Anticoagulatie en anti-aggregatie bij acute coronaire syndromen: nieuwkomers en vaste waarden 1

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Anticoagulatie en anti-aggregatie bij acute coronaire syndromen: nieuwkomers en vaste waarden 1"

Transcriptie

1 2 Tijdschr. voor Geneeskunde, 68, nr. 1, 2012 doi: /TVG PENTALFA: DE BEHANDELING VAN ACUTE CORONAIRE SYNDROMEN 1 Anticoagulatie en anti-aggregatie bij acute coronaire syndromen: nieuwkomers en vaste waarden 1 W. DESMET 2, 3 Samenvatting De medische behandeling van een acuut coronair syndroom bestaat nog steeds uit een combinatie van acetylsalicylzuur, een adenosinedifosfaat(adp)-blokker en een anticoagulans. Bij de ADP-blokkers is er naast clopidogrel nu ook prasugrel, dat een sneller, krachtiger en meer consistent antiaggregerend effect heeft, wat zich vertaalt in een betere klinische uitkomst, zij het gepaard aan een licht toegenomen bloedingrisico. Binnenkort komt bovendien ticagrelor ter beschikking, dat ook duidelijk superieur is aan clopidogrel. De onderlinge plaats van prasugrel en ticagrelor dient nog uitgemaakt te worden. Bij de anticoagulantia noteren we vooral dat fondaparinux de overleving verbetert in vergelijking met enoxaparine, meest waarschijnlijk door een drastische verlaging van het bloedingsrisico. Aangezien het bovendien relatief goedkoop is, wordt fondaparinux dan ook het eerstekeuzeanticoagulans voor patiënten met een NSTE-acuut coronair syndroom, tenzij die nood hebben aan zeer urgente coronarografie. Bij STEMI wordt bivalirudine dan weer de beste keuze, omdat het niet alleen bloedingen terugdringt, maar bovendien de overleving verbetert. Ten slotte worden de GP2b3a-receptorantagonisten in de laatste Europese richtlijnen gereserveerd voor gebruik in het kathlab, bij patiënten met veel trombi in de kransslagader. Inleiding De medische behandeling van het acuut coronair syndroom (ACS) bestaat sedert een tiental jaar uit 3 pijlers, met name 1) acetylsalicylzuur, 2) een adenosinedifosfaat(adp)-blokker en 3) een anticoagulans, eventueel aangevuld met een glycoproteïne(gp)2b3a-receptorantagonist. Recent zijn er enkele nieuwe ADP-blokkers en anticoagulantia ter beschikking gekomen, waardoor de richtlijnen van de Europese Vereniging voor Cardiologie aangepast dienden te worden. In deze nieuwe richtlijnen werd ook de rol van de GP2b3a-receptorblokkers herzien (1). Antiaggregantia Acetylsalicylzuur (aspirine) Een patiënt die zich aanmeldt met een ACS dient zo snel mogelijk acetylsalicylzuur toegediend te krijgen in een opladingsdosis van mg p.o. Indien orale toediening onmogelijk of moeilijk is of weinig zinvol lijkt (bijvoorbeeld bij braken), kan als alternatief 250 tot 500 mg intraveneus toegediend worden. Daarna wordt acetylsalicylzuur in principe levenslang verder toegediend in een onderhoudsdosis van mg per dag. Hogere dosissen zijn niet meer en soms zelfs minder efficiënt om nieuwe ischemische problemen te voorkomen en verhogen de kans op bloeding. 1 Interactief Postgraduaat Onderwijs in het kader van het Pentalfa -project georganiseerd door de Faculteit Geneeskunde K.U.Leuven ( centrale moderator van deze sessie: prof. dr. C. Dubois. 2 Dienst IG hart- en vaatziekten, UZ Leuven campus Gasthuisberg. 3 Correspondentieadres: prof. dr. W. Desmet, dienst IG hart- en vaatziekten, UZ Leuven campus Gasthuisberg, Herestraat 49, 3000 Leuven; walter.desmet@uzleuven.be ADP-receptorantagonist In de Clopidogrel in unstable angina to prevent recurrent events (CURE)-studie werd door toevoeging van clopidogrel aan acetylsalicylzuur bij ACS-patiënten over het verloop van 1 jaar een relatieve verlaging van 20% gezien in het gecombineerde eindpunt van overlijden, myocardinfarct en beroerte (2). Sindsdien behoort clopidogrel (Plavix en generieken), toegediend gedurende

2 Anticoagulatie en anti-aggregatie bij acute coronaire syndromen: nieuwkomers en vaste waarden 3 9 tot 12 maanden, tot de basisbehandeling van ACS. Aangezien clopidogrel eigenlijk een prodrug is en door hepatische metabolisatie nog moet omgezet worden tot een actieve metaboliet die dan irreversibel aan de P2Y 12 - receptoren op de bloedplaatjes gaat binden, duurt het enkele uren vooraleer het de aggregatie van de bloedplaatjes remt. Door een ladingsdosis van 300 mg toe te dienen, worden sneller hogere concentraties van de verschillende metabolieten van clopidogrel bekomen, met een snellere aanvang van het antiaggregerend effect. Daarom werd klassiek voorgesteld om een ladingdosis van 300 mg toe te dienen, gevolgd door een onderhoudsdosering van 75 mg per dag. Uit in-vitrostudies bleek echter dat door het verhogen van deze ladingsdosis tot 600 mg een nog snellere stijging bekomen werd van de verschillende metabolieten, evenals een krachtiger antiaggregerend effect 4 uur na toediening (3). Een verdere verhoging van de ladingsdosis tot 900 mg leverde geen bijkomend voordeel, wellicht omdat de metabolisatiemechanismen verzadigd waren. In een klinische studie, die weliswaar patiënten bestudeerde die een electieve percutane interventie ondergingen, werd met een toediening van 600 mg clopidogrel 4 tot 8 uur voor de procedure een betere klinische uitkomst gevonden in vergelijking met een voorbehandeling met 300 mg. Om deze redenen kreeg de toediening van 600 mg clopidogrel aan ACS-patiënten een klasse I-aanbeveling in de nieuwe Europese richtlijnen, zij het met een relatief beperkte evidentie hiervoor. Hoe dan ook wordt zelfs na toediening van een ladingsdosis van 600 mg clopidogrel nog een zeer variabele en onvoorspelbare respons gezien wat betreft de remming van de bloedplaatjesaggregatie. Met prasugrel (Efient ), een nieuw thiënopyridine, wordt in vergelijking met clopidogrel een duidelijk sneller, meer consistent en vollediger antiaggregerend effect bekomen. Dit verschil kan men reeds vaststellen binnen de 30 minuten na toediening, en het blijft aanwezig tijdens onderhoudsbehandeling. In de Trial to assess improvement in therapeutic outcomes by optimizing platelet inhibition with prasugrel thrombolysis in myocardial infarction 38 (TRITON-TIMI 38) werden patiënten met een matig tot hoog risico ACS bij wie een percutane coronaire interventie (PCI) gepland was, gerandomiseerd naar een behandeling met prasugrel (ladingsdosis 60 mg, gevolgd door 10 mg per dag) of clopidogrel (ladingsdosis 300 mg, gevolgd door 75 mg per dag) (4). Bij de met prasugrel behandelde patiënten werd het gecombineerde eindpunt van cardiovasculair overlijden, myocardinfarct of beroerte in vergelijking met clopidogrel 138 keer vermeden ( hazard ratio (HR): 0,81; 95%- betrouwbaarheidsinterval (95%-BI): 0,73-0,90; P < 0,001). Dit gunstige effect van prasugrel op ischemische eindpunten was niet alleen merkbaar in de eerste dagen van de behandeling, maar werd ook nadien behouden. Dit alles ging echter ten koste van een toename van 35 majeure bloedingen (HR: 1,32; 95%-BI: 1,03-1,68; P = 0,03). In de subgroepen van patiënten die zich presenteerden met een acuut myocardinfarct met ST-elevatie (STEMI) en van patiënten met diabetes mellitus werd geen toename van majeure bloedingen gezien, terwijl bij deze patiënten een meer uitgesproken daling in de ischemische eindpunten gezien werd. De Europese richtlijnen vermelden dan ook een klasse IIa-indicatie voor prasugrel in het geval van acuut coronair syndroom zonder ST-elevatie (NSTE-ACS), terwijl het voor STEMI-patiënten een klasse I-indicatie krijgt. In ons land wordt prasugrel overigens enkel terugbetaald voor ACS-patiënten die een PCI ondergaan en zich presenteren met een STEMI of een stenttrombose, hetzij lijden aan diabetes mellitus. Na een ladingsdosis van 60 mg wordt dagelijks 10 mg toegediend voor de duur van 1 jaar. Bij patiënten ouder dan 70 jaar of met een lichaamsgewicht van minder dan 60 kg wordt een onderhoudsdosering van 5 mg daags aangeraden, evenwel zonder aanpassing van de ladingsdosis. Het gebruik van prasugrel is te mijden bij patiënten met een voorgeschiedenis van TIA of CVA. Overigens dienen bij elke patiënt zorgvuldig het bloedingrisico en het ischemisch risico afgewogen te worden in de keuze van het thienopyridine. Het was enigszins verrassend om ticagrelor (Brilique ) in een klasse-i-indicatie terug te vinden in de Europese richtlijnen voor de behandeling van zowel NSTE- als STEMI-ACS, op een ogenblik dat deze molecule nog geen goedkeuring had vanwege European Medicines Agency. Intussen is die goedkeuring er wel, en wordt dit geneesmiddel later dit jaar op de Belgische markt verwacht. Ticagrelor, dat in tegenstelling tot clopidogrel en prasugrel, geen thiënopyridine is, zorgt voor een directe, reversibele blokkering van de ADP-receptor P2Y 12. Aangezien het geen prodrug is en dus geen biotransformatie behoeft, resulteert het in een snellere en meer consistente bloedplaatjesremming dan clopidogrel. In vergelijking met clopidogrel verminderde ticagrelor in de Platelet inhibition and patient outcomes (PLATO)-studie een gecombineerd primair eindpunt van overlijden door vasculaire oorzaak, myocardinfarct en beroerte, van 11,7 naar 9,8% (P < 0,001), zonder dat dit gepaard ging met een toename in majeure bloeding in de globale studiepopulatie (5). Wel werd een lichte toename genoteerd van majeure bloeding niet gerelateerd aan coronaire heelkunde. Meer opmerkelijk werd bovendien een verlaging gezien van de globale mortaliteit van 5,9 naar 4,5% (P < 0,001), wat niet het geval was met prasugrel in de TRITON-TIMI 38. Ticagrelor wordt toegediend in een ladingsdosis van 180 mg, gevolgd door een onderhoudsbehandeling van 90 mg tweemaal per dag. Sommigen vrezen dat deze nood aan 2 innamen per dag de therapietrouw in het gedrang zou kunnen brengen. Glycoproteine(GP)2b3a-receptorantagonist Deze familie van intraveneus toe te dienen, krachtige bloedplaatjesremmers telt 3 leden: de oudste en al bij al meest efficiënte is abciximab (ReoPro ), een recombinante antistof. De zogenaamde kleine moleculen zijn eptifibatide (Integrelin ) en tirofiban (Aggrastat ). In de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw werden deze stoffen veel gebruikt in de behandeling van ACS,

3 4 W. Desmet waarbij ze het risico op overlijden en infarct met ongeveer 20% verlaagden. Dit voordeel was vooral duidelijk tijdens en direct na PCI en beperkte zich tot patiënten met een hoog risico. Echter, sedert het wijdverspreide gebruik van oraal toe te dienen plaatjesremmers bij ACSpatiënten, lijkt de bijkomende toediening van GP2b3areceptorantagonisten nog weinig extra voordeel te verschaffen. De Europese richtlijnen raden aan om deze geneesmiddelen te reserveren voor patiënten met een hoog ischemisch risico, bv. met overvloedige trombi in de kransslagader. Voor die indicatie in NSTE-ACS krijgt abciximab nog een klasse I-indicatie, terwijl tirofiban en eptifibatide slechts een klasse IIa-aanbeveling krijgen. Bij STEMI-patiënten krijgen ze overigens alledrie een klasse IIa indicatie. Het upstream gebruik (d.i. tijdens hospitalisatie in afwachting van coronarografie en PCI) wordt in de laatste richtlijnen formeel afgeraden, aangezien het geen voordeel verschaft en bovendien gepaard gaat met een toename van bloedingen. Duur van de dubbele antiplaatjestherapie Doordat een meerderheid van de ACS-patiënten een percutane revascularisatie met stentimplantatie ondergaat, ontstaat er wel eens verwarring over de optimale duur van de dubbele antiplaatjestherapie. Het is inderdaad zo dat de gewoonlijk geadviseerde duur van therapie 1 maand bedraagt na plaatsing van een naakte metalen stent ( bare metal stent) en 6 tot 12 maanden na implantatie van een geneesmiddelafgevende stent ( drug eluting stent ) in electieve omstandigheden. Echter, in de behandeling van een ACS wordt in principe een dubbele antiplaatjestherapie gedurende 1 jaar aangeraden, onafhankelijk van het type stent dat geplaatst werd, zelfs indien geen stent geplaatst werd. Heparine Anticoagulantia Heparine, ook wel niet-gefractioneerde heparine genoemd, is een polysacharide met ketens van zeer variabele lengte, dat gewonnen wordt uit varkensdarmen en runderlongen. Het wordt sedert vele decennia gebruikt in de preventie en behandeling van allerlei trombotische aandoeningen. Ook in de behandeling van ACS heeft het zijn doeltreffendheid bewezen, en het krijgt dan ook een klasse I-aanbeveling in de behandeling van STEMI- en van NSTE-ACS met een gemiddeld tot zeer hoog ischemisch risico. Het wordt dan toegediend in een i.v. bolus van 60 IE/kg lichaamsgewicht en verder in een continu infuus, gedoseerd op basis van controles van de geactiveerde partiële tromboplastinetijd (APPT). De laatste jaren werd enoxaparine (Clexane ) veel gebruikt in de behandeling van ACS, aangezien het efficiënter infarct en overlijden voorkomt, en bovendien veel eenvoudiger in gebruik is dan heparine. Het wordt tweemaal daags subcutaan toegediend in een dosis van 1 mg/kg lichaamsgewicht (0,75 mg/kg > 75 jaar of bij verminderde nierfunctie). In de Europese richtlijnen krijgt het nu echter slechts een klasse IIa-aanbeveling, en dan nog beperkt tot de patiënten met een NSTE- ACS met een matig tot hoog ischemisch risico. Dit laatste is wellicht te verklaren door de betere resultaten die met fondaparinux (Arixtra ) bekomen werden in de Assess strategies in acute ischemic syndromes (OASIS-5)-studie (6). In die klinische studie werden ACS-patiënten behandeld met enoxaparine, of met fondaparinux 2,5 mg s.c. daags. Tijdens de eerste week deed een gecombineerd primair eindpunt van overlijden, myocardinfarct en refractaire ischemie zich precies even vaak voor in beide behandelingsgroepen, maar werden er 48% minder bloedingen geregistreerd bij de met fondaparinux behandelde patiënten. Dit vertaalde zich in een verlaging van de totale mortaliteit met 11% over verloop van 6 maanden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat fondaparinux een klasse I-aanbeveling krijgt voor alle NSTE-ACS-patiënten die niet het hoogste ischemisch risico lopen. In de behandeling van STEMI heeft het echter geen plaats. Bovendien dient opgemerkt dat bij een eventuele PCI bij een patiënt behandeld met fondaparinux nog bijkomend heparine dient toegediend te worden, omdat met enkel fondaparinux verschillende gevallen van kathetertrombose beschreven werden. Bivalirudine (Angiox ) is een intraveneus toe te dienen direct antitrombine, dat het in de behandeling van NSTE-ACS even goed doet wat betreft ischemische eindpunten als de combinatie van heparine of enoxaparine met GP2b3a-remmers, met echter een duidelijke verlaging van het aantal bloedingen. Het krijgt dan ook een klasse I-aanbeveling voor de behandeling van alle NSTE-ACS met een matig tot zeer sterk verhoogd ischemisch risico. Ook in de behandeling van STEMI krijgt bivalirudine een dik verdiende klasse I-aanbeveling. Immers, in de Harmonizing outcomes with revascularization and stents in acute myocardial infarction (HORIZONS-AMI)-studie werd met bivalirudine in vergelijking met de combinatie van heparine met GP2b3a-receptorantagonisten een verlaging van de mortaliteit bekomen van 29% (van 4,8 naar 3,4%, P = 0,04) na 1 jaar (7). Dit relatieve verschil bleef behouden gedurende de opvolging van 3 jaar en is meer dan waarschijnlijk toe te schrijven aan de belangrijke vermindering van majeure bloedingen tijdens de acute fase. Anticoagulantia in de praktijk Aan patiënten met een NSTE-ACS met zeer hoog ischemisch risico (bv. persisterende pijn, hemodynamische instabiliteit, aritmieën ) wordt heparine 60 IE/kg toegediend, en ze worden zo snel mogelijk naar het kathlab gebracht voor coronarografie en eventuele revascularisatie. Bij een verhoogd bloedingrisico wordt beter voor bivalirudine geopteerd. Dit gebeurt niet bij alle patiënten met een sterk verhoogd ischemisch risico, aangezien bivalirudine vele malen duurder is dan heparine.

4 Anticoagulatie en anti-aggregatie bij acute coronaire syndromen: nieuwkomers en vaste waarden 5 Ook in geval van STEMI kan onmiddellijk reeds een bolus heparine toegediend worden. Bij patiënten met een matig tot hoog ischemisch risico kan in afwachting van coronarografie in principe gekozen worden tussen heparine, enoxaparine, bivalirudine en fondaparinux. Onze voorkeur gaat hier duidelijk naar fondaparinux, omdat het het eenvoudigst te gebruiken is (slechts 1 subcutane injectie per dag), het laagste bloedingrisico met zich brengt en bovendien het goedkoopst is. Bij patiënten met een ACS met een laag ischemisch risico rest theoretisch de keuze tussen heparine, enoxaparine en fondaparinux. Om dezelfde redenen als hierboven aangehaald, kiezen we hier ook voor fondaparinux. Wanneer men een PCI gaat uitvoeren bij een patiënt behandeld met heparine, wordt de heparinedosis verhoogd tot de gewenste geactiveerde stollingstijd bekomen wordt. Wanneer de patiënt vooraf behandeld werd met enoxaparine, wordt de PCI uitgevoerd onder dekking met enoxaparine: indien de laatste subcutane injectie niet langer dan 8 uur voordien gegeven werd, dient geen bijkomende bolus toegediend te worden. Indien de laatste toediening 8 tot 12 uur eerder plaatsvond, wordt extra 0,30 mg/kg enoxaparine intraveneus toegediend. Zijn er meer dan 12 uren verstreken sedert de laatste toediening, wordt 0,75 mg/kg intraveneus bijgegeven. In elk geval dient, gelijk wanneer tijdens de behandeling, omschakeling van heparine naar enoxaparine of omgekeerd vermeden te worden, daar dat resulteert in een toename van het bloedingrisico. Bij patiënten die reeds met bivalirudine behandeld werden, wordt net voor de PCI nog een extra bolus van 0,5 mg/kg bivalirudine toegediend, en wordt de infuussnelheid verhoogd tot 1,75 mg/kg/uur. Patiënten behandeld met fondaparinux krijgen voor PCI best nog IE heparine intraveneus toegediend. In het geval van een STEMI kiezen we steeds voor bivalirudine tijdens de primaire PCI. Indien vooraf reeds heparine toegediend werd, vormt dit geen contra-indicatie om bivalirudine op te starten net voor de PCI. Aanpassing bij chronisch nierlijden Verschillende van de bovengenoemde geneesmiddelen dienen in een lagere dosering toegediend te worden in geval van verminderde nierfunctie, of kunnen in die situatie zelfs tegenaangewezen zijn. Hierbij dient opgemerkt dat er in de ACS-populatie een behoorlijk hoge incidentie van chronisch nierlijden is. Wanneer deze dosisreducties niet in acht genomen worden, resulteert dat in een duidelijk verhoogde incidentie van bloedingen bij deze patiënten, die sowieso reeds een verhoogd bloedingrisico lopen. Aangezien heparine gedoseerd wordt volgens de APTT, is geen extra voorzorg te nemen bij verminderde nierfunctie, tenzij een frequentere controle na het opstarten van de behandeling. Van enoxaparine wordt slechts 75% van de normale dosis gegeven bij een creatinineklaring van ml/min/1,73 m 2. Bij een klaring van minder dan 30 ml/min/1,73 m 2 wordt beter geen enoxaparine toegediend. Als alternatief kan slechts 50% van de normale dosis gegeven worden en wordt de anti-xa-activiteit opgevolgd, maar deze test is zeker niet overal beschikbaar. Bij een klaring van ml/min/1,73 m 2 is fondaparinux het geneesmiddel van eerste keuze. Wanneer de klaring echter minder dan 30 ml/min/1,73 m 2 bedraagt, is de toediening van fondaparinux geen optie. Bij een klaring van ml/min/1,73 m 2 moet de dosis van eptifibatide verlaagd worden, en bij een vermindering tot minder dan 30 ml/min/1,73 m 2 dient ook tirofiban tot 50% van de normale dosis verlaagd te worden, en is eptifibatide te mijden. Besluit De medische behandeling van een acuut coronair syndroom bestaat nog steeds uit een combinatie van acetylsalicylzuur, een ADP-blokker en een anticoagulans. Bij de ADP-blokkers staat naast clopidogrel nu ook prasugrel ter beschikking. Dit heeft een sneller, krachtiger en meer consistent antiaggregerend effect, wat zich vertaalt in een betere klinische uitkomst op voorwaarde dat men voldoende aandacht heeft voor het licht toegenomen bloedingrisico. Binnenkort komt bovendien ticagrelor ter beschikking, dat ook duidelijk superieur is aan clopidogrel. De onderlinge plaats van prasugrel en ticagrelor dient nog uitgemaakt te worden. Van de anticoagulantia verbetert vooral fondaparinux de overleving in vergelijking met enoxaparine, meest waarschijnlijk door een drastische verlaging van het bloedingrisico. Aangezien het bovendien relatief goedkoop is, wordt fondaparinux dan ook het eerstekeuzeanticoagulans voor patiënten met een NSTE-ACS, tenzij die nood hebben aan zeer urgente coronarografie. Bij STEMI wordt bivalirudine dan weer de beste keuze, omdat het niet alleen bloedingen terugdringt, maar bovendien de overleving verbetert. Ten slotte worden de GP2b3a-receptorantagonisten in de laatste Europese richtlijnen gereserveerd voor gebruik in het kathlab, bij patiënten met veel trombi in de kransslagader. Mededelingen Geen belangenconflict en geen financiële ondersteuning gemeld. Abstract Anticoagulation and anti-aggregation: newcomers and established values The medical treatment of an acute coronary syndrome (ACS) essentially consists of a combination of acetyl salicylic acid, an adenosine diphosphate

5 6 W. Desmet (ADP) blocker and an anticoagulant. Among the ADP blockers, prasugrel has recently become available in addition to clopidogrel. Prasugrel exerts a more powerful and consistent anti-aggregatory effect compared to clopidogrel, with a quicker onset of action. This is translated into an improved clinical outcome, be it at the expense of a somewhat increased incidence of major bleeding. Ticagrelor, which is also clearly superior to clopidogrel will soon be available too. The mutual role of prasugrel and ticagrelor in the medical treatment of acute coronary syndromes still has to be determined. The most remarkable newcomer among the anticoagulants is fondaparinux, as it increases survival when compared to enoxaparin, most probably through a drastic reduction of bleeding risk. Being moreover relatively cheap, fondaparinux becomes the first choice anticoagulant for patients suffering non ST elevation (NSTE)-ACS unless they need an emergent coronary angiography. In the setting of STEMI, bivalirudin remains the best choice, as it not only reduces bleeding, but also improves survival. Finally, in the most recent European guidelines, GP2b3a-receptor antagonists are reserved for use in the cathlab, in patients with evidence of a high intracoronary thrombus burden. Literatuur 1. WIJNS W, KOHL P, DANCHIN N, et al. Guidelines on myocardial revascularization: The Task Force on Myocardial Revascularization of the European Society of Cardiology (ESC) and the European Association for Cardio-Thoracic Surgery (EACTS). European Association for Percutaneous Cardiovascular Interventions. Eur Heart J 2010; 31: YUSUF S, ZHAO F, MEHTA S, CHROLAVICIUS S, TOGNONI G, FOX KK. Effects of clopidogrel in addition to aspirin in patients with acute coronary syndromes without ST-segment elevation. Clopidogrel in Unstable Angina to Prevent Recurrent Events Trial Investigators. N Engl J Med 2001; 345: VON BECKERATH N, TAUBERT D, POGATSA-MURRAY G, SCHÖMIG E, KASTRATI A, SCHÖMIG A. Absorption, metabolization, and antiplatelet effects of 300-, 600-, and 900-mg loading doses of clopidogrel: results of the ISAR-CHOICE (Intracoronary Stenting and Antithrombotic Regimen: Choose between 3 High Oral Doses for Immediate Clopidogrel Effect) Trial. Circulation 2005; 112: WIVIOTT S, BRAUNWALD E, MCCABE C, et al. Prasugrel versus clopidogrel in patients with acute coronary syndromes. TRITON- TIMI 38 Investigators. N Engl J Med 2007; 357: WALLENTIN L, BECKER R, BUDAJ A, et al. Ticagrelor versus clopidogrel in patients with acute coronary syndromes. PLATO Investigators. N Eng J Med 2009; 361: YUSUF S, ZHAO F, MEHTA S, CHROLAVICIUS S, et al. Comparison of fondaparinux and enoxaparin in acute coronary syndromes. Fifth Organization to Assess Strategies in Acute Ischemic Syndromes Investigators. N Engl J Med 2006; 354: MEHRAN R, LANSKY A, WITZENBICHLER B, et al. Bivalirudin in patients undergoing primary angioplasty for acute myocardial infarction (HORIZONS-AMI): 1-year results of a randomized controlled trial. HORIZON AMI Trial Investigators. Lancet 2009; 374:

Belangrijke Veiligheidsinformatie over EFIENT (prasugrel)

Belangrijke Veiligheidsinformatie over EFIENT (prasugrel) Belangrijke Veiligheidsinformatie over EFIENT (prasugrel) EFIENT (prasugrel) behoort tot de farmacotherapeutische groep van de bloedplaatjesaggregatieremmers (heparine niet meegerekend), een groep waaronder

Nadere informatie

Belangrijke Veiligheidsinformatie over prasugrel

Belangrijke Veiligheidsinformatie over prasugrel Belangrijke Veiligheidsinformatie over prasugrel Prasugrel behoort tot de farmacotherapeutische groep van de bloedplaatjesaggregatieremmers (heparine niet meegerekend), een groep waaronder ook clopidogrel

Nadere informatie

Antistolling: Kunt u het bijhouden?

Antistolling: Kunt u het bijhouden? Antistolling: Kunt u het bijhouden? Trombocytenaggregatieremming anno 2016 Sander Damen, arts-onderzoeker cardiologie Cyril Camaro, cardioloog 27-09-2016 Inhoud Achtergrond trombocytenaggregatieremming

Nadere informatie

Antistolling bij cardiologische interventies

Antistolling bij cardiologische interventies Antistolling bij cardiologische interventies WES symposium 11 maart 2010 Alina Constantinescu, cardioloog in opleiding, Erasmus MC Coronaire arteriele trombus Factoren: Atherosclerotische plaque Endotheel

Nadere informatie

Nieuwe perspectieven bij stenttrombose en antitrombotica

Nieuwe perspectieven bij stenttrombose en antitrombotica Verslag van het Second Belgian Congress on Acute Cardiac Care. Deel 2 Nieuwe perspectieven bij stenttrombose en antitrombotica Sofie Gevaert Op 11 juni organiseerde BIWAC haar tweede congres dat bijgewoond

Nadere informatie

Perioperatief beleid. van patiënten behandeld met bloedverdunners

Perioperatief beleid. van patiënten behandeld met bloedverdunners Perioperatief beleid van patiënten behandeld met bloedverdunners Perioperatief beleid van patiënten behandeld met plaatjesremmers Aspirine en/of ADP receptor inhibitor (Plavix of clopidogrel, Efient of

Nadere informatie

Prehospitale trombolyse niet langer nodig. door Marc de Leeuw - 22-02-2013

Prehospitale trombolyse niet langer nodig. door Marc de Leeuw - 22-02-2013 Prehospitale trombolyse niet langer nodig NHG-Standaard Acuut coronair syndroom herzien door Marc de Leeuw - 22-02-2013 De NHG-Standaard Acuut coronair syndroom is recent herzien. Een belangrijke wijziging

Nadere informatie

Educatief materiaal. EFIENT (Prasugrel) Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring.

Educatief materiaal. EFIENT (Prasugrel) Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel EFIENT. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan deze informatie

Nadere informatie

Monitoring antiplatelet therapy in patients undergoing percutaneous coronary intervention. Nicoline J Breet

Monitoring antiplatelet therapy in patients undergoing percutaneous coronary intervention. Nicoline J Breet Monitoring antiplatelet therapy in patients undergoing percutaneous coronary intervention Nicoline J Breet Pijn op de borst Man, 62 jaar oud Geen cardiovasculaire ziekten Risicofactoren hart- en vaatziekten

Nadere informatie

P2Y12-remmer + salicylaat antitrombotisch OF P2Y12-remmer + cumarine/doac OF P2Y12-remmer + salicylaat antitrombotisch + cumarine/doac

P2Y12-remmer + salicylaat antitrombotisch OF P2Y12-remmer + cumarine/doac OF P2Y12-remmer + salicylaat antitrombotisch + cumarine/doac P2Y12-remmer + salicylaat antitrombotisch OF P2Y12-remmer + cumarine/doac OF P2Y12-remmer + salicylaat antitrombotisch + cumarine/doac 326, 330, 331 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld

Nadere informatie

Uw brief van Uw kenmerk Datum 15 september 2006 GMT/VDG maart 2007

Uw brief van Uw kenmerk Datum 15 september 2006 GMT/VDG maart 2007 Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE Uw brief van Uw kenmerk Datum 15 september 2006 GMT/VDG 2713003 26 maart 2007 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting 198 Het eerste deel van dit proefschrift beschrijft de effectiviteit van clopidogrel en tirofiban in patiënten met een acuut hart infarct verwezen voor een spoed dotter behandeling. In hoofdstuk 1 werd

Nadere informatie

Casus: Mona L. 72 jaar

Casus: Mona L. 72 jaar Casus: Mona L. 72 jaar Dringende presentatie op uw raadpleging Sinds 1u aanhoudende hoogabdominale last. Dit nam opnieuw toe bij het stappen van de wagen tot aan de praktijk. Gisteren trad dezelfde klacht

Nadere informatie

ACUUT CORONAIR SYNDROOM. 12 februari 2015 Esther de Haan Verpleegkundig specialist cardiolgie St Antonius Ziekenhuis

ACUUT CORONAIR SYNDROOM. 12 februari 2015 Esther de Haan Verpleegkundig specialist cardiolgie St Antonius Ziekenhuis ACUUT CORONAIR SYNDROOM 12 februari 2015 Esther de Haan Verpleegkundig specialist cardiolgie St Antonius Ziekenhuis Doelen Behandeling van ACS - Medicamenteus - Invasief Complicaties Prognose 2 Behandeling:

Nadere informatie

Nederlanse Samenvatting. Nederlandse Samenvatting

Nederlanse Samenvatting. Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 197 198 Samenvatting In het proefschrift worden diverse klinische aspecten van primaire PCI (Primaire Coronaire Interventie) voor de behandeling van een hartinfarct onderzocht.

Nadere informatie

Aanbevelingen perioperatief beleid van patiënten behandeld met plaatjesremmers en anticoagulantia

Aanbevelingen perioperatief beleid van patiënten behandeld met plaatjesremmers en anticoagulantia Aanbevelingen perioperatief beleid van patiënten behandeld met plaatjesremmers en anticoagulantia dr. Tom Vydt, cardioloog AZ Sint-Maarten GR0034AV versie 04-2014 ALGEMEEN YK Perioperatief beleid van patiënten

Nadere informatie

TAR s: Combinaties, Do s & Don ts

TAR s: Combinaties, Do s & Don ts TAR s: Combinaties, Do s & Don ts Congressponsoren AstraZeneca Bayer BoehringerIngelheim Pfizer/BMS Rolf Veldkamp, cardioloog Ravee Rambharose, kaderhuisarts HVZ Aris Prins, apotheker Indeling Trombocytenaggregatie

Nadere informatie

Aanpak acuut coronair syndroom

Aanpak acuut coronair syndroom Aanpak acuut coronair syndroom Els Vandecasteele 07 mei 2015 Zaventem Acuut coronair syndroom 1. Anatomie van het hart 2. Atheromatose 3. Ischemisch hartlijden 4. Acuut Coronair Syndroom (ACS) 4.1 STEMI

Nadere informatie

Werken de trombocytenaggregatieremmers? Is meten ook weten? Renske Olie Internist-vasculair geneeskundige MUMC 19-01-2016, Vascular Rounds

Werken de trombocytenaggregatieremmers? Is meten ook weten? Renske Olie Internist-vasculair geneeskundige MUMC 19-01-2016, Vascular Rounds Werken de trombocytenaggregatieremmers? Is meten ook weten? Renske Olie Internist-vasculair geneeskundige MUMC 19-01-2016, Vascular Rounds Inhoud - Trombocytenaggregatieremmers - Opzet polikliniek antitrombotica

Nadere informatie

Diabetes in ACS. Dr. M.A. Brouwer, UMC Nijmegen. No disclosures

Diabetes in ACS. Dr. M.A. Brouwer, UMC Nijmegen. No disclosures Diabetes in ACS Dr. M.A. Brouwer, UMC Nijmegen No disclosures Wat we weten van diabeten Outcome na ACS slechter dan bij niet diabeten: o Dood o Infarct o Stroke o Bloeden Korte termijn én lange termijn:

Nadere informatie

Combinatietherapie van TARs en NOACs

Combinatietherapie van TARs en NOACs NECF nascholing 27-9-2016 Combinatietherapie van TARs en NOACs Margreet Warlé-van Herwaarden, openbaar apotheker, Groesbeek Harvey Fijn, cardioloog i.o., CWZ Inhoud Inleiding (dilemma en gevolgen combineren,

Nadere informatie

Uw brief van Uw kenmerk Datum 16 april 2009 Farmatec/FZ augustus 2009

Uw brief van Uw kenmerk Datum 16 april 2009 Farmatec/FZ augustus 2009 Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ s Gravenhage Uw brief van Uw kenmerk Datum 16 april 2009 Farmatec/FZ-2926420 3 augustus 2009 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer

Nadere informatie

Praktische aspecten van de nieuwe bloedverdunners. Cardio december 2012

Praktische aspecten van de nieuwe bloedverdunners. Cardio december 2012 Praktische aspecten van de nieuwe bloedverdunners Cardio 2013 1 december 2012 Inhoud Nieuwe orale anticoagulantia () bij VKF Dabigatran 2012 Rivaroxaban 2012 Nieuwe plaatjes anti-aggregantia bij ACS Prasugrel

Nadere informatie

Bloedingen onder antitrombotische medicatie

Bloedingen onder antitrombotische medicatie Bloedingen onder antitrombotische medicatie Timing van herstarten Marieke Gimbel, arts-onderzoeker cardiologie 06-11-2018 Disclosure belangen spreker Marieke Gimbel - St. Antonius ziekenhuis Geen (potentiële)

Nadere informatie

5-jaars Follow-up van de FAME studie

5-jaars Follow-up van de FAME studie 5-jaars Follow-up van de FAME studie WCN Congres 2015, Amsterdam 20-11-2015 Drs. L.X. van Nunen namens de FAME studiegroep Potential conflicts of interest Ik, Lokien X. van Nunen, heb GEEN conflicts of

Nadere informatie

ANTITROMBOTISCHE BEHANDELING: INDICATIES EN PRAKTISCHE PROBLEMEN

ANTITROMBOTISCHE BEHANDELING: INDICATIES EN PRAKTISCHE PROBLEMEN ANTITROMBOTISCHE BEHANDELING: INDICATIES EN PRAKTISCHE PROBLEMEN Het doel van dit themanummer is een synthese te geven van de beschikbare informatie over antitrombotische behandeling in de eerste lijn,

Nadere informatie

Antitrombotica. Nederlands Vasculair Forum Melvin Lafeber. AIOS Interne (Vasculaire/Klinische Farmacologie)

Antitrombotica. Nederlands Vasculair Forum Melvin Lafeber. AIOS Interne (Vasculaire/Klinische Farmacologie) Antitrombotica Nederlands Vasculair Forum 2017 Melvin Lafeber AIOS Interne (Vasculaire/Klinische Farmacologie) DISCLOSURES AIOS Interne Geneeskunde Consulent BENU apotheken Nederland Redactiecommissie

Nadere informatie

Gender differences in heart disease. Dr Danny Schoors

Gender differences in heart disease. Dr Danny Schoors Gender differences in heart disease Dr Danny Schoors Women are meant to be loved, not to be understood Oscar Wilde (1854-1900) 2 05/01/16 Inleiding Cardiovasculaire ziekte 7 tot 10 jaar later dan bij mannen

Nadere informatie

Dr. Bart Oris h.-hartziekenhuis Lier

Dr. Bart Oris h.-hartziekenhuis Lier De klassieke voorstelling van de stollingscascade met een intrinsieke en extrinsieke arm strookt niet met de in vivo stolling Essentieel bij een normale stolling is de aanwezigheid van de fosfolipidenmembraan

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Fokkema, M. L. (2013). Outcome after percutaneous coronary intervention Groningen: s.n.

Citation for published version (APA): Fokkema, M. L. (2013). Outcome after percutaneous coronary intervention Groningen: s.n. University of Groningen Outcome after percutaneous coronary intervention Fokkema, Marieke IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it.

Nadere informatie

BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN

BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Efient 5 mg filmomhulde tabletten. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke tablet bevat 5 mg prasugrel (als hydrochloride).

Nadere informatie

Zorgpad Atriumfibrilleren (AF)

Zorgpad Atriumfibrilleren (AF) Zorgpad Atriumfibrilleren (AF) Highlights Ziekenhuizen 2017 Hans Ros, ziekenhuisapotheker Inhoud Wat is AF? Hoe ontstaat een CVA (beroerte)? Behandeling AF: 4 peilers Orale antistolling 1 2016 ESC Guidelines

Nadere informatie

Problematiek 17/01/2011. Dr. Patrick Schoeters PREVENTIEF ANTISTOLLINGSBELEID BIJ ENDOSCOPISCHE PROCEDURES

Problematiek 17/01/2011. Dr. Patrick Schoeters PREVENTIEF ANTISTOLLINGSBELEID BIJ ENDOSCOPISCHE PROCEDURES Preventief antistollingsbeleid bij endoscopische procedures : een bloedstollend verhaal PREVENTIEF BIJ ENDOSCOPISCHE PROCEDURES Dr. Patrick Schoeters Problematiek Thrombusvorming cruciaal in cardiovasculaire

Nadere informatie

artseninformatie Richtlijnen voor beleid van bloedverdunners in een peri-operatieve fase GezondheidsZorg met een Ziel

artseninformatie Richtlijnen voor beleid van bloedverdunners in een peri-operatieve fase GezondheidsZorg met een Ziel i artseninformatie Richtlijnen voor beleid van bloedverdunners in een peri-operatieve fase GezondheidsZorg met een Ziel 2 Inhoud 1 Richtlijnen voor beleid van bloedverdunners in een peri-operatieve fase...

Nadere informatie

Dr. Bart Oris h.-hartziekenhuis Lier

Dr. Bart Oris h.-hartziekenhuis Lier De klassieke voorstelling van de stollingscascade met een intrinsieke en extrinsieke arm strookt niet met de in vivo stolling Essentieel bij een normale stolling is de aanwezigheid van de fosfolipidenmembraan

Nadere informatie

Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus EJ DEN HAAG

Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus EJ DEN HAAG > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG Zorginstituut Nederland Pakket Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus 320 1110 AH

Nadere informatie

Behandeling na een acuut coronair syndroom

Behandeling na een acuut coronair syndroom Behandeling na een acuut coronair syndroom Een nieuwe uitdaging in de ketenzorg CVRM Nascholing Stedelijke werkgroep Amsterdam 9 en 14 juni 2010 A.L.M. Bakx, cardioloog, BovenIJ Ziekenhuis SECUNDAIRE PREVENTIE

Nadere informatie

Gele tabletten in de vorm van een dubbele pijl, met de inscriptie "5 MG" aan de ene zijde en "4760" aan de andere zijde.

Gele tabletten in de vorm van een dubbele pijl, met de inscriptie 5 MG aan de ene zijde en 4760 aan de andere zijde. 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Efient 5 mg filmomhulde tabletten. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke tablet bevat 5 mg prasugrel (als hydrochloride). Hulpstof met bekend effect: elke tablet

Nadere informatie

Antitrombotica tijdens de peri-operatieve fase. Dr. Dirk Verleyen Cardioloog AZ St-Lucas Brugge

Antitrombotica tijdens de peri-operatieve fase. Dr. Dirk Verleyen Cardioloog AZ St-Lucas Brugge Antitrombotica tijdens de peri-operatieve fase Dr. Dirk Verleyen Cardioloog AZ St-Lucas Brugge Hemostase Anticoagulantia / anti-aggregantia: allebei bloedverdunners PRIMARY AGGREGATION Platelet Aggregation

Nadere informatie

Gele tabletten in de vorm van een dubbele pijl, met de inscriptie "5 MG" aan de ene zijde en "4760" aan de andere zijde.

Gele tabletten in de vorm van een dubbele pijl, met de inscriptie 5 MG aan de ene zijde en 4760 aan de andere zijde. 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Efient 5 mg filmomhulde tabletten. Efient 10 mg filmomhulde tabletten. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke tablet bevat 5 mg prasugrel (als hydrochloride).

Nadere informatie

Acetylsalicylzuur is een plaatjesaggregatieremmer

Acetylsalicylzuur is een plaatjesaggregatieremmer Stand van zaken Toegevoegde waarde van clopidogrel in cardiologie en neurologie Freek W.A. Verheugt, Geert-Jan Geersing en L. Jaap Kappelle Bloedplaatjesaggregatieremmers reduceren het risico op complicaties

Nadere informatie

Angiox (bivalirudine)

Angiox (bivalirudine) De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel ANGIOX. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan deze informatie

Nadere informatie

Treatment strategies and risk stratification in non ST elevation acute coronary syndromes Windhausen, A.

Treatment strategies and risk stratification in non ST elevation acute coronary syndromes Windhausen, A. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Treatment strategies and risk stratification in non ST elevation acute coronary syndromes Windhausen, A. Link to publication Citation for published version (APA):

Nadere informatie

Elke voorgevulde spuit bevat enoxaparine natrium IE anti-xa-activiteit (komt overeen met

Elke voorgevulde spuit bevat enoxaparine natrium IE anti-xa-activiteit (komt overeen met 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Clexane 100 mg/ml, oplossing voor injectie Clexane 300 mg/3 ml, oplossing voor injectie Clexane 150 mg/ml, oplossing voor injectie 10.000 IE/ml (100 mg/ml) oplossing voor injectie:

Nadere informatie

KGBN. Zin en onzin van statines bij de hoogbejaarde patiënt. De neuroloog & statines.

KGBN. Zin en onzin van statines bij de hoogbejaarde patiënt. De neuroloog & statines. KGBN Zin en onzin van statines bij de hoogbejaarde patiënt. De neuroloog & statines. A/ ISCHEMIC STROKE / TIA & geen CHD : Heart Protection Study : Subgroep stroke antec. gerandomiseerd naar simvastatine

Nadere informatie

Perioperatief beleid t.a.v anticoagulantia de nieuwste inzichten. Felix van der Meer Afdeling Trombose en Hemostase Trombosedienst Leiden

Perioperatief beleid t.a.v anticoagulantia de nieuwste inzichten. Felix van der Meer Afdeling Trombose en Hemostase Trombosedienst Leiden Perioperatief beleid t.a.v anticoagulantia de nieuwste inzichten Felix van der Meer Afdeling Trombose en Hemostase Trombosedienst Leiden Anticoagulantia Vitamine K antagonisten (VKA) Trombocytenaggregatieremmers

Nadere informatie

Antistolling bij de oudere patiënt met atriumfibrilleren. Dr Robert G Tieleman Martini Ziekenhuis UMCG

Antistolling bij de oudere patiënt met atriumfibrilleren. Dr Robert G Tieleman Martini Ziekenhuis UMCG Antistolling bij de oudere patiënt met atriumfibrilleren Dr Robert G Tieleman Martini Ziekenhuis UMCG Epidemiologie van atriumfibrilleren (AF) Meest voorkomende ritmestoornis in de westerse wereld Gemiddeld

Nadere informatie

Back to lipids lange termijn effecten van sta6nes

Back to lipids lange termijn effecten van sta6nes Back to lipids lange termijn effecten van sta6nes Prof Dr Johan De Su.er Universiteit Gent AZ Maria Middelares Gent Sta:ne gebruikers in België : 2005-2015 CM rapport 2015 ZIV uitgaven voor sta:nes: 2005-2015

Nadere informatie

ANTITROMBOTISCHE BEHANDELING: ENKELE RECENTE PUBLICATIES

ANTITROMBOTISCHE BEHANDELING: ENKELE RECENTE PUBLICATIES ANTITROMBOTISCHE BEHANDELING: ENKELE RECENTE PUBLICATIES De indicaties en praktische problemen van de antitrombotica waren reeds tweemaal het onderwerp van een themanummer van de Folia [Folia februari

Nadere informatie

Rivaroxaban toevoegen aan aspirine bij zogezegde secundaire cardiovasculaire preventie?

Rivaroxaban toevoegen aan aspirine bij zogezegde secundaire cardiovasculaire preventie? Rivaroxaban toevoegen aan aspirine bij zogezegde secundaire cardiovasculaire preventie? Eikelboom JW, Connolly SJ, Bosch J, et al; COMPASS Investigators. Rivaroxaban with or without aspirin in stable cardiovascular

Nadere informatie

MEDISCH PROTOCOL Peri-operatief beleid van patiënten behandeld met bloedverdunners

MEDISCH PROTOCOL Peri-operatief beleid van patiënten behandeld met bloedverdunners JESSA ZIEKENHUIS MEDISCH PROTOCOL 09.01.01.19.01 Peri-operatief beleid van patiënten behandeld met bloedverdunners Datum opmaak: 01/12/2010 Datum laatste herziening: 15/10/2014 Pagina s protocol: 16 Pagina

Nadere informatie

Bijlage III. Wijzigingen die zijn aangebracht aan relevante delen van de samenvatting van de productkenmerken en de bijsluiter

Bijlage III. Wijzigingen die zijn aangebracht aan relevante delen van de samenvatting van de productkenmerken en de bijsluiter Bijlage III Wijzigingen die zijn aangebracht aan relevante delen van de samenvatting van de productkenmerken en de bijsluiter Opmerking: Deze wijzigingen aan de relevante delen van de Samenvatting van

Nadere informatie

Eén van de meest gevreesde complicaties van een neuraxiaal block is een de ontwikkeling van een spinaal (epiduraal of subarachnoïdaal) hematoom en

Eén van de meest gevreesde complicaties van een neuraxiaal block is een de ontwikkeling van een spinaal (epiduraal of subarachnoïdaal) hematoom en 1 Eén van de meest gevreesde complicaties van een neuraxiaal block is een de ontwikkeling van een spinaal (epiduraal of subarachnoïdaal) hematoom en daaruit voortvloeiende paraplegie. Initieel werd de

Nadere informatie

Maagbescherming bij salicylaat-/coxibgebruik 108

Maagbescherming bij salicylaat-/coxibgebruik 108 Maagbescherming bij salicylaat-/coxibgebruik 108 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum 04-03-2014 Doel Verlagen

Nadere informatie

Wat is Acuut Coronair Syndroom?

Wat is Acuut Coronair Syndroom? NS approval ID 141.013 revision date 03-2014 2 Introductie Wat is Acuut Coronair Syndroom? verzamelnaam voor myocardinfarct en instabiele angor acute manifestatie van een diffuse, chronische ziekte: atherosclerose

Nadere informatie

BETER ZELFMANAGEMENT BIJ HARTPATIENTEN: ROL VAN EHEALTH-TOEPASSINGEN

BETER ZELFMANAGEMENT BIJ HARTPATIENTEN: ROL VAN EHEALTH-TOEPASSINGEN BETER ZELFMANAGEMENT BIJ HARTPATIENTEN: ROL VAN EHEALTH-TOEPASSINGEN ehealth bij hartrevalidatie: meer deelnemers, minder terugval, beter eindresultaat? KNMG ehealth congres Donderdag 28 juni 2018 Evoluon

Nadere informatie

Antitrombotische therapie rondom percutane coronaire interventie

Antitrombotische therapie rondom percutane coronaire interventie capita selecta Antitrombotische therapie rondom percutane coronaire interventie F.W.A.Verheugt, H.Dieker en W.R.M.Aengevaeren Antitrombotische therapie rondom percutane coronaire interventie is belangrijk

Nadere informatie

Periprocedureel beleid antiplaatjestherapie STOP - HERSTART. Het juiste evenwicht vinden tussen bloedings- en cardiovasculair risico

Periprocedureel beleid antiplaatjestherapie STOP - HERSTART. Het juiste evenwicht vinden tussen bloedings- en cardiovasculair risico Periprocedureel beleid antiplaatjestherapie STOP - HERSTART Het juiste evenwicht vinden tussen bloedings- en cardiovasculair risico NS approval ID 938227 Revision date 12/2015 Plaatjesaggregatie versus

Nadere informatie

Chapter 8. Samenvatting en conclusie

Chapter 8. Samenvatting en conclusie Chapter 8 Samenvatting en conclusie 110 Doel van het promotieonderzoek was (1) evaluatie van het resultaat van vroege abciximab toediening vóór primaire percutane coronaire interventie (PPCI) in patiënten

Nadere informatie

De stelling dat ik niet aan uw uitzending wil meewerken is onjuist. Ik heb u laten weten dat ik bereid ben om

De stelling dat ik niet aan uw uitzending wil meewerken is onjuist. Ik heb u laten weten dat ik bereid ben om Mevrouw H. Nietsch VARA Sumatralaan 49 1217 GP Hilversum Rotterdam, 22 januari 2015 Geachte Mw. Nietsch, De stelling dat ik niet aan uw uitzending wil meewerken is onjuist. Ik heb u laten weten dat ik

Nadere informatie

Wat is nieuw in Antistollingswereld?

Wat is nieuw in Antistollingswereld? Wat is nieuw in Antistollingswereld? Peter Verhamme Bloedings- en vaatziekten UZ Leuven NOACs/DOACs - Antistolling bij VKF: Waarom we NOACs verkiezen! - Peri-operatief beleid 1 Nieuwe orale anticoagulantia

Nadere informatie

Couperen van anticoagulantia bij bloedingen en acute interventies (VKA, DOAC, heparine/lmwh, trombocytenaggregatieremmers) Versie 4, aug 2016

Couperen van anticoagulantia bij bloedingen en acute interventies (VKA, DOAC, heparine/lmwh, trombocytenaggregatieremmers) Versie 4, aug 2016 Couperen van anticoagulantia bij bloedingen en acute interventies (VKA, DOAC, heparine/lmwh, trombocytenaggregatieremmers) Versie 4, aug 2016 INHOUDSOPGAVE 1. ALGEMEEN 2. VITAMINE K ANTAGONISTEN 3. DIRECTE

Nadere informatie

Perioperatief antistollingsbeleid UMCG. Samenvatting

Perioperatief antistollingsbeleid UMCG. Samenvatting 1 2 Perioperatief antistollingsbeleid UMCG Samenvatting Patiënten ingesteld op antistollingsmiddelen hebben bij continuatie van de antistolling een verhoogde kans op bloedverlies en bij het staken van

Nadere informatie

Goedkeuring in EU maakt de weg vrij om LIXIANA (edoxaban) in alle Europese lidstaten beschikbaar te maken

Goedkeuring in EU maakt de weg vrij om LIXIANA (edoxaban) in alle Europese lidstaten beschikbaar te maken LIXIANA (edoxaban) eenmaal daags van Daiichi Sankyo in de EU goedgekeurd voor preventie van beroerte bij nonvalvulair atriumfibrilleren en voor behandeling en preventie van recidiverende DVT en LE Goedkeuring

Nadere informatie

Dr. D. Verleyen Cardioloog AZ Sint-Lucas

Dr. D. Verleyen Cardioloog AZ Sint-Lucas Dr. D. Verleyen Cardioloog AZ Sint-Lucas bloedverdunners bloedverdunners Overzicht Plaatjesremmers Aspirine P2Y12 ADP antagonist (ticlid, plavix, brilique, efient ) Anticoagulantia VKA (marcoumar, marevan,

Nadere informatie

Endoscopie en anticoagulantia: een update.

Endoscopie en anticoagulantia: een update. Endoscopie en anticoagulantia: een update. Dr. Koen Van Dycke, Prof. Dr. Isabelle Colle, Prof. Dr. Martine De Vos. Dienst Gastro-enterologie UZ Gent. De Pintelaan 185 9000 Gent Abstract: Door de toenemende

Nadere informatie

Atriumfibrilleren & NOAC s. Dionne van Kessel

Atriumfibrilleren & NOAC s. Dionne van Kessel Atriumfibrilleren & NOAC s Dionne van Kessel S Disclosures (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of

Nadere informatie

Preventie van CVA: Zijn NOACS altijd superieur. Stand van zaken klinische trials met NOACS bij VKF

Preventie van CVA: Zijn NOACS altijd superieur. Stand van zaken klinische trials met NOACS bij VKF Preventie van CVA: Zijn NOACs Altijd Superieur? Preventie van CVA: Zijn NOACS altijd superieur Stand van zaken klinische trials met NOACS bij VKF o Superioriteit versus warfarine o Superioriteit versus

Nadere informatie

Cardiologie De nieuwste ontwikkelingen. Dr. S.A.J. van den Broek Thoraxcentrum/Afdeling Cardiologie UMCG

Cardiologie De nieuwste ontwikkelingen. Dr. S.A.J. van den Broek Thoraxcentrum/Afdeling Cardiologie UMCG Cardiologie De nieuwste ontwikkelingen Dr. S.A.J. van den Broek Thoraxcentrum/Afdeling Cardiologie UMCG Dhr. A, 48 jaar taxichauffeur s ochtends 06.20 uur acuut pijn op de borst met een zwaar gevoel in

Nadere informatie

Tromboseprofylaxe bij niet-chirurgische gehospitaliseerde patiënten. Dr. Marieke J.H.A. Kruip Internist-hematoloog Erasmus MC

Tromboseprofylaxe bij niet-chirurgische gehospitaliseerde patiënten. Dr. Marieke J.H.A. Kruip Internist-hematoloog Erasmus MC Tromboseprofylaxe bij niet-chirurgische gehospitaliseerde patiënten Dr. Marieke J.H.A. Kruip Internist-hematoloog Erasmus MC achtergrond veneuze trombose komt frequent voor Medisch jaarverslag FNT 2014

Nadere informatie

Nieuwe guidelines voor preventie. Cardio 2013 Johan Vaes

Nieuwe guidelines voor preventie. Cardio 2013 Johan Vaes Nieuwe guidelines voor preventie Cardio 2013 Johan Vaes Waarom is preventie nodig? CV ziekten blijven belangrijkste doodsoorzaak Zowel mannen als vrouwen Overlijden voor 75 j is ten gevolge van CV ziekten

Nadere informatie

Vernieuwingen in stroke preventie in atrium fibrilleren. Joep Hufman, Medical Scientific Liason

Vernieuwingen in stroke preventie in atrium fibrilleren. Joep Hufman, Medical Scientific Liason Vernieuwingen in stroke preventie in atrium fibrilleren Joep Hufman, Medical Scientific Liason Agenda/ Content Atrium fibrilleren & Stollingscascade Heden Toekomst Discussie Atrium fibrilleren en Stollingscascade

Nadere informatie

Triage van pijn op de borst en uitsluiten van een ACS in de ambulancezorg door middel van de HEART-score en het high sensitive Troponine T

Triage van pijn op de borst en uitsluiten van een ACS in de ambulancezorg door middel van de HEART-score en het high sensitive Troponine T Triage van pijn op de borst en uitsluiten van een ACS in de ambulancezorg door middel van de HEART-score en het high sensitive Troponine T Rudolf Tolsma Verpleegkundig specialist acute zorg Perspectief

Nadere informatie

Informatie verstrekt onder het gezag van het FAGG. Rechtstreekse mededeling aan de Gezondheidszorgbeoefenaars

Informatie verstrekt onder het gezag van het FAGG. Rechtstreekse mededeling aan de Gezondheidszorgbeoefenaars Een Direct Healthcare Professional Communication (DHPC) is een schrijven dat naar de gezondheidszorgbeoefenaars wordt gezonden door de farmaceutische firma s, om hen te informeren over mogelijke risico

Nadere informatie

Trombocytenaggregatieremmers bij de secundaire preventie na een herseninfarct/tia.

Trombocytenaggregatieremmers bij de secundaire preventie na een herseninfarct/tia. Trombocytenaggregatieremmers bij de secundaire preventie na een herseninfarct/tia. Farmacologische aspecten clopidogrel Ralf Stemkens Ziekenhuisapotheker i.o. 27 september 2016 Inleiding Na herseninfarct/tia:

Nadere informatie

NVVC-CONNECT. In kaart brengen van zorg voor. Nederlandse patiënt met myocardinfarct

NVVC-CONNECT. In kaart brengen van zorg voor. Nederlandse patiënt met myocardinfarct NVVC-CONNECT In kaart brengen van zorg voor Nederlandse patiënt met myocardinfarct 1 NVVC-CONNECT Behandeling myocardinfarct Kan het beter? Regionale samenwerking Kan het beter? 4 mei 2012 2 NVVC-CONNECT

Nadere informatie

Mini symposium. VHL 18 juni 2013 An Stroobants

Mini symposium. VHL 18 juni 2013 An Stroobants Mini symposium VHL 18 juni 2013 An Stroobants Programma Introductie: An Stroobants Evaluatie van screeningstests Rol van PT en in screening op NOAC gebruik: Harry de Wit Evaluatie van specifieke tests

Nadere informatie

Maagbescherming bij NSAID-gebruik 107

Maagbescherming bij NSAID-gebruik 107 Maagbescherming bij NSAID-gebruik 107 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum 29-05-2013 Doel Verlagen van

Nadere informatie

BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN

BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Angiox 250 mg poeder voor concentraat voor oplossing voor injectie of intraveneuze infusie. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE

Nadere informatie

Samenvatting en Discussie

Samenvatting en Discussie 101 102 Pregnancy-related thrombosis and fetal loss in women with thrombophilia Samenvatting Zwangerschap en puerperium zijn onafhankelijke risicofactoren voor veneuze trombose. Veneuze trombose is een

Nadere informatie

ACUUT CORONAIR SYNDROOM

ACUUT CORONAIR SYNDROOM ACUUT CORONAIR SYNDROOM Doelen ACS pathofysiologie begrijpen Risicofactoren voor ACS kunnen herkennen Diagnostische stappen kunnen volgen 12 februari 2015 Esther de Haan, verpleegkundig specialist cardiologie

Nadere informatie

Richtlijnen voor percutane coronaire interventie

Richtlijnen voor percutane coronaire interventie Richtlijnen voor percutane coronaire interventie NVVC-richtlijnen in zakformaat Richtlijnen voor percutane coronaire interventie, gebaseerd op de ESC richtlijn Guidelines for Percutaneous Coronary Interventions

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/21543 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/21543 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21543 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Dharma, Surya Title: Perspectives in the treatment of cardiovascular disease :

Nadere informatie

Voorkamerfibrillatie: ontstolling anno Frank Provenier

Voorkamerfibrillatie: ontstolling anno Frank Provenier Voorkamerfibrillatie: ontstolling anno 2014 Frank Provenier 26/4/2012 Voorkamerfibrillatie, definitie eerste episode voorkamerfibrillatie paroxysmale voorkamerfibrillatie persisterende voorkamerfibrillatie

Nadere informatie

& SAmeNvAttING dankwoord PuBLICAtIeLIJSt CurrICuLum vitae

& SAmeNvAttING dankwoord PuBLICAtIeLIJSt CurrICuLum vitae & Dankwoord PUBLICATIELIJST Curriculum vitae Hart- en vaatziekten zijn een belangrijke oorzaak van mortaliteit en morbiditeit in Westerse landen. Bloedplaatjes spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling

Nadere informatie

NOAC en coronairlijden. Drs. N. Bennaghmouch, arts-onderzoeker Cardiologie NICE Congres 7 oktober 2016

NOAC en coronairlijden. Drs. N. Bennaghmouch, arts-onderzoeker Cardiologie NICE Congres 7 oktober 2016 NOAC en coronairlijden Drs. N. Bennaghmouch, arts-onderzoeker Cardiologie NICE Congres 7 oktober 2016 Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties Geen

Nadere informatie

PRO. De afwachtende houding t.o.v. NOACs in Nederland schaadt patiënten

PRO. De afwachtende houding t.o.v. NOACs in Nederland schaadt patiënten PRO De afwachtende houding t.o.v. NOACs in Nederland schaadt patiënten Prof. dr. Saskia Middeldorp, internist Afdeling Vasculaire Geneeskunde Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Wat zegt de NHG standaard

Nadere informatie

Disclosure belangenverstrengeling voor de sprekers van de AZO scholingsavond

Disclosure belangenverstrengeling voor de sprekers van de AZO scholingsavond Disclosure belangenverstrengeling voor de sprekers van de AZO scholingsavond (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen Geen Sponsoring of onderzoeksgeld

Nadere informatie

Zorg voor het acute myocardinfarct: van locaal initiatief tot landelijke organisatie. Gert van Houwelingen interventiecardioloog

Zorg voor het acute myocardinfarct: van locaal initiatief tot landelijke organisatie. Gert van Houwelingen interventiecardioloog Zorg voor het acute myocardinfarct: van locaal initiatief tot landelijke organisatie Gert van Houwelingen interventiecardioloog Samenwerken in de keten: expertgroep myocardinfarct Prehistorie: geen keten,

Nadere informatie

Hypertensie bij ouderen

Hypertensie bij ouderen Medisch Symposium: Geriatrie voor Huisartsen 01/10/2011 Hypertensie bij ouderen Em. Prof. R. Fagard Afdeling Hypertensie en Cardiovasculaire Revalidatie KU Leuven SBP and DBP (mmhg) Bloeddruk vs leeftijd

Nadere informatie

(SANOFI BELGIUM) Clexane 150 mg oplossing voor injectie. Algemeen

(SANOFI BELGIUM) Clexane 150 mg oplossing voor injectie. Algemeen Farmaceutisch bedrijf (SANOFI BELGIUM) 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Clexane 20 mg oplossing voor injectie Clexane 40 mg oplossing voor injectie Clexane 60 mg oplossing voor injectie Clexane 80 mg oplossing

Nadere informatie

Uw brief van Uw kenmerk Datum 10 september 2008 Farmactec/FZ februari 2009

Uw brief van Uw kenmerk Datum 10 september 2008 Farmactec/FZ februari 2009 Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ s-gravenhage Uw brief van Uw kenmerk Datum 10 september 2008 Farmactec/FZ-2877616 5 februari 2009 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer

Nadere informatie

Perioperatieve Cardiale Complicaties. BJ Amsel 12 januari 2008

Perioperatieve Cardiale Complicaties. BJ Amsel 12 januari 2008 Perioperatieve Cardiale Complicaties BJ Amsel 12 januari 2008 Simple ideas for the simple-minded De patiënt moet een [naam ingreep] ondergaan Cardiale Complicaties Preoperatieve screening Preventie Postoperatieve

Nadere informatie

Duitsland 1,7 miljoen patiënten met hartfalen 2. Europa 6,5 miljoen patiënten met hartfalen 3. VS 5,1 miljoen patiënten met hartfalen 1

Duitsland 1,7 miljoen patiënten met hartfalen 2. Europa 6,5 miljoen patiënten met hartfalen 3. VS 5,1 miljoen patiënten met hartfalen 1 Functionele mitrale regurgitatie VS 5,1 miljoen patiënten met hartfalen 1 Duitsland 1,7 miljoen patiënten met hartfalen 2 Europa 6,5 miljoen patiënten met hartfalen 3 Hartfalen is een aandoening die wereldwijd

Nadere informatie

Ischemic events and bleeding complications after primary percutaneous coronary intervention Kikkert, Wouter

Ischemic events and bleeding complications after primary percutaneous coronary intervention Kikkert, Wouter UvA-DARE (Digital Academic Repository) Ischemic events and bleeding complications after primary percutaneous coronary intervention Kikkert, Wouter Link to publication Citation for published version (APA):

Nadere informatie

Diabetes en kanker: nieuwe inzichten

Diabetes en kanker: nieuwe inzichten Diabetes en kanker: nieuwe inzichten Joost B.L.Hoekstra internist AMC 11-10-2012 Potentiële belangenverstrengeling Klinische Diabetologie AMC ontvangt sponsoring van cq doet projecten met diverse farmaceutische

Nadere informatie

Live Broadcast Meeting Current controversies in STEMI management

Live Broadcast Meeting Current controversies in STEMI management NS Approval ID 275906 revision date 08-2014 Live Broadcast Meeting Current controversies in STEMI management 1. Welk OAP voor uw STEMI patiënten? Een deep dive in het design en de resultaten van PLATO

Nadere informatie

Richtlijnen voor tromboseprofylaxie

Richtlijnen voor tromboseprofylaxie Richtlijnen voor tromboseprofylaxie s Herenbaan 172 2840 Rumst tel: 03 880 90 11 (algemeen) tel: 03 880 91 90 (afspraken) informatiebrochure artsen e-mail: info@hfr.be www.azheiligefamilie.be meer info

Nadere informatie

Chapter 6 Samenvatting en Conclusies

Chapter 6 Samenvatting en Conclusies Chapter 6 Chapter 6 Samenvatting en Conclusies 165 Chapter 6 Samenvatting en Conclusies De diagnose hartinfarct wordt gesteld aan de hand van klinische, elektrocardiografische en biochemische kenmerken.

Nadere informatie