

70 Roelof de Wijkerslooth Nevenfunctie Hoofd en/of nevenfuncties in 2018 Voorzitter Kamerheer van Zijne Majesteit Koning Willem Alexander voor de Provincie Gelderland Amandus Lundqvist Nevenfuncties Vicevoorzitter Lid Stichting Preferente Aandelen ASML Voorzitter RvC UvA Ventures (Universiteit) Lid RvC BNP Paribas OBAM (Investeringsfonds) Voorzitter RvC Business Park Aviolanda (Luchtvaart) Willem te Beest Nevenfuncties Lid, tevens voorzitter auditcommissie Voorzitter Commissie Eindtermen Accountantsopleidingen Lid Raad van Toezicht Naturalis Biodiversity Centre (tot 1 november) Lid Raad van Toezicht Ipse de Bruggen Lid Raad van Commissarissen TU Delft Enterprises B.V. (tot 1 november) lid Raad van Bestuur LUMC ad interim (parttime) van 1 februari tot 1 september Adriana Esmeijer Hoofdfunctie Nevenfuncties Lid Directeur-bestuurder Prins Bernhard Cultuurfonds Lid Raad van Toezicht ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Lid van het bestuur van de stichting Aanwending Loterijgelden Nederland (ALN) Lid van het bestuur van stichting The Hague Club Lid bestuur stichting Kansspelbelangen NOC*NSF/ALN Lid Raad van Toezicht Nederlandse Omroep Stichting (NOS) vanaf 1 december Melinda Mills Lid vanaf 15 januari 2018 Hoofdfunctie Nuffield Professor of Sociology, Department of Sociology, University of Oxford Nevenfuncties Lid van de Executive Council, ESRC (Economic and Social Research Council) UK Advisory Board Member, SPaDE, Social Policy and Family Dynamics in Europe, Stockholm University, Sweden Member of Editorial Board, Journal of Family Research/ Zeitschrift für Familienforschung Nulaanstelling hoogleraar sociologie, Rijksuniversiteit Groningen (sinds 2014) NWO Jaarverslag

71

72 5 Jaarrekening 1 Geconsolideerde Balans per 31 december Geconsolideerde Staat van Baten en Lasten over Geconsolideerd Kasstroomoverzicht over Toelichting behorende tot de geconsolideerde jaarrekening Algemeen Toegepaste standaarden Continuïteit Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling Toelichting op de geconsolideerde balans Toelichting op de geconsolideerde Staat van Baten en Lasten Enkelvoudige Balans per 31 december Enkelvoudige Staat van Baten en Lasten over Enkelvoudig kasstroomoverzicht over Toelichting behorende tot de enkelvoudige jaarrekening Algemeen Toegepaste standaarden Toelichting op de Staat van Baten en Lasten Financiële baten en lasten Aandeel in resultaat van ondernemingen waarin wordt deelgenomen Gebeurtenissen na balansdatum Honoraria van de accountant Wet Normering Topinkomens (WNT) Overige gegevens Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 143 Bijlage 1: Exploitatie overzicht 2018 specifieke bijdragen 151 Bijlage 2: Samenstelling besturen NWO-koepel in NWO Jaarverslag

73 1 Geconsolideerde Balans per 31 december 2018 (na resultaatbestemming) (bedragen in k ) 31-dec dec-2017 Activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Vaste activa Voorraden Vorderingen Liquide middelen Vlottende activa Totaal Passiva Geconsolideerd eigen vermogen Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden Vreemd vermogen Totaal Jaarrekening

74 2 Geconsolideerde Staat van Baten en Lasten over 2018 (bedragen in k ) Baten Rijksbijdragen OCW Specifieke subsidies OCW Overige overheidsbijdragen en -subsidies Subsidies & bijdragen van derden Overige baten Totale baten Lasten Verstrekte subsidies Personeelslasten Afschrijvingen Huisvestingslasten Overige lasten (regulier) Overige lasten (eenmalig)* Totale lasten Saldo baten en lasten Financiële baten en lasten Resultaat deelnemingen Resultaat Aandeel derden Netto resultaat * 1 Als gevolg van de gewijzigde zienswijze van OCW is waardering van de vordering OCW niet meer mogelijk, welke heeft geleid tot een eenmalige last. NWO Jaarverslag

75 3 Geconsolideerd Kasstroomoverzicht over 2018 (bedragen in k ) Kasstroom uit operationele activiteiten Saldo baten en lasten Aanpassingen voor Afschrijvingen immateriele vaste activa Afschrijvingen materiele vaste activa Mutaties voorzieningen Mutaties egalisatierekening investeringssubsidies Afname vordering OCW als gevolg van gewijzigde zienswijze Activiteiten subsidieproces Opboeking vordering OCW Inlossing vordering OCW Verstrekte subsidies Betaalde subsidies Veranderingen in vlottende middelen Voorraden Vorderingen Kortlopende schulden Kasstroom uit bedrijfsoperaties Financiele baten en lasten Ontvangen rente Totaal kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in immateriële vaste activa Investeringen in materiële vaste activa Desinvesteringen immateriële vaste activa Desinvesteringen materiële vaste activa Toename overige vorderingen en deelnemingen Afname overige vorderingen Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten Totaal uit kasstromen Mutatie liquide middelen Beginstand liquide middelen Totaal uit kasstromen Koers en omrekeningsverschillen op geldmddelen Eindstand liquide middelen Jaarrekening

76 4 Toelichting behorende tot de geconsolideerde jaarrekening Algemeen De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), gevestigd te Den Haag, is een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO). De organisatie is ingeschreven bij de kamer van koophandel onder nummer De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) is met een budget van ruim 1 miljard per jaar één van de grootste wetenschapsfinanciers in Nederland. NWO stimuleert kwaliteit en vernieuwing in de wetenschap door het beste onderzoek te selecteren en te financieren. NWO beheert onderzoeksinstituten van (inter)nationaal belang, geeft mede richting aan het wetenschappelijk onderzoek in Nederland en brengt wetenschap en maatschappij dichter bij elkaar. Onderzoeksvoorstellen worden beoordeeld en geselecteerd door vooraanstaande wetenschappers uit binnen- en buitenland. Sinds 1 januari 2017 is de Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) omgevormd tot de Stichting Nederlandse Wetenschappelijk Onderzoek Instituten (NWO-I). NWO-I, de Institutenorganisatie van NWO omvat de voormalige FOM-instituten AMOLF, ARCNL, DIFFER en Nikhef en de ruim 200 universitaire werkgroepen van de voormalige FOM-projecten. Vanaf 1 januari 2018 zijn ook de andere NWO-instituten gefuseerd met NWO-I: ASTRON, CWI, NIOZ, NSCR en SRON. Het bureau van NWO-I ondersteunt alle instituten. Onder verantwoordelijkheid van de raad van bestuur van NWO wordt de geconsolideerde jaarrekening opgesteld voor de organisatie NWO en de aan NWO verbonden groepsorganisaties, waaronder de onder NWO ressorterende onderzoeksorganisaties zoals vastgelegd in het Bestuursreglement NWO Voorafgaand aan de vaststelling het jaarverslag en de jaarrekening wordt de raad van toezicht gehoord door de raad van bestuur. De jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde jaarrekening en de enkelvoudige jaarrekening van NWO. Met de geconsolideerde jaarrekening wordt verantwoording afgelegd over de financiële uitkomsten van het gevoerde beleid in 2018 van de in de consolidatie opgenomen entiteiten. Met de enkelvoudige jaarrekening wordt verantwoording afgelegd over de realisatie van de door de Minister van OCW goedgekeurde begroting In de enkelvoudige jaarrekening zijn de financiële gegevens opgenomen van de onderdelen die vallen onder NWO Den Haag (NWO-D): Onderzoeksdomeinen Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Medische Wetenschappen (MW) 2 Stuurgroep (domeinoverstijgend) NWO-WOTRO Science for Global Development De tijdelijke a ansturingsorganen Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA (NRPO-SIA) 2 Deze middelen worden beschikbaar gesteld aan ZonMw NWO Jaarverslag

77 4.2 Toegepaste standaarden De jaarrekening is opgesteld volgens de Regeling Jaarverslaggeving Onderwijs. In deze regeling is bepaald dat de bepalingen van Titel 9 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek en de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving (in het bijzonder RJ 660 Onderwijsinstellingen) van toepassing zijn, met inachtneming van de daarin aangeduide uitzonderingen. De jaarrekening is opgemaakt op 18 juli De grondslagen die worden toegepast voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling zijn gebaseerd op historische kosten. 4.3 Continuïteit De continuïteitsparagraaf richt zich op de negatieve vermogenspositie bij NWO-D, welke blijkt uit de enkelvoudige financiële verantwoording (paragraaf 8.2.8). De gehanteerde grondslagen voor waardering en resultaatbepaling zijn gebaseerd op de continuïteitsveronderstelling en wordt hieronder nader toegelicht. Vermogenspositie NWO-D Hieronder volgt een toelichting op de ontwikkelingen met betrekking tot de langlopende subsidievordering OCW en het negatieve eigen vermogen van NWO. Hierbij wordt eerst ingegaan op het ontstaan, evaluatie en het niet langer waarderen van de vordering OCW. Daarna wordt de gewijzigde zienswijze van OCW, verdere afwaardering van de vordering OCW en de gevolgen hiervan voor het vermogen van NWO beschreven. De ontwikkelingen behelzen de periode van 2012 tot Tenslotte wordt ingegaan op de huidige vermogens -en liquiditeitspositie van NWO. Ontstaan, evaluatie en het niet langer waarderen van de vordering OCW en negatieve overige reserve ( ) Het opstellen van de jaarrekening gebaseerd op de Regeling jaarverslaggeving onderwijs en het van toepassing zijn van de RJ 660 Onderwijsinstellingen resulteerde in 2012 tot een vordering op OCW voor reeds aangegane subsidieverplichtingen door NWO. De vordering OCW was verantwoord op basis van de afspraken met het Ministerie van OCW zoals opgenomen in de brieven van het ministerie van OCW d.d. 17 januari 2012, met kenmerk en d.d. 18 september 2012, kenmerk In het najaar van 2013 vond een geplande evaluatie plaats en werd door NWO en OCW geconcludeerd dat voor een deel van de vordering OCW geen aflossing werd voorzien. Wanneer een deel van de jaarlijks door OCW ter beschikking te stellen middelen zou worden aangewend voor aflossing van dit deel van de vordering OCW, dan zou dit hebben betekend dat NWO in haar beleidskeuzes ten aanzien van het stimuleren van onderzoek zou worden belemmerd. Op grond van de verslaggevingsregels werd het deel van de vordering waarvoor geen aflossing werd voorzien gewaardeerd op nihil. Deze herijking van de afspraken met OCW leidde in 2013 tot een afwaardering van 611,5 miljoen, welke in het verslagjaar 2013 ten laste van de staat van baten en lasten werd gebracht. Tevens resulteerde dit in een negatieve Overige reserve van 611,5 miljoen. In de brief van d.d. 10 maart 2017 met kenmerk werd aan de nog resterende vordering OCW een plafond gesteld door het ministerie van OCW van 390 miljoen, met de randvoorwaarde dat het plafond jaarlijks zou worden verlaagd met de structurele jaarlijkse inlossing van de vastgoed component. Met dit plafond ( 390 miljoen) en de negatieve Overige reserve ( 611,5 miljoen) werd de met OCW afgesproken besteding van extra middelen door NWO gemaximeerd tot totaal 1.001,5 miljoen. Tot en met 2017 ontving NWO jaarlijks van OCW een saldobevestiging met betrekking tot de hoogte van de vordering OCW ultimo boekjaar. 76 Jaarrekening

78 Gewijzigde zienswijze van OCW, verdere afwaardering van de vordering OCW en de gevolgen hiervan voor het vermogen van NWO ( ) In 2018 en 2019 zijn diverse gesprekken gevoerd tussen NWO en OCW over de jaarverslaggeving van NWO. Deze gesprekken hebben geleid tot een gewijzigde zienswijze van OCW met betrekking tot de vordering OCW. De gewijzigde zienswijze is vastgelegd in de brief van 7 maart 2019, kenmerk Naar voren is gekomen dat een jaarlijkse saldobevestiging bij de vordering OCW niet meer kan plaatsvinden. Wel heeft OCW in de brief aan NWO de ruimte gelaten om de boekingswijze te blijven hanteren binnen de geldende kaders van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving (RJ660), aangevuld met de gestelde kaders uit eerder gemaakte afspraken (met daarin een maximale toegestane besteding van extra middelen tot 1.001,5 miljoen). Toetsing van deze afspraken aan de RJO heeft echter geleid tot de conclusie dat waardering van de vordering OCW door NWO binnen de gemaakte afspraken en richtlijnen niet langer mogelijk is. Als gevolg daarvan is in 2018 de vordering OCW afgenomen tot nihil. Deze afname is ten laste van het resultaat gekomen en bij de resultaatverdeling in mindering gebracht van de overige reserve, welke ultimo boekjaar 2018 negatief 973,3 miljoen bedraagt. In de brief van 7 maart 2019 wordt tevens verwezen naar de eerder vastgelegde afspraken in de brief van d.d. 17 oktober 2014 met kenmerk , waarin OCW bevestigt dat zij niet voornemens is om te stoppen met wetenschapsfinanciering via NWO. Mocht daar in de toekomst om politieke redenen verandering in komen, dan zal de overheid de financiering gefaseerd afbouwen, opdat NWO aan de aangegane verplichtingen richting derden kan voldoen. Hierbij is het uitgangspunt dat NWO handelt naar door OCW goedgekeurde sluitende begrotingen en in lijn met deze goedgekeurde begrotingen verplichtingen aangaat. OCW heeft bij brief, ontvangen op 21 december 2018 de sluitende enkelvoudige begroting 2019 goedgekeurd. Huidige vermogens -en liquiditeitspositie NWO Het totaal eigen vermogen van NWO-D ultimo 2018 bedraagt 461,4 miljoen negatief (zie paragraaf 8.2.8). Hieronder worden de belangrijkste vermogenscomponenten toegelicht. (bedragen in k ) Algemene reserve 588 Wettelijke reserve Bestemde reserve Bestemde fondsen Overige reserve Totaal eigen vemogen (zie paragraaf 4.5.6) Toezegging gefaseerde afbouw van financiering door OCW zoals vastgelegd in de brief van d.d. 17 oktober 2014 met kenmerk Het eigen vermogen zou, inclusief de OCW toezegging inzake de gefaseerde afbouw financiering, pro forma bedragen: Door de gewijzigde zienswijze van OCW en daarop volgende vaktechnische toetsing en conclusie dat waardering van de vordering OCW niet langer mogelijk is, is de vordering OCW ten laste van het resultaat gekomen en via de resultaatsbestemming ten laste van de overige reserve gebracht. Nu de vordering OCW niet meer wordt opgenomen in de balans bedraagt de overige reserve ultimo 2018 totaal 973,3 miljoen negatief. De overige reserve zal volgens de meerjarenbegroting van NWO tot 2022 NWO Jaarverslag

79 verder oplopen tot de maximaal gestelde toekomstige commitering van 1.001,5 miljoen negatief en zal daarna naar verwachting jaarlijks structureel afnemen tot 956,5 miljoen in Dit op basis van de gemaakte afspraken zoals vastgelegd in de brief d.d. 10 maart 2017 met kenmerk , welke verband houden met de financiering van de afnemende grantingverplichtingen van voormalig NWO-instituut FOM tot 2022 én te ontvangen rijksbijdrage bestemd voor reeds verplichte investeringssubsidies aan NWO-I tot 2040 (voor-heen liep dit via de inlossing van de vastgoedcomponent). Als gevolg van de gewijzigde zienswijze is tevens een bestemde reserve gevormd voor de ontvangen niet-geoormerkte rijksbijdragen, welke ultimo boekjaar nog niet aan wetenschappelijk onderzoek zijn verplicht. Volgens de oude zienswijze en boekingsgang werden deze nog niet verplichte middelen in mindering gebracht op de vordering OCW, om in daarop volgende jaren binnen het gestelde plafond alsnog verplicht te worden. Met ingang van 2018 worden deze middelen jaarlijks toegevoegd aan de bestemde reserve. De bestemde reserve bedraagt ultimo 2018 totaal 143,8 miljoen. De bestemde fondsen bestaan uit door OCW beschikbaar gestelde middelen voor specifieke geoormerkte onderzoeksprogramma s, die ultimo 2018 nog niet zijn verplicht. Het saldo ultimo 2018 bedraagt 362,9 miljoen. Omdat OCW bij brief d.d. 17 oktober 2014 met kenmerk bevestigt dat OCW niet voornemens is om te stoppen met wetenschapsfinanciering via NWO, kan de toezegging van gefaseerde afbouw van de financiering, opdat NWO aan de aangegane verplichtingen richting derden kan voldoen, niet in de balans worden opgenomen (RJ ). Mocht daar in de toekomst om politieke redenen verandering in komen dan zal de gefaseerde afbouw van de financiering door de overheid leiden tot aanzuivering van de overige reserve. Rekening houdend met deze toezegging bedraagt het eigen vermogen van NWO ultimo 2018 totaal pro forma 511,9 miljoen positief. Een bepalende factor bij de continuïteitsveronderstelling is de liquiditeitspositie van NWO en daarmee het vertrouwen dat NWO aan haar (toekomstige) verplichtingen kan voldoen. NWO stuurt hierop door middel van de liquiditeitsprognose, welke periodiek wordt herzien. In deze liquiditeitsbegrotingen wordt steeds rekening gehouden met alle bekende betalingsverplichtingen. Deze begrotingen bevatten geen structurele afbouw van het totaal van de verplichtingen. Hierdoor blijft er sprake van het negatief eigen vermogen, dat verband houdt met de eerder genoemde ontwikkelingen die ertoe hebben geleid dat waardering van de vordering op OCW niet meer mogelijk is. De begrotingen hebben voorts als uitgangspunt dat de overheid haar beleid inzake onderzoeks- en wetenschapsfinanciering en de rol van NWO hierin in de toekomst zal continueren. Per 31 december 2018 ziet de enkelvoudige meerjaren liquiditeitsprognose er als volgt uit: (bedragen in k ) Beginstand Liquide middelen Eindstand Liquide middelen Mutatie liquide middelen De liquiditeitspositie van NWO-D zal ultimo boekjaar 2019 naar verwachting circa 723 miljoen bedragen. De toename van de liquiditeiten wordt voor een groot deel veroorzaakt door de beschikte en ontvangen aanvullende geoormerkte rijksbijdrage eind 2018, welke naar verwachting in 2019 worden verplicht. 78 Jaarrekening

80 De structurele ophoging van de rijksbijdrage oplopend tot 130 miljoen voor de Nationale wetenschapsagenda leidt tot een structureel hogere liquiditeitspositie van ruim 350 miljoen. Dit omdat de bijdrage voor de Nationale wetenschapsagenda jaarlijks via de rijksbijdrage geheel wordt ontvangen, maar na verplichting gefaseerd wordt uitbetaald aan de onderzoekers, gedurende de meerjarige subsidieperiode. Ondanks het negatieve eigen vermogen voorziet NWO in de meerjaren liquiditeitsprognose tot en met 2023 geen liquiditeitstekorten. Er is vooralsnog geen aanleiding te veronderstellen dat dit beeld na 2023 zal veranderen. De jaarrekening is derhalve opgesteld op basis van de continuïteitsveronderstelling. 4.4 Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling Algemeen Voor zover niet anders is vermeld, worden activa en passiva opgenomen tegen historische kostprijs. Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar de organisatie zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen die economische voordelen in zich bergen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Baten worden in de staat van baten en lasten opgenomen wanneer een vermeerdering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een actief of een vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermindering van een actief of een vermeerdering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Indien een transactie ertoe leidt dat nagenoeg alle of alle toekomstige economische voordelen en alle of nagenoeg alle risico s met betrekking tot een actief of verplichting aan een derde zijn overgedragen, wordt het actief of de verplichting niet langer in de Balans opgenomen. Verder worden activa en verplichtingen niet meer in de Balans opgenomen vanaf het tijdstip waarop niet meer wordt voldaan aan de voorwaarden van waarschijnlijkheid van de toekomstige economische voordelen en/of betrouwbaarheid van de bepaling van de waarde. De baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. De jaarrekening wordt gepresenteerd in euro s, de functionele valuta van de organisatie. Alle financiële informatie in euro s is afgerond op het dichtstbijzijnde duizendtal Gebruik van schattingen De opstelling van de jaarrekening vereist dat het management oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft Grondslagen voor consolidatie De geconsolideerde jaarrekening omvat de financiële gegevens van NWO en haar groepsmaatschappijen en andere rechtspersonen waarover overheersende zeggenschap kan worden uitgeoefend dan wel waarover de centrale leiding bestaat. Groepsmaatschappijen zijn deelnemingen waarin NWO een meerderheidsbelang heeft, of waarop op een andere wijze een beleidsbepalende invloed kan worden uitgeoefend. Bij de bepaling of beleidsbepalende invloed kan worden uitgeoefend, worden financiële instrumenten die NWO Jaarverslag

81 potentiële stemrechten bevatten en direct kunnen worden uitgeoefend, betrokken. Participaties die worden aangehouden om ze te vervreemden worden niet geconsolideerd. De geconsolideerde onderzoeksorganisaties (stichtingen) waarmee NWO duurzaam is verbonden overeenkomstig de Wet NWO, voldoen niet aan de wettelijke criteria voor opname als een deelneming in de enkelvoudige balans en zijn derhalve niet als financieel vast actief in de enkelvoudige jaarrekening opgenomen. NWO heeft op basis van consolidatiecriteria overheersende zeggenschap op de in de NWO- Wet genoemde onderzoeksorganisaties. In de geconsolideerde jaarrekening van NWO worden deze onderzoeksorganisaties derhalve wel als groepsmaatschappijen opgenomen. Hierdoor wijkt het geconsolideerd groepsvermogen af van het enkelvoudige eigen vermogen van NWO. Het eigen vermogen van de geconsolideerde onderzoeksorganisaties (stichtingen) is gepresenteerd als onderdeel van het groepsvermogen. Nieuw verworven deelnemingen en andere entiteiten waarover overheersende zeggenschap kan worden uitgeoefend worden in de consolidatie betrokken vanaf het tijdstip waarop beleidsbepalende invloed kan worden uitgeoefend. Afgestoten deelnemingen worden in de consolidatie betrokken tot het tijdstip van beëindiging van deze invloed. In de geconsolideerde jaarrekening zijn de onderlinge schulden, vorderingen en transacties (waaronder bijdragen en subsidies van NWO aan de groepsonderdelen) geëlimineerd, evenals de binnen de groep gemaakte winsten. De groepsmaatschappijen zijn integraal geconsolideerd, waarbij het minderheidsbelang van derden afzonderlijk tot uitdrukking is gebracht. Op basis van artikel 407 lid 1 worden een aantal deelnemingen niet geconsolideerd. Er wordt gebruik gemaakt van de vrijstelling voor consolidatie op grond van het feit dat de invloed van de deelnemingen op de solvabiliteit en liquiditeit van NWO van te verwaarlozen betekenis is. Stichting WCW, Amsterdam; AstroTec Holding B.V.,Dwingeloo; Stichting Wiskunde en Informatica Conferenties, Amsterdam; CWI Incubator B.V., Amsterdam; Particle Physics Inside Products (P2IP) B.V., Amsterdam; NIOZ Holding B.V., Den Hoorn. NWO-groep, verbonden partijen en deelnemingen enkelvoudig Consolidatie In de geconsolideerde jaarrekening zijn, naast de enkelvoudige jaarrekening, opgenomen de financiële gegevens van de groepsonderdelen van NWO die deel uitmaken van NWO: Stichting Technische Wetenschappen (gebiedsbestuur Technische Wetenschappen) (STW) te Utrecht; Stichting Nederlandse Wetenschappelijk Onderzoek Instituten (NWO-I) te Utrecht met daarin begrepen: Atoom- en Molecuulfysica (AMOLF) te Amsterdam; Nationaal instituut voor subatomaire fysica (NIKHEF) te Amsterdam; Plasmafysica Rijnhuizen (DIFFER) te Nieuwegein; Advanced Research Center for Nanolithography (ARCNL 3 ) te Amsterdam. Stichting Netherlands Institute for Radio Astronomy te Dwingeloo (ASTRON); Stichting Centrum Wiskunde & Informatica (CWI) te Amsterdam; Stichting NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) op Texel; Stichting Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) te Amsterdam; Stichting Netherlands Institute for Space Research (SRON) te Utrecht. NWO heeft geen 403 verklaringen voor de instituten verstrekt. Geconsolideerde entiteiten van groepsonderdelen worden opgenomen in de voetnoot. 3 Op basis van het belang in ARCNL wordt ARCNL proportioneel (25%) verwerkt. 80 Jaarrekening

82 Deelnemingen De volgende rechtspersonen behoren niet tot de consolidatiekring (RJ ), maar classificeren zich als deelneming en zijn verantwoord onder de financiële vaste activa van de geconsolideerde jaarrekening: Deelname 4 Matrix innovation Center N.V. te Amsterdam (25%) Matrix innovation Center CV te Amsterdam (20%) AstroTec Holding B.V. (100%) Lofar CV te Dwingeloo Dutch Sigma B.V. te Dwingeloo (20%) CWI Incubator B.V. (100%) Stichting Wiskunde & Informatica Conferentie (100%) DySI Software Innovations B.V. (17%) DySI Analytics B.V. (17%) ILA Microservers B.V.; (100%) Internationales Begegnung und Forschungzentrum fur Informatik Schloss Dagstuhl ggmbh te Wadern, Duitsland MonetDB B.V. te Almere (14%) MonetDB Solutions B.V. te Almere ( 5%) Particle Physics Inside Products (P2IP) B.V. te Amsterdam; (100%) Spinque B.V. te Utrecht (22%) Stokhos B.V. te Amsterdam (29%) Seita Energy Flexibility B.V. (10%) SWAT.holding B.V. (25%) NIOZ Haven B.V. 5 (100%) NIOZ Holding B.V. (100%) Control Union Water B.V. (39%) Overige verbonden partijen De overige verbonden partijen zijn partijen waarmee NWO direct of via haar instituten duurzaam is verbonden en voldoet aan de definitie van een verbonden partij: Aard van verbondenheid Amsterdam Scientific Instruments Holding B.V. Start-up P2IP Amsterdam Scientific Instruments B.V. Verbonden aan Start-up Omics2image B.V. Verbonden aan Start-up Convenant Netherlands Space Office Participatie in stuurgroep Coöperatie SURF U.A. Bestuurdersbenoeming Data Archiving and Networked Services Bestuurdersbenoeming European and Developing Countries Clinical Trials Partnership Bestuurdersbenoeming European Polar Board ExCom member Gemeenschappelijke regeling Darwin Centrum voor Biogeologie Bestuurdersbenoeming Coöperatieve Vereniging Milieu TU/e Campus U.A. Bestuurdersbenoeming Werkgeversvereniging Onderzoeksinstellingen (WVOI) Bestuurdersbenoeming JIV-ERIC Joint Institute Sigma Opto-Mechanics B.V. Verbonden aan deelneming Dutch Sigma B.V. Nederlands Instituut voor Systeembiologie Bestuurdersbenoeming Sensiflex B.V. Start-up P2IP 4 Op basis van artikel 407 lid 1 wordt enkele deelnemingen niet geconsolideerd. Er wordt gebruik gemaakt van de vrijstelling voor consolidatie op grond van het feit dat de invloed van de deelneming op de solvabiliteit en liquiditeit van NWO van te verwaarlozen betekenis is. 5 NIOZ Holding B.V. bezit de uitgegeven certificaten en heeft geen beleidsbepalende invloed. NWO Jaarverslag

83 Stichting Administratiekantoor Continuïteit Haven t Horntje Bestuurdersbenoeming Stichting C.A. Muller Radio Station Bestuurdersbenoeming Stichting Lofar Bestuurdersbenoeming Stichting International LOFAR Telescope Founding partner ZonMw Bestuurdersbenoeming Stichting Beheer Wetenschappelijk Centrum Watergraafsmeer Bestuursdeelname Stichting Netherlands escience Center Bestuursdeelname Grondslagen voor de omrekening van vreemde valuta s Transacties in vreemde valuta s In vreemde valuta s luidende monetaire activa en verplichtingen worden per balansdatum in de functionele valuta omgerekend tegen de op die datum geldende wisselkoers. Niet-monetaire activa en passiva in vreemde valuta s die tegen historische kostprijs worden opgenomen, worden naar Euro s omgerekend tegen de geldende wisselkoersen op de transactiedatum. De bij omrekening optredende valutakoersverschillen worden als bate of last in de staat van baten en lasten opgenomen Financiële instrumenten Verstrekte leningen en overige vorderingen Verstrekte leningen en overige vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde vermeerderd met eventuele transactiekosten en daarna tegen geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve rentemethode. Baten en lasten worden in de staat van baten en lasten verwerkt zodra de verstrekte leningen en overige vorderingen aan een derde worden overgedragen of een bijzondere waardevermindering ondergaan, alsmede het amortisatieproces. Overige financiële verplichtingen Overige financiële verplichtingen worden bij eerste opname gewaardeerd op reële waarde verminderd met transactiekosten en daarna tegen geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve rentemethode. De aflossingsverplichtingen t+1 op de langlopende schulden worden opgenomen onder de kortlopende schulden. Bepaling reële waarde De reële waarde van een financieel instrument is het bedrag waarvoor een actief kan worden verhandeld of een passief kan worden afgewikkeld tussen ter zake goed geïnformeerde partijen, die tot een transactie bereid en van elkaar onafhankelijk zijn. Een aantal toelichtingen in de financiële verantwoording vereist de bepaling van de reële waarde van financiële instrumenten. De reële waarde wordt bepaald door de verwachte kasstromen contant te maken tegen een disconteringsvoet die gelijk is aan de geldende risicovrije marktrente voor de resterende looptijd vermeerderd met krediet- en liquiditeitsopslagen Immateriële vaste activa Aangeschafte software Software is gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs onder aftrek van afschrijvingen en indien van toepassing onder aftrek van bijzondere waardeverminderingen. De lineaire afschrijvingen worden gebaseerd op de economische levensduur. De afschrijvingsperiode is vier jaar. 82 Jaarrekening

84 Ontwikkelingskosten software Ontwikkelingskosten voor (zelf vervaardigde) software worden geactiveerd voor zover deze betrekking hebben op nieuwe of verbeterde procesvoering en worden gewaardeerd tegen vervaardigings- of verkrijgingsprijs. Zij omvatten voornamelijk de salariskosten van het betrokken personeel, alsmede de kosten van inhuur. De geactiveerde kosten worden na beëindiging van de ontwikkelingsfase afgeschreven over de verwachte gebruiksduur, die 4 jaar bedraagt. De afschrijving vindt plaats volgens de lineaire methode en vindt plaats vanaf moment van ingebruikname. Voor het nog niet afgeschreven deel van de ontwikkelingskosten van de zelf vervaardigde software wordt een wettelijke reserve gevormd. Software in ontwikkeling Vooruitbetalingen op immateriële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Op vooruitbetalingen op immateriële vaste activa wordt niet afgeschreven Materiële vaste activa De materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen aanschaffings- of vervaardigingprijs verminderd met de cumulatieve afschrijvingen. Ontvangen investeringssubsidies worden opgenomen als overlopende passiva gevolgd door een systematische vrijval ten gunste van het resultaat over de economische gebruiksduur van de activa waarop de subsidies betrekking hebben. De afschrijvingen worden berekend als een percentage over de aanschafprijs volgens de lineaire methode op basis van de verwachte gebruiksduur, waarbij rekening wordt gehouden met een eventuele restwaarde. Op terreinen wordt niet afgeschreven. De volgende afschrijvingspercentages per jaar worden hierbij gehanteerd: Gebouwen 3% Vaartuigen 7,15% Installaties en apparatuur 10, 15 of 20% (afhankelijk van verwachte gebruiksduur) Computerapparatuur (inclusief software) 25% Kantoormeubelen 10% Transportmiddelen 20% Onderhoudsuitgaven worden slechts geactiveerd indien zij de gebruiksduur van het object verlengen Financiële vaste activa Deelnemingen waarin invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid kan worden uitgeoefend, worden gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode op basis van de nettovermogenswaarde. Bij de bepaling van de nettovermogenswaarde worden de waarderingsgrondslagen van NWO gehanteerd. Deelnemingen met een negatieve nettovermogenswaarde worden op nihil gewaardeerd. Wanneer NWO garant staat voor de schulden van de betreffende deelneming wordt een voorziening gevormd, mits sprake is van een te verwachte uitstroom van middelen. Deze voorziening wordt primair ten laste van de vorderingen op deze deelneming gevormd en voor het overige onder de voorzieningen ter grootte van het aandeel in de door de deelneming geleden verliezen, dan wel voor de verwachte betalingen door de organisatie ten behoeve van deze deelneming. Deelnemingen waarin geen invloed van betekenis wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere realiseerbare waarde. NWO Jaarverslag

85 De leningen aan niet-geconsolideerde groepsmaatschappijen worden opgenomen tegen initiële reële waarde op basis van de effectieve rentemethode, onder aftrek van bijzondere waardeverminderingsverliezen. De renteloze leningen tot en met 2011 zijn verstrekt zoals opgenomen onder financiële vaste activa door NWO. Op grond van de RJ 290 Financiële instrumenten ( RJ ) heeft NWO de verstrekte leningen, aangegaan vóór de stelselwijziging, niet gebaseerd op de effectieve rentemethode. De waardering van de renteloze leningen is op basis van dit artikel in deze richtlijn niet gewijzigd. Ultimo boekjaar 2018 hebben deze leningen een nominale waarde van 0,3 miljoen. Renteloze leningen verstrekt vanaf 2012 zijn gebaseerd op de effectieve rentemethode. Rentebaten worden verantwoord in de periode waartoe zij behoren, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende actiefpost. Eventuele winsten of verliezen worden verantwoord onder financiële baten en lasten. Voor de financiering van meerjarige subsidieverplichtingen had NWO tot 2017 een langlopende subsidie vordering op het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Een gewijzigde zienswijze van OCW heeft ertoe geleid dat waardering van de vordering OCW met ingang van 2018 niet meer mogelijk is. Hiervoor wordt verwezen naar paragraaf 4.3. Dividenden worden verantwoord in de periode waarin het recht op betaalbaarstelling ontstaat Bijzondere waardeverminderingen Vaste activa met een lange gebruiksduur dienen te worden beoordeeld op bijzondere waardeverminderingen wanneer wijzigingen of omstandigheden zich voordoen die doen vermoeden dat de boekwaarde van een actief niet terugverdiend zal worden. De terugverdienmogelijkheid van activa die in gebruik zijn, wordt bepaald door de boekwaarde van een actief te vergelijken met de geschatte contante waarde van de toekomstige netto kasstromen die het actief naar verwachting zal genereren. Wanneer de boekwaarde van een actief hoger is dan de geschatte contante waarde van de toekomstige kasstromen, worden bijzondere waardeverminderingen verantwoord voor het verschil tussen de boekwaarde en de realiseerbare waarde Vervreemding van vaste activa Voor verkoop beschikbare activa worden gewaardeerd tegen boekwaarde of lagere opbrengstwaarde Voorraden Grond- en hulpstoffen worden gewaardeerd tegen aanschafprijs op basis van de first-in, first-out (FIFO)- methode of lagere opbrengstwaarde. Bij de waardering van de voorraden wordt rekening gehouden met de eventueel op balansdatum opgetreden waardeverminderingen. Voorraden worden verwerkt indien het waarschijnlijk is dat toekomstige economische voordelen met betrekking tot de activa toekomen aan de organisatie Vorderingen en effecten De grondslagen voor de waardering van vorderingen en effecten zijn beschreven onder Financiële instrumenten. In de waardering van onderhanden projecten worden de kosten die direct betrekking hebben op het project (zoals personeelskosten voor werknemers direct werkzaam aan het project, kosten van constructiematerialen en aanschaffing van installaties en uitrusting die bij de uitvoering van het project worden gebruikt), de kosten die toerekenbaar zijn aan projectactiviteiten in het algemeen en toewijsbaar zijn aan 84 Jaarrekening

86 het project en andere kosten die contractueel aan de opdrachtgever kunnen worden toegerekend, begrepen. De toerekening van opbrengsten en kosten op onderhanden projecten geschiedt naar rato van de verrichte prestaties bij de uitvoering van het werk ( percentage of completion -methode) per balansdatum op basis van de tot de balansdatum gemaakte projectkosten in verhouding tot de geschatte totale projectkosten. Gedeclareerde termijnen worden in mindering op onderhanden projecten gebracht. Projecten met een positief saldo worden opgenomen onder de vorderingen. Projecten met een saldo vooruitontvangen bedragen worden opgenomen onder de kortlopende schulden Aandeel derden Het aandeel derden wordt gewaardeerd op het aandeel van derden in de nettovermogenswaarde, bepaald overeenkomstig de waarderingsgrondslagen van de NWO Voorzieningen Voorzieningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen en verliezen af te wikkelen. Personele voorzieningen worden verdisconteerd. Een voorziening wordt in de balans opgenomen, wanneer er sprake is van: een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting die het gevolg is van een gebeurtenis in het verleden; en waarvan een betrouwbare schatting kan worden gemaakt; en het waarschijnlijk is dat voor afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen nodig is. Voorzieningen in verband met materiële verplichtingen zijn gevormd voor: Voorziening sanering radioactiviteit, voor verplichtingen uit hoofde van toekomstige kosten voor sanering radioactiviteit. Voorziening ter egalisatie van de verwachte projectkosten met betrekking tot gehonoreerde projecten door STW na 1 januari 2016, waarop de btw niet meer aftrekbaar is. De voorziening wordt gebaseerd op ervaringscijfers uit het verleden. Voorzieningen in verband met toegezegde personeelsverplichtingen zijn voornamelijk; Wachtgelduitkeringen, getroffen voor gewezen werknemers van NWO die recht hebben op een werkloosheidsuitkering (WW). De WW uitkering wordt door de uitvoeringsorganisaties bij NWO in rekening gebracht. De berekening van de omvang van de voorziening geschiedt op persoon niveau en op basis van toegekend recht; de maximale uitkering die op basis van de WW mogelijk is op basis van de voorhanden zijnde gegevens op balansdatum. Reorganisatie, getroffen om structurele maatregelen te kunnen treffen die leiden tot een gezonde financiële bedrijfsvoering. Het in de voorziening opgenomen bedrag dient gebaseerd te zijn op een formeel vastgesteld reorganisatieplan. Seniorenverlof, gevormd voor verplichtingen uit hoofde van aan personeel in dienst van NWO toegekende senioren verlofuren en is gebaseerd op een berekening van de tot ultimo van het jaar opgebouwde rechten door de personeelsleden. Het gaat hier uitsluitend om de rechten van personeelsleden die per balansdatum ook daadwerkelijk gebruik maken van de regeling. Jubileumuitkeringen, gevormd voor de verplichtingen uit hoofde van toekomstige uitkeringen bij ambtsjubilea van personeel in dienst van NWO en is gebaseerd op een berekening van de tot ultimo van het jaar opgebouwde rechten door de personeelsleden. NWO Jaarverslag

87 Overige (personele) voorzieningen, gevormd voor verplichtingen uit hoofde van andere personeelsaangelegenheden. Bijvoorbeeld verplichtingen voortkomend uit de relocatie van een onderzoeksinstituut, de transitievergoeding op basis van de Wet werk en zekerheid en het generatieplan Schulden De waardering van langlopende en kortlopende schulden is toegelicht onder Financiële instrumenten. De toegekende en per balansdatum nog niet uitgekeerde subsidies worden gewaardeerd tegen de nominale omvang van de toezegging en als overlopende passiefpost, al naar gelang de looptijd, verantwoord onder de langlopende of kortlopende schulden. De egalisatierekening investeringssubsidies betreft door de Rijksoverheid of derden ter beschikking gestelde middelen ter compensatie van de door NWO en haar groepsonderdelen gedane investeringen in een actief en worden op de balans gepassiveerd en systematisch ten gunste gebracht van de staat van baten en lasten gedurende de gebruiksduur van het actief Opbrengstverantwoording De Rijksbijdrage wordt toegerekend aan de periode waarop zij betrekking heeft. In de Rijksbijdrage wordt onderscheid gemaakt tussen geoormerkte en niet-geoormerkte middelen. OCW oormerkt een deel van de rijksbijdrage voor bepaalde thema s. De verantwoording is dusdanig ingericht dat inzicht wordt verkregen in deze oormerking (zie paragraaf verloop bestemde fondsen). Voor de Rijksbijdrage geldt geen terugbetalingsverplichting. Overheidssubsidies en bijdragen derden met een specifiek bestedingsdoel worden aanvankelijk in de balans opgenomen als vooruit ontvangen bedrag aangezien hierop een terugbetalingsverplichting rust indien het geld niet conform het doel wordt besteed. Overheidssubsidies en bijdragen derden ter compensatie van door NWO gemaakte kosten worden als opbrengsten in de staat van baten en lasten opgenomen in dezelfde periode als die waarin de kosten worden gemaakt of de subsidietoekenningen worden gedaan door NWO. Overheidssubsidies en bijdragen derden met een specifiek bestedingsdoel ter compensatie van NWO voor de kosten van een actief worden systematisch in de staat van baten en lasten opgenomen gedurende de gebruiksduur van het actief. Onder de overige baten zijn inkomsten uit royalty s en licenties verantwoord Verstrekte subsidies De post verstrekte subsidies aan derden is gelijk aan de bedragen die beschikbaar zijn gesteld voor werk aan onderzoeksprojecten gedurende het verslagjaar. Daarnaast kent NWO steunvormen waarbij de toekenning geschiedt in de vorm van een premie of toekenning waarmee voor meerdere jaren onderzoek wordt uitgevoerd. Deze toekenningen worden in het jaar van toekenning voor het gehele bedrag als last verantwoord Personeelsbeloningen/pensioenen Met ingang van bestaat de NWO-organisatie formeel uit twee werkgevers: NWO-D en NWO-I. De twee werkgevers zijn aangesloten bij Stichting Pensioenfonds ABP. ABP is een bedrijfstakpensioenfonds met een toegezegde pensioenregeling (multi-employer defined benefit-regeling). Gezien het feit dat de pensioenregeling een multi-employer regeling betreft is de pensioenregeling als een toegezegde bijdrageregeling (defined contribution-regeling) verantwoord. Uitgangspunt is dat de in de verslagperiode te verwerken pensioenlast gelijk is aan de over die periode aan het pensioenfonds verschuldigde pensioenpremies. Voor zover de verschuldigde premies op balansdatum nog niet zijn voldaan, wordt hiervoor een verplichting opgenomen. Als de op balansdatum reeds betaalde 86 Jaarrekening

88 premies de verschuldigde premies overtreffen, wordt een overlopende actiefpost opgenomen voor zover sprake zal zijn van terugbetaling door het fonds of verrekening met in de toekomst verschuldigde premies. Verder wordt op balansdatum een voorziening opgenomen voor bestaande additionele verplichtingen ten opzichte van het fonds en de werknemers, indien het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichtingen een uitstroom van middelen zal plaatsvinden en de omvang van de verplichtingen betrouwbaar kan worden geschat. Het al dan niet bestaan van additionele verplichtingen wordt beoordeeld aan de hand van de uitvoeringsovereenkomst met het fonds, de pensioenovereenkomst met de werknemers en andere (expliciete of impliciete) toezeggingen aan werknemers. De voorziening wordt gewaardeerd tegen de beste schatting van de contante waarde van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen op balansdatum af te wikkelen Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld op basis van de indirecte methode. Onder geldmiddelen wordt verstaan de liquide middelen. In het kasstroomoverzicht wordt onderscheid gemaakt tussen kasstroom uit operationele activiteiten en investeringsactiviteiten. De subsidieactiviteiten worden als operationele kasstroom verwerkt, omdat dit voortvloeit uit het primaire proces van NWO. Ook worden de ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. De verworven financiële belangen en verstrekte leningen zijn opgenomen onder de kasstromen uit investeringsactiviteiten. 4.5 Toelichting op de geconsolideerde balans Immateriële vaste activa Het verloop van de immateriële vaste activa is als volgt weer te geven: (bedragen in k ) Software in ontwikkeling Overige software ISAAC Totaal Stand per 1 januari 2018: Aanschafprijs Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen Boekwaarde Mutaties in de boekwaarde: Investeringen Software in ontwikkeling, in gebruikname Afschrijvingen Saldo Stand per 31 december 2018: Aanschafprijs Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen Boekwaarde NWO Jaarverslag

89 De investeringen in 2018 van 2,0 miljoen in de immateriële vaste activa betreffen voor 1,7 miljoen verbeteringen en aanpassingen van het Informatie Systeem voor Aanvragen, Archivering en Communicatie (ISAAC). Het systeem ISAAC is ondersteunend aan het bedrijfsproces bij NWO. De aanschafprijs van ISAAC bestaat uit licentiekosten op basis waarvan ISAAC is ontwikkeld ( 0,8 miljoen) en uit ontwikkelingskosten ( 12,8 miljoen). Afschrijving heeft plaats in vier jaar. De afschrijvingen over 2018 bedroeg 3,2 miljoen (2017: 2,9 miljoen). De boekwaarde ultimo 2018 bedraagt 4,7 miljoen. Voor het deel van de ontwikkelingskosten ( 12,8 miljoen) is een wettelijke reserve gevormd. Jaarlijks neemt de wettelijke reserve af met de jaarlijkse afschrijvingen op het immaterieel actief. Zie hiervoor ook paragraaf De overige software heeft betrekking op investeringen in het financieel softwarepakket en (interne) websites. De boekwaarde ultimo 2018 bedraagt 0,8 miljoen Materiële vaste activa Het verloop van de materiële vaste activa is als volgt weer te geven: (bedragen in k ) Terreinen Gebouwen Vaartuigen Installaties en apparatuur Stand per 1 januari 2018: Computerapparatuur Kantoormeubelen Transportmiddelen Activa in aanbouw Aanschafprijs Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen Totaal Boekwaarde Mutaties in de boekwaarde: Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Afschrijvingen desinvesteringen Waardeverminderingen Acitva in aanbouw, investeringen Activa in aanbouw, in gebruikname Aanpassing cumulatieve aanschafprijs Aanpassing cumulatieve afschrijvingen Saldo Stand per 31 december 2018: Aanschafprijs Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen Boekwaarde De materiële vaste activa zijn met 3,6 miljoen afgenomen tot een bedrag van 137,9 miljoen. 88 Jaarrekening

90 De aanpassingen voor de cumulatieve aanschafprijs en afschrijvingen hebben vooral betrekking op de waardering van de vaste activa van het NWO-I groepsonderdeel ARCNL. Dit is met ingang van 2018 proportioneel (25%) verwerkt in de jaarrekening. Terreinen De terreinen van het Science Park Amsterdam (Science Park, 1098 XG Amsterdam) hebben een boekwaarde van 0,9 miljoen en zijn in eigendom van NWO. In 2018 heeft NWO-I (NIOZ) het terrein in Yerseke, waarop NIOZ reeds was gevestigd, in eigendom verkregen. Met de aankoop van deze grond ( 1,7 miljoen) heeft het totale terrein in eigendom van NIOZ een boekwaarde van 3,1 miljoen. De huidige marktwaarde is niet lager dan de boekwaarde van het terrein. Delen van het terrein zijn in erfpacht uitgegeven (zie toelichting onder paragraaf 4.5.9). Gebouwen De gebouwen betreffen de huisvesting van de NWO-I (ASTRON, CWI, NIOZ, AMOLF, Nikhef, DIFFER en SRON). In 2018 is 5,0 miljoen geïnvesteerd in nieuwbouw en aanpassingen van gebouwen, waarvan 4,9 miljoen is geactiveerd onder activa in aanbouw. Recente taxaties geven geen aanleiding om bestaande gebouwen af te waarderen, mede vanwege de intentie nog langdurig van deze gebouwen gebruik te maken. Met uitzondering van de gebouwen van SRON. In verband met de verhuizing van SRON naar de campus van de Universiteit Leiden worden de activa die niet mee verhuizen versneld afgeschreven. SRON zal volgens de huidige plannen begin 2021 verhuizen naar een nieuw gebouw op het Leiden Bio Science Park. De versnelde afschrijving is hierop aangepast en bedraagt 64 duizend per jaar t/m De totale afschrijving op de gebouwen inclusief waardevermindering over 2018 bedraagt 4,9 miljoen. Vaartuigen Het NIOZ maakt voor het zeegaand onderzoek gebruik van eigen onderzoeksvaartuigen, elk geschikt voor een specifiek werkgebied. De boekwaarde van de vaartuigen ultimo boekjaar bedraagt 2,2 miljoen. Installaties en apparatuur De installaties en apparatuur bestaat hoofdzakelijk uit activa die gebruikt wordt door de NWO-instituten ten behoeve van de uitvoering van hun taken in het onderzoeksveld. Computerapparatuur Computerapparatuur bestaat voornamelijk uit hardware inclusief software. De (afschrijvingen) desinvesteringen betreffen de desinvestering van de niet meer aan het bedrijfsproces dienstbare materiële vaste activa. Kantoormeubelen De investering in kantoormeubelen hebben grotendeels betrekking op vervangingsinvesteringen. NWO Jaarverslag

91 4.5.3 Financiële vaste activa Het verloop van de financiële vaste activa is als volgt weer te geven: (bedragen in k ) Boekwaarde Afname vordering OCW als gevolg van gewijzigde zienswijze Toename Afname Resultaat deelnemingen Boekwaarde Deelnemingen Vorderingen op OCW Overige vorderingen Totaal financiële vaste activa Deelnemingen De deelnemingen passen in het kader van de uitoefening van de taak van NWO, namelijk het stimuleren en versterken van wetenschappelijk onderzoek. Zie onderstaand overzicht voor een specificatie. Met ingang van 2018 worden enkele deelnemingen van NWO-I niet meer geconsolideerd, omdat de invloed van de deelneming op de solvabilteit en liquiditeit van NWO van te verwaarlozen betekenis is (artikel 407 lid 1 BW). Deze deelnemingen worden nu opgenomen onder de financiële vaste activa. Dit heeft geleid tot een toename van de deelnemingen van 1,1 miljoen. Naam Juridische vorm Statutaire zetel Waardering deelneming Andere deelnemingen Aandeel resultaat 2018 Art BW Ja/ Nee Matrix innovation Center N.V. NV Amsterdam Nee Matrix innovation Center CV CV Amsterdam Nee Lofar CV CV Dwingeloo Nee AstroTec Holding B.V. BV Dwingeloo 759 Nee Dutch Sigma B.V. BV Dwingeloo Nee CWI Incubator B.V. BV Amsterdam 252 Nee DySI Software Innovations B.V. BV Visvliet Nee DySI Analytics B.V. BV Assen Nee ILA Microservers B.V. BV Dwingeloo 1 Nee IBFI Schloss Dagstuhl Dagstuhl 5 Nee MonetDB B.V. BV Almere Nee MonetDB Solution B.V. BV Almere Nee Particle Physics Inside Products B.V. BV Amsterdam Nee Spinque B.V. BV Utrecht Nee Stokhos B.V. Amsterdam BV Amsterdam Nee Seita Energy Flexibility B.V. BV Amsterdam Nee SwAT.Holding B.V. BV Amsterdam Nee NIOZ Haven B.V. BV Den Hoorn Nee NIOZ Holding B.V. BV Den Hoorn Nee Control Union Water B.V. BV Den Hoorn Nee Jaarrekening

92 Vorderingen op OCW De vordering op OCW bedraagt ultimo 2018 nihil en is in onderstaande tabel nader gespecificeerd. In paragraaf 4.3 en paragraaf wordt de afname van de vordering OCW en de impact op de continuïteitsveronderstelling nader toegelicht. Vordering OCW Rijksbijdrage niet-geoormerkt Rijksbijdrage geoormerkt Vastgoed Stand per 1 januari Afname vordering OCW als gevolg van gewijzigde zienswijze Stand per 31 december 2018 Totaal Overige vorderingen In totaal bedragen de overige vorderingen ultimo ,3 miljoen. De overige vorderingen en mutaties daarop zijn als volgt te specificeren: Een renteloze lening ( 1,6 miljoen) aan stichting LOFAR, die vanwege het aanwezige risico dat de lening niet kan worden afgelost afgewaardeerd is naar nihil; Een lening aan Biogeneration Ventures B.V.,Naarden, van 6,0 miljoen (2017: 6,0 miljoen). De organisatie heeft ten doel te investeren in technostarters die voornamelijk actief zijn op het gebied van life-sciences. NWO-D heeft gezorgd voor de initiële financiering in de vorm van een renteloze achtergestelde lening met winstdeling. De vordering is vanwege het aanwezige risico op oninbaarheid afgewaardeerd naar nihil. Indien NWO van Biogeneration Ventures B.V. een winstdeling ontvangt wordt deze ten gunste van het resultaat geboekt. Tot en met 2018 heeft NWO totaal 1 miljoen aan winstdeling ontvangen; STW heeft in 2018 een geldlening van 4,3 miljoen verstrekt aan academische innovatieve starters ten behoeve van de financiering van een vroege fase traject, de zogenoemde Vroegefasefinanciering (VFF). Daarnaast is 0,5 miljoen (2017: 0,3 miljoen) als te vorderen rente opgeboekt. Het saldo van de verstrekte leningen ultimo 2018 door STW komt daarmee op 13,0 miljoen; Het ministerie van Economische Zaken ontwikkelde de VFF in 2015 om bedrijven in de vroege of vernieuwingsfase te helpen. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) en de Stichting voor de Technische Wetenschappen (STW) voeren deze regeling uit. De looptijd van een lening is maximaal 10 jaar. Na ontvangst van een aflossing lening-vff is de aflossing per direct opeisbaar door EZ of OCW; NWO-I verstrekt in het kader van de valorisatie van onderzoeksresultaten geldleningen. In 2018 is een tranche verstrekt ter grootte van 25 duizend en is 50 duizend afgelost op een andere lening. In totaal is voor 0,4 miljoen aan leningen verstrekt. Vanuit voorzichtigheidsprincipe is voor een deel van de verstrekte leningen ( 0,3 miljoen) een voorziening getroffen, vanwege het aanwezige risico op oninbaarheid; Een verstrekte lening, boekwaarde ultimo ,2 miljoen, aan Wetenschappelijk Centrum Watergraafsmeer (WCW). De lening is bestemd voor de financiering van een deel van de kosten voor het aanleggen van het elektriciteitsnetwerk op het WCW terrein in Amsterdam. Zie voor een nadere toelichting op de overige vorderingen die betrekking hebben op NWO-D paragraaf NWO Jaarverslag

93 4.5.4 Voorraden De voorraden ultimo 2017 betroffen hulpmaterialen aanwezig bij NWO-I (NIOZ) 0,2 miljoen. Vanwege de aard van de voorraad wordt deze met ingang van 2018 gewaardeerd onder de onderhanden projecten Vorderingen (bedragen in k ) Stand Stand Vordering derden en overige overheden inzake bijdragen en subsidies Onderhanden projecten (debet stand) Overlopende activa en vorderingen Totaal In totaal zijn de vorderingen met 2,0 miljoen afgenomen tot 235,7 miljoen. Vordering derden en overige overheden inzake bijdragen en subsidies De vorderingen hebben vooral betrekking op vorderingen op (overige) overheden, vorderingen uit hoofde van projecten, universiteiten en andere onderzoeksinstanties. De vorderingen zijn opgenomen voor programma s waar de aangegane subsidieverplichting de hiermee samenhangende ontvangen gelden overstijgt. De totale vordering ultimo 2018 bedraagt 220,0 miljoen. Onderhanden projecten (debet stand) (bedragen in k ) Stand Stand Baten ter dekking van gerealiseerde projectkosten Af: Te verwachten verliezen -74 Af: Gedeclareerde termijnen Totaal De onderhanden projecten in uitvoering bedragen ultimo 2018 totaal 12,8 miljoen (2017: 9,1 miljoen). Een nadere uitsplitsing van de onderhanden projecten naar gerealiseerde projectkosten en gedeclareerde termijnen heeft geleid tot de toename van deze posten ten opzichte van Onderhanden projecten met creditsaldo: bedragen in k Stand Stand Baten ter dekking van gerealiseerde projectkosten Af: Te verwachten verliezen Af: Gedeclareerde termijnen Totaal De onderhanden projecten in uitvoering bij groepsonderdelen waarbij de gedeclareerde termijnen hoger zijn dan de baten ter dekking van de gerealiseerde projectkosten zijn als vooruit ontvangen bedragen opgenomen onder kortlopende schulden (zie paragraaf ). Het saldo van de projecten met creditsaldo ultimo 2018 bedraagt 30,5 miljoen (2017: 30,9 miljoen). Een nadere uitsplitsing van de onderhanden projecten naar gerealiseerde projectkosten en gedeclareerde termijnen heeft geleid tot de toename van deze posten ten opzichte van Jaarrekening

94 Overige activa en vorderingen De overlopende activa en overige vorderingen bestaan vooral uit vooruitbetaalde bedragen en nog te vorderen bijdragen derden. Ultimo 2018 bedragen de overlopende activa en vorderingen 2,9 miljoen (2017: 31,2 miljoen). De afname van 28,4 miljoen wordt veroorzaakt door de verschuiving van te vorderen cofinanciering van STW naar vorderingen derden inzake bijdragen en subsidies Liquide middelen (bedragen in k ) Rekening-courant Ministerie van Financiën (NWO Den Haag) Tegoeden op bankrekeningen (groepsonderdelen) Vening Meinesz Fonds (VMF) Kassen Deposito s Totaal De liquide middelen zijn in 2018 met 245,1 toegenomen tot 922,0 miljoen. De toename van de liquide middelen blijkt uit het Kasstroomoverzicht (zie tabel in hoofdstuk 3). De belangrijkste oorzaak is de ontvangst van (geoormerkte) rijksbijdragen, zoals de bijdrage voor de Nationale wetenschapsagenda en sectorplannen, die over de jaargrens worden verplicht en betaald. De bij het ministerie van Financiën aangehouden middelen worden, afhankelijk van de rentetarieven, in het rekening-courant danwel in deposito gehouden. De tegoeden op bankrekeningen (groepsonderdelen) bestaan zowel uit rekening-couranten bij het ministerie van Financiën als uit rekening-couranten bij andere banken. Door de afgifte van een bankgarantie (trekkingsrecht) ad. 0,9 miljoen ter garantstelling van de nakoming van de verplichtingen inzake de huur van de kantoorruimte NWO met parkeergelegenheid aan de Laan van Nieuw Oost Indië te Den Haag is een deposito afgesloten. De huurovereenkomst is met ingang van 2017 verlengd met 10 jaar tot De bankgarantie loopt in 2031 af. Daarnaast is een bankgarantie afgegeven ad 19 duizend inzake een huurovereenkomst van stichting NLeSC. STW en NWO-I hebben via het Ministerie van Financiën een borgstelling van 81 duizend respectievelijk 83 duizend afgegeven voor de huur van kantoorruimte. De rekening-courant Vening Meinesz Fonds (VMF) komt voort uit een legaat waaruit periodiek een VMFprijs wordt toegekend. De rente op de rekening courant van het ministerie van Financiën is gebaseerd op de dagrente EONIA fixing, gemiddeld was de rente over % (2017: 0%). De rente bedroeg ultimo % (2017: 0%) Geconsolideerd eigen vermogen NWO en instituten/stw De aansluiting tussen het enkelvoudig eigen vermogen van NWO-D en het geconsolideerd eigen vermogen en het resultaat blijkt uit de volgende tabel: (bedragen in k ) Resultaat 2018 Resultaat 2017 NWO-D NWO-I Stichting STW Totaal NWO Jaarverslag

95 De toelichting op het eigen vermogen NWO-D is opgenomen in paragraaf Het saldo van het geconsolideerde groepsvermogen bedraagt ultimo ,9 miljoen negatief en is daarmee met 119,2 miljoen (resultaat 2018) verslechterd ten opzichte van 2017 ( 129,8 miljoen negatief). Het geconsolideerd groepsvermogen van NWO omvat het eigen vermogen van NWO-D en het eigen vermogen van de stichtingen waarin NWO participeert, gewaardeerd tegen de grondslag van NWO-D De belangrijkste aanpassingen hebben betrekking op door NWO-D aan de verbonden stichtingen toegekende subsidies, die door de betreffende stichtingen nog niet extern zijn verplicht en derhalve op geconsolideerd niveau nog onderdeel uitmaken van het eigen vermogen. Het positieve respectievelijk negatieve resultaat van de NWO-I en de stichting Technische Wetenschappen (STW) leidt vooral tot toevoegingen respectievelijk onttrekkingen aan bestemd eigen vermogen. Dit wordt veroorzaakt doordat de ontvangst van de rijksbijdrage (baten) en de subsidietoekenning (lasten) niet in het zelfde jaar vallen Voorzieningen De voorzieningen zijn in 2018 met 0,8 miljoen toegenomen tot totaal 16,8 miljoen ultimo Het verloop van de voorzieningen over 2018 is als volgt: (bedragen in k ) Wacht- en uitkeringsgelden Stand per 1 januari 2018 Toevoegingen ten laste van het resultaat Onttrekkingen Vrijval ten gunste van het resutaat Stand per 31 december 2018 Kortlopend deel < 1 jaar Langlopend deel > 1 jaar Reorganisatie Jubileumuitkeringen Seniorenverlofregeling Overige personele voorzieningen Sanering radioactiviteit Verwachte btw op projectkosten Overige voorzieningen Totaal Voorziening wachtgeld en uitkeringsgelden Het saldo van dotatie en vrijval van de voorziening wachtgeld- en uitkeringsgelden leidt tot een toename van 3,1 miljoen. Daarnaast is 1,8 miljoen onttrokken aan de voorziening. De voorziening geeft de verplichtingen van NWO weer voor lopende afspraken en wachtgeldregelingen, conform CAO, getroffen met voormalig personeel en verwachte vergoedingen voor (bovenwettelijke) WW-uitkeringen, en bedraagt ultimo 2018 totaal 4,5 miljoen. Reorganisatie De reorganisatie voorziening is gevormd om toekomstige salarislasten van boventallige medewerkers van NIOZ te dekken. In 2018 is 0,8 miljoen onttrokken aan de voorziening. Daarnaast is 1,1 miljoen vrijgevallen als gevolg van herberekening van de voorziening op basis van de huidige situatie. De reorganisatievoorziening heeft betrekking op een in 2016 ingezette reorganisatie binnen NIOZ. 94 Jaarrekening

96 Voorziening jubileumuitkeringen Deze voorziening is gevormd voor verplichtingen uit hoofde van toekomstige uitkeringen bij ambtsjubilea van personeel in dienst van NWO en groepsonderdelen. Voorziening seniorenverlof Deze voorziening is getroffen voor het doorbetaalde deel van de werktijdvermindering bij werknemers van NWO die deelnemer zijn aan de zogenaamde Seniorenregeling (SOP). Overige personele voorzieningen De post overige personele voorzieningen van 3,9 miljoen bestaat grotendeels uit de voorziening voor de transitievergoeding ( 2,7 miljoen). Werknemers van NWO hebben na een dienstverband van twee jaar of langer recht op een transitievergoeding bij een niet vrijwillig vertrek. Dit is conform de Wet werk en zekerheid. De voorziening is gevormd op basis van de verwachting dat het dienstverband eindigt na afloop van het onderzoek, waarbij transitievergoedingen aan de orde zijn. Daarnaast is 0,7 miljoen voorzien ten behoeve van het generatieplan. Medewerkers van NWO met een dienstverband die vijf jaar of korter is verwijderd van de AOW-leeftijd kunnen deelnemen aan de Regeling Generatieplan. Op grond van deze regeling wordt de werknemer buitengewoon verlof met gedeeltelijk behoud van bezoldiging verleend. De regeling is voor het eerst in werking getreden met de CAO- Onderzoeksinstelling Sanering radioactiviteit De voorziening radioactiviteit ( 3,0 miljoen) is gevormd voor de sanering van radioactiviteit op het perceel van Amsterdam Science Park. De radioactiviteit is ontstaan in de jaren 80 van de vorige eeuw. NWO-I dient in verband met de beëindiging van een bestaande erfpachtverplichting tot 2023 zorg te dragen voor een juiste verwijdering van de radioactiviteit. Verwachte btw op projectkosten De voorziening is gevormd ter egalisatie van de verwachte projectkosten met betrekking tot gehonoreerde projecten door STW na 1 januari 2016, waarop de btw niet meer aftrekbaar is. In 2018 heeft een vrijval plaats van 0,1 miljoen. De dotatie is gebaseerd op ervaringscijfers, rekening houdend met de realisatie over In 2018 is 0,4 miljoen onttrokken aan de voorziening. Ultimo 2018 bedraagt de voorziening 2,4 miljoen Langlopende Schulden Onderstaand overzicht betreffen de schulden met een looptijd van langer dan 1 jaar. (bedragen in k ) Overlopende passiva inzake toegekende, niet uitgekeerde bedragen (subsidies) Egalisatierekening investeringssubsidies Overlopende passiva inzake vooruit ontvangen bedragen Overige langlopende schulden 1 36 Totaal De langlopende schulden van NWO zijn in 2018 met 70,3 miljoen toegenomen tot een bedrag van 815,5 miljoen. De grootste post betreft de overlopende passiva inzake toegekende, niet uitgekeerd bedragen (subsidies), waarvan het verloop als volgt kan worden gespecifieerd. NWO Jaarverslag

97 Overlopende passiva inzake toegekende, niet uitgekeerde bedragen (subsidies) (bedragen in k ) Stand 1 januari Bij: verstrekte subsidies Af: Betalingen Stand 31 december Waarvan korter dan 1 jaar: Waarvan langer dan 1 jaar en korter dan 5 jaar: De toename van de langlopende subsidieverplichtingen wordt vooral veroorzaakt door de subsidieverplichtingen die zijn aangegaan met betrekking tot Nationale Roadmap grootschalige wetenschappelijke infrastructuur. De verplichtingen met een looptijd van korter dan 1 jaar zijn opgenomen onder de kortlopende schulden. Egalisatierekening investeringssubsidies Onderstaand overzicht geeft de egalisatierekening investeringssubsidies weer die is gevormd voor ontvangen investeringssubsidies ten behoeve van investeringen in materiële vaste activa. (bedragen in k ) Stand per 1 januari Boekwaarde Mutaties in de boekwaarde: Toevoeging egalisatierekening investeringssubsidies Vrijval egalisatierekening investeringssubsidies Saldo Stand per 31 december Boekwaarde De egalisatierekening investeringssubsidies heeft grotendeels betrekking op investeringen in gebouwen ( 98,5 miljoen) door de NWO-I. Jaarlijks valt een deel van de egalisatierekening investeringssubsidies vrij ter compensatie van de afschrijvingslasten op het betreffende materieel vast actief. Overlopende passiva inzake vooruit ontvangen bedragen De vooruit ontvangen bedragen betreffen: de afkoop van een erfpachtcanons (t/m 2060) door de UvA ad 1,0 miljoen. Hiervan heeft 0,9 miljoen betrekking op een looptijd langer dan vijf jaar. de afkoop van een erfpachtcanon (t/m 2064) ad. 5,0 miljoen. De oorspronkelijk vooruit ontvangen erfpachtcanon bedroeg 5,8 miljoen, zijnde 70% van de totale afkoopsom van 8,4 miljoen exclusief btw voor een gevestigd Datacenter. Hiervan heeft 6,5 miljoen een looptijd van langer dan vijf jaar. Zie voor een nadere toelichting paragraaf Overige langlopende schulden De overige langlopende schulden hebben een looptijd van langer dan 1 jaar. 96 Jaarrekening

98 Kortlopende Schulden (bedragen in k ) Crediteuren Te betalen belastingen en premies sociale verzekeringen Schulden ter zake van pensioenen Nog te betalen bedragen uit hoofde van vakantieuitkering Nog te betalen bedragen uit hoofde van openstaande verlof en spaarverlofdagen Overlopende passiva inzake vooruit ontvangen bedragen Overlopende passiva inzake toegekende, niet uitgekeerde bedragen (subsidies) Overlopende passiva inzake derden en overige overheden inzake bijdragen en subsidies Onderhanden projecten (creditstand) Overlopende passiva en schulden Totaal De totale kortlopende schulden zijn met 52,6 miljoen toegenomen tot 735,6 miljoen. De schulden hebben voor het overgrote deel betrekking op de voor wetenschappelijk onderzoek door onderzoeksinstellingen opeisbare, maar nog niet uitbetaalde gelden. Overlopende passiva inzake vooruit ontvangen bedragen De vooruit ontvangen bedragen zijn met 1,1 miljoen afgenomen tot ultimo ,0 miljoen en hebben een looptijd van korter dan 1 jaar. Overlopende passiva inzake toegekende, niet uitgekeerde bedragen (subsidies) De toegekende, niet uitgekeerde bedragen (subsidies) zijn in 2018 met 43,3 miljoen toegenomen tot 621,4 miljoen. Zie ook paragraaf voor een nadere toelichting. Het overgrote deel van de toegekende, niet uitgekeerde bedragen (subsidies) hebben betrekking op NWO-D ( 558,2 miljoen) en STW ( 62,5 miljoen). Overlopende passiva inzake derden en overige overheden inzake bijdragen en subsidies Deze schuld betreft programma s waar de reeds ontvangen gelden de aangegane subsidieverplichtingen overstijgen en bedraagt ultimo 2018 totaal 40,5 miljoen. Onderhanden projecten (creditstand) Deze post betreft de onderhanden projecten in uitvoering bij groepsonderdelen waarbij de gedeclareerde termijnen hoger zijn dan de gerealiseerde projectkosten. Zie paragraaf voor een nadere specificatie. Overlopende passiva en schulden Het totaal van de overige schulden en overlopende passiva bedraagt ultimo ,4 miljoen (2017: 14,4 miljoen). Het overgrote deel ultimo boekjaar heeft betrekking op diverse schulden en betalingen onderweg Financiële instrumenten Algemeen NWO (inclusief groepsonderdelen) maakt in de normale bedrijfsuitoefening gebruik van uiteenlopende financiële instrumenten die de organisatie blootstelt aan marktrisico inclusief valutarisico, renterisico, kasstroomrenterisico en prijsrisico, kredietrisico en liquiditeitsrisico. Om deze risico s te beheersen heeft NWO Jaarverslag

99 NWO een beleid inclusief een stelsel van limieten en procedures opgesteld om de risico s van onvoorspelbare ongunstige ontwikkelingen op de financiële markten en daarmee de financiële prestaties van de onderneming te beperken. NWO maakt geen gebruik van afgeleide financiële instrumenten om risico s te beheersen. Kredietrisico NWO (inclusief groepsonderdelen) loopt kredietrisico over verstrekte leningen en vorderingen opgenomen onder financiële vaste activa, handels- en overige vorderingen, liquide middelen. Het maximale kredietrisico bedraagt 1,2 miljard. Het kredietrisico is geconcentreerd bij de Rijksoverheid en gerelateerde partijen. De grootste post betreft de liquide middelen 922,0 miljoen. De gerelateerde partijen zijn gerelateerd aan de Rijksoverheid en met deze partijen bestaat een lange relatie; zij hebben tot op heden altijd aan hun betalingsverplichtingen voldaan. Het kredietrisico is beperkt. Renterisico en valutarisico NWO loopt over haar schulden slechts een beperkt renterisico, aangezien de kasstromen grotendeels onafhankelijk zijn van de marktrente. De liquide middelen worden aangehouden bij de overheid. De vordering van NWO op OCW kent geen rentevergoeding. NWO loopt geen valutarisico, omdat nagenoeg alle transacties in euro s plaatsvinden. Met het bestaande liquiditeitenbeleid van NWO worden kasstroomrisico s zoveel mogelijk beperkt. Liquiditeitsrisico NWO bewaakt de liquiditeitspositie door middel van opvolgende liquiditeitsbegrotingen. Het bestuur ziet erop toe dat voor NWO steeds voldoende liquiditeiten beschikbaar zijn om aan de verplichtingen te kunnen voldoen. Per 31 december 2018 zijn de niet contant gemaakte contractuele betalingsverplichtingen van de grootste posten als volgt: (bedragen in k ) Korter dan 1 jaar 2 t/m 5 jaar Vanaf 5 jaar Vordering derden en overige overheden inzake bijdragen en subsidies Overlopende passiva inzake toegekende, niet uitgekeerde bedragen (subsidies) Totaal De voor de afwikkeling van deze betalingsverplichting benodigde middelen komen uit de liquide middelen van NWO en de groepsonderdelen en de verwachte rijksbijdragen voor de komende jaren. De stand van de liquide middelen bedraagt ultimo 2018 totaal 922,0 miljoen. Van de liquide middelen staat 1,4 miljoen niet ter vrije beschikking uit hoofde van verstrekte bankgaranties en borgstellingen. Zie paragraaf Niet in balans opgenomen activa en verplichtingen voor een nadere specificatie. Reële waarde De reële waarde van in de balans opgenomen financiële instrumenten wijkt niet in belangrijke mate af van de boekwaarde daarvan. Dit hangt samen met de overwegend korte looptijden en de lage marktrente. 98 Jaarrekening

100 De reële waarde is hierbij de contante waarde per balansdatum van toekomstige kasstromen gebaseerd op een rente die per balansdatum zou gelden voor gelijksoortige leningen vermeerderd met een risicopremie voor iedere individuele lening Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen Garanties en borgstellingen NWO heeft voor een bedrag voor een bedrag van 1,4 miljoen aan garanties en borgstellingen afgegeven voor: Bankgarantie huur kantoorgebouwen Den Haag en Utrecht ( 1,4 miljoen). Garantie inzake een huurovereenkomst van stichting NLeSC van 19 duizend. EDCTP NWO is een van de deelnemende organisaties (namens de Nederlandse overheid) in EDCTP, een naar Europees recht in 2003 opgerichte rechtspersoon (European Economic Interest Grouping, EEIG). Bij deze rechtsvorm kunnen alle deelnemende rechtspersonen aangesproken worden op de eventuele tekorten die ontstaan bij EDCTP. Overige (bedragen in K ) Korter dan 1 jaar 2 t/m 5 jaar Vanaf 5 jaar Huur, pacht en lease verplichtingen Facilitaire zaken en vaste activa in bestelling ICT en automatisering Overige verplichtingen Huur, pacht en lease verplichtingen NWO heeft een huurcontract voor een kantoorgebouw in Den Haag. Dit contract loopt tot Daarnaast heeft NWO, als gevolg van de transitie NWO, het huurcontract overgenomen inzake het kantoorgebouw in Utrecht, waar NWO-I is gehuisvest. Dit contract loopt tot De jaarlijkse huurlast bedraagt totaal circa 3,3 miljoen (inclusief servicekosten) en wordt jaarlijks geïndexeerd. Een gedeelte van de huur wordt in rekening gebracht bij ZonMw. Voor een drietal erfpachtcanons met Staatsbosbeheer én lease verplichtingen zijn door NWO-I (ASTRON) meerjarige overeenkomsten afgesloten met een totale waarde van 0,3 per miljoen jaar. NWO-I (NIOZ) heeft enkele gebruikersrechten, waar onder energiegebruik, met een verplichting van totaal 0,2 miljoen. NWO-I (SRON) heeft inzake lease, huurcontracten en andere overeenkomsten een jaarlijkse verplichting van 0,2 miljoen. De verplichting uit meerjarige leasecontracten en overige investerings- en inkoopverplichtingen aangegaan door NIOZ bedraagt 0,3 miljoen. NWO-I (NSCR) heeft in 2016 een huurovereenkomst afgesloten met de VU. Het contract loopt tot 2026 en de jaarlijkse verplichting bedraagt 0,1 miljoen. In 2016 is NWO-I een huurovereenkomst aangegaan voor een nog te bouwen bedrijfsverzamelgebouw op het Amsterdam Science Park. De jaarlast bedraagt 1,1 miljoen per jaar en loopt tot De gebouwen zijn eind 2018 in gebruik genomen. In 2015 is de nieuwbouw NWO-I (DIFFER Eindhoven) in gebruik genomen. Van de totale aanneemsom ( 26,8 miljoen) resteert ultimo 2018 nog 0,2 miljoen. NWO Jaarverslag

101 NWO-I heeft de plicht tot het uitvoeren van een eindsituatie bodemonderzoek vanwege de ontmanteling van het pand Rijnhuizen. Facilitaire zaken en vaste activa in bestelling NWO-I (ASTRON) heeft ultimo ,1 miljoen vaste activa in bestelling. Op basis van diverse onderhoudscontracten en andere overeenkomsten met betrekking tot facilitaire ondersteuning zijn NWO-D en NWO-I (NIOZ en CWI) verplichtingen aangegaan voor 1,7 miljoen, 0,3 miljoen respectievelijk 0,4 miljoen. ICT en automatisering De ICT en automatisering gerelateerde zaken betreffen hoofdzakelijk de beheer- en onderhoudskosten, licentiekosten en softwaresupport van informatiesystemen. De hiervoor aangegane verplichtingen bedragen voor NWO-D 1,6 miljoen. NWO-I bureau heeft een overeenkomst, eindigend in 2021, met een optie tot verlenging van twee maal drie jaar voor het financieel software pakket. NWO draagt via een contributie bij aan de Europese faciliteit ESRF, te gebruiken door Nederlandse onderzoekers. De contributie voor 2018 bedraagt 2,7 miljoen. 4.6 Toelichting op de geconsolideerde Staat van Baten en Lasten Begroting 2018 NWO heeft geen geconsolideerde begroting, alleen een begroting op enkelvoudig niveau. De begroting 2018 en de toelichting daarop is derhalve in de enkelvoudige jaarrekening opgenomen Baten De baten kunnen als volgt worden gespecificeerd: (bedragen in k ) Rijksbijdrage OCW Specifieke subsidies OCW Overige overheidsbijdragen en -subsidies Subsidies en bijdragen van derden Overige baten Totaal De totale baten van NWO zijn in 2018 ten opzichte van 2017 met 317,0 miljoen toegenomen tot 1.220,3 miljoen. Een nadere specificatie van de baten volgt hieronder. 100 Jaarrekening

102 Rijksbijdrage OCW (bedragen in k ) Rijksbijdrage OCW Brief d.d. 24 oktober 2017 met kenmerk Brief d.d. 8 augustus 2018 met kenmerk Brief d.d. 27 november 2018 met kenmerk Brief d.d. 3 november 2016 met kenmerk Brief d.d. 30 november 2017 met kenmerk Opboeking vordering OCW Inlossing vordering OCW Totaal mutatie vordering OCW Ontvangen rijksbijdrage 2017 en ouder, nog niet verplicht (niet geoormerkt) Nog te ontvangen rijksbijdrage 2017 (geoormerkt) Totaal mutatie vordering OCW als gevolg van gewijzigde zienswijze Totaal De baten van NWO bestaan vooral uit de rijksbijdrage van OCW. Deze rijksbijdrage heeft een structureel karakter. De rijksbijdrage is in vergelijking met 2017 met 339,3 miljoen toegenomen tot 1.080,2 miljoen. De mutatie van de vordering OCW ad 103,5 miljoen is toegelicht in paragraaf NWO heeft aan beschikkingen ten opzichte van vorig jaar in totaal 207,4 miljoen meer aan rijksbijdrage ontvangen van het ministerie van OCW. De belangrijkste redenen voor deze stijging is de ontvangst van aanvullende beschikkingen van geoormerkte middelen, totaal 186,0 miljoen. De beschikkingen zijn bestemd voor onder andere de sectorplannen, digitale en grootschalige infrastructuur, Nationale Wetenschapsagenda en voor de regieorganen NRO en NRPO-SIA. Naast het ministerie van OCW stellen ook andere departementen, alsmede andere financiers, aan NWO middelen beschikbaar voor specifieke bestedingsdoelen. In de onderstaande tabellen worden de door verschillende financiers toegekende middelen gespecificeerd. Overige overheidsbijdragen en subsidies (bedragen in k ) Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Ministerie van Buitenlandse Zaken Ministerie van Economische Zaken Ministerie van Infrastructuur en Milieu Ministerie van Veiligheid en Justitie Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Overige ministeries EU subsidies Subsidies van overige overheden Totaal NWO Jaarverslag

103 De Overige overheidsbijdragen en subsidies voor specifieke bestedingsdoelen worden op basis van toerekening gerealiseerd in het jaar waarin de (meerjarige) toekenning is gedaan, danwel op basis van de voortgang van de onderzoekwerkzaamheden bij het betreffende groepsonderdeel. Dit kan leiden tot jaarlijkse fluctuaties in de gerealiseerde baten. Subsidies en bijdragen van derden (bedragen in k ) Bijdragen van bedrijfsleven Overige subsidies Totaal De Subsidies en bijdragen van derden voor specifieke bestedingsdoelen worden op basis van matching gerealiseerd in het jaar waarin de (meerjarige) toekenning is gedaan, danwel op basis van de voortgang van de onderzoekwerkzaamheden bij het betreffende groepsonderdeel. Dit kan leiden tot jaarlijkse fluctuaties in de gerealiseerde baten. Overige baten (bedragen in k ) Opbrengst uit royalties, octrooien, licenties Overige baten Totaal In 2018 bedraagt de opbrengst uit royalty s, octrooien en licenties 0,4 miljoen ( 0,5 miljoen in 2017). De baten zijn grotendeels gerealiseerd door STW in het kader van het beleid rond kennishandel. De overige baten van 6,3 miljoen in 2018 bestaan vooral uit inkomsten met betrekking tot onderverhuur onroerende zaken en internet exchange housing (AMS-IX). De daling ten opzichte van vorig jaar bedraagt 0,3 miljoen Lasten De lasten van NWO en haar groepsmaatschappijen hebben betrekking op verstrekte subsidies voor onderzoeksprogramma s, personeelskosten, afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa, huisvestingslasten en overige lasten zoals dotaties aan voorzieningen Verstrekte subsidies bedragen in k Subsidies aan derden Af: Afwikkelingen op projectsubsidies Totaal De subsidies aan derden zijn per saldo met 103,0 miljoen toegenomen. De stijging van de verstrekte subsidies aan derden wordt vooral veroorzaakt door de tweejaarlijkse toekenning inzake de Nationale Roadmap grootschalige wetenschappelijke infrastructuur, die in 2018 is verplicht ( 143,1 miljoen). 102 Jaarrekening

104 Personeelskosten (bedragen in k ) Totaal lonen en salarissen Af: aandeel derden Lonen en salarissen Totaal pensioenlasten Af: aandeel derden -152 Pensioenlasten Totaal sociale lasten Af: aandeel derden -148 Sociale lasten Mutatie personele voorzieningen Overige personele lasten Totaal De totale personeelskosten zijn op totaalniveau met 6,5 miljoen gestegen ten opzichte van vorig jaar. De stijging van de totale personeelskosten wordt deels veroorzaakt door de hogere lonen en salarissen en daarbij horende pensioen en sociale lasten (totaal 2,9 miljoen). Daartegenover zijn de personeelskosten lager als gevolg van een aanpassing voor het NWO-I groepsonderdeel ARCNL, wat met ingang van 2018 proportioneel (25%) verwerkt is in de jaarrekening. De medewerkers van ARCNL zijn in dienst van NWO-I. Met ingang van 2018 wordt het deel van de personeelskosten welke betrekking heeft op derden in mindering gebracht op de totale personeelskosten. Verder is aan de personele voorzieningen 4,1 miljoen gedoteerd, waar in 2017 nog sprake was van een vrijval van 1,7 miljoen. De mutaties personele voorzieningen hebben betrekking op de wachtgelden, jubileumuitkeringen en seniorenverlofvoorzieningen. Zie voor een nadere specificatie van de mutatie personele voorzieningen de paragraaf Voorzieningen. De overige personele lasten bestaan voor 7,6 miljoen uit inhuur van externen en uitzendkrachten (2017 7,3 miljoen). Naast de kosten voor externen en uitzendkrachten bestaan de overige personele lasten onder meer uit opleidingskosten, reis- en verblijfskosten. Personeelsbestand Ultimo boekjaar 2018 bedroeg het aantal werknemers bij de groep, omgerekend naar volledige mensjaren (2017: 2.342). Deze personeelsomvang is als volgt onder te verdelen naar verschillende personeelscategorieën, gemiddeld zijn in totaal 30 werknemers werkzaam buiten Nederland: NWO totaal (fte) NWO totaal (aantallen) Waarvan in percentage van fte: Wetenschappers 48% 53% Vrouw 36% 34% Waarvan in percentage van aantallen: Buitenlandse medewerkers 30% 30% NWO Jaarverslag

105 Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa De afschrijvingen op de (im)materiële vaste activa zijn in 2018 met totaal 1,4 miljoen afgenomen tot totaal 11,1 miljoen (2017: totaal 12,5 miljoen). De afname wordt vooral veroorzaakt door lagere afschrijvingen op gebouwen. (bedragen in k ) Immateriële vaste activa Gebouwen Vaartuigen Installaties & apparatuur Computerapparatuur Kantoormeubilair Transportmiddelen Vrijval egalisatierekening investeringssubsdies Totaal De jaarlijkse vrijval van een deel van de egalisatierekening investeringssubsidies ter compensatie van de afschrijvingslasten bedraagt in 2018 totaal 5,3 miljoen (2017: 5,7 miljoen). Voor een nadere specificatie van de vrijval egalisatierekening investeringssubsidies wordt verwezen naar paragraaf Huisvestingslasten (bedragen in k ) Huur Verzekeringen Onderhoud Energie Schoonmaakkosten Overige huisvestingskosten Totaal De huisvestingslasten zijn in 2018 met 0,6 miljoen iets toegenomen tot 11,4 miljoen (2017: 10,8 miljoen). Deze stijging ten opzichte van 2017 is gelijkmatig verdeeld over alle huisvestinglasten Overige lasten (regulier) (bedragen in k ) Projectgebonden kosten Vrijval/dotatie voorziening Automatisering Advies en consultancy kosten Exploitatiekosten Administratie en beheerskosten Overige kosten Totaal De overige lasten zijn met 15,4 miljoen toegenomen tot 80,4 miljoen. 104 Jaarrekening

106 De toename wordt vooral veroorzaakt door de stijging van de projectgebonden kosten. Deze kosten zijn afhankelijk van de soort onderzoeksactiviteiten en projecten die in het jaar plaatshebben en kunnen jaarlijks fluctueren. Vanwege de aard van de kosten heeft een verschuiving plaats van administratie en beheerskosten naar de projectgebonden kosten. In 2018 zijn de projectgebonden kosten in totaal met 21,7 miljoen toegenomen. De dotatie van de voorziening in 2018 van 0,2 miljoen heeft betrekking op de in 2016 gevormde voorziening ter egalisatie van de verwachte btw op projectkosten inzake gehonoreerde projecten door STW na 1 januari De overige kosten bestaan voor 5,6 miljoen uit een aanpassing van het vermogen van het NWO-I groepsonderdeel ARCNL, welke met ingang van 2018 proportioneel (25%) verwerkt is in de jaarrekening Overige lasten (eenmalig) Door de gewijzigde zienswijze van OCW kan de vordering OCW niet meer worden gewaardeerd. Dit heeft een mutatie van totaal 342,0 miljoen tot gevolg, welke als eenmalige overige last in de winst -en verliesrekening is verwerkt. Voor een verdere toelichting zie paragraaf Financiële baten en lasten (bedragen in k ) Rente baten Effect reële waardebepaling verstrekte lening 7 7 Bankkosten en koersresultaten Totaal De financiële baten zijn ten opzichte van vorig jaar gelijk gebleven. Vanwege de lage rentestanden is nauwelijks sprake van rentebaten. De rente op de rekening courant van het ministerie van Financiën is gebaseerd op de dagrente EONIA fixing, gemiddeld was de rente over % (2017: 0%). Het effect reële waarde bepaling heeft betrekking op de verstrekte lening aan Wetenschappelijk Centrum Watergraafsmeer (WCW). Zie ook paragraaf Financiële vaste activa. NWO Jaarverslag

107 5 Enkelvoudige Balans per 31 december 2018 (na resultaatbestemming) (bedragen in k ) Activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Vaste activa Vorderingen Liquide middelen Vlottende activa Totaal Passiva Algemene reserve Wettelijke reserve Bestemde reserve Overige reserve Bestemde fondsen Eigen vermogen Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden Vreemd vermogen Totaal Jaarrekening

108 6 Enkelvoudige Staat van Baten en Lasten over 2018 (bedragen in k ) Realisatie 2018 Begroting 2018 Realisatie 2017 Baten Rijksbijdragen OCW Specifieke bijdragen OCW Overige overheidsbijdragen en -subsidies Subsidies & bijdragen van derden Overige baten Totaal baten Lasten Verstrekte subsidies Personeelslasten Afschrijvingen Huisvestingslasten Overige lasten (regulier) Overige lasten (eenmalig)* Totaal lasten Saldo baten en lasten Financiële baten en lasten Resultaat Deelnemingen Netto resultaat Resultaatbestemming Dotatie algemene reserve Dotatie bestemde reserve Dotatie bestemde fondsen Onttrekking bestemde fondsen Dotatie overige reserve Onttrekking overige reserve Netto resultaat * 1 Als gevolg van de gewijzigde zienswijze van OCW is waardering van de vordring OCW niet meer mogelijk NWO Jaarverslag

109 7 Enkelvoudig kasstroomoverzicht over 2018 (bedragen in k ) Kasstroom uit operationele activiteiten Saldo baten en lasten Aanpassingen voor: Afschrijvingen Mutaties voorzieningen Vooruitontvangen erfpacht Afname vordering OCW als gevolg van gewijzigde zienswijze Activiteiten subsidieproces Opboeking vordering OCW Inlossing vordering OCW Verstrekte subsidies Betaalde subsidies Veranderingen in vlottende middelen: Vorderingen Kortlopende schulden Kasstroom uit bedrijfsoperaties Financiele baten en lasten Ontvangen rente Bankkosten Totaal kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen immateriële vaste activa Investeringen materiële vaste activa Aflossing op leningen groepsmaatschappijen en gelieerde partijen Aflossing verstrekte overige leningen Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten Totaal uit kasstromen Mutatie liquide middelen Beginstand liquide middelen Eindstand liquide middelen Mutatie liquide middelen Jaarrekening

110 8 Toelichting behorende tot de enkelvoudige jaarrekening Algemeen De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) is met een budget van ruim 1 miljard over 2018 één van de grootste wetenschapsfinanciers in Nederland. NWO stimuleert kwaliteit en vernieuwing in de wetenschap door het beste onderzoek te selecteren en te financieren. NWO beheert onderzoeksinstituten van (inter)nationaal belang, geeft mede richting aan het wetenschappelijk onderzoek in Nederland en brengt wetenschap en maatschappij dichter bij elkaar. Onderzoeksvoorstellen worden beoordeeld en geselecteerd door vooraanstaande wetenschappers uit binnen- en buitenland. Dankzij financiering van NWO kunnen meer dan vijfduizend wetenschappers onderzoek doen. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) is statutair gevestigd te Den Haag. 8.2 Toegepaste standaarden NWO stelt haar jaarrekening op in overeenstemming met de Regeling jaarverslaggeving onderwijs. In deze regeling is bepaald dat de bepalingen van Titel 9 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek en de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving (in het bijzonder RJ 660 Onderwijsinstellingen) van toepassing zijn, met inachtneming van de daarin aangeduide uitzonderingen Financiële instrumenten In de enkelvoudige jaarrekening worden financiële instrumenten gepresenteerd op basis van de juridische vorm. Onderzoeksorganisaties, stichtingen waarmee NWO duurzaam mee is verbonden overeenkomstig de Wet NWO, voldoen niet aan criteria voor opname als een deelneming in de enkelvoudige balans en zijn derhalve niet als financieel vast actief in deze jaarrekening opgenomen. NWO heeft op basis van consolidatiecriteria overheersende zeggenschap op de in de NWO-Wet genoemde onderzoeksorganisaties. In de geconsolideerde jaarrekening van NWO worden deze groepsmaatschappijen wel opgenomen. Hierdoor wijkt het geconsolideerd groepsvermogen af van het enkelvoudige eigen vermogen van NWO. Het eigen vermogen van de geconsolideerde onderzoeksorganisaties (stichtingen) is gepresenteerd als onderdeel van het groepsvermogen Wet normering bezoldiging topfunctionarissen in de (semi)publieke sector (WNT) Voor de uitvoering van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen in de (semi)publieke sector (WNT) heeft NWO-D zich gehouden aan de Beleidsregel toepassing WNT en deze als normenkader bij het opmaken van deze jaarrekening gehanteerd. NWO Jaarverslag

111 8.2.3 Immateriële vaste activa Onder de immateriële vaste activa zijn opgenomen de geactiveerde kosten voor ontwikkelde software en aangeschafte standaard software. Het verloop over 2018 is als volgt: (bedragen in k ) Stand per 1 januari 2018: Aangeschafte software Ontwikkelde software ISAAC Software in onwikkeling Aanschafprijs Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen Boekwaarde : Mutaties in de boekwaarde: Investeringen Software in ontwikkeling, in gebruikname Afschrijvingen Saldo Stand per 31 december 2018: Aanschafprijs Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen Boekwaarde Totaal De investeringen in 2018 (totaal 1,7 miljoen) in de immateriële vaste activa betreffen vooral verbeteringen en aanpassingen van het Informatie Systeem voor Aanvragen, Archivering en Communicatie (ISAAC). Het systeem ISAAC is ondersteunend aan het primair proces bij NWO. De geactiveerde kosten voor ISAAC (totaal 13,6 miljoen) bestaan uit licentiekosten ( 0,8 miljoen) en uit ontwikkelingskosten ( 12,8 miljoen). Afschrijving heeft plaats in vier jaar. De afschrijvingen over 2018 bedroeg 3,2 miljoen (2017: 2,9 miljoen). De boekwaarde ultimo 2018 bedraagt 4,7 miljoen. Voor het deel van de ontwikkelingskosten ( 12,8 miljoen) is een wettelijke reserve gevormd. Jaarlijks neemt de wettelijke reserve af met de jaarlijkse afschrijvingen op het immaterieel actief. De wettelijke reserve bedraagt 4,6 miljoen ultimo 2018 en is gelijk aan de boekwaarde van de ontwikkelde immateriële vaste activa 4,7 miljoen verminderd met de boekwaarde van de licentiekosten van 0,1 miljoen, waarvoor geen wettelijke reserve is gevormd. Zie voor de wettelijke reserve paragraaf De aangeschafte en ontwikkelde software bestaan uit het financieel administratiepakket en ontwikkelkosten van het Intranet. 110 Jaarrekening

112 8.2.4 Materiële vaste activa Het verloop van de materiële vaste activa is als volgt: (bedragen in k ) Terreinen Installaties en apparatuur Stand per 1 januari 2018: Computerapparatuur Kantoormeubelen Activa in aanbouw Aanschafprijs Afschrijvingen en waardeverminderingen Boekwaarde Mutaties in de boekwaarde: Investeringen Afschrijvingen Saldo Stand per 31 december 2018: Aanschafprijs Afschrijvingen en waardeverminderingen Boekwaarde Totaal In 2018 is voor totaal 0,9 miljoen geïnvesteerd in materiële vaste activa. De afschrijving over 2018 bedroegen 1,0 miljoen. Een nadere toelichting van de afzonderlijke posten binnen de materiële vaste activa is als volgt. Terreinen Dit betreft het terrein van NWO in het Amsterdam Science Park (Science Park, 1098 XG Amsterdam) met een boekwaarde van 0,9 miljoen en wordt aangehouden in het kader van de primaire doelstelling van NWO. In november 2018 heeft taxatie van het terrein plaatsgevonden. De waarde van het terrein is getaxeerd op 7,96 miljoen, waarbij rekening is gehouden dat delen van het terrein in erfpacht zijn uitgegeven. Installaties en apparatuur De categorie installaties en apparatuur bestaat hoofdzakelijk uit activa die gebruikt wordt ten behoeve van de uitvoering van de taken van NWO. De investeringen in 2018 hebben betrekking op enkele aanpassingen van elektrische installaties en apparatuur. Computerapparatuur Onder computerapparatuur is de boekwaarde verantwoord van de door NWO aangeschafte software en hardware. De investering in 2018 bedraagt totaal 0,6 miljoen. Dit heeft vooral betrekking op aanpassing, uitbreiding en vervanging van bestaande hardware en software. Kantoormeubelen De kantoormeubelen hebben betrekking op vervangingsinvesteringen. En op aanpassingen in het kader van het nieuwe werken. Vorig jaar zijn de verbouwingswerkzaamheden in het kader van het nieuwe werken afgerond. NWO Jaarverslag

113 8.2.5 Financiële vaste activa Het verloop van de financiële vaste activa is als volgt: (bedragen in K ) Boekwaarde Afname als gevolg van gewijzigde zienswijze Aflossing financiële vaste activa Oprenting Resultaat deelnemingen en effecten Boekwaarde Deelnemingen Vorderingen op groepsmaatschappijen Overige vorderingen Vorderingen op OCW Financiële vaste activa Deelnemingen De deelnemingen passen in het kader van de uitoefening van de taak van NWO, namelijk het stimuleren en versterken van wetenschappelijk onderzoek. De initiële kapitaalinbreng in de deelneming Matrix Innovation Center, voorheen Amsterdam Science Park (ASP) bedraagt 2,7 miljoen en heeft als doel te participeren in initiatieven om wetenschappelijk onderzoek te bevorderen en te versterken. In 2007 is de lening ad 2,3 miljoen aan het toenmalig Amsterdam Science Park C.V. omgezet in vennootschappelijk kapitaal in verband met de financiële herstructurering van ASP. Het publiek belang van Matrix IC C.V. en Matrix IC N.V. is vooral laagdrempelige huisvesting bieden aan startende (ICT & life-science) ondernemers op het Science Park-terrein en zo als kennisstation te functioneren. Hiertoe zijn zes gebouwen (kantoren en laboratoria) ontwikkeld die door de C.V. worden geëxploiteerd (de zogenaamde Matrix gebouwen). Het zesde gebouw MATRIX VII is eind 2018 opgeleverd. NWO heeft een belang van 25% in Matrix Innovation N.V. Daarnaast heeft NWO een (in)direct belang van totaal 25% in Matrix Innovation C.V. Naam Juridische vorm Statutaire zetel Eigen vermogen Resultaat 2018 Deelname % Consolidatie Matrix Innovation Center N.V. N.V. Amsterdam % 0% Matrix Innovation Center CV CV Amsterdam % 0% Vorderingen op groepsmaatschappijen De vorderingen op groepsmaatschappijen betroffen uitstaande leningen aan groepsonderdelen en waren bestemd voor het realiseren van nieuwbouw en infrastructurele voorzieningen voor onderzoeksactiviteiten van de instituten van NWO. Voor de realisatie van deze investeringen ontvingen de groepsmaatschappijen een investeringssubsidie (zie langlopende schulden 4.5.8) met eenzelfde looptijd. De termijnbetaling van deze investeringssubsidie werd gebruikt om de leningen af te lossen. Met ingang van 1 januari 2018 zijn de groepsmaatschappijen ASTRON, CWI, NIOZ, NSCR en SRON gefuseerd met NWO-I. In 2018 zijn middels een verrekeningsovereenkomst de uitstaande leningen gesaldeerd en verrekend met de daar tegenoverstaande investeringssubsidieverplichtingen. 112 Jaarrekening

114 (bedragen in K ) ASTRON Oorsponkelijke lening Aflossing lening Oprenting Boekwaarde per Nieuwbouw NIOZ Bouwkundige aanpassingen en nieuwbouw Verbouwing Centrum van Estuariene en Mariene Ecologie (CEME) Onderhandse lening NIOZ-NWO (maximaal 10 miljoen) Subtotaal CWI Nieuwbouw NWO-I Nieuwbouw Financiële vaste activa De renteloze leningen waren initieel tegen reële waarde gewaardeerd. De verrekening van de leningen met de investeringssubsidie verplichting heeft plaatsgevonden tegen de nominale waarde. Deze herberekening naar nominale waarde heeft geleid tot een oprenting van 10,3 miljoen. Overige vorderingen De overige vorderingen betreffen leningen aan derden en bestaan uit: Een renteloze lening ( 1,6 miljoen) aan de stichting LOFAR. Tot en met 2007 zijn door NWO Den Haag ten behoeve van het LOFAR-project rentedragende leningen aan ASTRON verstrekt. De vordering van rente die op deze wijze is ontstaan is in 2008 omgezet van een vordering op ASTRON in een renteloze lening aan de stichting LOFAR. De vordering is vanwege het aanwezige risico dat de lening niet kan worden afgelost gewaardeerd op nihil; Vanaf 2007 heeft NWO leningen verstrekt aan Biogeneration Ventures B.V. te Naarden conform de aangegane leningsovereenkomst. De organisatie heeft ten doel te investeren in technostarters die voornamelijk actief zijn op het gebied van life-sciences. NWO-D heeft gezorgd voor de initiële financiering in de vorm van een renteloze achtergestelde lening met winstdeling. In 2015 hebben de verstrekte leningen het gestelde maximum van totaal 6 miljoen bereikt; Aflossing van de lening vindt plaats door toekomstige aan NWO-D toekomende rendementen uit de investeringen die met het geleende geld zijn gedaan door Biogeneration Ventures B.V. De initiële vordering van 6 miljoen is vanwege het aanwezige risico dat de lening niet kan worden afgelost gewaardeerd op nihil. Tot en met 2018 heeft NWO totaal 1 miljoen aan winstuitdeling ontvangen. Mogelijk ontvangt NWO nog circa 0,8 miljoen, maar blijft vanwege voorgenoemd risico voorzien als oninbaar; In 2014 is een renteloze lening verstrekt van 0,54 miljoen aan Wetenschappelijk Centrum Watergraafsmeer (WCW). De lening is bestemd voor de financiering van het aanlegde electriciteitsnetwerk op het WCW terrein in Amsterdam. De lening bedraagt ultimo ,3 miljoen. De lening heeft een looptijd tot Jaarlijks wordt 45 duizend afgelost. NWO Jaarverslag

115 Vordering OCW Ultimo 2018 bedraagt de vordering OCW nihil. Vordering OCW Rijksbijdrage niet-geoormerkt Rijksbijdrage geoormerkt Vastgoed Stand per 1 januari Afname vordering OCW als gevolg van gewijzigde zienswijze Stand per 31 december 2018 Totaal In 2018 en 2019 zijn diverse gesprekken gevoerd tussen NWO en OCW over de jaarverslaggeving van NWO en hebben geleid tot een gewijzigde zienswijze van OCW met betrekking tot de vordering OCW. Deze gewijzigde zienswijze is vastgelegd in de brief van 7 maart 2019, kenmerk Vaktechnische toetsing aan geldende kaders en richtlijnen voor de jaarverslaggeving hebben geleid tot de conclusie dat waardering van de vordering OCW op de balans van NWO niet langer mogelijk is. Zie voor een verdere toelichting paragraaf 4.3 Continuïteit en paragraaf Overige lasten (eenmalig) Vorderingen (bedragen in k ) Debiteuren Vorderingen derden en overige overheden inzake bijdragen en subsidies Vorderingen groepsmaatschappijen Overlopende activa en vorderingen Totaal De vorderingen zijn met 25,6 miljoen toegenomen tot 156,6 miljoen. Debiteuren De vorderingen hebben vooral betrekking op doorbelaste kosten aan overige overheden, instituten, universiteiten en andere onderzoeksinstanties. De vorderingen hebben een looptijd van korter dan 1 jaar. Vordering derden en overige overheden inzake bijdragen en subsidies Deze vordering is opgenomen voor die programma s waar de uit de aangegane subsidieverplichting voortvloeiende lasten de reeds ontvangen gelden overstijgt. Deze vordering is ultimo 2018 met 32,3 miljoen toegenomen tot 154,8 miljoen. De stijging wordt vooral veroorzaakt ( 41,4 miljoen) door de toegenomen vorderingen van TTW op derden en overige overheden. Vordering groepsmaatschappijen De vordering op groepsmaatschappijen bedraagt totaal 0,1 miljoen. De vordering heeft vooral betrekking op voorgeschoten en doorbelaste kosten ten behoeve van onderzoeksprogramma s welke bij NWO-I zijn ondergebracht. Overlopende activa en overige vorderingen De overlopende activa en overige vorderingen bedragen totaal 1,7 miljoen en bestaan grotendeels uit vooruitbetaalde bedragen. Per saldo zijn de overlopende activa en overige vorderingen met 0,9 miljoen afgenomen. 114 Jaarrekening

116 Voor 0,9 miljoen hebben de overlopende activa betrekking op een resterende post vooruitbetaalde btw-schade bedraagt. In het verleden (2010) zijn de kantoorgebouwen in Den Haag door Ageas N.V. verkocht aan WestInvest Gesellschaft für Investment fonds mbh te Düsseldorf, Duitsland, waarbij bestaande afspraken omtrent btw-schade door de nieuwe eigenaar zijn overgenomen. De vooruitbetaalde btw-schade aan verhuurder Ageas N.V. (voorheen Fortis N.V.) betreffende de huur van de kantoorgebouwen in Den Haag heeft een resterende looptijd tot Gedurende de huurperiode wordt de btw-schade toegerekend aan de huurkosten. Hiervan is 0,8 miljoen langlopend. Daarnaast bestaan de overlopende activa en overige vorderingen voor 0,4 miljoen aan vooruitbetaalde huurkosten en voor 0,4 miljoen aan vooruitbetaalde contributies en lidmaatschappen Liquide middelen De liquide middelen zijn met 254,7 miljoen toegenomen tot een bedrag van 713,5 miljoen. (bedragen in k ) Rekening-courant ministerie van Financiën Banktegoeden in rekening courant Deposito Vening Meinesz Fonds (VMF) Totaal De toename van 254,6 miljoen van de liquide middelen blijkt uit het Kasstroomoverzicht (zie hoofdstuk 3). De belangrijkste oorzaak is de ontvangst van (geoormerkte) rijksbijdragen, die over de jaargrens worden verplicht en betaald. De bij het ministerie van Financiën aangehouden middelen worden, afhankelijk van de rentetarieven, in het rekening-courant danwel in deposito gehouden. De tegoeden op bankrekeningen (groepsonderdelen) bestaan zowel uit rekening-couranten bij het ministerie van Financiën als uit rekening-couranten bij andere banken. Door de afgifte van een bankgarantie (trekkingsrecht) ad. 0,9 miljoen ter garantstelling van de nakoming van de verplichtingen inzake de huur van de kantoorruimte NWO met parkeergelegenheid aan de laan van Nieuw Oost Indië te Den Haag is een deposito afgesloten. De huurovereenkomst is met ingang van 2017 verlengd met 10 jaar tot De bankgarantie loopt in 2031 af. Daarnaast is een bankgarantie afgegeven ad 19 duizend inzake een huurovereenkomst van stichting NLeSC. De rekening-courant Vening Meinesz Fonds (VMF) komt voort uit een legaat waaruit periodiek een VMFprijs wordt toegekend. De rente op de rekening courant van het ministerie van Financiën is gebaseerd op de dagrente EONIA fixing, gemiddeld was de rente over % (2017: 0%). De rente bedroeg ultimo % (2017: 0%) Eigen vermogen Het totale eigen vermogen bedraagt ultimo ,4 miljoen negatief. Zie voor een analyse over de continuïteitsveronderstelling paragraaf 4.3. Continuïteit. NWO Jaarverslag

117 (bedragen in k ) Algemene Reserve Wettelijke reserve Bestemde reserve Bestemd fonds Overige Reserve Boekwaarde Resultaatsbestemming Mutatie wettelijke reserve Boekwaarde Totaal Algemene reserve De algemene reserve bedraagt ultimo boekjaar 0,6 miljoen positief (2016: 12,6 miljoen negatief). De opbouw van de negatieve algemene reserve is als volgt: 1. Het cumulatieve resultaat op de beheerslasten bedraagt ultimo ,2 miljoen. (2017: 3,7 miljoen); 2. Het cumulatieve negatieve effect van het bepalen van de reële waarde van de verstrekte renteloze leningen aan groepsonderdelen bedraagt ultimo 2018 nihil. Vanwege de verrekening van de renteloze leningen met daarop betrekking hebbende openstaande subsidieverplichtingen is hiervan geen sprake meer. In 2017 bedroeg deze nog negatief 10,3 miljoen. 3. De wettelijke reserve voor ontwikkelingskosten van immateriële vaste activa bedraagt ultimo ,6 miljoen negatief (2017: 5,9 miljoen negatief). De negatieve stand van de algemene reserve welke wordt veroorzaakt door de wettelijke reserve voor ontwikkelingskosten van immateriële vaste activa wordt ingelopen gedurende de afschrijvingstermijn van het immateriële vaste actief. Wettelijke reserve Ter hoogte van het bedrag dat is geactiveerd onder de immateriële vaste activa voor de ontwikkelingskosten van software is vereist een wettelijke reserve aan te houden. Investeringen in 2018 hebben geleid tot een toevoeging van 1,7 miljoen en afschrijvingen tot een afname van 3,0 miljoen. Per saldo is de wettelijke reserve ultimo 2018 afgenomen met 1,3 miljoen tot 4,6 miljoen (2017: 5,9 miljoen). Bestemde reserve Tot 2018 werden jaarlijks de ontvangen niet-geoormerkte rijksbijdragen, welke ultimo boekjaar nog niet waren verplicht, in mindering gebracht op de vordering OCW. Als gevolg van de gewijzigde zienswijze van OCW worden deze middelen gedoteerd aan de bestemde reserve. In 2018 heeft dit geresulteerd in een dotatie van 143,8 miljoen. Van deze dotatie heeft per saldo 29,8 miljoen betrekking op 2018 en 114,0 miljoen op voorgaande jaren (zie hiervoor ook Baten). Overige reserve De overige reserve ultimo 2017 geeft de gevolgen weer van de herijking van de vordering OCW zoals deze op basis van in 2014 gemaakte nadere afspraken met OCW is verantwoord in de jaarrekening. In 2018 is per saldo 361,8 miljoen ten laste van de overige reserve gebracht. De mutatie bestaat uit enerzijds een onttrekking als gevolg van de afname van het niet-geoormerkte deel van vordering OCW ( 228,0 miljoen), de afnemende granting verplichting van voormalig NWO-instituut FOM ( 23,0 miljoen) en de onttrekking als gevolg van niet verplichte niet-geoormerkte rijksbijdrage die eerder in mindering van de vordering waren gebracht ( 114 miljoen). Anderzijds is 3,3 miljoen toegevoegd aan de overige reserve vanwege ontvangen rijksbijdrage bestemd voor reeds aangegane investeringsverplichtingen aan NWO-I. Zie ook 4.3 Continuïteit. Bestemde fondsen Onder bestemde fondsen zijn de door het ministerie van OCW beschikbaar gestelde middelen opgenomen voor specifieke geoormerkte onderzoeksprogramma s, die ultimo 2018 nog niet zijn verplicht. 116 Jaarrekening

118 Het saldo ultimo 2018 bedraagt 362,9 miljoen (2017: 301,3 miljoen). Per saldo zijn de bestemde fondsen toegenomen met 61,5 miljoen. Belangrijkste oorzaken van deze toename zijn een toevoeging van 77,2 miljoen aan het fonds nationale Wetenschapsagenda. In augustus 2018 ontving NWO een aanvullende rijksbijdrage brief waarin 70 miljoen werd toegekend ten behoeve van vernieuwend en maatschappelijk relevant onderzoek via de Nationale Wetenschapsagenda. In het najaar 2018 is aanvullend nog eens 8,1 miljoen beschikt. In 2018 is hiervan 0,9 miljoen toegekend. In 2019 zal verdere verplichting van het bestemde fonds plaats vinden. Tevens ontving NWO in augustus miljoen aanvullende middelen uit het regeerakkoord Rutte III ten behoeve van onderzoek via sectorplannen. In december 2018 heeft de RvB de verdeling van deze middelen vastgesteld voor de sectorplannen bèta en techniek en het domeinplan Social Sciences and Humanities (SSH). De NWO-domeinen SGW, ENW en TTW zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van dit deel van de sectorplannen. Na verplichting van de middelen zullen deze aan het bestemd fonds worden onttrokken. Ook zijn in december 2018 nog ruim 17 miljoen extra middelen ontvangen van OCW bestemd voor het Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA. Waaronder 10,5 miljoen voor de uitwerking van investeringen in wetenschap en onderzoek in het praktijkgericht onderzoek aan hogescholen. Na verplichting zullen de middelen aan het bestemd fonds worden onttrokken. Daarnaast is het fonds Grote infrastructurele onderzoekvoorzieningen met 57,8 miljoen afgenomen tot 29,6 miljoen. Begin 2018 heeft besluitvorming plaats gevonden met betrekking tot de Nationale roadmap grootschalige wetenschappelijke infrastructuur. Deze ronde wordt tweejaarlijks toegekend. Omdat voor besluitvorming al duidelijk werd dat de call overtekend was heeft OCW via een aanvullende beschikking van 30 miljoen extra middelen beschikbaar gesteld om meer goede voorstellen te kunnen honoreren. In 2018 heeft dit geresulteerd in een onttrekking aan het fonds van 143,1 miljoen. Per saldo een dotatie van 7,4 miljoen plaats aan het bestemde fonds Stimuleringsregeling Europees Onderzoek (SEO). Afgesloten contracten binnen het programma Horizon 2020 (H2020) komen in aanmerking voor SEO-regeling. Omdat registratie van afgesloten contracten door Nederlandse instellingen binnen H2020 veelal later plaatsvindt dan het jaar waarin het contact is afgesloten, vinden ook toekenningen uit het fonds Stimuleringsregeling Europees Onderzoek later plaats. NWO Jaarverslag

119 Een verdere specificatie blijkt uit onderstaand verloop overzicht van de bestemde fondsen. Verloopstaat bestemde fondsen Realisatie 2018 Omschrijving Beginstand 2018 Toevoeging 2018 Afname vordering OCW Onttrekking 2018 Eindstand 2018 Talentontwikkeling Grote infrastructurele onderzoeksvoorzieningen Internationale onderzoeksfaciliteiten Kust -en zeeonderzoek (cariben) Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA Postdoc docenten HBO (SIA) Nationale wetenschapsagenda (projectkosten) NETSPAR Nationale wetenschapsagenda (start impuls) Nationale wetenschapsagenda (uitvoering) Convenant Nederlands Polair Programma Poolonderzoek Programma gebruikersondersteuning ruimteonderzoek Promotiebeurs voor leraren Sectorplan geesteswetenschappen Sectorplan natuur en scheikunde Stimuleringsregeling Europees Onderzoek SRON verhuizing TTW Call for proposals archelogische vondsten Contributie Elixer Oncode Commissie deltaplan wiskunde Valorisatie-activiteiten SRON via HighTIF Simon Stevin meesterschap SURF Onderzoeksprogramma Creatieve Industrie Museum beurzen Diversiteit Overige geoormerkt Totaal In 2018 is 536,7 miljoen aan geoormerkte rijksbijdrage ontvangen, hiervan is 464,6 miljoen verplicht aan onderzoek subsidies. Daarnaast is per saldo 10,6 miljoen geoormerkte rijksbijdrage afgeboekt als gevolg van de gewijzigde zienswijze van OCW met betrekking tot de vordering OCW. 118 Jaarrekening

120 Voorstel tot resultaatbestemming Het boekjaar 2018 wordt afgesloten met een negatief resultaat van 144,6 miljoen. De voorstelde resultaatsbestemming is als volgt: Voorstel resultaatbestemming Dotatie algemene reserve Dotatie bestemde reserve Dotatie bestemde fondsen Onttrekking bestemde fondsen Dotatie overige reserve Onttrekking overige reserve Netto resultaat Voorzieningen De voorzieningen zijn over 2018 met 0,9 miljoen toegenomen tot 5,9 miljoen. De voorzieningen hebben voor 4,2 miljoen een looptijd van langer dan 1 jaar. Het verloop van de voorzieningen over 2018 is als volgt: (bedragen in K ) Stand per Dotatie Onttrekkingen Vrijval Stand per Kortlopend deel < 1 jaar Langlopend deel > 1 jaar Bijdrage sanering radioactiviteit Wacht- en uitkeringsgelden Jubileumuitkeringen Generatieplan Seniorenverlof Transitievergoeding Totaal Voorziening bijdrage sanering radioactiviteit Reeds in 2016 is 1,3 miljoen gedoteerd aan de voorziening bijdrage sanering radioactiviteit. De dotatie heeft betrekking op kosten voor verwijdering van radioactiviteit op het WCW terrein in Amsterdam. Naar verwachting zal de sanering starten in De 1,3 miljoen bedraagt de helft van de verwachte kosten, welke voor rekening komen van NWO. De andere helft komt voor rekening van NWO-I. Voorziening wacht- en uitkeringsgelden In totaal heeft een dotatie van 1,6 miljoen plaats met betrekking tot de voorziening wachtgeld- en uitkeringsgelden. Deze voorziening geeft de verplichtingen van NWO weer voor de lopende wachtgeldregelingen, conform CAO, getroffen met voormalig personeel en verwachte vergoedingen voor (bovenwettelijke) WW-uitkeringen, totaal 3,5 miljoen. Voorziening jubileumuitkeringen Deze voorziening is gevormd voor verplichtingen uit hoofde van toekomstige uitkeringen bij ambtsjubilea van personeel in dienst van NWO. NWO Jaarverslag

121 Voorziening generatieplan De voorziening voorziet in de mogelijkheid voor medewerkers die vijf jaar of korter voor de AOW datum zitten om een of twee dagen minder te gaan werken, waarbij over die dagen 50% van het salaris wordt door-betaald en de pensioenopbouw volledig wordt voortgezet. Het generatieplan geldt per 1 juli 2018 en is onder het voorbehoud dat de belastingdienst instemt met de regeling. In 2018 is 0,2 miljoen gedoteerd. Voorziening seniorenverlof Deze voorziening is gevormd voor het doorbetaalde deel van de werktijdvermindering bij werknemers van NWO die deelnemer zijn aan de zogenaamde Seniorenregeling (SOP). Voorziening Transitievergoeding De voorziening transitievergoeding is gebaseerd o.b.v. CAO afspraken. Werknemers hebben na een dienstverband van twee jaar of langer bij een niet vrijwillig vertrek recht op een transitievergoeding. De voorziening is gevormd op basis van de verwachting dat het dienstverband eindigt na afloop van het onderzoek, waarbij transitievergoedingen aan de orde zijn Langlopende schulden (bedragen in k ) Overlopende passiva inzake toegekende, niet uitgekeerde bedragen (subsidies) Overlopende passiva inzake toegekende, niet uitgekeerde bedragen (subsidies) groepsmaatschappijen Overlopende passiva inzake vooruitontvangen bedragen Totaal De langlopende schulden ultimo 2018 bedragen 672,3 miljoen en zijn daarmee met 60,6 miljoen toegenomen ten opzichte van 2017 ( 611,7 miljoen). Overlopende passiva inzake toegekende, niet uitgekeerde bedragen (subsidies), inclusief groepsmaatschappijen (bedragen in k ) Stand 1 januari Bij: verstrekte subsidies Af: verrekening lening met investeringssubsidie Af: betalingen Stand 31 december waarvan korter dan 1 jaar: Toegekende niet uitgekeerde bedragen (subsidies) Schulden aan groepsmaatschappijen waarvan langer dan 1 jaar: Toegekende niet uitgekeerde bedragen (subsidies) Toegekende, niet uitgekeerde bedragen (subsidies) groepsmaatschappijen Totaal stand per 31 december Jaarrekening

122 In totaal zijn de subsidieverplichtingen met 122,6 miljoen toegenomen. De voornaamste oorzaak van de stijging komt door de subsidieverplichtingen aangegaan met betrekking tot Nationale Roadmap grootschalige wetenschappelijke infrastructuur, waar ruim 140 miljoen is toegekend. Daarnaast is er een afname van de schulden aan groepsmaatschappijen van 69,2 miljoen. Dit is vooral het gevolg van verrekening van openstaande investeringssubsidieverplichtingen met verstrekte leningen aan de groepsonderdelen. De leningen waren verstrekt voor het realiseren van nieuwbouw en infrastructurele voorzieningen voor onderzoeksactiviteiten van de instituten van NWO (zie ook 4.5.3). De verplichtingen met een looptijd korter dan 1 jaar zijn opgenomen onder de kortlopende schulden. Overlopende passiva inzake vooruitontvangen bedragen Vooruit ontvangen bedragen betreft de afkoop van erfpachtcanon (t/m 2060) door de UvA ad 1,0 miljoen. Hiervan heeft 0,9 miljoen betrekking op een looptijd langer dan vijf jaar. In 2014 is de afkoop van een erfpachtcanon (t/m 2064) ontvangen ad. 5,8 miljoen, zijnde 70% van de totale afkoopsom van 8,4 miljoen exclusief btw voor een te vestigen Datacenter. De resterende 30% zal worden ontvangen na vestiging van recht van erfpacht op een te verstrekken appartementsrecht. De jaarlijkse erfpacht canon bedraagt 195 duizend. Ultimo 2018 bedraagt de vooruit ontvangen erfpachtcanon 5,0 miljoen Kortlopende schulden (bedragen in k ) Crediteuren Te betalen belastingen en premies sociale verzekeringen Schulden ter zake van pensioenen 7 Nog te betalen bedragen uit hoofde van vakantieuitkering Nog te betalen bedragen uit hoofde van openstaande verlof- en spaarverlofdagen Overlopende passiva inzake vooruitontvangen bedragen Overlopende passiva inzake derden en overige overheden inzake bijdragen en subsidies Overlopende passiva inzake toegekende niet uitgekeerde bedragen (subsidies) Overlopende passiva inzake schulden aan groepsmaatschappijen Overlopende passiva en schulden Totaal De schulden van NWO hebben voor het overgrote deel betrekking op de voor wetenschappelijk onderzoek door onderzoeksinstellingen opeisbare, maar nog niet door NWO uitbetaalde gelden. De totale kortlopende schulden zijn met 72,1 miljoen toegenomen tot 666,5 miljoen. De belangrijkste posten worden hieronder nader toegelicht. Overlopende passiva inzake derden en overige overheden inzake bijdragen en subsidies Deze schuld is opgenomen voor die programma s waar de reeds ontvangen gelden de aangegane subsidieverplichtingen overstijgen. In 2018 is deze toegenomen met 14,6 miljoen tot 37,6 miljoen. Overlopende passiva inzake toegekende, niet uitgekeerde bedragen (subsidies) De toegekende, niet uitgekeerde bedragen (subsidies) zijn in 2018 met 77,1 miljoen toegenomen tot 555,6 miljoen. De toename wordt vooral veroorzaakt door de toename van de aangegane onderzoeksverplichtingen in 2018 ten opzichte van Zie hiervoor paragraaf NWO Jaarverslag

123 Overlopende passiva inzake schulden aan groepsmaatschappijen De Schulden aan groepsmaatschappijen van 65,8 miljoen ultimo 2018 betreffen de tegoeden van groepsmaatschappijen uit hoofde van door NWO toegekende bijdragen en subsidies. Overlopende passiva en overige schulden De overlopende passiva en overige schulden betreffen diverse schulden en betalingen onderweg Financiële instrumenten Algemeen NWO maakt in de normale bedrijfsuitoefening gebruik van uiteenlopende financiële instrumenten die de organisatie blootstelt aan marktrisico inclusief valutarisico, reële waarde renterisico, kasstroomrenterisico en prijsrisico, kredietrisico en liquiditeitsrisico. Om deze risico s te beheersen heeft NWO een beleid inclusief een stelsel van limieten en procedures opgesteld om de risico s van onvoorspelbare ongunstige ontwikkelingen op de financiële markten en daarmee de financiële prestaties van de onderneming te beperken. NWO maakt geen gebruik van afgeleide financiële instrumenten om risico s te beheersen. Kredietrisico NWO loopt kredietrisico over leningen en vorderingen opgenomen onder financiële vaste activa, handelsen overige vorderingen, liquide middelen. Het maximale kredietrisico bedraagt 873,1 miljoen. Het kredietrisico is geconcentreerd bij de Rijksoverheid en gerelateerde partijen. De grootste post betreffen de liquide middelen van totaal 713,5 miljoen. Renterisico, kasstroomrisico en valutarisico NWO loopt over haar schulden slechts een beperkt renterisico, aangezien de kasstromen grotendeels onafhankelijk zijn van de marktrente. De liquide middelen worden aangehouden bij de overheid. De verstrekte leningen onder de financiële vaste activa zijn nagenoeg allemaal renteloos verstrekt. Met het bestaande liquiditeitenbeleid van NWO worden kasstroomrisico s zoveel mogelijk beperkt. NWO loopt geen valutarisico, omdat nagenoeg alle transacties in Euro plaatsvinden. Liquiditeitsrisico NWO bewaakt de liquiditeitspositie door middel van opvolgende liquiditeitsbegrotingen. Het bestuur ziet erop toe dat voor NWO steeds voldoende liquiditeiten beschikbaar zijn om aan de verplichtingen te kunnen voldoen. Per 31 december 2018 zijn de niet contant gemaakte contractuele betalingsverplichtingen van de grootste posten als volgt: (bedragen in K ) Korter dan 1 jaar 2 t/m 5 jaar Vanaf 5 jaar Vorderingen op groepsmaatschappijen 101 Vorderingen derden en overige overheden inzake bijdragen en subsidies Af: Overlopende passiva inzake toegekende, niet uitgekeerde bedragen (subsidies), inclusief groepsmaatschappijen Jaarrekening

124 De voor de afwikkeling van deze betalingsverplichtingen benodigde middelen komen uit de liquide middelen van NWO en de verwachte rijksbijdragen voor de komende jaren. De stand van de liquide middelen bedraagt ultimo ,5 miljoen. Van de liquide middelen staat 0,9 miljoen niet ter vrije beschikking uit hoofde van een verstrekte bankgarantie. De kortlopende verplichtingen worden met name gefinancierd uit de volgend jaar te ontvangen Rijksbijdrage. De begroting 2019 inclusief meerjarencijfers is sluitend. Deze begroting en meerjarencijfers zijn bij brief d.d. 21 december 2018 door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap goedgekeurd. Zie paragraaf 4.3 Continuïteit voor de enkelvoudige meerjaren liquiditeitsprognose Reële waarde De reële waarde van in de balans opgenomen financiële instrumenten wijkt niet in belangrijke mate af van de boekwaarde daarvan. Dit hangt samen met de overwegend korte looptijden en de lage marktrente. De reële waarde is hierbij de contante waarde per balansdatum van toekomstige kasstromen gebaseerd op een rente die per balansdatum zou gelden voor gelijksoortige leningen vermeerderd met een risicopremie voor iedere individuele lening Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen De niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen bestaan uit: (bedragen in K ) Korter dan 1 jaar 2 t/m 5 jaar Vanaf 5 jaar Huurverplichtingen Facilitaire zaken ICT en automatisering Overige verplichtingen Het belangrijkste deel van de niet in de balans opgenomen verplichtingen hebben betrekking op de huurcontracten voor de kantoorgebouwen waarin NWO is gehuisvest. NWO heeft een huurcontract voor het kantoorgebouw in Den Haag, welke loopt tot De jaarlijkse huurlast bedraagt circa 2,7 miljoen (inclusief servicekosten) en wordt jaarlijks geïndexeerd. Een gedeelte van de huur wordt in rekening gebracht bij ZonMw en andere onderhuurders (circa 1 miljoen). Het andere deel van de niet in de balans opgenomen verplichtingen heeft betrekking op kantoorfaciliteiten (catering, automatisering/telefonie) en ICT gerelateerde zaken. De ICT gerelateerde zaken betreffen hoofdzakelijk de beheer- en onderhoudskosten, licentiekosten en softwaresupport van informatiesystemen. NWO heeft voor een bedrag van totaal 1,0 miljoen aan garanties en borgstellingen afgegeven voor huur kantoorgebouwen Den Haag ( 0,9 miljoen) en Utrecht ( 0,1 miljoen). Onder voorwaarden heeft NWO zich garant gesteld voor de liquiditeitspositie van NIOZ en kan indien nodig nadere besluiten nemen over financiële steun. Als gevolg van de transitie, waarbij NIOZ met de andere NWO-groepsonderdelen is gefuseerd met NWO-I, is de garantstelling niet meer nodig. NWO Jaarverslag

125 8.3 Toelichting op de Staat van Baten en Lasten Begroting 2018 Op 27 oktober 2017 is de NWO-Begroting 2018 aangeboden aan het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Op 21 december 2018 heeft OCW bij brief, referentie , ingestemd met de ingediende begroting. De begroting geeft de geld verdelende rol van NWO weer. De realisatie 2018 versus begroting wordt in de navolgende paragrafen nader toegelicht Baten De baten kunnen als volgt worden gespecificeerd: (bedragen in k ) Realisatie 2018 Begroting 2018 Realisatie 2017 Rijksbijdrage OCW Specifieke subsidies OCW Overige overheidsbijdragen en -subsidies Subsidies & bijdragen van derden Overige baten Totaal baten De initiële begroting NWO 2018 ging uit van een rijksbijdrage van 822,8. Uiteindelijk is in ,2 miljoen aan rijksbijdrage gerealiseerd. Per saldo is dat 257,4 miljoen meer dan initieel begroot. Enerzijds is dit het gevolg van een hogere realisatie aan geoormerkte rijksbijdrage van 162,5 miljoen (inclusief de afname van de geoormerkte vordering OCW met 10,5 miljoen). De belangrijkste oorzaak hiervan is de ontvangen aanvullende Rijksbijdrage Hierin heeft NWO 187,0 miljoen extra geoormerkte middelen ontvangen. Anderzijds is 29,8 miljoen aan niet-geoormerkte rijksbijdrage minder gerealiseerd ten opzichte van de initiële begroting Dit is het gevolg van lagere aangegane subsidieverplichtingen in 2018 ten opzichte van begroot, gefinancierd met niet-geoormerkte rijksbijdrage. NWO vervult voor een aantal bijdragen een kassiersfunctie. In de begroting 2018 zijn deze bijdragen verwerkt als baten en lasten in de winst- en verliesrekening. Gecorrigeerd voor deze cashbijdragen ( 1,8 miljoen) is de realisatie van de baten voor specifieke subsidies OCW, overige overheidsbijdragen en subsidies derden 40,6 miljoen hoger dan initieel begroot. Dit is vooral het gevolg van doorgeschoven verplichtingen van 2017 naar 2018 én de ontvangst en verplichting van specifieke bijdragen welke in de begroting 2018 nog niet waren voorzien. De aangegane subsidieverplichting wordt gematcht met de specifieke bijdragen en heeft derhalve geen resultaatseffect. 124 Jaarrekening

126 Rijksbijdrage en specifieke subsidies van OCW De baten van NWO bestaan voor het overgrote deel uit inkomsten van het ministerie van OCW, onder te verdelen in rijksbijdrage en specifieke subsidies van OCW. (bedragen in k ) 2018 Begroting Rijksbijdrage OCW Brief d.d. 24 oktober 2017 met kenmerk Brief d.d. 8 augustus 2018 met kenmerk Brief d.d. 27 november 2018 met kenmerk Brief d.d. 3 november 2016 met kenmerk Brief d.d. 30 november 2017 met kenmerk Totaal beschikte Rijksbijdrage Opboeking vordering OCW Inlossing vordering OCW Totaal mutatie vordering OCW Ontvangen rijksbijdrage 2017 en ouder, nog niet verplicht (niet geoormerkt) Nog te ontvangen rijksbijdrage 2017 (geoormerkt) Totaal mutatie vordering OCW als gevolg van gewijzigde zienswijze Totaal Rijksbijdrage Ten opzichte van vorig jaar is de gerealiseerde rijksbijdrage 2018 per saldo met 339,3 miljoen toegenomen van 740,9 miljoen tot 1.080,2 miljoen. In totaal is aan Rijksbijdrage OCW 976,7 miljoen beschikt en ontvangen. Het verschil tussen de gerealiseerde rijksbijdrage en de ontvangen beschikkingen bedraagt per saldo 103,5 miljoen. Enerzijds betreft dit verschil de nog niet verplichte, maar wel ontvangen rijksbijdrage 2017 en ouder ( 114,0 miljoen). Vóór de gewijzigde zienswijze van OCW werden deze middelen niet als baten gerealiseerd, maar nog in mindering gebracht op de vordering OCW. In 2018 zijn deze middelen alsnog gerealiseerd als baten en toegevoegd aan de bestemde reserve. Vanaf 2019 zal de beschikte en ontvangen rijksbijdrage gelijk zijn aan de gerealiseerde rijksbijdrage. Anderzijds is als gevolg van de gewijzigde zienswijze 10,6 miljoen minder gerealiseerd aan geoormerkte rijksbijdrage vanwege de afname van het geoormerkte deel van de vordering OCW (zie ook Financiële vaste activa). NWO heeft ten opzichte van vorig jaar in totaal 207,4 miljoen meer aan rijksbijdrage ontvangen van het ministerie van OCW. De belangrijkste oorzaak voor deze stijging is de ontvangst van aanvullende beschikkingen van geoormerkte middelen, totaal 186,0 miljoen. Met deze aanvullende beschikkingen ontving NWO extra middelen voor de uitvoering van meerdere programma s, waaronder de sectorplannen, digitale en grootschalige infrastructuur, Nationale Wetenschapsagenda en voor de regieorganen NRO en NRPO- SIA. NWO Jaarverslag

127 Overige overheidsbijdragen en -subsidies De overige overheidsbijdragen en -subsidies zijn als volgt nader gespecificeerd. (bedragen in k ) Realisatie 2018 Begroting 2018 Realisatie 2017 Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties Ministerie van Buitenlandse Zaken Ministerie van Economische Zaken en Klimaat Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat Ministerie van Justitie en Veiligheid Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport EU-subsidies Subsidies van overige overheden Totaal De totale baten inzake overige overheidsbijdragen en -subsidies zijn met 23,2 miljoen afgenomen tot 52,8 miljoen. De belangrijkste reden hiervoor is een lagere matching op bijdragen van het ministerie van Buitenlandse zaken, het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en een lagere matching van baten op subsidies van overige overheden. De verschillen tussen realisatie en budget wordt enerzijds veroorzaakt door de ontvangst van subsidiebeschikkingen van ministeries nadat de begroting is opgesteld. Anderzijds worden de verschillen veroorzaakt door het schuiven van subsidieverplichtingen over de jaargrens. In onderstaande modellen G volgt een verdere specificatie per ministerie. 126 Jaarrekening

128 Model G: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Programma Kenmerk brief Datum Toekenning Nog te besteden Ontvangen t/m 2018 Last 2018 doelsubsidie Last t/m 2018 doelsubsidie Nog te besteden Mozaïek 2004 OWB/FO/2004/ Uitgevoerd en afgerond Mozaïek OWB/FO/2005/ Uitgevoerd en afgerond Mozaïek OWB/AI/2006/ Uitgevoerd en afgerond Mozaïek BEK/BPR-2009/ Uitgevoerd en afgerond Mozaïek rente Uitgevoerd en afgerond Totaal Mozaïek Promotiebeurs voor Leraren OND/ODB-13/ Niet afgerond China JSTP Emerg. Science Nat. OND/ODB-12/21699 U Niet afgerond BIG OWB/WG/2006/ Niet afgerond Aardgericht Ondersteuning Ruimteonderzoek OWB/ WG/2006/ Uitgevoerd en afgerond PIPP BEK/BPR-2010/ Niet afgerond PROO Pre COOL Niet afgerond Ouderbetrokkenheid Niet afgerond JPI II Eranet + Cultural Heritage + Geen Niet afgerond Valorisatie CATCH 2008 projecten B /Z /VP Niet afgerond Vernieuwingsimpuls oud OWB/FO/2002/54874 en BEK/ BPR-2013/32159 M / Status Uitgevoerd en afgerond Vrouwen in de VI OWB/FO/2004/ Uitgevoerd en afgerond Evaluatie gedifferentieerd toezicht Niet afgerond NWO Jaarverslag

129 Model G: Ministerie van Buitenlandse Zaken Programma Kenmerk brief Activiteit Datum Toekenning Nog te besteden Ontvangen t/m 2018 Last 2018 doelsubsidie Last t/m 2018 doelsubsidie Science for international development DCO/OC-559/ Uitgevoerd en afgerond Global Health Systems DSI/SB-64/ Niet afgerond Urbansing Delta of the World DME/830/ Niet afgerond F&B Global Challenges Program. Uitvoeringsovereenkomst Niet afgerond F&B Applied Research Funds Uitvoeringsovereenkomst Niet afgerond Leap Agri Uitvoeringsovereenkomst Niet afgerond Productive Employment Program. Uitvoeringsovereenkomst Niet afgerond Strategic Actors Programme Uitvoeringsovereenkomst Niet afgerond Sec. & Rule of Law, SRF Uitvoeringsovereenkomst Niet afgerond Sec. & Rule of Law, ARF Uitvoeringsovereenkomst Niet afgerond Social Protection Programme Uitvoeringsovereenkomst Niet afgerond Sexual & Repr. Health and Rights Research Progr Uitvoeringsovereenkomst Niet afgerond SRHR Jordan Uitvoeringsovereenkomst Niet afgerond Assumptions MINBUZA Niet afgerond CGIAR partnership Uitvoeringsovereenkomst Niet afgerond Nog te besteden Status 128 Jaarrekening

130 Model G: Ministerie van Economische Zaken en Klimaat Programma Kenmerk brief Datum Toekenning Nog te besteden Ontvangen t/m 2018 Last 2018 doelsubsidie Last t/m 2018 doelsubsidie Nog te besteden Biodiversiteit werkt DKI/2009/ Uitgevoerd en afgerond TASC TASC1304U764U Niet afgerond Energy Trans UEOS Niet afgerond Logistiek transitie DGBI-I&K / Niet afgerond Samenwerking TIFN DGBI-I&K/ Niet afgerond Chemistry of Life DGBI-I&K / Niet afgerond CBBC DGBI-I&K / Niet afgerond Materialenonderzoek DGBI-I&K / Niet afgerond Duurzame Business modellen DGNR/ Niet afgerond URSUS+ TSE15066T5CU/ML Niet afgerond Big Data & Health DGBI-R&I/ Niet afgerond Subsidie 2017 TTW DGBI-I&K / Niet afgerond Take-off ( ) DGBI-O/ / Niet afgerond Take-off ( ) DGBI-O / / Niet afgerond Subsidie 2018 TTW DGBI-I&K / Niet afgerond ERA-Net Reg Sys TSE /MC Niet afgerond Systeemintergratie TSE /MC Niet afgerond Status NWO Jaarverslag

131 Model G: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Programma Kenmerk brief Datum Toekenning Nog te besteden Ontvangen t/m 2018 Last 2018 doelsubsidie Last t/m 2018 doelsubsidie Nog te besteden Begrijpelijke taal Uitgevoerd en afgerond Man Verdus JPI UE WB/DWB Niet afgerond Smart Urban Regions of the Future Niet afgerond Citydeal kennismaken Niet afgerond Status Model G: Ministerie van Defensie Programma Kenmerk brief Datum Toekenning Nog te besteden Ontvangen t/m 2018 Last 2018 doelsubsidie Last t/m 2018 doelsubsidie Nog te besteden AssetDrive MM Niet afgerond Status Model G: Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat Programma Kenmerk brief Datum Toekenning Nog te besteden Ontvangen t/m 2018 Last 2018 doelsubsidie Last t/m 2018 doelsubsidie Nog te besteden Verdus Logistiek IENM/BSK-2014/ Niet afgerond WaterWorks2014 (JPI Water) Niet afgerond Smart Urban Regions of the Future Niet afgerond Topsector Logistiek 2017 (Jaarplan 2016) IENM/BSK-2017/ Niet afgerond Topsector Logistiek IENM/BSK-2016/ Niet afgerond EU-H2020-ERA4CS Niet afgerond ERA-NET Electric Mobility Europe (EMEurope) Niet afgerond Biotechnologie en Veiligheid IENM/BSK-2017/ Niet afgerond Topsector logistiek IENM/BSK Niet afgerond Waterworks 2017 IENM/BSK-2017/ Niet afgerond Status 130 Jaarrekening

132 Model G: Ministerie van Justitie en Veiligheid Programma Kenmerk brief Datum Toekenning Nog te besteden Ontvangen t/m 2018 Last 2018 doelsubsidie Last t/m 2018 doelsubsidie Nog te besteden Cyber Security VS Niet afgerond Culturele Dynamiek Verplichtigennr Niet afgerond Dcypher Niet afgerond Cyber Security Grand Challenge Niet afgerond NCS Niet afgerond Open source encryptie onderzoek (NCSRA III) Niet afgerond Status Model G: Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport Programma Kenmerk brief Datum Toekenning Nog te besteden Ontvangen t/m 2018 Last 2018 doelsubsidie Last t/m 2018 doelsubsidie Nog te besteden Culturele Dynamiek DBV/Inkoop Niet afgerond VWS NACTAR GMT Niet afgerond SHARE ronde 7 103/2017 DG AvdZ/es Niet afgerond Vroege opsporing en preventie van hart- en vaatziekten Samenwerkingsovereenkomst Niet afgerond Status NWO Jaarverslag

133 Model G: Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid Programma Kenmerk brief Datum Toekenning Nog te besteden Ontvangen t/m 2018 Last 2018 doelsubsidie Last t/m 2018 doelsubsidie Nog te besteden SHARE Niet afgerond SHARE ronde Niet afgerond Status Model G: Overige subsdies en bijdragen van derden Programma Kenmerk brief Datum Toekenning Nog te besteden Ontvangen t/m 2018 Last 2018 doelsubsidie Last t/m 2018 doelsubsidie Nog te besteden Stichting Van Moorsel en Rijnierse Niet afgerond CCMCC Uitgevoerd en afgerond Status 132 Jaarrekening

134 Subsidies & bijdragen van derden De subsidies en bijdragen van derden bedragen over 2018 totaal 36,5 miljoen. (bedragen in k ) Realisatie 2018 Begroting 2018 Realisatie 2017 Subsidies van bedrijfsleven Overige subsidies Totaal Naast de subsidies van bedrijfsleven ad 24,9 miljoen heeft NWO 1,0 miljoen van het bedrijfsleven ontvangen, waarvoor NWO als kassier fungeert. Deze middelen, bestemd voor onderzoeksprojecten waarvoor het bedrijfsleven een cashbijdrage heeft toegezegd, worden door NWO geïnd en doorgestort. De verschillen tussen realisatie en budget wordt enerzijds veroorzaakt door de ontvangst van bijdragen derden nadat de begroting is opgesteld. Anderzijds worden de verschillen veroorzaakt door het schuiven van subsidieverplichtingen en daarbij horende matching van subsidies over de jaargrens Lasten Verstrekte subsidies (bedragen in k ) Realisatie 2018 Begroting 2018 Realisatie 2017 Subsidies aan derden Subsidies aan groepsonderdelen Af: Afwikkelingen op subsidies aan derden Af: Afwikkelingen op subsidies aan groepsonderdelen Totaal Met een realisatie van 911,9 miljoen aan verstrekte subsidies zijn de subsidieverplichtingen per saldo in totaal 10,2 miljoen hoger dan begroot. Enerzijds wordt deze stijging van 10,2 miljoen voor 39,7 miljoen veroorzaakt door meer aangegane verplichtingen met betrekking tot programma s gefinancierd met specifieke bijdragen ten opzichte van de initiële begroting. En anderzijds zijn minder subsidieverplichtingen ( 29,5 miljoen) aangegaan ten opzichte van initieel begroot, gefinancierd met de rijksbijdrage. Hiervan heeft 9,7 miljoen betrekking op financiering van programma s met geoormerkte middelen, waar meer is verplicht dan initieel begroot. Het andere deel heeft betrekking op subsidieverplichtingen gefinancierd met niet-geoormerkte middelen ( 39,2 miljoen). Hier is minder verplicht dan initieel begroot. Naar verwachting zullen deze middelen in 2019 alsnog worden verplicht. De subsidies aan groepsonderdelen bestaan naast de basissubsidies ook uit middelen die de groepsonderdelen in competitie hebben verworven. NWO Jaarverslag

135 Personeelslasten De totale personeelslasten over 2018 bedragen 47,1 miljoen. Een toename van 6,9 miljoen ten opzichte van Een opbouw van de totale personeelskosten blijkt uit onderstaande tabel. (bedragen in K ) Realisatie 2018 Begroting 2018 Realisatie 2017 Totaal lonen en salarissen Af: Doorbelastingen aan groepsonderdelen Lonen en salarissen Totaal pensioenlasten Af: Doorbelastingen aan groepsonderdelen Pensioenlasten Totaal sociale lasten Af: Doorbelastingen aan groepsonderdelen Sociale lasten Mutaties personele voorzieningen Overige personele lasten Totaal De personele lasten zijn 5,3 miljoen hoger dan begroot. Dit wordt vooral veroorzaakt door een dotatie aan de personele voorziening ( 1,1 miljoen) en hogere overige personele lasten ( 2,6 miljoen) dan initieel begroot. Een specificatie van de dotatie aan de personele voorziening is opgenomen in paragraaf De hogere overige personele lasten worden veroorzaakt door de tijdelijke inzet van externen en uitzendkrachten op specifieke projecten en veelal vacante functies. Personeelsbestand Gedurende het boekjaar 2018 bedroeg het gemiddeld aantal werknemers, omgerekend naar volledige mensjaren 519 fte (2017: 881). In totaal zijn 4 werknemers werkzaam buiten Nederland (2017: 4). De personeelsomvang (gemiddeld aantal personen) is als volgt onder te verdelen naar verschillende personeelscategorieën Fte NWO Buiten NWO geplaatste medewerkers Totaal Als gevolg van de transitie NWO zijn de buiten NWO geplaatste medewerkers, per formeel in dienst bij NWO-I. Over 2017 waren deze medewerkers nog in dienst bij NWO-D, maar werkzaam bij de voormalige stichtingen ASTRON, SRON, NSCR. De kosten hiervan werden doorbelast. Er zijn 9 medewerkers buiten NWO geplaatst bij gelieerde partijen, zoals NLeSC, ZonMw en NWO-I. Deze medewerkers hebben een dienstverband met NWO-D. De kosten hiervan worden doorbelast. Op basis van regelgeving voor pensioenfondsen, die moeten zorgen voor stabielere pensioenen en meer transparantie maken alle pensioenfondsen gebruik van de zogenaamde beleidsdekkingsgraad. De beleidsdekkingsgraad is het gemiddelde van de laatste 12 beleidsdekkingsgraden. Door een gemiddelde te gebruiken zal de beleidsdekkingsgraad minder sterk schommelen. 134 Jaarrekening

136 De pensioenregels schrijven voor dat de beleidsdekkingsgraad 128,2% moet zijn, afhankelijk van de rente en beleggingsmix kan deze grens verschuiven. De beleidsdekkingsgraad ultimo 2018 bedroeg 103,8%. Een stijging van bijna 2,3%-punt, maar nog wel onder de beleidsdekkingsgraad. Een herstelplan moet ervoor zorgen dat ABP binnen maximaal 10 jaar vanaf 2017 de beleidsdekkingsgraad op minimaal 128,2% krijgt. Een herstelplan is uitsluitend een berekening om te kunnen beslissen of de pensioenen verlaagd moeten worden. De mutaties personele voorzieningen hebben betrekking op de wachtgelduitkeringen, jubilea uitkeringen, transitie, generatieplan -en seniorenverlofvoorzieningen (zie Voorzieningen). De overige personele lasten bestaan voor 6,2 miljoen (2017: 5,9 miljoen) uit inhuur van externen en uitzendkrachten. Verder bestaan de overige personeelskosten uit studie -en opleidingskosten, vacatiegelden en andere personeel gerelateerde kosten Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa Onderstaand overzicht geeft de specificatie weer van de afschrijvingen op de (im-)materiële vaste activa. (bedragen in k ) Realisatie 2018 Begroting 2018 Realisatie 2017 Ontwikkelde systemen Installaties en apparatuur Computerapparatuur Kantoormeubilair Totaal De afschrijvingslasten zijn in lijn met de begroting De grootste jaarlijkse afschrijving heeft betrekking op de immateriële vaste activa, welke bestaan uit aangeschafte en ontwikkelde systemen Huisvestingslasten De huisvestingslasten kunnen als volgt worden gespecificeerd. (bedragen in k ) Realisatie 2018 Begroting 2018 Realisatie 2017 Huur Service -en schoonmaakkosten Overige huisvestingskosten Af: doorbelaste huisvestingslasten aan groepsmaatschappijen en gelieerde partijen Totaal De gerealiseerde huisvestingslasten zijn op totaal niveau iets lager ( 0,2 miljoen) dan begroot en liggen daarmee in lijn met de begroting De huisvestinglasten hebben vooral betrekking op de huur van de kantoorgebouwen in Den Haag en Utrecht (totaal 3,1 miljoen). De doorbelaste huisvestingslasten hebben betrekking op doorbelasting van de huisvestingskosten aan medegebruikers van het kantoorgebouw in Den Haag én op doorbelasting van huur en-beheerkosten van het kantoorgebouw in Utrecht, totaal 1,4 miljoen. Het beheer van het kantoorgebouw in Utrecht (NWO-I) wordt verzorgt door de afdeling Facilitair beheer van NWO-D. NWO Jaarverslag

137 Overige lasten Overige lasten (regulier) (bedragen in k ) Realisatie 2018 Begroting 2018 Realisatie 2017 Kosten projectbureau NWO Automatisering Directe kosten onderzoeksprogramma s Accountantskosten Overige lasten Totaal De overige lasten zijn 1,3 miljoen hoger dan begroot. Tevens is de realisatie 2018 met 2,3 miljoen toegenomen ten opzichte van Dit is vooral het gevolg van hogere directe kosten voor programma s. Kosten projectbureau NWO Het projectbureau verzorgt een gefaseerde ontwikkeling van het deel van het Science Park in Amsterdam waar NWO grond heeft. Ten opzichte van 2017 zijn de kosten met 0,3 miljoen toegenomen. De kosten hebben betrekking op projectmanagement/ en planbegeleidingskosten ter voorbereiding van erfpachtuitgiften. Daarnaast heeft 0,7 miljoen betrekking op sloopkosten van aanwezige gebouwen op het Science Park, ter voorbereiding op erpachtuitgifte. De kosten van het projectbureau NWO wordt gedekt uit (toekomstige) erfpachtbaten. Directe kosten programma s De directe kosten programma s betreffen voornamelijk kosten van kennisoverdracht, bijeenkomsten, contributies en reis -en verblijfkosten en overige algemene onderzoekkosten niet zijnde subsidieverstrekkingen. De directe kosten programma s zijn programma afhankelijke lasten en vertonen van jaar tot jaar schommelingen. Accountantskosten De accountantskosten bedragen net als vorig jaar 0,4 miljoen. Een nadere specificatie van de accountantskosten zal in een aparte paragraaf worden opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening NWO Overige lasten De overige lasten bedragen 3,7 miljoen. Hiervan heeft 1,8 miljoen betrekking op consultancy kosten en advieskosten voor projecten, waaronder transitie NWO, voorlichting en communicatie. Daarnaast bestaan de overige lasten onder meer uit kosten voor kantoorfaciliteiten, automatisering, en onderhoud. De realisatie 2018 is ten opzichte van 2017 met 0,3 miljoen afgenomen. 136 Jaarrekening

138 Overige lasten (eenmalig) (bedragen in k ) Realisatie 2018 Begroting 2018 Realisatie 2017 Mutatie vordering OCW als gevolg van gewijzigde zienswijze: Totale vordering OCW (zie par 8.2.5) Geoormerkte deel (zie par en en 8.3.2) Niet-geoormerkte deel (zie par 8.2.8) Ontvangen rijksbijdrage 2017, nog niet verplicht (zie par en 8.3.2) Totaal Door de gewijzigde zienswijze van OCW kan de vordering OCW niet meer worden gewaardeerd. Dit heeft een mutatie van totaal 342,0 miljoen tot gevolg, welke als eenmalige overige last in de winst -en verliesrekening is verwerkt. Voor de verwerking als eenmalige last is gekozen om vanaf 2018 een zo zuiver mogelijke aansluiting met de door OCW beschikte rijksbijdrage te realiseren. De cumulatieve baten van NWO zijn hiermee gelijk aan de cumulatief beschikte rijksbijdrage inclusief de met instemming van OCW gerealiseerde besteding van extra middelen. Deze verwerkingswijze is in lijn met de afwaardering van de vordering in 2013 (zie ook paragraaf 4.3). De totale vordering OCW ultimo 2017 bedroeg 238,5 miljoen (zie paragraaf 8.2.5). De afname met betrekking tot het niet-geoormerkte deel bedraagt 228,0. Het geoormerkte deel bedraagt 10.6 miljoen en is in mindering gebracht op de bestemde fondsen (zie paragraaf 8.2.8). De mutatie van 114,0 miljoen betreft in eerdere jaren beschikte en ontvangen rijksbijdrage (nietgeoormerkt), welke ultimo 2017 nog niet waren verplicht. Dit saldo werd vóór de gewijzigde zienswijze van OCW in mindering gebracht op de vordering OCW, maar dient als gevolg van de gewijzigde zienswijze als baten te worden gerealiseerd (zie paragraaf 8.3.2). Dit resulteert in een toevoeging aan de bestemde reserve (zie paragraaf 8.2.8). 8.4 Financiële baten en lasten (bedragen in k ) Realisatie 2018 Begroting 2018 Realisatie 2017 Rentebaten Rentebaten reële waarde lening Effect reële waardebepaling verstrekte lening Bankkosten en koersresultaten Totaal De financiële baten en lasten zijn over 2018 met 9,5 miljoen hoger ten opzichte van Dit wordt vooral veroorzaakt door het effect van de reële waarde bepaling van de verstrekte renteloze lening aan NWO-I, welke nominaal zijn verrekend met daarop betrekking hebbende openstaande investeringssubsidieverplichtingen van NWO-D aan NWO-I. Zie ook Financiële vaste activa. NWO Jaarverslag

139 8.5 Aandeel in resultaat van ondernemingen waarin wordt deelgenomen Het resultaat deelneming betreft het aandeel van NWO in het resultaat van voorgaand boekjaar in Amsterdam Science Park N.V. 8.6 Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben na de balansdatum geen materiële gebeurtenissen plaatsgevonden die noodzaken tot een bijstelling van de geconsolideerde jaarrekening per 31 december Honoraria van de accountant In 2015 is na een Europese aanbesteding een nieuwe raamovereenkomst afgesloten met betrekking tot accountantsdiensten met Ernst & Young Accountants LLP inzake de controle van NWO-D. Tevens is in 2018, na een Europese aanbesteding, Ernst & Young Accountants LLP benoemd inzake de controle van NWO-I. De volgende honoraria van EY Accountants zijn in rekening gebracht met betrekking tot het controlejaar 2018, een en ander zoals bedoeld in artikel 2:382a lid 1 en 2 BW. De bedragen zijn exclusief btw. Ernst & Young Accountants LLP (bedragen in k ) NWO-D Jaarrekeningcontrole Andere opdrachten Andere niet-controlediensten NWO-I Jaarrekeningcontrole 598 Andere opdrachten 29 Andere niet-controlediensten Totaal Andere accountants (bedragen in k ) NWO-I Jaarrekeningcontrole 338 Andere opdrachten 133 Andere niet-controlediensten STW Jaarrekeningcontrole Andere opdrachten 18 Andere niet-controlediensten Totaal Jaarrekening

140 8.8 Wet Normering Topinkomens (WNT) Met ingang van 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) van kracht. Hierin is bepaald dat (semi)publieke instellingen jaarlijks de bezoldigingsgegevens en eventuele ontslagvergoedingen van hun topfunctionarissen moeten publiceren in het financiële jaarverslag. Het overzicht voor NWO-D ziet er als volgt uit: Bezoldiging topfunctionarissen De binnen NWO geïdentificeerde leidinggevende topfunctionarissen met een dienstbetrekking hebben geen dienstbetrekking bij meerdere WNT-plichtige instelling(en) als leidinggevende topfunctionaris (die zijn aangegaan met ingang van 1 januari 2018). Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking (Raad van bestuur): (bedragen x 1) prof. dr. C.C.A.M. Gielen drs. C.E. Visser prof. dr. L.J. Braakman Functiegegevens Voorzitter RvB Lid RvB Domeinvoorzitter ENW prof. dr. H.W. van den Doel Domeinvoorzitter SGW prof. dr. J.J.G. Geurts Domeinvoorzitter ZonMw prof. dr. ir. J.C. Schouten Domeinvoorzitter TTW Aanvang en eind functievervulling in Omvang dienstverband (in fte) 1,0 1,0 0,5 0,5 0,5 0,5 Dienstbetrekking ja ja ja ja ja ja Individueel WNT-max Bezoldiging Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen Beloning betaalbaar op termijn Subtotaal Overschrijding - / - onverschuldigd betaalbaar Totaal bezoldiging Reden waarom de overschrijding al dan niet is toegestaan Toelichting op de vordering wegens onverschuldigde betaling nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt Gegevens 2017 Aanvang en eind functievervulling in /01-31/12 01/01-31/12 01/01-31/12 01/01-31/12 01/01-31/12 01/01-31/12 Omvang dienstverband (in fte) 1,00 1,00 0,5 0,5 0,5 0,5 (Fictieve) dienstbetrekking ja ja ja ja ja ja Individueel WNT-max Bezoldiging Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen Beloning betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging NWO Jaarverslag

141 De raad van bestuur bestaat uit 6 leden. De voorzitter van de raad van bestuur is prof. dr. C.C.A.M. Gielen en drs. C.E. Visser is portefeuillehouder Bedrijfsvoering en Financiën. Daarnaast kent de raad van bestuur een viertal wetenschappelijke leden, de domeinvoorzitters van de wetenschapsdomeinen prof. dr. L.J. Braakman (domein ENW), prof. dr. H.W. van den Doel (domein SGW), prof. dr. ir. J.C. Schouten (domein TTW) en prof. dr. J.J.G. Geurts (domein ZonMw). Per 23 januari 2019 is prof. dr. L.J. Braakman teruggetreden als lid van de raad van bestuur en ontving op 11 februari 2019 met terugwerkende kracht, met ingang van 23 januari 2019, decharge van het ministerie van OCW. Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking (Directie): (bedragen x 1) drs. M. Noordermeer dr. D.J. den Boer dr. ir. H.H. Nijhuis dr. G. Steenbruggen Functiegegevens Directeur Bedrijfsvoering Domein directeur Domein directeur Domein directeur Aanvang en eind functievervulling in Omvang dienstverband (in fte) 1,00 1,00 1,00 1,00 Dienstbetrekking ja ja ja ja Individueel WNT-max Bezoldiging Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen Beloning betaalbaar op termijn Subtotaal Overschrijding - / - onverschuldigd betaalbaar Totaal bezoldiging Reden waarom de overschrijding al dan niet is toegestaan Toelichting op de vordering wegens onverschuldigde betaling nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt Gegevens 2017 Aanvang en eind functievervulling in Omvang dienstverband (in fte) (Fictieve) dienstbetrekking ja ja ja ja Individueel WNT-max Bezoldiging Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen Beloning betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging De norm WNT 2018 bedraagt , geldend voor een fulltime dienstverband. Omgerekend naar 1 fulltime eenheid blijven alle NWO-topfunctionarissen onder de norm. 140 Jaarrekening

142 Toezichthoudende topfunctionarissen (Raad van toezicht): ir. R.J. de Wijkerslooth de Weerdesteijn ir. A.H. Lundqvist dr. A. Esmeijer drs. H.W. te Beest prof. dr. M.C. Mills Functiegegevens Voorzitter RvT Lid RvT Lid RvT Lid RvT Lid RvT Aanvang en eind functievervulling in Individueel WNT-max Bezoldiging Totaal bezoldiging Reden waarom de overschrijding al dan niet is toegestaan Toelichting op de vordering wegens onverschuldigde betaling nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt Gegevens 2017 Aanvang en eind functievervulling in /03-31/12 01/03-31/12 01/03-31/12 01/03-31/12 Individueel WNT-max Bezoldiging Totaal bezoldiging Ir. R.J. de Wijkerslooth de Weerdesteijn (voorzitter), dr. A. Esmeijer, prof. dr. C.M. van Praag, drs. H.W. te Beest en ir. A.H. Lundqvist zijn sedert 1 maart 2017 leden van de raad van toezicht NWO. Met ingang van 15 januari 2018 is prof. dr. M.C. Mills benoemd als lid van de raad van toezicht NWO en volgt hiermee prof. dr. C.M. van Praag op vanwege haar terugtreden in verband met haar benoeming als voorzitter van het college van bestuur van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Uitkeringen wegens beëindiging dienstverband aan topfunctionarissen met dienstbetrekking Uit onderstaand overzicht blijken de uitkeringen welke zijn betaald wegens beëindiging van het dienstverband aan topfunctionarissen. (bedragen x 1) drs. R.J.P. Dekker Functie(s) gedurende dienstverband voormalig topfunctionaris Omvang dienstverband (in fte) 1,00 Jaar waarin dienstverband is beëindigd 2017 Individueel WNT-maximum ontslaguitkering Overeengekomen uitkeringen wegens beëindiging dienstverband /- Onverschuldigd deel 0 Totaal uitkeringen wegens beëindiging dienstverband Waarvan betaald in Waarvan betaald in NWO Jaarverslag

143 Den Haag, 18 juli 2019 De raad van bestuur (rvb) van NWO bestaat uit een voorzitter en vier leden: 1. Prof. dr. C..A.M. Gielen (voorzitter) 2. Mw. drs. C.E. Visser 3. Prof. dr. J.J.G. Geurts 4. Prof. dr. ir. J.C. Schouten 5. Prof. dr. H.W. van den Doel. 142 Jaarrekening

144 9 Overige gegevens 9.1 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de raad van bestuur van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2018 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2018 van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek te Den Haag gecontroleerd. Naar ons oordeel: geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek op 31 december 2018 en van het resultaat over 2018 in overeenstemming met de Regeling jaarverslaggeving onderwijs; zijn de in deze jaarrekening verantwoorde baten en lasten, alsmede balansmutaties over 2018 in alle van materieel belang zijnde aspecten rechtmatig tot stand gekomen in overeenstemming met de in de relevante wet- en regelgeving opgenomen bepalingen, zoals opgenomen in paragraaf Relevante wet- en regelgeving van het Controleprotocol OWB-instellingen (versie 2017, geldend vanaf het verslagjaar 2017). De jaarrekening bestaat uit: de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2018; de geconsolideerde en enkelvoudige staat van baten en lasten over 2018; de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden alsmede het Controleprotocol OWB-instellingen vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening. Wij zijn onafhankelijk van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. NWO Jaarverslag

145 Materialiteit Materialiteit voor de getrouwheid van de jaarrekening als geheel Toegepaste benchmark Materialiteit voor de financiële rechtmatigheid Toegepaste benchmark 12,0 miljoen (2017: 9,0 miljoen). 1% van de totale baten (2017: idem). 34,0 miljoen (2017: 26,0 miljoen). 3% van de totale publieke middelen (2017: idem). Nadere toelichting Deze materialiteit is bepaald rekening houdende met paragraaf Materialiteitstabel van het Controleprotocol OWB-instellingen. In deze paragraaf van het Controleprotocol OWB-instellingen zijn tevens voor diverse posten/onderwerpen een specifieke materialiteit en specifieke rapportagegrens opgenomen, die wij hebben toegepast. Daarbij zijn voor de controle van de in de jaarrekening opgenomen WNT-informatie de materialiteitsvoorschriften gehanteerd zoals vastgelegd in de regeling Controleprotocol WNT (versie 2018). Wij houden ook rekening met afwijkingen en/of mogelijke afwijkingen die naar onze mening voor de gebruikers van de jaarrekening om kwalitatieve redenen materieel zijn. Wij zijn met de raad van bestuur overeengekomen dat wij tijdens onze controle geconstateerde afwijkingen boven rapporteren aan de raad van bestuur, alsmede kleinere afwijkingen die naar onze mening om kwalitatieve of WNT-redenen relevant zijn. Reikwijdte van de groepscontrole De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek staat aan het hoofd van een groep van entiteiten. De financiële informatie van deze groep is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek. De groepscontrole heeft zich gericht op de volgende significante onderdelen: de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO-D), Stichting Nederlandse Wetenschappelijk Onderzoek Instituten (NWO-I) en Stichting voor de Technische Wetenschappen (STW). Wij hebben gebruikgemaakt van andere accountants bij de controle van Stichting Nederlandse Wetenschappelijk Onderzoek Instituten (NWO-I) en Stichting voor de Technische Wetenschappen (STW). Door bovengenoemde werkzaamheden bij (groeps)onderdelen, gecombineerd met aanvullende werkzaamheden op groepsniveau, hebben wij voldoende en geschikte controle-informatie met betrekking tot de financiële informatie van de groep verkregen om een oordeel te geven over de geconsolideerde jaarrekening. De kernpunten van onze controle In de kernpunten van onze controle beschrijven wij zaken die naar ons professionele oordeel het meest belangrijk waren tijdens onze controle van de jaarrekening. De kernpunten van onze controle hebben wij met de raad van bestuur gecommuniceerd, maar vormen geen volledige weergave van alles wat is besproken. Wij hebben in vergelijking met vorig jaar geen wijzigingen in de kernpunten van onze controle aangebracht. 144 Overige gegevens

146 Wij hebben onze controlewerkzaamheden met betrekking tot deze kernpunten bepaald in het kader van de jaarrekeningcontrole als geheel. Onze bevindingen ten aanzien van de individuele kernpunten moeten in dat kader worden bezien en niet als afzonderlijke oordelen over deze kernpunten. Negatief eigen vermogen en continuïteit van NWO Wij verwijzen naar paragraaf 4.3 van de jaarrekening Risico NWO heeft een enkelvoudig eigen vermogen van 461 miljoen negatief. Het risico bestaat dat NWO op lange termijn niet zelfstandig kan voldoen aan haar betalingsverplichtingen. In de jaarrekening is in paragraaf 4.3 een toelichting gegeven inzake de continuïteit, waarbij door het bestuur van NWO is geconcludeerd dat op basis van afspraken met het ministerie van OCW de continuïteit van NWO is gewaarborgd. Het in het kader van onze jaarrekeningcontrole onderkende risico is dat de jaarrekening ten onrechte op basis van de continuïteitsveronderstelling is opgesteld en dat de toelichting niet aan de relevante verslaggevingsvereisten voldoet. Onze controleaanpak Onze werkzaamheden bestonden uit het beoordelen van de afspraken met het ministerie van OCW inzake de financiering van NWO, het vaststellen dat de begroting 2019 van NWO is goedgekeurd door het ministerie van OCW, inclusief het beoordelen van de aanvaardbaarheid van de veronderstellingen bij de liquiditeitsprognose Tevens is de toelichting beoordeeld op juistheid en volledigheid. Belangrijke observaties Wij achten de door de raad van bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar. Wij hebben vastgesteld dat de toelichting in de jaarrekening aan de relevante verslaggevingsstandaarden voldoet. NWO Jaarverslag

147 Waardering en toelichting vordering OCW Wij verwijzen naar de paragrafen 4.3, en van de jaarrekening Risico NWO verantwoordt de meerjarige subsidietoekenningen ten laste van het resultaat in het jaar waarin de verplichting wordt aangegaan. Een deel van deze subsidies wordt door NWO gefinancierd uit in de toekomst door het ministerie van OCW ter beschikking te stellen middelen, waarvoor NWO ultimo boekjaar 2017 een langlopende vordering onder de financiële vaste activa had opgenomen op het ministerie van OCW van 238,5 miljoen. Dit bedrag bestond uit: een vordering wegens subsidietoekenningen van 342 miljoen; een vordering wegens nog te ontvangen geoormerkte rijksbijdragen van 10,5 miljoen; verminderd met een bedrag van 114 miljoen wegens in 2017 ontvangen, maar nog niet door NWO verplichte rijksbijdrage. Ultimo 2018 is de langlopende vordering op het ministerie van OCW niet meer verantwoord als gevolg van de gewijzigde zienswijze van het ministerie OCW op de vorderingspositie. Het niet langer waarderen van deze vordering leidt tot een éénmalige last in de jaarrekening van 342 miljoen en een eenmalige subsidiebate van per saldo 103,5 miljoen. Vanwege de significante omvang en de aard van de post vormt deze post en de toelichting hierop een kernpunt van onze controle. Onze controleaanpak Belangrijke observaties Onze werkzaamheden bestonden uit het kennis nemen van de correspondentie vanuit het ministerie van OCW, het beoordelen van de gevolgen hiervan voor de jaarrekening van NWO en het controleren van de verwerking in de jaarrekening inclusief toelichting aan de hand van de relevante verslaggevingsstandaarden. Wij hebben vastgesteld dat de langlopende vordering op het ministerie van OCW terecht niet langer is gewaardeerd in de jaarrekening en dat de toelichting aan de relevante verslaggevingsstandaarden voldoet. 146 Overige gegevens

148 Verantwoording en toelichting van de subsidietoekenningen Wij verwijzen naar paragraaf van de jaarrekening Risico De lasten van NWO enkelvoudig bestaan voor 912 miljoen uit subsidietoekenningen aan universiteiten en onderzoeksinstituten. Vanwege de significante omvang en de aard van de post vormt deze post en de toelichting hierop een kernpunt van onze controle. Onze controleaanpak Wij hebben organisatiegerichte werkzaamheden en gegevensgerichte werkzaamheden uitgevoerd op de subsidietoekenning en daarmee samenhangende opbrengsten om vast te stellen dat de baten en lasten juist en volledig zijn verantwoord in de jaarrekening (inclusief toelichting) en terecht zijn toegerekend aan Wij hebben cijferanalyses uitgevoerd alsmede steekproeven op de subsidietoekenningen. Daarnaast hebben wij de juistheid (inclusief afgrenzing) van de openstaande subsidieverplichtingen gecontroleerd. Belangrijke observaties Wij hebben vastgesteld dat de betreffende posten en de toelichting daarop in de jaarrekening aan de relevante verslaggevingsstandaarden voldoen. Benoeming Wij zijn door de raad van bestuur op 29 juni 2015 benoemd als accountant van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek vanaf de controle van het boekjaar 2015 en zijn sinds die datum tot op heden de externe accountant. Naleving anticumulatiebepaling WNT niet gecontroleerd In overeenstemming met het Controleprotocol WNT hebben wij de anticumulatiebepaling, bedoeld in artikel 1.6a WNT en artikel 5, lid 1, sub j Uitvoeringsregeling WNT, niet gecontroleerd. Dit betekent dat wij niet hebben gecontroleerd of er wel of niet sprake is van een normoverschrijding door een leidinggevende topfunctionaris vanwege eventuele dienstbetrekkingen als leidinggevende topfunctionaris bij andere WNT-plichtige instellingen, alsmede of de in dit kader vereiste toelichting juist en volledig is. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit: het bestuursverslag; het jaarverslag raad van toezicht; de overige gegevens; bijlagen 1 en 2. NWO Jaarverslag

149 Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie materiële afwijkingen bevat. In afwijking van de Regeling Jaarverslaggeving Onderwijs is in de continuïteitsparagraaf alleen de exploitatiebegroting op geconsolideerd niveau opgenomen; de overige vereiste informatie is op enkelvoudig niveau gepresenteerd. Daarnaast ontbreekt in de continuïteitsparagraaf het overzicht met het verwachte verloop van de personele bezetting in FTE. Uitgezonderd het effect van het voorgaande zijn wij van mening dat de andere informatie: met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat; alle informatie bevat die op grond van de Regeling jaarverslaggeving onderwijs en paragraaf Bestuursverslag van het Controleprotocol OWB-instellingen is vereist. Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat. Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in de Regeling jaarverslaggeving onderwijs, paragraaf Bestuursverslag van het Controleprotocol OWB-instellingen en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening. De raad van bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag en de overige gegevens in overeenstemming met Regeling jaarverslaggeving onderwijs en de overige van toepassing zijnde wet- en regelgeving. Beschrijving van verantwoordelijkheden voor de jaarrekening Verantwoordelijkheden van de raad van bestuur voor de jaarrekening De raad van bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met de Regeling jaarverslaggeving onderwijs. De raad van bestuur is ook verantwoordelijk voor de financiële rechtmatigheid van de in de jaarrekening verantwoorde baten, lasten alsmede de balansmutaties, in overeenstemming met de in de relevante wet- en regelgeving opgenomen bepalingen, zoals opgenomen in het Controleprotocol OWB-instellingen. In dit kader is de raad van bestuur verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die de raad van bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet de raad van bestuur afwegen of de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsel moet de raad van bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de raad van bestuur het voornemen heeft om de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek te liquideren of de activiteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. De raad van bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. 148 Overige gegevens

150 Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, het Controleprotocol OWB-instellingen en het Controleprotocol WNT, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit: het identificeren en inschatten van de risico s: dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, en van het niet rechtmatig tot stand komen van baten en lasten alsmede de balansmutaties, die van materieel belang zijn, het in reactie op deze risico s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing; het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek; het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door de raad van bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan; het vaststellen dat de door de raad van bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een organisatie haar continuïteit niet langer kan handhaven; het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen; het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen en of de in de jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede de balansmutaties in alle van materieel belang zijnde aspecten rechtmatig tot stand zijn gekomen. Gegeven onze eindverantwoordelijkheid voor het oordeel zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van, het toezicht op en de uitvoering van de groepscontrole. In dit kader hebben wij de aard en omvang bepaald van de uit te voeren werkzaamheden voor de groepsonderdelen. Bepalend hierbij zijn de omvang en/of het risicoprofiel van de groepsonderdelen of de activiteiten. Op grond hiervan hebben wij de groepsonderdelen geselecteerd waarbij een controle of beoordeling van de volledige financiële informatie of specifieke posten noodzakelijk was. NWO Jaarverslag

151 Wij communiceren met de raad van bestuur onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing. Wij bevestigen aan de raad van bestuur dat wij de relevante ethische voorschriften over onafhankelijkheid hebben nageleefd. Wij communiceren ook met de raad van bestuur over alle relaties en andere zaken die redelijkerwijs onze onafhankelijkheid kunnen beïnvloeden en over de daarmee verband houdende maatregelen om onze onafhankelijkheid te waarborgen. Wij bepalen de kernpunten van onze controle van de jaarrekening op basis van alle zaken die wij met de raad van bestuur hebben besproken. Wij beschrijven deze kernpunten in onze controleverklaring, tenzij dit is verboden door wet- of regelgeving of in buitengewoon zeldzame omstandigheden wanneer het niet vermelden in het belang van het maatschappelijk verkeer is. Rotterdam, 18 juli 2019 Ernst & Young Accountants LLP w.g. drs. M. Verschoor RA 150 Overige gegevens

152 Bijlage 1: Exploitatie overzicht 2018 specifieke bijdragen Wetenschapsdomein Programma omschrijving Toekenningen 2018 Beheerslasten programma Financierings % 2018 Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Materials for sustainability ,2% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Natuurkunde - Industrial Partnership Programmes ,1% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) GeoERA H ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Wiskundeleraar in Onderzoek ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Cyber Security ,1% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) TA ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) CHIPP ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) GDST-NWO science industry cooperation programme Chemistry of Advanced Materials ,8% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Inroad H ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) BiodivScen (netwerkkosten) ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Internationale activiteiten ,5% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) ALW Topsector-brede call ,2% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) CW-fonds NCI(Basis) ,4% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Lorentz Centrum ,2% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Natuurkunde - ERA-NET Cofund QuantERA ,5% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Natuurkunde - KIEM HTSM en LIFT HTSM ,4% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Natuurkunde FLAG-ERA II ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) ENW PPS-fonds TA ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) ENW PPS-fonds LIFT ,3% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) ENW PPS-fonds KIEM ,8% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) ENW PPS-fonds IPP ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) IPP Coldlight ,8% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) IPP X-Tools ,1% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Soft Advanced Materials ,6% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Eco-efficient Use of Biomass for Bulk and Fine Chemicals Production ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Materialenonderzoek ,0% NWO Jaarverslag

153 Wetenschapsdomein Programma omschrijving Toekenningen 2018 Beheerslasten programma Financierings % 2018 Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) PTA Coast ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Syncat@Differ ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Fonds Nieuwe Chemische Innovaties - Launchpad for Innovative Future Technology (LIFT) ,3% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) NIOK ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) TA NewPol(NFS: 3361) ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Solar to Products ,1% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) PTA Coast ,5% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Bouwstenen van leven ,9% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) CBBC ,5% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Leraren in Onderzoek - ENW ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) KIEM-HTSM voor de Natuurkunde ,7% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Hé ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) TA Novel tools to shed ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Chains ,7% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Viran ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) CW-Octrooien ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) CW-KIEM ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) TA Cat1Chem ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Ziegler-Natta-kat_CHEMCATLIVE ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) TA Solar Steam Nano Bubbles ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) CHIPP Supported Hydrogenation ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) TA Bioactive Peptides ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) TA Allergy Vaccine Platform ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Studentencompetitie TS Chemie ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) TA Vibrational Optical An Tbx ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) TA High Speed Rev in 3D ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Targeting HK-Meth.transferases ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Targeting membr.proteins-tamp ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Nanodeeltjes voor Chirurgie ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Chemosense ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) LIFT tot en met ,8% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) GDST NWO science incl. Coam ,0% 152 Bijlage 1: Exploitatie overzicht 2018 specifieke bijdragen

154 Wetenschapsdomein Programma omschrijving Toekenningen 2018 Beheerslasten programma Financierings % 2018 Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) M-ERAnet Cofund EU (H2020) ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Biobased Economy FAPESP ,5% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) CHIPP Nanofun ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) TA- COAST ,4% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) CatchBio ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Big Software ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Creatieve Industrie ,3% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Cyber Security Granting Internationaal ,3% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) ICT-Innovatieplatform - creatieve industrie ,1% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Science Industry Cooperation Nederland - China ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Smart Energy Systems ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Greep op Complexiteit ,3% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) EW - Kennis en Innovatie Mapping (KIA-KIEM) ,8% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Big Data: real time ICT for logistics ,3% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Energiesysteemintegratie & Big Data (ESI-bida) ,7% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) DATA2PERSON ,4% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) SFI lasten E-IRGSP 5 H ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Beheerslasten Dcypher ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Beheerslasten Dcypher - NCS ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) ICT Open ,3% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Kenniscentrum arts of the NL ,7% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) ICT-RM ICT for the Topsector ,1% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Graduate School Green Top Sectors ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Biodiversiteit Werkt ,3% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Carbonhydrate Competence Center (CCC) ,4% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) BiodivERsA3-netwerkk H ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) SUSFOOD2 - netwerkkosten ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Suscrop netwerkkosten ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Samenwerking China - Joint Scientific Thematic Research Programme - Joint Research Projects ,7% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) JPI FACCE ,7% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Elixer Hub II ,2% NWO Jaarverslag

155 Wetenschapsdomein Programma omschrijving Toekenningen 2018 Beheerslasten programma Financierings % 2018 Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Groen II ,9% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Agri Food Europa ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) DeepNL ,6% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Waterworks ,7% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) European Polar Board ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Aardgericht ,0% Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) Ondersteuning Ruimteonderzoek ,9% WOTRO Science for Global Development WOTRO Science for Global Development Assumptions ,0% WOTRO Science for Global Development CGIAR - Senior Expert Program (SEP) ,0% WOTRO Science for Global Development CGIAR - Secondment Public-Private Partnership (PPP) and Research Uptake Expert ,0% WOTRO Science for Global Development CGIAR - Research Call on Enabling and Scaling Genetic Improvement and Propagation Materials ,0% WOTRO Science for Global Development CGIAR - Programme Cost ,0% WOTRO Science for Global Development Cooperation Indonesia - The Netherlands ,0% WOTRO Science for Global Development Conflict and Cooperation over Natural Resources in Developing Countries - CCMCC ,0% WOTRO Science for Global Development Food & Business (F&B) - Applied Research Fund (ARF) ,0% WOTRO Science for Global Development Food & Business (F&B) - Global Challenges Programme (GCP) ,3% WOTRO Science for Global Development Global Health Policy and Health Systems Research ,9% WOTRO Science for Global Development Productive Employment Program ,0% WOTRO Science for Global Development Social Protection ,0% WOTRO Science for Global Development Strategic Actors Programme ,0% WOTRO Science for Global Development Security and Rule of Law (SRoL) - Applied Research Fund (ARF) ,0% WOTRO Science for Global Development Security and Rule of Law (SRoL) - Strategic Research Fund (SRF) ,0% WOTRO Science for Global Development Sexual and Reproductive Health and Rights (SRHR) - Bangladesh and Burundi ,0% WOTRO Science for Global Development Sexual and Reproductive Health and Rights (SRHR) Research Programme ,0% WOTRO Science for Global Development Security and Rule of Law (SRoL) - Applied Research Fund (ARF) ,0% WOTRO Science for Global Development Food & Business (F&B) - Global Challenges Programme 4 (GCP) - Fast Track Research ,0% WOTRO Science for Global Development LEAP Agri ,7% WOTRO Science for Global Development Pre-LEAP-Renewable Energy ,0% WOTRO Science for Global Development Conflict and Cooperation over Natural Resources in Developing Countries - CCMCC ,0% WOTRO Science for Global Development Urbanising Deltas of the World (UDW) ,3% 154 Bijlage 1: Exploitatie overzicht 2018 specifieke bijdragen

156 Wetenschapsdomein Programma omschrijving Toekenningen 2018 Beheerslasten programma Financierings % 2018 WOTRO Science for Global Development NACCAP (EDCTP) - Co-funding II ,0% WOTRO Science for Global Development Food & Business (F&B) - Global Challenges Programme (GCP) ,3% WOTRO Science for Global Development Food & Business (F&B) - Applied Research Fund (ARF) ,0% WOTRO Science for Global Development Security and Rule of Law (SRoL) - Strategic Research Fund (SRF) ,0% WOTRO Science for Global Development Security and Rule of Law (SRoL) - Applied Research Fund (ARF) ,0% WOTRO Science for Global Development Sexual and Reproductive Health and Rights (SRHR) Bangladesh/Burundi ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) JPI Cultural Heritage / Digital Heritage ,2% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) EU-H2020-NORFACE Transformations to Sustainability (T2S) ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Logistiek - Integrator ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Logistiek - Startsubsidie duurzame living labs ,9% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Kennis Innovatie Mapping ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) JPI Changing Environments ,3% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Flagship Creative Industry Talpa Network ,6% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Accelerator. Kennis en innovatie voor een concurrerende logistieke sector ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Begrijpelijke taal - fundamenten en toepassingen van effectieve communicatie ,4% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Creatieve industrie - Kennis Innovatie Mapping (KIEM) ,6% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) JPI Climate ,5% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) EU-FP7-JPI II ERANET+Cult.Her ,7% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) NORFACE Welfare State Futures ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Samenwerking China - Joint Scientific Thematic Research Programme (JSTP) - dialoogseminars ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) VerDus Smart Urban Regions of the Future (SURF) ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Stg. Van Moorsel en Rijnierse ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Vitale Logistiek ,5% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) URSES ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Accelerator. Kennis en innovatie voor een concurrerende logistieke sector ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Stichting VCVGZ: Autisme ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) EU-H2020-NEURON Cofund ,5% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) NORFACE Governance ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) European Research Area for Climate Services ERA4CS ,7% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) JPI EU Management Board ,0% NWO Jaarverslag

157 Wetenschapsdomein Programma omschrijving Toekenningen 2018 Beheerslasten programma Financierings % 2018 Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) SURF Kennisdeling ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) EU-H2020-EXPAND ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) SURF ENSUF coordinatiekosten ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) ERA-NET Cofund DIAL ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) ERA-NET Cofund SUGI Coördinatie ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) NORFACE Coordinatiekosten ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) EU-FP7-EqUIP ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) EU-H2020-EULAC Focus ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) ERA-NET Cofund ENSCC Coördinatie ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Logistiek I&W middelen ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) HERA Algemeen Coordinatiekosten ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) China JSTP Emerg. Science Nat ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) EU-H2020-JHEP ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Topsector Logistiek ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Surf Kleine Projecten ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) JPI UE SUGI ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) SURF beheer ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Nationale Data Infrastructuur Sociale wetenschappen (NDSW) ,3% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Vici NWO-breed ,1% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Promotiebeurs voor Leraren (Oud) ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Promoties in de geesteswetenschappen PGW 2014 GW ,0% Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) Promoties in de Geesteswetenschappen ,5% Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek PROO: Pre cool ,4% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Partnershipkosten ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) TTW Algemeen Formatie en overige materiele kosten ,9% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Industrial Doctorates ,1% 156 Bijlage 1: Exploitatie overzicht 2018 specifieke bijdragen

158 Wetenschapsdomein Programma omschrijving Toekenningen 2018 Beheerslasten programma Financierings % 2018 Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) QuTech ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Enabling Technologies ,8% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) VWS Novel Antibacterial compounds and therapies antgonising resistance NACTAR ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Take TO2 - fase ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Zandfiltratie ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) High Tech Systemen en Materialen (HTSM) ,3% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Take TO2 - fase ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Partnership ESI ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Demonstrator ,6% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Take-off - Haalbaarheidsstudies ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Take-off - Vroege fase traject ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Perspectief ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) HIP ,2% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Perspectief - EDL efficient deep learning ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Cognitieve Robots for Flexible Agro Food Technology (FlexCRAFT) ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) AQUA - Water Qualitty in Maritime Hydrodynamics ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Electrons to Chemical Bonds (E2CB) ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) LettuceKnow: Science-Based Improvement of Salad ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) SYNOPTIC OPTICS ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) ULTRA-X-TREME Ultrafast Ultrasound Imaging for Extended Diagnosis and Treatment of Vascular Disease ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Breed4Food ,0% Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) Nutricia - New concepts for specialized nutritionthat influence immune Fitness ,0% In bovenstaande tabel zijn de verstrekte subsidies aan derden met betrekking tot programma s per wetenschapsgebied opgenomen, waarbij sprake is van ontvangen specifieke bijdragen van Ministeries, overige overheden, EU, bedrijfsleven en andere instanties. De toekenningen en beheerslasten zijn de totale lasten voor het programma in Het financieringspercentage betreft het totale aandeel van de derden-financiering. Hierbij kan sprake zijn van meerdere financiers. Het andere deel betreft financiering uit de Rijksbijdrage OCW. NWO Jaarverslag

159

160 Bijlage 2: Samenstelling besturen NWO-koepel in 2018 NWO werd in 2018 bestuurd door de raad van bestuur, met daaronder verschillende decentrale besturen gericht op een deelterrein van de wetenschap. Hieronder volgt een overzicht van alle leden die in 2018 deel uitmaakten van het NWO-bestuur, inclusief hun affiliaties. Raad van bestuur (d.d ) Prof. dr. C.C.A.M. Gielen (voorzitter) 6 Drs. C.E. Visser (portefeuillehouder Bedrijfsvoering en Financiën, tevens vicevoorzitter NWO) Prof. dr. L.J. Braakman (tevens voorzitter ENW), Universiteit Utrecht 7 Prof. dr. H.W. van den Doel (tevens voorzitter SGW), Universiteit Leiden Prof. dr. ir. J.C. Schouten (tevens voorzitter TTW), Technische Universiteit Eindhoven Prof. dr. J.J.G. Geurts (tevens voorzitter ZonMw), Vrije Universiteit Medisch Centrum Dr. J. Reijnders (secretaris) Adviesraad Prof. dr. P.T. de Zeeuw, hoogleraar theoretische sterrenkunde aan de Universiteit Leiden Prof. mr. J.E.J. Prins, hoogleraar Recht en Informatisering aan de Universiteit Tilburg, voorzitter van de Wetenschappelijk Raad voor het Regeringsbeleid Prof. dr. G. van der Steenhoven, directeur-generaal KNMI Dr. M. Wubbolts, CTO Corbion Drs. P. van der Feltz, CEO Google Nederland Prof. dr. K. Putters, directeur Sociaal Cultureel Planbureau Drs. F. Karimi, directeur Oxfam Novib Drs. E. van der Plas, directeur Nationale Opera & Ballet Prof. dr. W.B.H.J. van der Donk, Commissaris der Koning Noord-Brabant Mr. A.J. de Geus, voorzitter College van Bestuur Bertelsman Stiftung Domeinbestuur Exacte en Natuurwetenschappen Prof. dr. L.J. Braakman (voorzitter, tevens lid RvB), Universiteit Utrecht Prof. dr. N.J. Lopes Cardozo (tijdelijk waarnemend voorzitter), Technische Universiteit Eindhoven Prof. dr. A. Doelman (vicevoorzitter), Universiteit Leiden Prof. dr. J. de Boer, Universiteit van Amsterdam Prof. dr. B.J. Zwaan, Wageningen Universiteit & Research Dr. ir. P.E. Wierenga (maatschappelijk lid), voormalig Philips Dr. G. Steenbruggen (secretaris) 6 Voor de voorzitter -Stan Gielen -geldt dat in verband met het bereiken van de gerechtigde pensioenleeftijd de benoeming voor vier jaar is, met een optie om voor één jaar te verlengen. 7 Vanwege persoonlijke omstandigheden van de voorzitter van het domein ENW is prof. dr. Niek Lopes Cardozo per 1 september 2017 aangesteld als waarnemend voorzitter van het bestuur van het NWO-domein ENW. NWO Jaarverslag

161 Domeinbestuur Sociale en Geesteswetenschappen Prof. dr. H.W. van den Doel (voorzitter, tevens lid RvB), Universiteit Leiden Prof. dr. P. Fikkert (vicevoorzitter), Radboud Universiteit Prof. dr. J.A. de Bruijn, Technische Universiteit Delft Prof. dr. P.A. Dykstra, Erasmus Universiteit Rotterdam Prof. dr. C. Kemner, Universiteit Utrecht Prof. dr. A.W.M. Meijers, Technische Universiteit Eindhoven Prof. dr. O. Heynders, Universiteit van Tilburg Prof. dr. ir. A. Smidts, Erasmus Universiteit Rotterdam Prof. mr. dr. M.J. Cohen (maatschappelijk lid), Universiteit Leiden Dr. D.J. den Boer (secretaris) Domeinbestuur Toegepaste en Technische Wetenschappen Prof. dr. ir. J.C. Schouten (voorzitter, tevens lid RvB), Technische Universiteit Eindhoven Prof. dr. I.W.C.E. Arends (vicevoorzitter), Technische Universiteit Delft Dr. ir. M.J. Jonkman, FrieslandCampina Dr. R.G.M. Penning de Vries, PvD Innovation B.V. Ir. C.M. Sluis, Witteveen en Bos Prof. dr. W.J. Niessen, Erasmus Universiteit Rotterdam Dr. ir. H.H. Nijhuis (secretaris) Bestuur ZonMw Prof. dr. J.J.G. Geurts (voorzitter, tevens lid RvB), Vrije Universiteit Amsterdam Medisch Centrum Prof. dr. H.A.P. Pols, Erasmus-MC Prof. dr. A.L. Bredenoord, UMC Utrecht Prof. dr. B.C.J.M. Fauser, UMC Utrecht Drs. J.C. Kool, Kool consult Prof. dr. C.T.N. Wijmenga, UMC Groningen Drs. F.M. Nasrullah, Youké, Sterke Jeugd Dr. ir. M.N. Pieters, Publieke Gezondheid Gelderland-Zuid Drs. H.G. Maalderink, Gelre Ziekenhuizen Drs. H.J. Smid (secretaris) Stuurgroep WOTRO Prof. dr. ir. P. Hellegers, Wageningen Universiteit & Research Prof. dr. R. Lensink, Rijksuniversiteit Groningen Prof. dr. V.M. Mazzucato, Universiteit Maastricht Prof. dr. M. Yazdanbakhsh, Universiteit Leiden Prof. dr. ir. Y. Georgiadou, Universiteit Twente 160 Bijlage 2: Samenstelling besturen NWO-koepel in 2018

162 Bestuur Regieorgaan SIA Dhr. M.A. van Straalen (voorzitter), voormalig MKB-NL Prof. dr. H.F.L. Garretsen, Universiteit van Tilburg Prof. mr. dr. H.M. de Jong, Universiteit van Amsterdam Dr. C.H.E. Kwakman, Zuyd Hogeschool Prof. dr. ir. J.T.F. Keurentjes, TNO Ir. P.M. van Rooij, LHV Ir. P.C. van Staalduinen, TNO Prof. dr. ir. M. Steinbuch, Technische Universiteit Eindhoven Stuurgroep Regieorgaan Onderwijsonderzoek NRO Prof. dr. F.A. van der Duijn Schouten (voorzitter), Vrije Universiteit Amsterdam (met emiraat) Dr. O. Agirdag, KU Leuven / Universiteit van Amsterdam Prof. dr. C.A.M. van Boxtel, Universiteit van Amsterdam Prof. dr. T.A.J.M. van Gog, Universiteit Utrecht Dr. A.J.M. van Loon, ministerie van OCW Drs. W.W. Roelofs, St. KPOA Dr. D.M.A. Sluijsmans, Zuyd Hogeschool Prof. dr. K. van Veen, Rijksuniversiteit Groningen A.J. Niemeijer MAed, OSG West-Friesland Dr. J.M. Kusters, Leeuwenborg opleidingen Dr. J. Kaldewaij (directeur NRO en tevens secretaris stuurgroep) Bestuur Stichting Nederlandse Wetenschappelijke Onderzoekinstituten (NWO-I) (Personele unie met de raad van bestuur NWO) NWO Jaarverslag

163 Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek NWO Den Haag Laan van Nieuw Oost-Indië CE Den Haag Postbus AC Den Haag +31 (0) NWO Utrecht Winthontlaan KV Utrecht +31 (0) NWO-I: info-nwoi@nwo.nl TTW: ttw@nwo.nl