Opmars ebola- en MERS-virus Wéér geen onderzoek naar vitamine C

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Opmars ebola- en MERS-virus Wéér geen onderzoek naar vitamine C"

Transcriptie

1 DOOR: TOINE DE GRAAF; GERT E. SCHUITEMAKER Opmars ebola- en MERS-virus Wéér geen onderzoek naar vitamine C Vooroordelen in de wetenschap De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zit met twee dossiers in de maag: de ebola-crisis in West-Afrika en de MERS-uitbraak in het Midden-Oosten. Alles wordt in het werk gesteld om de mensheid te beschermen, zo lijkt het. Maar waarom wordt wéér geen acht geslagen op de universele virusremmer vitamine C? Het ebola-virus wordt algemeen beschouwd als het gevaarlijkste acute virus uit de moderne geschiedenis. Deze zin dateert uit Hij werd opgeschreven door de Britse arts en wetenschapsjournalist Frank Ryan in Virus X, een boek dat ook is vertaald in het Nederlands (ondertitel: De terugkeer van dodelijke epidemieën). 1 De klassieker leest als één langgerekte waarschuwing. In zekere zin voorspelde Ryan al de SARS-uitbraak van En hij belooft meer: een toekomstig virus ( virus X ) dat de dodelijkheid van ebola paart aan de infectieroute van een verkoudheid of griep. Zo n pandemie zou even catastrofaal kunnen zijn als een kernoorlog, aldus Ryan. Intussen grijpt ebola om zich heen in West-Afrika. Hulporganisatie Artsen zonder Grenzen (AzG) kwam begin september met een onheilstijding: de 166 ORTHO

2 wereld verliest het gevecht tegen ebola. 2 Tijdens een bijeenkomst bij de Verenigde Naties in New York wond Joanne Liu van AzG er geen doekjes om: De ergste ebola-uitbraak in de geschiedenis duurt nu al zes maanden en het lukt de wereld niet om deze een halt toe te roepen. Inmiddels heeft de VS het voortouw genomen in de strijd tegen ebola. verspreiden. De lucht in vliegtuigen is extreem droog, en virussen hebben de neiging om te gedijen in lage luchtvochtigheid, vertelt Holst. Slijmvliezen drogen uit en zijn dan veel minder effectief in het blokkeren van infecties. Osterhaus over MERS-virus Het komt slecht uit dat Saudi-Arabië en de omliggende regio op dit moment met een ander probleem kampen: het Middle East Respiratory Syndrome -virus (MERSvirus). Deze ziekteverwekker behoort net als SARS tot de coronavirussen. Het MERS-virus bestaat al langer bij dromedarissen, maar wordt inmiddels overgedragen van dier op mens en ook van mens op mens. Een pandemie dreigt. Dr. Margaret Chan, directeur-generaal van de WHO, omschreef al in mei 2013 het MERS-virus als een bedreiging voor de hele wereld. 3 Viroloog dr. Ab Osterhaus beschouwt MERS zelfs als het gevaarlijkste virus dat de wereld op dit moment rijk is. 4 Alle aandacht gaat nu uit naar ebola, maar in potentie kan MERS meer slachtoffers maken, aldus Osterhaus afgelopen augustus. 4 Het virus verspreidt zich via dromedarissen en daarvan zijn er veel in de wereld. Wel moet aangetekend dat Osterhaus in het Erasmus MC werkt aan een vaccin tegen MERS, zodat niet valt uit te sluiten dat dit zijn visie enigszins kleurt. Jaarlijkse Hadj naar Mekka Toch is hij niet de enige Nederlandse onderzoeker die zich grote zorgen maakt over de verspreiding van het MERS-virus. Voormalig huisarts dr. Peter Holst publiceert al vele jaren over zoönosen (humane infecties door ziekteverwekkers afkomstig van dieren). Deze zomer verscheen van zijn hand het gratis e-book Beware the Dromedary Camel Flu. 5 Daarin ventileerde hij onder meer zijn zorgen over de Hadj, de jaarlijkse pelgrimstocht naar Mekka die dit jaar in de eerste helft van oktober plaatsvindt. De Hadj trekt traditioneel ruim twee miljoen moslims, uit meer dan 180 landen. Onder andere in de vliegtuigen waarmee ze huiswaarts keren, kunnen ze volgens Holst de ziekte helpen In vitro en in vivo onderzoek met vitamine C? Samengevat: de wereld worstelt met serieuze virale bedreigingen. Het dwingt de WHO en onderzoekers wereldwijd alles uit de kast te halen. Er wordt gewerkt aan vaccins tegen MERS en ebola. In het laboratorium zijn al diverse bestaande medicijnen getest op het MERS-virus. 6 Maar het is de vraag of ze in dieren en uiteindelijk ook in mensen een virusremmend effect hebben. Er is een experimenteel medicijn voor ebola, maar ook hiermee is nog een lange weg te gaan. Tegelijk kun je je afvragen of wel álles uit de kast wordt gehaald. Het veilige, goedkope en mogelijk effectieve vitamine C ligt nog altijd ongemoeid in de ondersta la, waar het al jarenlang ligt. Experimenteel is vastgesteld dat vitamine C een groot spectrum van virussen kan inactiveren of remmen, zowel in het laboratorium (in vitro) als in dierproeven. 7 Al in 1971 toonden Japanse wetenschappers bij volwassen mensen aan dat 20 gram natriumascorbaat intraveneus 99% van vele typen virussen binnen twintig minuten onschadelijk kan maken. 8 Dr. Raxit Jariwalla en Steve Harakeh concludeerden in 1997: Er is nu veel bewijs dat vitamine C een groot spectrum van virussen zowel in vitro kan inactiveren of remmen als in vivo tegen virale infecties kan beschermen. 7 Ze voegden hieraan toe: Bovendien is voor vitamine C aangetoond dat deze vitamine de immuunfunctie kan herstellen, zowel in een virale als in een niet-virale omgeving, die gepaard gaat met een immuundeficiëntie. In vitro studies hebben antivirale effectiviteit aangetoond tegen het poliovirus, herpesvirussen, hondsdolheid, hepatitis, mazelen en het griepvirus. Ook is gerapporteerd dat in vivo dezelfde virusziekten onder controle zijn gebracht. Artsen zonder Grenzen: de wereld verliest het gevecht tegen ebola. ORTHO

3 Oproep tot verder onderzoek De Finse wetenschapper dr. Harri Hemilä heeft, in navolging van Linus Pauling, veel gepubliceerd over de betekenis van vitamine C bij griep en verkoudheid. Hemilä stelde in 2003, na het uitbreken van SARS, dat vitamine C een mogelijkheid biedt als behandeling. 9 Hij wees op de vele functies die vitamine C in het immuunsysteem vervult, zoals activering van de fagocyten, transformatie van de T-lymfocyten en de productie van interferon. Hij haalde een vergeten onderzoek uit 1979 aan, waarin vitamine C de weerstand van cultures van kippenembryo s deed toenemen. Veroorzaker van deze infectie was een avian coronavirus. Een ander, meer recent onderzoek liet zien dat vitamine C kuikens beschermde tegen hetzelfde virus. Hemilä noemde humane studies bij diverse luchtwegenaandoeningen van virale aard en sloot af met de opmerking: Dat vitamine C mogelijk ernstige luchtwegeninfecties kan beïnvloeden, lijkt verder onderzoek te rechtvaardigen, vooral in het licht van de recente SARS-epidemie. Maar dat onderzoek kwam er niet. Waarom eigenlijk? Raxit Jariwalla zei al in dit verband: Het ontbreekt aan belangstelling vanuit de doorsnee wetenschappelijke kringen en het ontbreekt aan fondsen. 10 Volgens dr. Steve Hickey, coauteur van het boek Ascorbate, the Science of Vitamin C, is het uitblijven van grote studies naar de antivirale potentie van vitamine C te verklaren door de belangen van de farmaceutische industrie: Gunstige uitkomsten zouden voor fabrikanten van veel geneesmiddelen catastrofale gevolgen hebben. 11 De geringe wetenschappelijke belangstelling voor vitamine C wordt onder andere geïllustreerd door de eerder genoemde Osterhaus. In 2005 typeerde hij in het Reformatorisch Dagblad de discussie over de rol van vitamine C bij virale infecties als langdurig en controversieel. 12 Osterhaus: Er zijn wel studies gedaan, maar die lieten geen effect zien van hoge doses. Pauling en verkoudheid Zo n uitspraak is snel gedaan, maar waarop is deze eigenlijk gebaseerd? Voor een antwoord keren we eerst terug naar 1970, het jaar waarin Linus Pauling Vitamin C and the Common Cold publiceerde. 13 Verschillende ervaringen en ontmoetingen legden de basis voor dit boek, waaronder Paulings kennismaking met chemicus Irwin Stone in Een jaar hierna publiceerde Stone een artikel waarin hij wees op de voordelen van hoge doses vitamine C. 14 Als voetnoot vermeldde hij dat hij al tien jaar elke dag tenminste 3 tot 5 gram ( mg) vitamine C nam. Hij claimde dat hij in die periode nooit ziek was geweest, zelfs niet verkouden. De 66-jarige Pauling besloot voortaan 3 gram vitamine C per dag te nemen. Hij hoopte vooral te voorkomen dat hij opnieuw last zou krijgen van zware verkoudheden. Zijn vrouw volgde zijn voorbeeld. Beiden merkten een betere gezondheid en sterke afname van verkoudheid. Pauling was onder de indruk en besloot meer onderzoek te doen. Dit resulteerde in Vitamin C and the Common Cold. Pauling beschreef hierin de preventieve én therapeutische effecten van vitamine C bij verkoudheden, waarbij hij verwees naar de bestaande onderzoeken. Al sinds 1940 waren namelijk studies uitgevoerd naar het effect van vitamine C op verkoudheden. Vitamin C and the Common Cold werd een bestseller en bekroond met de Phi Beta Kappa Award, voor het beste wetenschappelijke boek van Het werd uitgebracht in negen talen, maar bekritiseerd door wetenschappers en het medische establishment. Een tegenreactie liet niet lang op zich wachten. Kort na verschijning dook de niersteen-mythe op. Deze werd gepubliceerd in een medisch-farmaceutisch tijdschrift: een hoge vitamine C-inname zou nierstenen veroorzaken. 15 De media pikten het nieuwtje op, dat een paar jaar later door nieuw onderzoek werd ontzenuwd. In 1985 zou Pauling in een interview met ORTHO melden dat deze affaire was georkestreerd door de farmaceutische industrie. 16 In 1971 liet Pauling zijn controversiële boek volgen door een meta-analyse van vier placebo-gecontroleerde studies over verkoudheid. 17 Zijn conclusie: het is zeer onwaarschijnlijk dat de afname van ziekteverschijnselen in de vitamince C-groepen alleen is toe te schrijven aan toeval. Ondeugdelijke reviews toonaangevend Maar hiermee was het laatste woord niet gezegd. In 1975 zouden twee invloedrijke reviews en een klinische studie verschijnen die tot op de dag van vandaag de 168 ORTHO

4 toon zetten. Dr. Thomas Chalmers analyseerde de resultaten van zeven placebo-gecontroleerde studies over vitamine C en verkoudheid die hij acceptabel van opzet vond. 18 Hij concludeerde dat vitamine C geen effect heeft op verkoudheid. De wetenschappers Michael Dykes en Paul Meier kwamen in een andere review tot een vergelijkbare conclusie. 19 In hetzelfde nummer van de Journal of the American Medical Association (JAMA) publiceerden dr. Thomas Karlowski en anderen (onder wie opnieuw Chalmers) een klinische studie over vitamine C bij verkoudheid. 20 In deze trial waren capsules met lactose gebruikt als placebo. De smaak van lactose is gemakkelijk te onderscheiden van ascorbinezuur. Sommige van de deelnemers gaven toe de capsules te hebben geproefd. De onderzoekers suggereerden op basis hiervan dat het duidelijke effect ten gunste van vitamine C niets anders was dan een placebo-effect. Een interpretatie die kritiekloos werd overgenomen door Dykes en Meier en zo een eigen leven ging leiden. Pauling beet in 1976, en ook later nog, van zich af. 21 Maar dit kon niet voorkomen dat beide reviews en de trial in de jaren die volgden veelvuldig zouden worden aangehaald in artikelen, boeken en richtlijnen. 22 Vooral het werk van Chalmers werd een primaire bron in belangrijke handboeken over infectieziekten en voeding. In 1987 baseerde The American Medical Association (AMA) haar official statement over vitamine C ( Er is geen betrouwbaar bewijs dat hoge doses ascorbinezuur verkoudheden kunnen voorkomen of hun duur verkorten ) volledig op Chalmers. 23 Beide genoemde reviews werden in The US nutritional recommendations van 1980 en 1989 gebruikt om de toepassing van hoge doses vitamine C bij verkoudheid te ontraden. 22 Harri Hemilä: misleidend Kortom: de uitspraak van Ab Osterhaus over vitamine C illustreert dat hij zijn klassieken kent. Maar kent hij ook het werk van onderzoeker Harri Hemilä van de Universiteit van Helsinki? Daar lijkt het niet op. Hemilä veegde midden jaren negentig de vloer aan met de twee reviews uit 1975 en toonde aan dat de klinische studie van Karlowski e.a. op misleidende wijze is geanalyseerd In 1995 publiceerden Hemilä en Herman een gedetailleerde analyse van de Chalmers-review. 24 Het werd een opsomming van tekortkomingen. Zo had Chalmers de gebruikte doseringen van vitamine C genegeerd en nam hij in zijn meta-analyse een studie op waarin de proefpersonen een dagdosis kregen van 25 tot 50 milligram. Ook vermeldde Chalmers waarden die niet in overeenstemming waren met de oorspronkelijk gepubliceerde resultaten. Hemilä en Herman berekenden op basis van gegevens uit dezelfde studies dat vitamine C (1 tot 6 gram per dag) de duur van de verkoudheden met 21% bekortte in vergelijking met placebo. Hun conclusie: Het huidige idee dat vitamine C geen effect heeft op verkoudheid lijkt grotendeels gebaseerd op een foutieve review van twee decennia geleden. In 1996 nam Hemilä op vergelijkbare wijze beide reviews en de Karlowski-studie op de korrel. 25 Hemilä liet bijvoorbeeld weinig heel van de placebo-effect - verklaring van Karlowski e.a., die eenvoudigweg in strijd is met hun onderzoeksgegevens. In vergelijking met de placebogroep verminderde een dagdosis van 3 gram vitamine C de duur van de verkoudheden met 6 tot 9% in de Karlowski-studie. Een dagdosis van 6 gram bekortte de duur met 17%, zodat een lineair dosisafhankelijk effect zichtbaar was tot 6 gram per dag. De onderzoeksresultaten suggereerden dat hoge doses vitamine C verkoudheidssymptomen substantieel kunnen verlichten. Ik was optimistisch Midden jaren negentig ging Hemilä er nog vanuit dat De Finse wetenschapper dr. Harri Hemilä heeft bijzonder veel gepubliceerd over de betekenis van vitamine C bij tal van virusziekten. ORTHO

5 zijn kritische analyse zou leiden tot nieuw onderzoek naar vitamine C, zo liet hij ons onlangs weten in een telefoongesprek. Ik had aangetoond dat drie invloedrijke publicaties onjuist waren, aldus Hemilä. Ik nam aan dat meer onderzoek zou plaatsvinden. Ik was optimistisch dat meer belangstelling zou ontstaan voor vitamine C. Maar ik heb me vergist. Volgens de Fin zijn verschillende verklaringen te geven voor het uitblijven van nieuw onderzoek. Een zeer belangrijke verklaring, die nog steeds in belang toeneemt, is dat medisch onderzoek wordt gedaan door de farmaceutische industrie. Zij hebben uiteraard weinig interesse in dit soort onderwerpen. Een ander probleem is dat de specialisten op het gebied van infectieziekten vooroordelen hebben ten aanzien van vitamine C. Hierbij speelt mee dat veel vitamineenthousiastelingen de mogelijke voordelen overdrijven. De desinteresse voor vitamine C blijft lastig te verteren voor Hemilä. Als we denken aan het bewijs dat vitamine C effectief is bij verkoudheid, moeten we ons realiseren dat verkoudheden worden veroorzaakt door veel verschillende virussen, waaronder coronavirussen. Het is dus heel goed mogelijk dat vitamine C effect heeft op verschillende soorten virussen. Dat was de achtergrond voor mijn opmerkingen over SARS in Die opmerkingen zijn weer actueel geworden met de komst van het nieuwe coronavirus MERS. Intussen ziet Hemilä met lede ogen aan dat Chalmers en Karlowski e.a. nog altijd worden geciteerd in wetenschappelijke publicaties. Een voorbeeld: in 2009 werd vitamine C voor de zoveelste keer afgeserveerd als onwerkzaam bij verkoudheid op basis van de Karlowski-trial. 26 Het werk van Chalmers werd nog in 2010 in PloS Medicine aangehaald als een belangrijke systematische review. 27 Infectie van de mens met het MERS-virus is typisch een zoönose, namelijk besmetting afkomstig van dieren, in dit geval van de dromedaris. Praktisch ebola-advies De wereld lijkt verdeeld in wetenschappers die de antivirale potentie van vitamine C op voorhand ontkennen en wetenschappers die de belofte van vitamine C uitdragen en willen onderzoeken. Tot de tweede groep behoort de al eerder genoemde Steve Hickey, die afgelopen augustus samen met Hilary Roberts en Damien Downing een advies publiceerde voor mensen die de kans lopen op ebola of zich hierover zorgen maken. 28 Vóór publicatie legde hoofdredacteur Andrew W. Saul van de Orthomolecular Medicine News Service (OMNS) het concept voor aan een vijftiental reviewers. Het resultaat is een doortimmerd artikel, met veel praktische adviezen. Zolang geen symptomen worden ervaren, adviseren de auteurs een preventieve dosis van minimaal 10 gram vitamine C, verdeeld over de dag in te nemen: Het idee is om laag te beginnen, met laten we zeggen 500 tot 1000 mg viermaal daags. Deze inname kan worden opgevoerd tot dichtbij darmtolerantie. Bij toegenomen winderigheid en zachte ontlasting kan de dosis iets worden verlaagd, tot een redelijk comfortabel niveau. Bij het eerste signaal van een infectie - zich onwel voelen, jeukende keel, vermoeidheid enzovoort - dient de dosis onmiddellijk te worden opgevoerd. Bij een mild signaal kan bijvoorbeeld elk half uur 5 gram worden geslikt, of zelfs vaker. Bij een sterk signaal dient meteen een hoge dosis te worden genomen: zoveel als het lichaam tolereert. Hierna elk half uur 5 gram. De regel is om zoveel te nemen als je kunt zonder over de tolerantiedrempel te gaan: je zult waarschijnlijk te weinig te nemen, zelfs als je serieus probeert om een enorme dosis te nemen, aldus de auteurs. Om zich te ontdoen van een verkoudheid kan al iets van 20 tot 60 gram per dag nodig zijn. Bij griep kan de dagelijkse behoefte 100 gram zijn. Omdat het verschilt van persoon tot persoon, en van ziekte tot ziekte, is de enige manier om erachter te komen te experimenteren. Welke vorm van vitamine C? Hickey, Roberts en Downing geven hierbij de voorkeur aan het voordelige ascorbinezuur. De goedkoopste vorm is het poeder, opgelost in water. Een goede 170 ORTHO

6 elektronische weegschaal is in dat geval onmisbaar voor een nauwkeurige dosering. Ook zijn rietjes nodig voor de inname, om het tandglazuur te beschermen. Wanneer een dynamische flow (dynamic flow) van ascorbinezuur door het lichaam stroomt (dus zoveel als het lichaam tolereert) en extra bescherming gewenst is, kan liposomaal vitamine C worden toegevoegd aan de behandeling. Neem gerust net zoveel liposomaal vitamine C als ascorbinezuur. Verdeel ook deze inname over de dag, tot darmtolerantie. In het ideale geval krijgen geïnfecteerden vitamine C intraveneus. Het vereist wel een continu infuus (geen injecties). Mensen die al behoorlijk ziek zijn, kunnen sowieso het vitamine C niet meer oraal innemen. De auteurs waarschuwen voor een mythe rond liposomaal vitamine C: Liposomaal vitamine C is niet effectiever dan IV voor de bestrijding van acute infecties. Deze suggestie is onwetenschappelijk en wordt niet ondersteund door data. Suiker, koolhydraten en tabaksgebruik doorkruisen de behandeling. Vooral roken genereert te veel vrije radicalen: Eenmaal besmet met ebola, zal roken de vitamine C verhinderen om je in leven te houden. Andere voedingssupplementen kunnen de behandeling ondersteunen, zoals alfaliponzuur (1-2 gram per dag). De keus voor vitamine C bij ebola is volgens de auteurs geen ingewikkelde: De klinische meldingen over vitamine C bij virale infecties geven aan dat je, wanneer je de juiste dosis neemt, zult overleven. Antimicrob Agents Chemother. 2014; 58(8): Jariwalla RJ, Harakeh S. In Vitamin C in Health and disease. Ed: Packer L, Fuchs J. Marcel and Dekker, Inc., New York 1997: Murata A, Kitagawa K, Saruno R. Inactivation of bacteriophages by ascorbic acid. Agricultural and Biological Chemistry 1971; 35: Hemila H. Vitamin C and SARS coronavirus. J Antimicrob Chemother 2003; 52: Schuitemaker GE. Vogelpestvirus komt naderbij. ORTHO 2005; 4: Hickey S, Roberts H. Ascorbate, the Science of Vitamin C van Hengel, W. Vitamine C tegen polio. Reformatorisch Dagblad, 14 juni Pauling L. Vitamin C and the Common Cold. Freeman, Stone I. The genetic disease, Hypoascorbemia. A fresh approach to an ancient disease and some of its medical implications. Acta Geneticae Medicae et Gemellologiae 1967;16(1): The Medical Letter on Drugs and Therapeutics. 25 december Schuitemaker G. Linus Pauling. Interview met de tweevoudig Nobelprijswinnaar. Ortho 1985; 2: Pauling L. The significance of the evidence about ascorbic acid and the common cold. Proc Natl Acad Sci USA 1971; 68: Chalmers TC. Effects of ascorbic acid on the common cold. An evaluation of the evidence. Am J Med 1975; 58: Dykes MHM, Meier P. Ascorbic acid and the common cold. Evaluation of its efficacy and toxicity. JAMA 1975; 231: Karlowski TR, Chalmers TC, [..], Lynch JM. Ascorbic acid for the common cold. A prophylactic and therapeutic trial. JAMA 1975; 231: Pauling L. Ascorbic acid and the common cold: evaluation of its efficacy and toxicity. Part I. Medical Tribune 1976; 17(12):18-9; Part II. Medical Tribune 1976; 17(13): Council of Scientific Affairs, American Medical Association. Vitamin preparations as dietary supplements and as therapeutic agents. JAMA 1. Ryan F. Virus X. De terugkeer van dodelijke epidemieën. Utrecht: Het Spectrum, AzG: wereld verliest strijd tegen ebola. Medisch Contact, 3 september Chan M. Closing remarks at the Sixty-sixth World Health Assembly Geneva, Switzerland; 27 May 2013; 4. Rozendaal S. Hoe vleermuizen de ebola-ziekte kunnen overbrengen. Elsevier, 22 augustus Holst P. Beware the Dromedary Camel Flu. Bookstore Apple en BOL. com, 7 July de Wilde AH, Jochmans D, [..], Snijder EJ. Screening of an FDAapproved compound library identifies four small-molecule inhibitors of Middle East respiratory syndrome coronavirus replication in cell culture. 1987; 257: Extract 24. Hemilä H, Herman ZS. Vitamin C and the common cold: a retrospective analysis of Chalmers review. J Am Coll Nutr 1995; 14: Hemilä H. Vitamin C supplementation and common cold symptoms: problems with inaccurate reviews. Nutrition 1996; 12: Hemilä H. Vitamin C for the common cold should not be rejected on the basis of old and erroneous articles. JACI 2009; 124: Hemilä H. Vitamin C and the common cold: early systematic reviews and the justification for new trials. PLoS Med 2010 [e-letter 27 October 2010] 28. Hickey S, Roberts H, Downing D. Can Vitamin C Cure Ebola? Orthomolecular Medicine News Service, 20 augustus, ly/1rl1din [benaderd op 27 september, 2014] ORTHO

Orthomoleculaire Geneeskunde 50 jaar Linus Pauling en vitamine C

Orthomoleculaire Geneeskunde 50 jaar Linus Pauling en vitamine C DOOR: GERT SCHUITEMAKER Orthomoleculaire Geneeskunde 50 jaar Linus Pauling en vitamine C 1968-2018 Een onbevangen overpeinzing Vijftig jaar geleden legde tweevoudig Nobelprijswinnaar prof. Linus Pauling

Nadere informatie

Vitamine C tegen verkoudheid Opnieuw op een rij gezet door Finse wetenschapper

Vitamine C tegen verkoudheid Opnieuw op een rij gezet door Finse wetenschapper DOOR: PIM CHRISTIAANS Vitamine C tegen verkoudheid Opnieuw op een rij gezet door Finse wetenschapper Ik vind dat vooral frustrerend Hele volksstammen bestrijden verkoudheid met vitamine C en worden erom

Nadere informatie

Immuunreactie tegen virussen

Immuunreactie tegen virussen Samenvatting Gedurende de laatste eeuwen hebben wereldwijde uitbraken van virussen zoals pokken, influenza en HIV vele levens gekost. Echter, vooral in de westerse wereld zijn de hoge sterftecijfers en

Nadere informatie

Informatieblad MERS. Middle East Respiratory Syndromeconoravirus

Informatieblad MERS. Middle East Respiratory Syndromeconoravirus Informatieblad MERS Middle East Respiratory Syndromeconoravirus MERS - Middle East Respiratory Syndrome-coronavirus Het Middle East Respiratory Syndrome-coronavirus (MERS-CoV) is een vrij nieuw type coronavirus

Nadere informatie

Verkoudheid; virale infectie; respiratoir syncytieel virus; vaccins; antivirale middelen

Verkoudheid; virale infectie; respiratoir syncytieel virus; vaccins; antivirale middelen Niet-technische samenvatting 2015107 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Dierstudies in het kader van ontwikkeling van medicijnen voor het behandelen en voorkomen van virale infecties aan de

Nadere informatie

Dimebon: teleurstellend bij Alzheimer, maar het zou kunnen werken bij de ziekte van Huntington

Dimebon: teleurstellend bij Alzheimer, maar het zou kunnen werken bij de ziekte van Huntington Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Er is een nieuw artikel gepubliceerd met geactualiseerde gegevens

Nadere informatie

Wetenschappelijk onderzoek naar Q- koorts

Wetenschappelijk onderzoek naar Q- koorts Wetenschappelijk onderzoek naar Q- koorts Mede dankzij de steun van Q- support vindt er onderzoek naar Q- koorts plaats. Q- support heeft 2 miljoen van haar budget uitgegeven aan ondersteuning van wetenschappelijk

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Respiratoir syncytieel virus Het respiratoir syncytieel virus (RSV) is een veroorzaker van luchtweginfectiesvan de mens. Het komt bij de mens met name in het winterseizoen voor.

Nadere informatie

Wat weten we van de ZvH in China?

Wat weten we van de ZvH in China? Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Chinees Ziekte van Huntington Netwerk gelanceerd Chinees Ziekte

Nadere informatie

Weerstandswaaier. zink. ijzer. seleen koper B12 B11. vitamines & mineralen. vitamine. vitamine. vitamine. vitamine. vitamine.

Weerstandswaaier. zink. ijzer. seleen koper B12 B11. vitamines & mineralen. vitamine. vitamine. vitamine. vitamine. vitamine. Het Vitamine Informatie Bureau geeft informatie over s en mineralen. ie zijn onmisbaar voor een goede gezondheid, en het is dus belangrijk om er het nodige over te weten. e adviezen van de Gezondheidsraad

Nadere informatie

Grieppandemie. Wat moet u weten over een grieppandemie (wereldgriep)?

Grieppandemie. Wat moet u weten over een grieppandemie (wereldgriep)? Grieppandemie Wat moet u weten over een grieppandemie (wereldgriep)? Grieppandemie 2 Wat leest u in deze folder? Deze folder gaat over een grieppandemie (wereldgriep). U leest de antwoorden op 10 belangrijke

Nadere informatie

De overeenkomsten tussen de ziekte van Parkinson en de ziekte van Huntington

De overeenkomsten tussen de ziekte van Parkinson en de ziekte van Huntington Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Succesvolle gentherapiestudie bij de ziekte van Parkinson geeft

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22212 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wilde, Adriaan Hugo de Title: Host factors in nidovirus replication Issue Date:

Nadere informatie

Werkstuk ANW Aids 6,7. Werkstuk door een scholier 1519 woorden 25 mei keer beoordeeld. Wat is aids precies?

Werkstuk ANW Aids 6,7. Werkstuk door een scholier 1519 woorden 25 mei keer beoordeeld. Wat is aids precies? Werkstuk ANW Aids Werkstuk door een scholier 1519 woorden 25 mei 2005 6,7 37 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Wat is aids precies? Aids is een ziekte die ontstaat door een virus genaamd: HIV. HIV

Nadere informatie

Waarom is een nieuw tijdschrift nodig?

Waarom is een nieuw tijdschrift nodig? Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. De gegevens naar buiten brengen - een nieuw online wetenschappelijk

Nadere informatie

Antwoorden op kamervragen van de Kamerleden Van Gerven en Langkamp over vaccinatie tegen polio, bof, mazelen en rodehond.

Antwoorden op kamervragen van de Kamerleden Van Gerven en Langkamp over vaccinatie tegen polio, bof, mazelen en rodehond. Antwoorden op kamervragen van de Kamerleden Van Gerven en Langkamp over vaccinatie tegen polio, bof, mazelen en rodehond. (2080910270) 1 Wat is uw reactie op het bericht dat de gepromoveerde arts P. uit

Nadere informatie

Virussen zonder grenzen

Virussen zonder grenzen Virussen zonder grenzen Prof. Eric Snijder Afdeling Medische Microbiologie Leids Universitair Medisch Centrum 1 Inferno, een kolfje naar mijn hand 2 1 2012... MERS Nature, October 4, 2012 3 Ebola 4 2 Ebola...

Nadere informatie

Weerstandswaaier. zink. ijzer. seleen koper B12 B11. vitamines & mineralen. vitamine. vitamine. vitamine. vitamine. vitamine.

Weerstandswaaier. zink. ijzer. seleen koper B12 B11. vitamines & mineralen. vitamine. vitamine. vitamine. vitamine. vitamine. Het Vitamine Informatie Bureau geeft informatie over s en mineralen. ie zijn onmisbaar voor een goede gezondheid, en het is dus belangrijk om er het nodige over te weten. e adviezen van de Gezondheidsraad

Nadere informatie

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Arib (PvdA) over het nut van de griepprik (2011Z20885).

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Arib (PvdA) over het nut van de griepprik (2011Z20885). > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX DEN HAAG T 070 30 79 11 F 070 30

Nadere informatie

Voeding en gezondheid anno 2016

Voeding en gezondheid anno 2016 Voeding en gezondheid anno 2016 Anke van den Brand, stafmedewerker gezonde voeding, VIGeZ Diabetessymposium Gent, 14 november 2016 1 AANDACHT VOOR GEZONDE VOEDING EN GEZONDHEID NEEMT TOE 2 Aandacht voor

Nadere informatie

Je gezondheid, zó werk je eraan! Correct antibioticagebruik.

Je gezondheid, zó werk je eraan! Correct antibioticagebruik. Je gezondheid, zó werk je eraan! Correct antibioticagebruik www.lm.be Het natuurlijke afweersysteem De meeste virale en bacteriële infecties genezen spontaan na enkele dagen. In normale omstandigheden

Nadere informatie

Samenvatting. Etiologie. samenvatting

Samenvatting. Etiologie. samenvatting Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene inleiding op dit proefschrift. Luchtweginfecties zijn veel voorkomende aandoeningen, die door een groot aantal verschillende virussen en bacteriën veroorzaakt kunnen

Nadere informatie

Samenvatting. Nederlandse samenvatting

Samenvatting. Nederlandse samenvatting Page 143 Samenvatting Onder normale omstandigheden inhaleert een volwassen menselijke long zo n 11.000 liter lucht per dag. Naast deze normale lucht worden er ook potentieel toxische stoffen en micro-organismen,

Nadere informatie

De Ziekte van Huntington als hersenziekte

De Ziekte van Huntington als hersenziekte Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Beenmergtransplantatie bij de Ziekte van Huntington Beenmergtransplantaat

Nadere informatie

Behandeling van Hepatitis C

Behandeling van Hepatitis C Behandeling van Hepatitis C MDL-centrum IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl Inleiding Uw behandelend arts heeft bij u Hepatitis C geconstateerd. De MDL-verpleegkundige gaat u begeleiden bij het behandelen

Nadere informatie

hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands

hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 204 204 SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Inleiding Het humaan immuundeficiëntie virus (HIV) is de

Nadere informatie

Wat zijn infectieziekten

Wat zijn infectieziekten Wat zijn infectieziekten Infectieziekten zijn ziekten die veroorzaakt worden door micro-organismen. Dit zijn hele kleine, levende deeltjes zoals virussen en bacteriën. Ze worden meestal van de ene mens

Nadere informatie

Vertraagt een hoge dosis creatine het begin van de Ziekte van Huntington? Waarom creatine?

Vertraagt een hoge dosis creatine het begin van de Ziekte van Huntington? Waarom creatine? Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Vertraagt een hoge dosis creatine het begin van de Ziekte van Huntington?

Nadere informatie

Rol van dieet, samenstelling voeding en bewegen bij de behandeling van Nonalcoholic Fatty Liver Disease

Rol van dieet, samenstelling voeding en bewegen bij de behandeling van Nonalcoholic Fatty Liver Disease Rol van dieet, samenstelling voeding en bewegen bij de behandeling van Nonalcoholic Fatty Liver Disease Saskia Tabak diëtist UMCG Er gaat niets boven Groningen! Inhoud Behandeling van NAFLD 1. Rol van

Nadere informatie

WEES WIJS, GA BESCHERMD OP REIS

WEES WIJS, GA BESCHERMD OP REIS WEES WIJS, GA BESCHERMD OP REIS Gezondheidsinformatie voor de Hadj en Umrah www.vggm.nl WEES WIJS, GA BESCHERMD OP REIS GEZONDHEIDSINFORMATIE VOOR DE HADJ EN UMRAH Tijdens de jaarlijkse bedevaart reizen

Nadere informatie

Behandeling van Hepatitis C

Behandeling van Hepatitis C Behandeling van Hepatitis C Maatschap Maag-, Darm- en Leverziekten IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl Inleiding Uw behandelend arts heeft bij u Hepatitis C geconstateerd. De MDL-verpleegkundige gaat

Nadere informatie

Huntexil bij symptomen van de Ziekte van Huntington: Waar zijn we nu?

Huntexil bij symptomen van de Ziekte van Huntington: Waar zijn we nu? Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Er is een nieuw artikel gepubliceerd met geactualiseerde gegevens

Nadere informatie

Vogelgriep en humane griep een alternatief Stand van zaken

Vogelgriep en humane griep een alternatief Stand van zaken Vogelgriep en humane griep een alternatief Stand van zaken Dagelijks worden we via de media geconfronteerd met de dreiging van vogelgriep en de mogelijke pandemie als de vogelgriep versmelt met het menselijke

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 33 711 Wijziging van de Wet publieke gezondheid tot incorporatie van de Regeling Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV) Nr. 5

Nadere informatie

BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIK(ST)ER. Duphalac, stroop 667 mg /ml

BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIK(ST)ER. Duphalac, stroop 667 mg /ml BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIK(ST)ER Duphalac, stroop 667 mg /ml Lees de hele bijsluiter zorgvuldig door voordat u start met het gebruik van dit geneesmiddel. - Bewaar deze bijsluiter, het kan

Nadere informatie

Schakel je lichaam in de vetverbrandingsmodus, sneller en efficiënter

Schakel je lichaam in de vetverbrandingsmodus, sneller en efficiënter Het Ultieme Vetverbranding Programma Schakel je lichaam in de vetverbrandingsmodus, sneller en efficiënter In de afgelopen weken heb ik je verteld over De Superverbrander Methode en de 4 fasen van het

Nadere informatie

Dermatologie. Gordelroos. Afdeling: Onderwerp:

Dermatologie. Gordelroos. Afdeling: Onderwerp: Afdeling: Onderwerp: Dermatologie 1 Wat is gordelroos (herpes zoster) is een aandoening, veroorzaakt door een virus, die gekenmerkt wordt door blaasjesvorming en pijn, meestal op de borstkas of rond de

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Chapter 9 Inleiding Het dengue virus (DENV) en het West Nijl virus (WNV) behoren tot de Flaviviridae, een familie van kleine sferische virussen met een positief-strengs RNA genoom.

Nadere informatie

Behandeling met azathioprine (Imuran) bij sarcoïdose

Behandeling met azathioprine (Imuran) bij sarcoïdose Behandeling met azathioprine (Imuran) bij sarcoïdose In overleg met uw longarts heeft u besloten om azathioprine (Imuran) te gaan gebruiken of u overweegt dit te gaan doen. Deze folder geeft informatie

Nadere informatie

Wat is een klinische studie?

Wat is een klinische studie? Wat is een klinische studie? Klinische studies Klinische studies Klinische studies worden verricht om de werkzaamheid van geneesmiddelen alsook combinaties van verschillende behandelingen te testen. Klinische

Nadere informatie

Jaap T. van Dissel Afdeling Infectieziekten. Neuraminidaseremmers bij pandemie door Mexicaanse Griep Influenza A(H1N1)

Jaap T. van Dissel Afdeling Infectieziekten. Neuraminidaseremmers bij pandemie door Mexicaanse Griep Influenza A(H1N1) Jaap T. van Dissel Afdeling Infectieziekten Neuraminidaseremmers bij pandemie door Mexicaanse Griep ofwel Nieuwe ofwel Pandemische Influenza A(H1N1) griep (H1N1) 2009 Influenza Mexicaanse griep Wat is

Nadere informatie

Vragen en antwoorden over ebola

Vragen en antwoorden over ebola Vragen en antwoorden over ebola 2 oktober 2014 Wat is ebola? Het ebolavirus veroorzaakt een zeldzame maar zeer ernstige infectieziekte die in Afrika voorkomt. De ziekteverschijnselen zijn: hoge koorts,

Nadere informatie

Antibiotica VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL

Antibiotica VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL Antibiotica HOE GEBRUIKT U ANTIBIOTICA COMBINATIE MET ANDERE MIDDELEN BIJWERKINGEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN GEBRUIK TIJDENS ZWANGERSCHAP EN BORSTVOEDING RESISTENTIE TEGEN ANTIBIOTICA VRAAG OVER

Nadere informatie

De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie

De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Samenvatting 163 De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Lage rugpijn is een veelvuldig voorkomend probleem in geïndustrialiseerde landen. De kans dat iemand gedurende zijn leven een

Nadere informatie

Ontwikkeling versus degeneratie

Ontwikkeling versus degeneratie Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Wordt de groei van kinderen beïnvloed door de ZvH mutatie? Kleine

Nadere informatie

Samenvatting voor niet-ingewijden

Samenvatting voor niet-ingewijden voor niet-ingewijden Type 2 diabetes Diabetes is een ernstige chronische ziekte, die wordt gekenmerkt door te hoge glucosespiegels (de suikers ) in het bloed. Er zijn verschillende typen diabetes, waarvan

Nadere informatie

Het voorkomen van besmettelijke ziekten

Het voorkomen van besmettelijke ziekten Het voorkomen van besmettelijke ziekten Het voorkomen van besmettelijke ziekten - vaccinaties Het meest effectieve middel tegen besmettelijke ziekten zijn, indien beschikbaar, vaccinaties. Wanneer een

Nadere informatie

Toolbox-meeting Het gevaar van naalden (van junks) in de liftput

Toolbox-meeting Het gevaar van naalden (van junks) in de liftput Toolbox-meeting Het gevaar van naalden (van junks) in de liftput Inleiding Monteurs van vooral de service en reparatie&renovatie lopen een kans geïnfecteerd te raken met een virus, tengevolge van het (per

Nadere informatie

FINIMAL, tabletten. Bayer B.V., Energieweg 1, 3641 RT Mijdrecht Bayer Consumer Care, Postbus 80, 3640 AB Mijdrecht

FINIMAL, tabletten. Bayer B.V., Energieweg 1, 3641 RT Mijdrecht Bayer Consumer Care, Postbus 80, 3640 AB Mijdrecht Lees deze bijsluiter zorgvuldig door, want deze bevat belangrijke informatie voor u. Dit geneesmiddel is verkrijgbaar zonder doktersvoorschrift (recept), voor de behandeling van een milde aandoening waarbij

Nadere informatie

PLUIMVEE HARTSLAG #25

PLUIMVEE HARTSLAG #25 Een publicatie van MSD Animal Health Maart 2018 - Jaargang 7 PLUIMVEE HARTSLAG #25 door Peter gemeten Een goed kuiken maken begint bij het moederdier DYNAMIC IMMUNITY MATERNALE ANTISTOFFEN BELANGRIJK VOOR

Nadere informatie

Mitochondriën en oxidatieve stress

Mitochondriën en oxidatieve stress Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Ons richten op oxidatieve stress bij de ziekte van Huntington Celschade

Nadere informatie

Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen

Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Amsterdam School of Health Professionals / HvA Amsterdam Kwaliteit en Proces Innovatie / AMC Amsterdam Goede zorg Effectief Doelmatig Veilig Tijdig Toegankelijk

Nadere informatie

Niet technische samenvatting. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project

Niet technische samenvatting. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project Niettechnische samenvatting 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Respiratoir Syncytieel Virus (RSV) in kalveren 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) Oktober 2015 oktober 2020

Nadere informatie

Informatie voor de wettelijke vertegenwoordiger voor deelname aan het onderzoek

Informatie voor de wettelijke vertegenwoordiger voor deelname aan het onderzoek PAIS2: Het effect van hoge dosis paracetamol op de uitkomst na een beroerte bij mensen met een lichaamstemperatuur van 36.5 graden of hoger Geachte heer/ mevrouw, Uw partner/familielid is in ons ziekenhuis

Nadere informatie

Er gaat niets boven Groningen! 1. Rol van dieet en samenstelling voeding. Inhoud. Waarom afvallen

Er gaat niets boven Groningen! 1. Rol van dieet en samenstelling voeding. Inhoud. Waarom afvallen Er gaat niets boven Groningen! Rol van dieet, samenstelling voeding en bewegen bij de behandeling van Nonalcoholic Fatty Liver Disease Saskia Tabak diëtist UMCG Inhoud 1. Rol van dieet en samenstelling

Nadere informatie

Vetverbranding in de hersenen?

Vetverbranding in de hersenen? Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Kan een synthetische olie helpen om de hersenen van voedsel te voorzien

Nadere informatie

Muisstudies en de ZvH

Muisstudies en de ZvH Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. ZvH muizen brengen een nuttige mislukking Kan medicijnenstudie die

Nadere informatie

snapshots uit onderzoek naar seksuele en reproductieve gezondheid

snapshots uit onderzoek naar seksuele en reproductieve gezondheid snapshots uit onderzoek naar seksuele en reproductieve gezondheid 2 Freedom can not be achieved unless the women have been emancipated form all forms of oppression. Nelson Mandela Beste lezer, Met trots

Nadere informatie

MOSAIC studie Informatiebrief voor cases

MOSAIC studie Informatiebrief voor cases 1 MOSAIC studie Informatiebrief voor cases Informatiebrief betreffende het onderzoek (MOSAIC studie): de gevolgen van acute hepatitis C virus infectie bij HIV positieve en HIV negatieve mannen die seks

Nadere informatie

GRIEPVACCINATIE 2012. Waardoor komt het? Wat zijn de verschijnselen? Adviezen

GRIEPVACCINATIE 2012. Waardoor komt het? Wat zijn de verschijnselen? Adviezen GRIEPVACCINATIE 2012 De griepprik zal dit jaar op woensdag 14 november worden gegeven, tussen 15 en 18 uur. Mensen die ervoor in aanmerking komen krijgen ongeveer 2 weken van tevoren een uitnodiging toegestuurd.

Nadere informatie

- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE?

- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? - Geplaatst in VISUS 4-2017 - EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? Om de verschillen tussen de kennis uit het laatste wetenschappelijk bewijs en de klinische praktijk kleiner te maken is de afgelopen

Nadere informatie

Adalimumab (Humira) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum. Beter voor elkaar

Adalimumab (Humira) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum. Beter voor elkaar Adalimumab (Humira) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar 2 Inleiding Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van Adalimumab (Humira).

Nadere informatie

Niet-technische samenvatting

Niet-technische samenvatting Niet-technische samenvatting 2016403 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Geneesmiddelenontwikkeling voor malaria 1.2 Looptijd van het project 1-4-2016-1-4-2021 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) malaria,

Nadere informatie

PRAKTISCH VACCINATIE VAN DE HOND

PRAKTISCH VACCINATIE VAN DE HOND l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n PRAKTISCH VACCINATIE VAN DE HOND over houden van huisdieren Vaccinatie is een belangrijke en effectieve manier om ziekten

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33222 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33222 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33222 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Braak, Bas ter Title: Carcinogenicity of insulin analogues Issue Date: 2015-06-18

Nadere informatie

Vetmoleculen en de hersenen

Vetmoleculen en de hersenen Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Speciale 'hersen-vet' injectie heeft positief effect in ZvH muis

Nadere informatie

Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015

Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015 Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015 op het achtergronddocument over Kalium De commissie heeft op het achtergronddocument over kalium reacties ontvangen van de Federatie Nederlandse

Nadere informatie

- 172 - Prevention of cognitive decline

- 172 - Prevention of cognitive decline Samenvatting - 172 - Prevention of cognitive decline Het percentage ouderen binnen de totale bevolking stijgt, en ook de gemiddelde levensverwachting is toegenomen. Vanwege deze zogenaamde dubbele vergrijzing

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 Aanhangsel van de Handelingen Vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden 2378 Vragen van het lid

Nadere informatie

Met welke geneesmiddelen is het onderzoek uitgevoerd?

Met welke geneesmiddelen is het onderzoek uitgevoerd? Dit is een samenvatting van een klinisch onderzoek bij patiënten met idiopathische pulmonale fibrose, een zeldzaam type longaandoening. De samenvatting is geschreven voor de doorsneelezer en is opgesteld

Nadere informatie

Beleef de mooiste momenten van uw leven nog langer en intensiever met de gepatenteerde natuurlijke formule van Prelox

Beleef de mooiste momenten van uw leven nog langer en intensiever met de gepatenteerde natuurlijke formule van Prelox TO MAKE LOVE LONGER B ETTE R Beleef de mooiste momenten van uw leven nog langer en intensiever met de gepatenteerde natuurlijke formule van Prelox TM Prelox helpt u langer en intensiever van uw intieme

Nadere informatie

Gezondheid. ziekte, hygiëne en medicijnen. mbo

Gezondheid. ziekte, hygiëne en medicijnen. mbo Gezondheid ziekte, hygiëne en medicijnen mbo Microben zijn onlosmakelijk verbonden met je gezondheid. In de gezondheidszorg wordt dagelijks strijd geleverd met microben. Verplegers en doktersassistenten

Nadere informatie

6,9. Praktische-opdracht door een scholier 1495 woorden 3 april keer beoordeeld

6,9. Praktische-opdracht door een scholier 1495 woorden 3 april keer beoordeeld Praktische-opdracht door een scholier 1495 woorden 3 april 2007 6,9 19 keer beoordeeld Vak ANW Inhoud 1. Wat is AIDS? 2. Wat is HIV? 3. Hoe werkt het ziekteverloop van AIDS? 4. Wat doet het immuunsysteem

Nadere informatie

Centraal Veterinair Instituut van Wageningen UR: onderzoek en business opportunity's

Centraal Veterinair Instituut van Wageningen UR: onderzoek en business opportunity's Centraal Veterinair Instituut van Wageningen UR: onderzoek en business opportunity's Riks Maas, 18 oktober 2012 Business café Wageningen Onze missie Protecting animal and public health through top level

Nadere informatie

Behandeling voor trombose en anti-stolling

Behandeling voor trombose en anti-stolling Behandeling voor trombose en anti-stolling 2 Waarom behandeling met een anti-stollingsmiddel? Als bloed in een bloedvat stolt, wordt dit bloedvat afgesloten. Het bloed kan het achterliggende orgaan dan

Nadere informatie

Doorbraak in onderzoek naar ME

Doorbraak in onderzoek naar ME Doorbraak in onderzoek naar ME Gezaghebbende Amerikaanse overheidsinstanties hebben opnieuw bij MEpatiënten een virus aangetroffen. Al eerder berichtte EenVandaag over de ontdekking van het XMRV-virus

Nadere informatie

Methotrexaat bij reuma Ledertrexate, Emthexate, Metoject

Methotrexaat bij reuma Ledertrexate, Emthexate, Metoject Methotrexaat bij reuma Ledertrexate, Emthexate, Metoject Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: methotrexaat.

Nadere informatie

Voeding en buikklachten: Van wetenschap tot voedingsadvies. 10 april 2017, Dr Nicole M de Roos

Voeding en buikklachten: Van wetenschap tot voedingsadvies. 10 april 2017, Dr Nicole M de Roos Voeding en buikklachten: Van wetenschap tot voedingsadvies 10 april 2017, Dr Nicole M de Roos Veel patiënten klagen over tegenstrijdige adviezen Eet gewoon volgens de Schijf van Vijf Voeding is je medicijn

Nadere informatie

Het Epstein-Barr virus (achtergrond) infecteert de mens via de mondholte. Bij direct contact met speeksel vindt zeer gemakkelijk besmetting plaats.

Het Epstein-Barr virus (achtergrond) infecteert de mens via de mondholte. Bij direct contact met speeksel vindt zeer gemakkelijk besmetting plaats. Het Epstein-Barr virus (achtergrond) infecteert de mens via de mondholte. Bij direct contact met speeksel vindt zeer gemakkelijk besmetting plaats. Foto: K. Govorushchenko/UK CVN THERAPIE THE KISSING DISEASE

Nadere informatie

De geschiedenis van PBT2

De geschiedenis van PBT2 Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Prana Biotech publiceert de data van het effect van PBT2 in ziekte

Nadere informatie

Humaan Papillomavirus (HPV) Polikliniek Gynaecologie

Humaan Papillomavirus (HPV) Polikliniek Gynaecologie Humaan Papillomavirus (HPV) Polikliniek Gynaecologie Humaan Papilloma Virus (HPV) Inleiding Als u nog nooit van het HPV (Humaan Papilloma Virus) gehoord heeft, is dat niet raar: want ondanks dat het virus

Nadere informatie

IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK

IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK 29 januari + 30 januari 2015 KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK DISCLOSURE BELANGEN SPREKERS: GEEN BELANGENVERSTRENGELING KADERHUISARTS

Nadere informatie

Veel gestelde vragen (seizoens)griepvaccinatie

Veel gestelde vragen (seizoens)griepvaccinatie Veel gestelde vragen (seizoens)griepvaccinatie Griep of griepje? De symptomen van verkoudheid lijken soms wel wat op die van griep waardoor men al snel denkt met een griepje te maken te hebben. Maar in

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage. Geachte Voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage. Geachte Voorzitter, Directie Voedselkwaliteit en Diergezondheid De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum 10 september 2008 08-LNV-107

Nadere informatie

Post-exposure-profylaxe voor hiv

Post-exposure-profylaxe voor hiv Post-exposure-profylaxe voor hiv informatie voor patiënten INLEIDING 3 WAAROM PEP? 4 WELKE MEDICATIE MOET IK INNEMEN EN OP WELKE TIJDSTIPPEN? 4 AANDACHTSPUNTEN 6 VOORZORGSMAATREGELEN 8 OPVOLGING 8 MEDICATIEKOSTEN

Nadere informatie

Versnellen melkproducten de ziekte van Huntington? Je bent wat je eet

Versnellen melkproducten de ziekte van Huntington? Je bent wat je eet Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Versnellen melkproducten de ziekte van Huntington? Is er een verband

Nadere informatie

Positieve resultaten aangekondigd voor herwerkt tetrabenazine in de ZvH Tetrabenazine? chorea

Positieve resultaten aangekondigd voor herwerkt tetrabenazine in de ZvH Tetrabenazine? chorea Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Positieve resultaten aangekondigd voor herwerkt tetrabenazine in

Nadere informatie

1. Wat is Leidapharm Paracetamol/Coffeïne 500/50 mg en waarvoor wordt het gebruikt

1. Wat is Leidapharm Paracetamol/Coffeïne 500/50 mg en waarvoor wordt het gebruikt Version 2012_06 Page 1 of 5 1.3.1.3 PATIENT INFORMATION LEAFLET BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIK(ST)ER Leidapharm Paracetamol/Coffeïne 500/50 mg, tabletten paracetamol en coffeïne Lees de hele bijsluiter

Nadere informatie

Thiopurines Azathioprine (Imuran ) Mercaptopurine( puri-nethol ) Tioguanine (Lanvis )

Thiopurines Azathioprine (Imuran ) Mercaptopurine( puri-nethol ) Tioguanine (Lanvis ) Thiopurines Azathioprine (Imuran ) Mercaptopurine( puri-nethol ) Tioguanine (Lanvis ) Uw behandelend maag-darm-leverarts heeft u verteld dat u in aanmerking komt voor een onderhoudsbehandeling met een

Nadere informatie

waardoor een beroerte kan worden gezien als een chronische aandoening.

waardoor een beroerte kan worden gezien als een chronische aandoening. amenvatting Elk jaar krijgen in Nederland zo n 45.000 mensen een beroerte, ook wel CVA (Cerebro Vasculair Accident) genoemd. Ongeveer 60% van hen keert na opname in het ziekenhuis of revalidatiecentrum

Nadere informatie

Azathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen

Azathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen Azathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel azathioprine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.

Nadere informatie

Rituximab (Mabthera )

Rituximab (Mabthera ) Rituximab (Mabthera ) Maatschap reumatologie Kennemerland RITUXIMAB (MABTHERA ) Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel Rituximab te behandelen. Deze folder geeft informatie over dit

Nadere informatie

Onderzoeksresultaten transparantie en openbaarheid

Onderzoeksresultaten transparantie en openbaarheid Onderzoeksresultaten transparantie en openbaarheid Peter W de Leeuw Afd. Interne Geneeskunde, azm, Maastricht en Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde Uitgangspunten Rapportage van resultaten van (biomedisch)

Nadere informatie

Allereerst wensen wij iedereen natuurlijk een beestachtig en gelukkig 2014 toe!

Allereerst wensen wij iedereen natuurlijk een beestachtig en gelukkig 2014 toe! Nieuwsbrief Januari 2014 Allereerst wensen wij iedereen natuurlijk een beestachtig en gelukkig 2014 toe! Wij staan in het nieuwe jaar weer voor u en uw huisdieren klaar! Ik wilde het over het nut en het

Nadere informatie

Wat zijn feiten en cijfers rond geneesmiddelenonderzoek?

Wat zijn feiten en cijfers rond geneesmiddelenonderzoek? Deze kaart geeft een overzicht van beschikbare feiten en geneesmiddelenonderzoek. De kaart is tot stand gekomen op basis van literatuuronderzoek, interviews en denksessies met deskundigen. Met dank aan

Nadere informatie

Tocilizumab RoActemra

Tocilizumab RoActemra Tocilizumab RoActemra Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: tocilizumab. Hoe werkt tocilizumab? Bij patiënten

Nadere informatie

Sectie Infectieziekten

Sectie Infectieziekten Sectie Infectieziekten 1 December 2015 U kunt helpen de HIV / AIDS epidemie te beëindigen You can help to end the HIV / AIDS epidemic Sectie Infectieziekten Weet uw HIV status Know your HIV status by 2020

Nadere informatie

GEZONDHEIDSINFORMATIE

GEZONDHEIDSINFORMATIE GEZONDHEIDSINFORMATIE voor risicovolle beroepsgroepen vaccinatie DTP en Hepatitis A/B www.vggm.nl GEZONDHEIDSINFORMATIE VOOR RISICOVOLLE BEROEPSGROEPEN Als medewerker kunt u via uw werk risico lopen op

Nadere informatie

EBM. Domein arts. Overwegingen bij domein arts

EBM. Domein arts. Overwegingen bij domein arts EBM Wetenschappelijke uitkomsten uit klinisch relevant prognostisch, diagnostisch en therapeutisch onderzoek. Kennis, ervaring, persoonlijke waarden en verwachtingen van de dokter zelf. De individuele

Nadere informatie

MYCOBACTERIËLE FACTOREN BETROKKEN BIJ GRANULOOMVORMING

MYCOBACTERIËLE FACTOREN BETROKKEN BIJ GRANULOOMVORMING Nederlandse samenvatting MYCOBACTERIËLE FACTOREN BETROKKEN BIJ GRANULOOMVORMING Tuberculose Tuberculose (TBC) is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium tuberculosis. Infectie

Nadere informatie