Orthomoleculaire Geneeskunde 50 jaar Linus Pauling en vitamine C

Transcriptie

1 DOOR: GERT SCHUITEMAKER Orthomoleculaire Geneeskunde 50 jaar Linus Pauling en vitamine C Een onbevangen overpeinzing Vijftig jaar geleden legde tweevoudig Nobelprijswinnaar prof. Linus Pauling ( ) de basis voor de orthomoleculaire geneeskunde. De Amerikaanse chemicus was vooral gefascineerd door vitamine C. Hoe is het deze vitamine vergaan na de dood van Pauling, bijvoorbeeld in vergelijking met vitamine D? En wat kunnen we de komende jaren verwachten? In het turbulente jaar 1968 trok Linus Pauling de aandacht met een opmerkelijke publicatie in het tijdschrift Science. 1 Hierin pleitte hij voor optimale concentraties van stoffen die normaal in het menselijk lichaam aanwezig zijn. Daarmee legde Pauling de basis voor de orthomoleculaire geneeskunde en hooggedoseerde voedingssupplementen. Hoewel hij al op leeftijd was, zou hij nog ruim 25 jaar onderzoek doen op dit terrein. Tot aan zijn dood bleef hij wetenschappelijk actief, vooral rond vitamine C. Je kunt ook gerust beweren dat het allemaal begón met vitamine C, midden jaren zestig. Een cruciale kennismaking was die met chemicus Irwin Stone. In 1966 was Stone aanwezig bij een voordracht van Pauling, in New York. Pauling merkte tijdens die lezing op dat hij hoopte en verwachtte nog lang te zullen leven. Hierna schreef Stone een brief aan Pauling, met bijgevoegd enkele artikelen over vitamine C. Stone had veel onderzoek gedaan naar vitamine C als antioxidant in levensmiddelen. Hij deed Pauling de suggestie dat hij wellicht zelfs zou kunnen genieten van nog eens vijftig jaar in goede gezondheid, door het nemen van extra vitamine C in de vorm van supplementen. 46 ORTHO

2 3 gram per dag Een jaar later, in 1967, publiceerde Stone een artikel waarin hij wees op de voordelen van hoge doses vitamine C. 2 In een voetnoot meldde Stone dat hij al tien jaar lang elke dag tenminste 3 tot 5 gram innam. Hij claimde dat hij in die periode nooit ziek was geweest, zelfs niet verkouden. Intussen was een briefwisseling ontstaan tussen Stone en Pauling. De laatste had, samen met zijn vrouw Ava Helen, besloten voortaan 3 gram vitamine C per dag te nemen. Beiden merkten een betere gezondheid en sterke afname van verkoudheden. Pauling was zozeer onder de indruk, dat hij besloot meer onderzoek te doen naar vitamine C. Het resulteerde in 1970 in een boek over het gebruik van vitamine C ter preventie en behandeling van verkoudheden: Vitamin C and the Common Cold. 3 Dit boek was tevens een antwoord op een brief van een criticus, Victor Herbert, die had geklaagd over de vitaminepushers. Hij daagde Pauling uit naar aanleiding van een lezing in 1968, waarin de gelauwerde chemicus had gesproken over de effectiviteit van vitamine C bij de preventie van verkoudheid. Herbert drong aan op bewijs uit correct uitgevoerde studies. Pauling bediende Herbert op zijn wenken met Vitamin C and the Common Cold. Hij beschreef de preventieve én therapeutische effecten van vitamine C, waarbij hij verwees naar wetenschappelijke onderzoeken. Al sinds 1940 waren immers studies gedaan naar het effect van vitamine C op verkoudheden. Mythe doorgeprikt Vitamin C and the Common Cold werd een controversiële bestseller. Het kwam uit in negen talen en werd gewaardeerd door het publiek, maar bekritiseerd door wetenschappers en het medische establishment. Toch won het de Phi Beta Kappa Award, als het beste wetenschappelijke boek van De tegenreactie liet niet lang op zich wachten. Al vrij snel na verschijning dook de niersteen-mythe op. Deze werd gepubliceerd in een medisch-farmaceutisch tijdschrift: een hoge vitamine C-inname zou nierstenen veroorzaken. 4 De media pikten het nieuwtje gretig op. Een paar jaar later deden onderzoekers de studie waarop deze mythe was gebaseerd, nog eens over. Al spoedig bleek dat de in het laboratorium geconstateerde steenvorming, een neerslag van calciumoxalaat, Dit boek was in 1970 zo populair dat al snel vervolgdrukken kwamen. De tweede druk kreeg al meteen een update vanwege de opschudding en oppositie die door de publicatie was ontstaan. het gevolg was van het verwarmen van het monster urine in het laboratorium, niet in het lichaam. Er was dus geen sprake van oxalaatneerslag afkomstig van vitamine C in de verse urine. Tegenwoordig wordt in wetenschappelijke kringen algemeen erkend dat hoge doses vitamine C geen nierstenen veroorzaken. Maar de mythe heeft jarenlang rondgezongen. In 1985 bezocht ik Pauling in zijn Linus Pauling Institute of Science and Medicine, voor een uitgebreid interview. Het was onze eerste ontmoeting, en voor mij een onvergetelijke gebeurtenis. Het interview verscheen in dit tijdschrift. 5 Pauling meldde onder meer dat het verhaal over de nierstenen afkomstig was uit de farmaceutische hoek. Intussen was in 1976 een nieuwe uitgave verschenen van het boek. Nu met als titel: Vitamin C, the Common Cold and the Flu. 6 Pauling had materiaal toegevoegd over de griep, zoals werk van Jungeblut en Murata over de inactivatie van virussen door vitamine C. Eén van de pioniers wat betreft vitamine C en virale aandoeningen, was overigens de Amerikaanse arts Fred Klenner. Al in 1948 gaf hij tijdens een polio-epidemie zijn patiënten massieve doses vitamine C. Eind jaren tachtig kreeg Paulings interesse voor infectieziekten en vitamine C een nieuwe impuls. Met privéfondsen en een subsidie uit Japan begon hij met twee andere onderzoekers aan een laboratoriumexperiment rond de werking van vitamine C bij HIV. In 1990 publiceerden zij hun resultaten: in vitro werd de vermenigvuldiging van het HIV-virus door vitamine C met meer dan 99% teruggebracht. 7 In 1985 interviewde ik Linus Pauling in Palo Alto in het Linus Pauling Institute of Science and Medicine. Als presentje had ik een bolletje Edammer kaas meegenomen. ORTHO

3 Linus Pauling in zijn Instituut in Palo Alto, via een satellietverbinding geïnterviewd vanuit Nederland tijdens het MBOG congres in Utrecht (1993). Na Paulings overlijden in 1994 bloedde deze onderzoekslijn echter dood. Met hem was ook de drijvende kracht achter het project weggevallen. Vitamine C versus D Bijna 25 jaar later kunnen we vaststellen dat de aandacht voor vitamine C is verslapt. Het onderzoek naar vitamine D heeft daarentegen een hoge vlucht genomen. Je kunt stellen dat vitamine D het in dat opzicht heeft gewonnen van vitamine C. Het is de moeite waard na te denken over de achtergronden hiervan, want behalve het overlijden van Pauling hebben waarschijnlijk meer factoren hierbij een rol gespeeld. Zo is bij het vetoplosbare vitamine D een duidelijke relatie gebleken tussen verschillende aandoeningen en de vitamine D-bloedspiegel ofwel het serum-25(oh)d. Met vitamine D zijn relatief gemakkelijk relaties te leggen in onderzoek. Stel: je bent een medisch specialist en ziet patiënten met een bepaalde aandoening. Je meet hun 25(OH)D en vervolgens kijk je of er een relatie is tussen die bloedwaarden en de ernst van de aandoening, of de progressie ervan. Voor iedereen die onderzoek doet, is vitamine D interessant: bloed prikken bij een bepaalde populatie, een statistische analyse uitvoeren met behulp van SPSS en je hebt significantie, of niet. Zet je als onderzoeker een interventiestudie op met vitamine D-suppletie, dan profiteer je nog eens van het feit dat er veel en ernstige vitamine D-tekorten zijn in de populatie. Daardoor is de kans op verbetering van de patiënt groot en krijg je relatief gemakkelijk significante uitkomsten. Ook dat is een factor die vitamine D de wind in de rug heeft gegeven. Behoefte sterk gepersonaliseerd Zet dat eens af tegen de uitgangspositie van vitamine C. Een wateroplosbare vitamine met een korte halfwaardetijd, wat het vaststellen van een verband over een langere tijd tussen de inname en de bloedspiegel sterk bemoeilijkt. Daarnaast is de behoefte aan vitamine C sterk gepersonaliseerd. Wie gedurende een bepaalde periode onder grote stress staat, bijvoorbeeld ziekte, heeft er veel meer van nodig dan wie relaxt door het leven gaat. Dat bemoeilijkt het doen van wetenschappelijk onderzoek bij patiënten aanzienlijk, juist ook waar het gaat om interventiestudies waarbij de uitkomst vrijwel altijd gerelateerd is aan de gemiddelde mens. Bij het vetoplosbare vitamine D kom je met een algemeen suppletie-advies op basis van die gemiddelde mens nog een heel eind, omdat er een redelijke relatie bestaat tussen dosis, bloedspiegel en respons (effectiviteit). Maar in geval van vitamine C gaat dit niet op, omdat de optimale dosering van vitamine C bij een bepaalde aandoening tussen de proefpersonen zo variabel is. Het is daarom welhaast onmogelijk om in een klassiek interventieonderzoek van tevoren een dosering vast te stellen die ertoe moet dienen om de effectiviteit van vitamine C te meten. In geval van vitamine C gaat daarom de vlieger van die gemiddelde mens als representant van die hele populatie al helemaal niet op. Gevolg: het onderzoek heeft de effectiviteit van vitamine C niet kunnen aantonen. Het is veelzeggend dat Pauling zeer ruime marges aanhield bij de adviesinname van vitamine C. Als één voedingsstof de grote nood aan een gepersonaliseerd voedingsadvies aan het licht heeft gebracht, is het wel vitamine C. Het is dan ook geen toeval dat juist Pauling zo ongeveer als eerste werkte aan personalized nutrition. In het eerste nummer van deze Ortho-jaargang is uitgebreid aandacht besteed aan het baanbrekende boek The Personalized Diet, van de Israëlische onderzoekers dr. Eran Segal en dr. Eran Elinav. 8 Zij lijken er als eersten in geslaagd om gepersonaliseerde voeding concreet handen en voeten te geven, met behulp van big data en computerbiologie (bioinformatica). Maar zij waren beslist niet de eersten die daartoe een poging ondernamen. In die zin was Pauling hen voor. Metabole profielen Al aan het begin van de jaren zeventig richtte Pauling een laboratorium in, als deel van zijn toenmalige instituut, om metabole profielen te maken van individuen. Dit is geheel in lijn met de tegenwoordige metabolomics die tot doel heeft om de effecten van stoffen van buitenaf, dus voedingsstoffen en toxische stoffen, op de regulering van de stofwisseling beter te begrijpen. Samen met zijn medewerker Arthur Robinson schreef Pauling in 1974 het artikel Techniques of Orthomolecular Diagnosis. 9 De orthomoleculaire diagnose omschreven ze als het proces om concentraties van moleculen die normaal in het lichaam voorkomen, te bepalen en te evalueren. Deze wetenschappelijke publicatie beschrijft de algemene methode die we 48 ORTHO

4 gebruiken voor de orthomoleculaire diagnose. In die tijd beschikte Pauling nog niet over de technieken zoals die nu metabolomics-wetenschappers ter beschikking staan, maar hij legde de basis die hij orthomoleculaire diagnose noemde. Doel van een dergelijke analyse was om bij verschillende groepen patronen te herkennen (pattern recognition) en deze computermatig te verwerken. Zo kon voor die afzonderlijke groepen het patroon gekoppeld worden aan bijvoorbeeld de ziektetoestand, maar ook aan andere factoren zoals geslacht, leeftijd, mate van bewegen, enzovoort. Door deze aanpak zou het metabole profiel van een individu vergeleken kunnen worden met de in het laboratorium vastgestelde patronen. Op basis hiervan en met behulp van algoritmen zou iets gezegd kunnen worden over diens gezondheidstoestand. Zelfs had Pauling het voornemen om van individuen elk half jaar bloed- en urinemonsters te nemen, om zo inzicht te krijgen in de metabole patronen gedurende het leven. Hiervoor werden in het laboratorium speciale analysetechnieken ontwikkeld, ook om kwantitatief concentraties te kunnen meten. Het initiatief, nu bijna een halve eeuw geleden, werd destijds niet doorgezet. De belangrijkste reden hiervoor was een gebrek aan financiën. 10 Inmiddels is metabolomics een vast onderdeel van de systeembiologie. Nogal optimistisch In 1993 interviewde ik Linus Pauling voor het laatst, tijdens het jaarlijkse MBOG-congres in de Utrechtse Jaarbeurs. Vanwege zijn broze gezondheid was hij niet in staat om naar Europa te reizen. Daarom vond het interview plaats via een satellietverbinding met Palo Alto (Californië). Ik vroeg hem onder meer naar zijn toekomstvisie op de orthomoleculaire geneeskunde. Pauling antwoordde: Ik was teleurgesteld dat de medische professie in de tien jaar na de publicatie van mijn boek Vitamin C and the Common Cold niet had geaccepteerd dat hoge doses vitamine C van waarde zijn bij de bestrijding van verkoudheid en andere ziekten. Nu zijn 23 jaar verstreken en zijn er goede signalen dat de waarde van hoge doses vitamines wordt geaccepteerd. Zijn inschatting was dat die acceptatie binnen tien jaar haar beslag zou krijgen. Het interviewfragment is terug te zien op youtube: Apr 19;160(825): Orthomolecular Psychiatry Linus Pauling Een klein jaar voor zijn overlijden was Pauling dus nogal optimistisch, want anno 2018 wordt nog altijd links en rechts gewaarschuwd voor hoge doses voedingsstoffen. Toch zijn er lichtpuntjes, die Pauling vanaf zijn wolk met genoegen zal gadeslaan. Ik wil er één uitlichten: het onderzoek van dr. Paul Marik, dat in 2016 verscheen in Chest. 11 De Amerikaanse ic-arts en hoogleraar boekte met zijn team spectaculaire resultaten met intraveneus vitamine C (IV-C) bij patiënten met sepsis (bloedvergiftiging) en septische shock, de meest voorkomende doodsoorzaak op de intensive care. Hij gaf 47 patiënten de standaardbehandeling (hydrocortison), mét toevoeging van IV-C en vitamine B1. De 47 patiënten in de controlegroep kregen alleen de standaardbehandeling. Achteraf bleek de sterfte in de behandelgroep (8,5%; 4 patiënten) significant lager dan in de controlegroep (40%; 19 patiënten). Inderdaad: in de controlegroep overleden bijna vijf keer meer patiënten. Hoopgevende ontwikkelingen In ORTHO is vorig jaar uitgebreid aandacht besteed aan het onderzoek van Marik. 12 Hoe zou Pauling hebben gereageerd op die uitkomsten? Ongetwijfeld met instemming en pretoogjes. Zou het hem hebben verrast? Ja en nee. Pauling zat op het eind van zijn leven met vitamine C op het virale spoor, terwijl bij sepsis sprake is van een bacteriële infectie. Maar infecties had- ORTHO

5 den sowieso Paulings belangstelling, dus helemaal verrast zou hij niet geweest zijn. Een halve eeuw na de baanbrekende publicatie in Science en bijna een kwart eeuw na Paulings overlijden, zijn ontwikkelingen gaande die de burger moed geven. Behalve op de onderzoekslijn van Marik met IV-C, doel ik ook op de reeds aangehaalde studie uit Israël rond gepersonaliseerde voeding. Want ook die ontwikkeling kan een ander licht gaan werpen op vitamine C. Het is bepaald niet uitgesloten dat de favoriete vitamine van Linus Pauling zo alsnog de positie verwerft die hij decennia terug al voorzag. 4. The Medical Letter on Drugs and Therapeutics 1970; 12(26) 5. Schuitemaker G.E. Linus Pauling. Interview met de tweevoudig Nobelprijswinnaar. Orthomoleculair 1985; 2: Pauling L. Vitamin C, the Common Cold and the Flu. Freeman Harakeh S, Jariwalla R, Pauling L. Suppression of human immunodeficiency virus replication by ascorbate in chronically and acutely infected cells. Proc Natl Acad Sci 1990; 87(18): Schuitemaker G.E. Gepersonaliseerde voeding. ORTHOmagazine 2018; 1: Robinson AB, Pauling L. Techniques of orthomolecular diagnosis. Clin Chem 1974; 20(8): Persoonlijke communicatie Stephen Lawson, Linus Pauling 1. Pauling L. Orthomolecular psychiatry. Varying the concentrations of substances normally present in the human body may control mental disease. Science 1968; 160(825): Stone I. The genetic disease, Hypoascorbemia. Acta Geneticae Medicae et Gemellologiae 1967; 16(1): Pauling L. Vitamin C and the Common Cold. Freeman, 1970 Insitute. 31 oktober Marik PE, Khangoora V, [..], Catravas J. Hydrocortisone, Vitamin C and Thiamine for the Treatment of Severe Sepsis and Septic Shock: A Retrospective Before-After Study. Chest 2016; S (16) Schuitemaker G.E. Vitamine C op de Intensive Care (1). ORTHOmagazine 2017; 35(3):86-91 Fit met Voedingssupplementen - populair wetenschappelijk Aanbieding alleen voor abonnees Met korting: 20,- (i.p.v. 29,95) en geen verzendkosten Aanbieding geldt t/m 21 mei 2018 Vergeet niet de kortingscode bij bestellen: voorjaar Ga naar de webshop op Wilt u meer weten over de ontwikkeling van de Orthomoleculaire Geneeskunde in de afgelopen 50 jaar? Wilt u een kijkje nemen in wat de toekomst brengen gaat? Dat vindt u in dit boek Fit met Voedingssupplementen van Gert Schuitemaker en Toine de Graaf