Beleidsartikel 5. Artikel 5. Sociale kwaliteit van het wonen en de woonomgeving Algemene beleidsdoelstelling

Transcriptie

1 Artikel 5. Sociale kwaliteit van het wonen en de woonomgeving 5.1. Algemene beleidsdoelstelling Het ministerie van VROM wil een bijdrage leveren aan vergroting van de sociale kwaliteit van het wonen en van de woonomgeving. Daaronder wordt verstaan: «de mate waarin het wonen en de woonomgeving bijdragen aan de maatschappelijke participatie van burgers». Bij «wonen» is het doel vergroting van de zelfredzaamheid, keuzemogelijkheden en vraagsturing van burgers die daar op eigen kracht niet (voldoende) in kunnen voorzien. Bij «woonomgeving» gaat het om de mate waarin men zich veilig en tevreden voelt in de woonomgeving. Daartoe wil het ministerie van VROM bijdragen aan een situatie op het gebied van wonen, zorg en welzijn, waar voor mensen in alle levensfasen voldoende geschikt en betaalbaar aanbod is en de keuze van de burger centraal staat. Hierbij zal de extramuralisering en deconcentratie worden gefaciliteerd en de scheiding van wonen en zorg en de levensloopbestendigheid van wijken worden bevorderd. Daarnaast is de fysieke aanpak van wijken weinig effectief en duurzaam zonder aandacht voor de sociale infrastructuur of zonder inbreng van burgers in het signaleren en oplossen van de problemen in de wijk. Toenemende gevoelens van (on)veiligheid en zorg over toenemende verpaupering in steden vragen om meer samenhang tussen de fysieke, sociale en economische aanpak. Met name de relatie tussen sociale en fysieke ingrepen en faciliteiten verdient in 2003 de nodige aandacht. Dit betekent, dat vanuit VROM inspanningen gestimuleerd moeten worden, die zich bevinden op het raakvlak van sociaal en fysiek beleid. Het VROM-beleid richt zich voornamelijk op het in staat stellen van burgers om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen voor hun woonomgeving en het versterken/verbeteren van het imago van de wijken. Daarnaast moeten de fysieke investeringen ertoe leiden, dat de inrichting en kwaliteit van de openbare ruimte en de aanwezigheid van voorzieningen aansluiten op de behoeften en wensen van huidige maar ook toekomstige bewoners. Zoals uit het voorgaande blijkt, wordt deze doelstelling in twee operationele doelen uitgewerkt: 1) Voor wonen en zorg het bevorderen van voldoende aanbod, van voldoende kwaliteit en waarbij de keuze van de burger centraal staat, 2) Het bevorderen van de leefkwaliteit van wijken Operationele doelstellingen op het terrein van wonen en zorg: voldoende aanbod, kwalitatief voldoende en de keuze van de burger centraal. De motivering voor het voeren van beleid op het terrein van wonen en zorg is als volgt te beschrijven. De samenleving vergrijst nog steeds. Het hoogtepunt van de vergrijzing zal pas over enkele tientallen jaren bereikt worden. Ouderen willen steeds langer zelfstandig blijven wonen. Het extramuraliseringsbeleid van de overheid leidt tot afnemende intramurale voorzieningen. (Dit laat onverlet dat een kleine kern van zorgbehoevenden intramurale zorg nodig zal blijven hebben. Afbouw van met name verpleeghuizen ligt daarom vooralsnog niet voor de hand.) Daar komt bij dat de burger steeds mondiger wordt en steeds vaker zelf verantwoordelijk wil zijn voor de wijze waarop zij of hij woont en zorg ontvangt. Dat vraagt om een toenemende hoeveelheid en variatie van woonzorgarrangementen. De eerste verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de burger Persexemplaar 78

2 zelf, maar ook bij woningcorporaties (voor het aanbod van huisvesting) en zorginstellingen (voor het aanbod van zorg). Het Rijk heeft hierbij een faciliterende rol. De inspanningen van het Rijk zijn gericht op bevordering van vernieuwing en experimenten. Daarnaast zullen de in 2002 in het kader van de intentiedocumenten verstedelijking met 20 regio s gemaakte afspraken met betrekking tot ouderenhuisvesting en wonen en zorg nader worden geconcretiseerd in de in 2003 te maken definitieve verstedelijkingsafspraken Voldoende aanbod Ministerie van VROM zich richten op het wegnemen van belemmeringen die een optimaal aanbod in de weg staan. Hiertoe zal overleg gevoerd worden met de initiatiefnemers van de Projectimpuls (Aedes, Arcares, Maatschappelijke ondernemers groep, Landelijke Vereniging van Thuiszorg). Deze hebben immers aangegeven ook in 2003 minimaal 6000 zorgwoningen te zullen bouwen en woningen aan te passen voor bewoning door ouderen en licht gehandicapten. Los hiervan zal gemonitord worden hoe het met de productie van woonzorgcomplexen, zorgvriendelijke wijken en andere woonzorgvoorzieningen gaat. Ook zullen expliciet de prestatievoornemens van corporaties terzake worden bezien Aanbod van voldoende kwaliteit Ministerie van VROM zich richten op het bevorderen van de toepassing van domotica ten behoeve van een beter comfort, meer veiligheid en het verbeteren van zorg en dienstverlening. Er bestaat reeds geruime tijd een programma van het Innovatieprogramma Wonen en Zorg op het terrein van domotica. Daarnaast zal de Tijdelijke woonzorgstimuleringsregeling meer specifiek gericht worden onder meer op het stimuleren van projecten die het gebruik van ICT voor wonen, zorg en dienstverlening bevorderen Voldoende keuzevrijheid voor de burger Ministerie van VROM zich richten op het aanscherpen van de Tijdelijke woonzorgstimuleringsregeling en zo mogelijk het starten van een experiment met geïntegreerde persoonsgebonden budgetten voor wonen-zorg. Naast de al eerder genoemde aanscherping van de Tijdelijke woonzorgstimuleringsregeling (bevordering ICT) zal de regeling ook meer specifiek gericht worden op vraagsturing. Dat wil zeggen dat vooral projecten voor subsidiëring in aanmerking komen die gericht zijn op een concrete vraag van de burger. Aan kennisoverdracht vanuit de projecten zal nadrukkelijk aandacht worden besteed. In de begroting 2002 werd een experiment met een woonzorg-persoonsgebondenbudget aangekondigd. In mei 2002 is het IBO-rapport «Naar eigen smaak, vouchers in de woon- en woonzorgsector» aan de Tweede Kamer aangeboden. Ook in het begeleidende Kabinetsstandpunt is aangegeven dat bezien zal worden of en hoe een zinvol experiment met woonzorgpersoonsgebondenbudgetten vorm gegeven kan worden. In een dergelijk experiment worden op het niveau van de burger de budgetten Persexemplaar 79

3 voor wonen, AWBZ-zorg, woningaanpassing uit de Wvg en dienstverlening op grond van de Welzijnswet samengevoegd waarbij de burger de vrijheid heeft om een voor hem op maat gesneden oplossing te zoeken. Hierbij vervallen de schotten tussen genoemde budgetten. De voorbereiding van een dergelijk experiment bleek aanzienlijk meer tijd te vergen dan was voorzien. De redenen hiervoor zijn noodzakelijk overleg met andere departementen, de aanpassing van wet- en regelgeving is gecompliceerd en tot slot vergt het onderzoek naar de condities waaronder een dergelijk experiment succesvol zou kunnen verlopen ook een flinke doorlooptijd. Het streven is er op gericht dat in de loop van 2003 daadwerkelijk met het experiment gestart kan worden. De looptijd van het experiment is drie jaar. Naar verwachting zullen in 2006 de resultaten van het experiment gemeld kunnen worden. Tot slot zal het Ministerie van VROM doorgaan met het ondersteunen van het Innovatieprogramma Wonen en Zorg (een samenwerkingsverband van SEV en NIZW) waar in vraagsturing een expliciet thema is Leefkwaliteit van wijken In de Nota Mensen Wensen Wonen is geconstateerd, dat er meer samenhang in sociale, economische en fysieke interventies zal moeten plaatsvinden in de bestaande stad. Om de voorgestelde transformatieopgave succesvol uit te kunnen voeren zal meer naar de samenhang tussen sociale, economische en fysieke interventies gekeken moeten worden. De fysieke aanpassingen van de wijk en differentiatie van de voorraad blijken niet dé panacee te zijn voor de transformatieopgave. Veel van de stedelijke problematiek (criminaliteit, sociale overlast, onderwijsproblematiek) kan en moet ook via de sociale infrastructuur aangepakt worden. Daarbij geeft het Strategisch Akkoord aan, dat de achteruitgang van wijken door het verdwijnen van sociale infrastructuur (artsen, winkels, scholen) moet worden gekeerd. Tevens wordt in het Strategisch Akkoord aangegeven, dat de groei van wijken met een eenzijdige bevolking van allochtone herkomst moet worden tegengegaan, onder meer door een gevarieerder woningaanbod. De in de NMWW geformuleerde sociale vernieuwingsstrategieën zullen hierop worden ingericht en worden in 2003 verder uitgewerkt. De kennis en ervaring die hiermee wordt opgedaan zullen mede invulling geven aan het volgende ISV-tijdvak (zie artikel 4). Daarnaast is in het kader van de in 2002 met 20 regio s gemaakte intentieafspraken over de verstedelijking tot 2010 ondermeer de afspraak gemaakt de inbedding van sociale processen bij de transformatie van wijken, meer aandacht te geven. In 2003 zullen definitieve verstedelijkingsafspraken worden gemaakt, waarbij ook het genoemde aspect nader zal worden ingevuld. Van belang is met name: + aandacht voor met name de integrale (sociaal, fysiek, economie) aanpak. In 2002 is een onderzoek verricht naar nut en noodzaak van een sociale wijkvisie. Naar aanleiding van dit onderzoek en de regionale bijeenkomsten die daaropvolgend hebben plaatsgevonden, zal er in 2003 een nadere uitwerking plaatsvinden van een sociaalfysiek aanpak van wijken. Afstemming zal plaatsvinden met een vanuit het grotestedenbeleid te ontwikkelen integraal analysekader voor aandachtswijken; + Zeggenschap en betrokkenheid van burgers vergroten. Het uiteindelijke doel van het vergroten van de zeggenschap van burgers in een buurt of wijk is ervoor te zorgen, dat het gemeentelijk beleid optimaal Persexemplaar 80

4 aansluit bij de wensen van burgers in de wijk. Het beheer en de inrichting van de directe leefomgeving van bewoners bepaalt in belangrijke mate de kwaliteit van het wonen. De zeggenschap van bewoners over de inrichting en beheer van de directe omgeving kan dus eveneens de kwaliteit van het wonen bevorderen; + De voorzieningenstructuur in wijken dient nadrukkelijker aan te sluiten bij de behoeften van bewoners en gebruikers. Dit heeft zowel betrekking op dienstverlening en detailhandel als op de inrichting van de openbare ruimte en op ruimte voor recreatie en sport Ambities en prestaties 2003 In het onderhavige artikel zijn nog geen concrete beleidsdoelstellingen (in de vorm van streefwaarden) en prestaties voor 2003 opgenomen en ontbreekt de groeiparagraaf. Kortheidshalve wordt verwezen naar de in de leeswijzer opgenomen toelichting terzake Budgettaire gevolgen Tabel 5.1 Bedragen in Verplichtingen: Uitgaven: Programma Bevorderen vernieuwing beleid voor wonen en zorg Huisvesting gehandicapten Woonzorgstimuleringsregeling Bevorderen sociale kwaliteit in de woonomgeving Sociale vernieuwing Onverdeeld programma Kennisoverdracht, experimenten e.a Onderzoek DGW Communicatie-instrumenten Apparaat Toelichting: De verplichtingen zijn vanaf 2004 beduidend lager dan in de jaren 2002 en De reden hiervoor is dat in principe in 2003 het grootste gedeelte van de budgetten voor de Woonzorgstimuleringsregeling worden verplicht. Voor het onderdeel Huisvesting gehandicapten worden geen nieuwe verplichtingen meer aangegaan. Er vinden alleen nog betalingen plaats op basis van oude verplichtingen. Dit verklaart het grote verschil tussen verplichtingen en uitgaven. Persexemplaar 81

5 5.6. Budgetflexibiliteit Tabel 5.2 Bedragen in Totaal geraamde kasuitgaven Waarvan apparaatsuitgaven Dus programma-uitgaven Waarvan juridisch verplicht 59% % % % % Waarvan complementair noodzakelijk en/of bestuurlijk gebonden 41% % % % % Niet onder 4 en 5 begrepen* (eventueel reserveringen op basis van een regeling of beleidsprogramma) 1% 385 1% 385 1% 385 1% Totaal 100% % % % % Toelichting: De budgetflexibiliteit van artikel 5 is marginaal. Voor de programmauitgaven zijn alleen de instrumenten met naar verhouding kleine budgetten op grond van de gehanteerde verplichtingenbegrippen «flexibel» (onderzoek, kennisoverdracht, communicatie- en juridischeinstrumenten). De programma uitgaven die juridisch zijn verplicht hebben betrekking op in het verleden aangegane verplichtingen voor Huisvesting gehandicapten en de tijdelijke Woonzorgstimuleringsregeling. Persexemplaar 82