Bomenbeheerplan

Transcriptie

1 gemeente Eindhoven Bomenbeheerplan Gemeente Eindhoven Realisatie & Beheer, Beheer Openbare Ruimte Ing. R.M.M. Vos Maart 2013

2 Colofon Uitgave Gemeente Eindhoven Realisatie & Beheer, Beheer Openbare Ruimte Datum Maart gemeente Eindhoven

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding 4 2 Achtergronden 6 3 Uitgangssituatie 10 4 Beheermaatregelen 14 5 Conclusies & aanbevelingen 37 3

4 1 Inleiding 1.1 Algemeen Hoewel er in het verleden diverse mensen als ontwerper en beheerder betrokken zijn bij de aanplant en het beheer van de bomen in Eindhoven is Frans Fontaine veruit het bekendst en meest invloedrijk geweest op het bomenbestand van Eindhoven. Dhr. Fontaine was hoofd van de toenmalige plantsoenendienst van de gemeente Eindhoven in de periode 1950 tot en met Vooral in de naoorlogse periode zijn in zijn opdracht grote aantallen bomen aangeplant. Niet alleen het standaard assortiment, maar ook en misschien wel vooral bijzondere boomsoorten. Onder andere hierdoor is er in de gemeente Eindhoven een groot bomenbestand (± in het stedelijk gebied en ± stuks in het buitengebied) maar ook een grote diversiteit aan soorten en cultivars. Deze uitgangssituatie in combinatie met de huidige krimpende budgetten geven een aanleiding voor het opstellen van dit boombeheerplan. In dit plan wordt omschreven hoe de afdeling Beheer Openbare Ruimte van de gemeente Eindhoven de bomen beheerd en welke keuzes daarin gemaakt zijn. 1.2 Looptijd Dit boombeheerplan is geschreven voor een periode van vier jaar. Na deze periode is het gewenst het boombeheerplan te actualiseren. Het boombeheerplan wordt gebruikt bij het dagelijks werk in beheer en inrichting van de openbare ruimte en kan daarnaast het dienen als uitgangspunt bij het opstellen van andersoortig ruimtelijk beleid. 1.3 Status Dit bomenbeheerplan is vastgesteld door het college van Burgemeester en Wethouders op dd-mm-2013#. Hiermee is dit beheerplan onderdeel van vastgesteld beleid en daarmee leidend bij het beheer van de bomen en bij het behandelen van meldingen van bewoners. 4

5 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt omschreven voor welke bomen dit beheerplan van toepassing is, wat het wettelijk kader, wat het gemeentelijk beleid is en welke regels van toepassing zijn. Hoofdstuk 3 gaat in op het huidige boombestand en geeft hier de kenmerken van weer. Hoofdstuk 4 geeft een omschrijving van de beheermaatregelen en keuzes die daarin gemaakt zijn. In hoofdstuk 5 worden de financiële consequenties omschreven van de beheermaatregelen uit hoofdstuk 4. Tot slot worden er in hoofdstuk 6 conclusies en aanbevelingen gegeven. 5

6 2 Achtergronden 2.1 Geografisch kader Dit bomenbeheerplan behelst een omschrijving van het uit te voeren beheer voor de bomen van de gemeente Eindhoven welke in beheer zijn bij de afdeling Beheer Openbare Ruimte, Sportbedrijf, Vergunningen, Toezicht & Handhaving (begraafplaatsen), en Grond & Vastgoed. Het beheerplan geldt zowel voor de bomen in het stedelijk als landelijk gebied. Dit beheerplan is niet van toepassing op beheergroepen die als oppervlakte beheerd worden (zie 2.2) zoals houtwallen en bossen. 2.2 Beheergroepen Dit bomenbeheerplan geeft een omschrijving voor het beheer van straat- en laanbomen en overige bomen welke als individu in stand gehouden worden. Naast deze individuele bomen beheert de gemeente Eindhoven ook groenvakken welke als oppervlakte worden beheerd, hierbij valt te denken aan bosplantsoen, houtwallen en singels of bossen. Het beheer van deze oppervlakten is geen onderdeel van dit beheerplan. In de volgende paragrafen wordt het onderscheid aangegeven Individuele boom De bomen waar dit beheerplan voor bedoeld is, zijn straat- en laanbomen en overige bomen welke als individu in stand gehouden worden. Deze bomen zijn daar (meestal) geplant met het doel de betreffende boom op die locatie een bepaald eindbeeld te laten vervullen. De beheermaatregelen die worden genomen zijn erop gericht om de boom veilig en boomtechnisch verantwoord tot het eindbeeld te begeleiden en/of op het eindbeeld te houden. Hierbij is de keuze gemaakt om te investeren in de individuele boom op een bepaalde locatie Beheren als oppervlakte Naast individueel te beheren bomen is er het beheer van oppervlakten, zoals bossen en houtwallen. Het beheer is erop gericht om deze gemeenschap van bomen/struiken/kruiden te behouden, of te ontwikkelen. In deze vorm is de individuele boom niet van belang, maar het gehele vak. Het beheer van deze vakken bestaat voornamelijk uit het uitvoeren van een dunning. De keuze welke boom of struik hierbij behouden blijft is afhankelijk van de doelstelling zoals ecologie, sociale veiligheid of recreatieve waarden en de 6

7 prioriteit op dat moment. Een dunning wordt in principe altijd uitgevoerd in het belang van de blijvende beplanting. Hierbij wordt het aantal stuks verminderd, terwijl het oppervlak behouden blijft Gecombineerd beheer Als tussenvorm zijn enkele houtwallen of -singels waarin een bomenrij staat waarbij de bomen als individu beheerd worden en de ondergroei als houtwal beheerd wordt. Oftewel, het beheer van de bomenrij (beheer conform dit beheerplan) bestaat uit andere beheermaatregelen als die van de ondergroei (oppervlaktebeheer). 2.3 Wettelijk kader Zorgplicht Naast het feit dat de gemeente Eindhoven wil voldoen aan Goed Eigenaarschap / rentmeesterschap heeft elke eigenaar een zorgplicht voor de bomen. Dit houdt in dat de eigenaar aansprakelijk gesteld kan worden indien er schade of letsel ontstaat als er niet aantoonbaar voldoende zorg aan de bomen is besteed. Er worden 3 niveaus onderscheiden met betrekking tot de zorgplicht. b Reguliere zorgplicht De algemene zorgplicht houdt in dat de bomen systematisch en met regelmaat worden gecontroleerd. De resultaten worden geregistreerd. Aansluitend worden de benodigde onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd. b Verhoogde zorgplicht Bomen welke door hun standplaats of geconstateerde gebreken aanleiding geven om de boom vaker dan regulier te controleren vallen onder de verhoogde zorgplicht. Dit betreft bomen waarbij aanleiding is te veronderstellen dat er eerder dan bij de volgende reguliere controle veiligheidsproblemen ontstaan. Aanleidingen zijn bijvoorbeeld aangetroffen gebreken of graafwerkzaamheden rondom de boom. b Onderzoeksplicht Indien er een gebrek wordt geconstateerd aan een boom waarvan visueel niet de ernst vastgesteld kan worden, dan heeft de boomeigenaar de plicht dit verder te onderzoeken. Ervaren boomtechnisch onderzoekers zijn in staat door middel van onderzoeksapparatuur een inschatting te maken van het veiligheidsrisico. 7

8 2.3.2 Bomenbeleidsplan In het Bomenbeleidsplan 2008 heeft de gemeente Eindhoven haar beleid op het gebied van bomen vastgelegd. Hierin zijn de doelstellingen waar de gemeente aan wil voldoen omschreven. Hierbij wordt ingezet op ruimte voor bomen (kwaliteit). Op hoofdlijnen zijn keuzes gemaakt hoe om te gaan met de verschillende belangen waarbij bomen betrokken kunnen zijn. Het beleid bevat richtlijnen voor ontwerp en realisatie. Daarnaast komt ook het compensatie principe aan bod Handboek Openbare ruimte In december 2006 is de Visie Openbare Ruimte vastgesteld door de gemeenteraad. Hierin is onderscheid gemaakt in verschillende kwaliteitsniveaus, te weten: standaard, plus, bijzonder en exclusief. Deze visie is uitgewerkt in het handboek openbare ruimte (2013). Hierbij is aangegeven wat onder de verschillende kwaliteitsniveaus wordt verstaan en welk beeld dit geeft. 2.4 Organisatorisch kader Binnen de gemeente Eindhoven zijn diverse afdelingen en disciplines betrokken bij het bestand aan bomen. Hieronder wordt een overzicht gegeven van de afdelingen binnen de sector Realisatie & Beheer welke werkzaam zijn in de openbare ruimte: Afdeling Beheer Openbare Ruimte Onder deze afdeling vallen de boombeheerders van het stedelijk gebied en het buitengebied. Maar ook andere beheerdisciplines (groen (standplaatsen), riolering, verharding (wortelopdruk) enzovoorts) zijn in deze afdeling vertegenwoordigd Afdeling Gebiedsbeheer Deze afdeling is verantwoordelijk voor de afhandeling van curatieve zaken. Dit zijn niet voorspelbare werkzaamheden welke niet gepland kunnen worden. In gemeente Eindhoven is deze afdeling op het gebied van bomen verantwoordelijk voor het oplossen van schades na stormen Afdeling Geoinformatie Deze afdeling verzorgt het dagelijks beheer van het digitale boombestand in opdracht van de boombeheerder. 8

9 2.4.4 Afdeling Kwaliteitscontrole Deze afdeling keurt de uitgevoerde werkzaamheden van de diverse aannemers die voor gemeente Eindhoven werkzaam zijn. Daarnaast voeren zij diverse inspecties uit in de openbare ruimte, onder andere (VTA-)keuringen bij bomen Afdeling Project Uitvoering Deze afdeling voert projecten uit in de openbare ruimte in de breedste zin van het woord. Aanplanten van groen en bomen is daar onderdeel van. Ook het inboeten en nieuw aanplanten van bomen wordt door deze afdeling uitgevoerd Afdeling Voorbereiding Deze afdeling is verantwoordelijk voor de noodzakelijke voorbereidingen voor de uitvoering van projecten en werkzaamheden in de openbare ruimte. Zij bepalen de groeiplaatsinrichtingen en sortimentskeuze als het over bomen gaat. 2.5 Doelstelling Dit bomenbeheerplan is geschreven om de vertaalslag te maken van de doelstellingen uit het boombeleidsplan 2008 naar de dagelijkse praktijk van het boombeheer. Het beheer van de bomen dient een groter doel dan het puur behouden van de huidige situatie. Beheren gaat over het ontwikkelen en het verbeteren van de kwaliteit van het boombestand. Het beheerplan draagt bij aan de doelstelling van het raadsprogramma 8.3 Groen en recreatieve voorzieningen. De openbare ruimte is sterk onderhevig aan allerlei ontwikkelingen waardoor het gebruik, de wensen en verwachtingen continue in ontwikkeling zijn. Door de lange omlooptijden van bomen kan dat hier en daar tot knelpunten leiden. Dit betekent dat hierop geanticipeerd dient te worden om de ontwikkelingen in positieve zin te gebruiken of er in ieder geval mee om te kunnen gaan. De integrale afweging van investerings- en onderhoudsprojecten speelt hierbij een belangrijke rol. Jaarlijks wordt de tevredenheid van burgers over het bomenbestand gemeten. Deze meting geeft inzicht in de ontwikkelingen en wordt gebruikt als indicator voor het raadsprogramma. Hierbij wordt de richtlijn gehanteerd dat tenminste 70 % van de burgers tevreden dient te zijn met het bomenbestand. 9

10 3 Uitgangssituatie In dit hoofdstuk wordt een analyse van het bestand aan bomen in de gemeente Eindhoven gemaakt. Doel hierbij is inzichtelijk te maken hoe het bomenbestand opgebouwd is, zodat het beheer hierop kan worden afgestemd. Hierbij is gerekend met het bomenbestand zoals dat in maart 2013 beschikbaar was. Dit betreft bomen die als individu opgenomen zijn in het beheerbestand en in beheer zijn van de afdeling Beheer Openbare Ruimte. Uitgesloten zijn de bomen in beheer bij andere afdelingen van de gemeente Eindhoven of bomen die als oppervlaktebeheer beheerd worden (zie 2.2). In onderstaande tabellen wordt onderscheid gemaakt tussen Stedelijk en Landelijk beheer. Deze indeling is gemaakt op basis van risico. Onder het Stedelijk beheer vallen alle bomen binnen de bebouwde kom verkeerswet alsmede langs alle verharde wegen buiten de kom. Onder het landelijk beheer vallen de bomen langs onverharde wegen en in de landerijen buiten de bebouwde kom. 3.1 Aantallen In onderstaand schema staat het aantal individueel geregistreerde bomen per stadsdeel. Stadsdeel Stedelijk beheer % Landelijk beheer % Totaal % Centrum % 0 0% % Stratum % 86 1% % Tongelre % % % Woensel % 242 2% % Zuid Woensel % % % Noord Strijp % 386 4% % Gestel % 748 7% % Overig* 0 0% % % Totaal * Betreft het Eindhovens- en Beatrixkanaal. De hier aanwezige bomen zijn wel in beheer van de gemeente Eindhoven, terwijl hun standplaats onder een andere gemeente valt. 10

11 3.2 Leeftijden Stedelijk beheer % Landelijk beheer % Totaal % < ,13% 76 0,72% 190 0,19% ,36% 124 1,17% 449 0,44% ,35% 64 0,60% 384 0,38% ,66% 358 3,37% 959 0,95% ,60% 248 2,34% ,68% ,37% 729 6,87% ,74% ,83% ,46% ,10% ,28% ,40% ,72% ,98% ,76% 22,208 21,90% ,32% ,70% ,73% ,96% 500 4,71% ,52% ,93% 309 2,91% 8,418 8,30% * ,21% 106 1,00% 8,465 8,35% * De getallen in deze periode zijn niet representatief. De periode loopt nog en de meeste aangeplante bomen zitten nog niet in het beheersysteem en komen derhalve niet voor in dit schema. De gemiddelde leeftijd van het bomenbestand is 36 jaar. Landelijk gezien ligt de gemiddelde leeftijd van een boom in het stedelijk gebied tussen de 35 en 40 jaar. Enerzijds heeft dit te maken met het feit dat pas na de tweede wereld oorlog grote aantallen bomen geplant zijn. Anderzijds heeft dit te maken met herinrichtingen of grootschalig onderhoud in de openbare ruimte waarbij bestaande bomen niet behouden kunnen worden. Op basis van deze leeftijdsverdeling en de ingezette weg qua boombeleid is te verwachten dat de leeftijd en daarmee de omvang (qua biomassa) van de gemiddelde boom in Eindhoven stijgt in de komende jaren. 11

12 3.3 Soortenrijkdom In totaal worden binnen de kom 501 soorten en cultivars onderscheiden en buiten de kom 76. In onderstaande tabel zijn de hoeveelheden geplaatst van de meest voorkomende boomsoorten. Stedelijk beheer % Landelijk beheer % Totaal % Acer ,16% 78 0,71% ,06% Aesculus ,84% 0 0,00% ,51% Alnus ,62% 408 3,73% ,75% Betula ,14% 716 6,55% ,96% Carpinus ,81% 0 0,00% ,37% Crataegus 508 0,61% 0 0,00% 508 0,54% Fagus 750 0,90% 248 2,27% 998 1,06% Gleditsia ,14% 0 0,00% ,89% Liquidambar 841 1,01% 0 0,00% 841 0,89% Magnolia 608 0,73% 0 0,00% 608 0,65% Malus 783 0,94% 0 0,00% 783 0,83% Populus ,23% ,76% ,92% Prunus ,98% 0 0,00% ,63% Pyrus ,85% 0 0,00% ,64% Quercus ,86% ,57% ,54% Robinia ,85% 0 0,00% ,52% Salix ,44% 876 8,01% ,20% Sorbus ,41% 0 0,00% ,13% Tilia ,52% 59 0,54% ,59% Ulmus ,93% 0 0,00% ,59% * Soorten met een aandeel <0,5% zijn niet meegenomen in deze tabel 3.4 Standplaatsen Standplaats Stedelijk % Landelijk % Totaal % beheer beheer Verharding ,60% 9 0,08% ,25% Beplanting ,19% ,64% ,45% Berm* ,79% ,12% ,69% Gazon ,42% 16 0,15% ,61% * Onder de noemer berm vallen de ruiggras stroken welke enkele malen per jaar gemaaid worden. 12

13 3.5 Eindbeelden Eindbeeld* Stedelijk % Landelijk % Totaal % beheer beheer TR 4,60/4,20** ,87% ,48% ,49% TR 3,00*** ,03% ,53% ,12% Vrij-uitgroeiend 617 0,68% ,68% ,46% Knotboom 744 0,82% 759 7,15% ,48% Gekandelaberd 436 0,48% 16 0,15% 452 0,45% e boom Leiboom 200 0,22% 0 0,00% 200 0,20% Bolboom 817 0,90% 0 0,00% 817 0,81% * Zie paragraaf voor uitleg van de verschillende eindbeelden. ** TR 4,60/4,20 meter betekend dat deze bomen een takvrije ruimte dienen te hebben van 4,60 of 4,20 meter. *** TR 3,00 meter betekend dat deze bomen een takvrije ruimte dienen te hebben van 3,00 meter. 3.6 Onderhoudstoestand In onderstaand schema wordt de actuele onderhoudstoestand van de bomen weergegeven. Het eerste schema geeft een omschrijving van de kenmerken zoals gebruikt in het tweede schema. Voor verdere omschrijving van de kenmerken wordt verwezen naar paragraaf Kenmerk BgsV BgsA BgsB OhsA OhsB Omschrijving Begeleidingssnoei Verwaarloosd Begeleidingssnoei Achterstallig Begeleidingssnoei op Beeld Onderhoudssnoei Achterstallig Onderhoudssnoei op Beeld Kenmerk Stedelijk % Landelijk % Totaal % beheer beheer BgsV ,28% 786 7,40% ,92% BgsA ,12% ,97% ,26% BgsB ,77% 256 2,41% ,38% OhsA ,12% 259 2,44% ,21% OhsB ,55% ,71% ,45% Vorm ,16% ,08% ,77% 13

14 4 Beheermaatregelen 4.1 Boomcontrole Reguliere boomcontrole In Eindhoven worden de bomen periodiek gecontroleerd conform de VTAmethode (Visual Tree Assesment). Deze VTA-methode is ontwikkeld door de Duitse Professor Claus Mattheck op basis van door hem veelvuldig uitgevoerd biomechanisch onderzoek aan bomen. Op basis van deze methode wordt een visuele beoordeling op aanwezigheid van gebreken (bijvoorbeeld holtes) van de boom gemaakt. Deze controle wordt in Eindhoven gecombineerd met het actualiseren van de boomgegevens zoals boomsoort, diameter, hoogte enzovoorts. Onderdeel hiervan is het bepalen van de te nemen onderhoudsmaatregel(en). Deze VTA-controles vinden voor de bomen in het stedelijk beheer 1 keer per 3 jaar plaats. Voor de bomen in het landelijk beheer vindt deze controle 1 maal per 5 jaar plaats. De afweging om een differentiatie aan te brengen in uitvoeringsfrequentie heeft te maken met het risico op schade in relatie tot de gebruiksintensiteit van de standplaats. Bij de bomen in het buitengebied welke niet langs verharde wegen staan, is het risico op schades aanmerkelijk kleiner, maar zijn niet uitgesloten Jaarlijkse controle Bomen met een verhoogde zorgplicht (zie 2.3.2) worden jaarlijks gecontroleerd. Deze verhoogde zorgplicht geldt voor bomen die door hun standplaats of door aangetroffen gebreken vaker dan regulier beoordeeld dienen te worden. De verwachting is dat een veiligheidsrisico ontstaat binnen de omlooptijd van de reguliere boomcontroles (zie 4.1.1). Ook deze controle wordt visueel volgens de VTA-methode uitgevoerd. Aanleidingen om een boom jaarlijks te bekijken hangen af van de aangetroffen gebreken, standplaats in relatie tot gevaarzetting of het monitoren van de boom na werkzaamheden nabij of in de groeiplaats. De afweging om een boom jaarlijks te controleren, vindt tijdens de reguliere boomcontrole of naar aanleiding van een nader onderzoek plaats. 14

15 4.1.3 Nader onderzoek Tijdens de uitvoering van een visuele boomcontrole kunnen gebreken worden geconstateerd waarvan zonder hulpmiddelen geen juiste inschatting van het risico kan worden gemaakt. Om een gebrek objectief te kunnen beoordelen dient een nader onderzoek met specialistische onderzoeksapparatuur uitgevoerd te worden. Welke apparatuur ingezet moet worden hangt af van de aanleiding voor het uitvoeren van een nader onderzoek en de hypothese van het aan te treffen gebrek. Dergelijke onderzoeken worden alleen uitgevoerd door ervaren boomtechnisch adviseurs (European Tree Technician) welke in staat zijn de onderzoeksgegevens te analyseren en te beoordelen in relatie tot de betreffende boom en zijn standplaats. Op basis van een nader technisch onderzoek kan bepaald worden of en op welke wijze de boom veilig gehandhaafd kan blijven Registratie boomcontroles De resultaten uit de boomcontrole of het nader onderzoek dienen in het beheerbestand te worden verwerkt, zodat een geschiedenis over de betreffende boom wordt opgebouwd. Daarmee kan ook worden aangetoond wanneer een bepaalde boom beoordeeld is en wat daarbij de bevindingen waren. Figuur 1: Vergelijking meting uit Nader onderzoek en werkelijkheid 15

16 4.2 Snoeien van bomen Snoeien van bomen, oftewel het verwijderen van takken van een boom is de meest voorkomende beheermaatregel bij bomen. Gedurende de levensloop van een boom wordt meerdere malen een snoeibeurt uitgevoerd. Vanuit de boom gezien is het in principe nooit nodig om te snoeien. In een natuurlijke situatie bepaalt de boom zelf welke tak hij laat afsterven. Dit wordt voornamelijk gestuurd door het rendement dat de boom kan halen uit het blad aan de betreffende tak tijdens de fotosynthese (het proces waarbij lichtenergie wordt gebruikt om koolstofdioxide om te zetten in koolhydraten, zoals glucose). Veiligheid is de belangrijkste aanleiding om een boom te snoeien. Takken die te laag hangen, die gevaar opleveren of in de toekomst gaan leveren dienen verwijderd te worden. Naast de in paragraaf 2.3 omschreven zorgplicht speelt het gebruik van de grond rondom de boom sterk mee in de wijze van snoeien. Een boom langs een hoofdontsluitingsweg wordt hoger opgekroond dan een boom in een park. Over de hoofdontsluitingsweg rijden vrachtwagens met 80 kilometer per uur, terwijl in dat park alleen wandelaar en een maaimachine bij de boom komen. Wanneer een dode tak in een boom langs een doorgaande weg staat, wordt de tak verwijderd, terwijl die in de boom in het weiland langer kan blijven zitten of helemaal niet verwijderd hoeft te worden. Er wordt op plaatsen ook met incidenteel gebruik rekening gehouden. Bijvoorbeeld een zandpad dat normaal door wandelaars gebruikt wordt, kan tevens als toegangsweg voor onderhoudsmaterieel of bijvoorbeeld brandweer dienen. Met elke levende tak die van de boom gesnoeid dient te worden ontstaat een snoeiwond. Deze snoeiwond wordt door de boom afgesloten en overgroeid. Hoe groter de snoeiwond, hoe meer energie het de boom kost om dit af te sluiten en te overgroeien. Zolang de wond niet afgesloten en overgroeid is, blijft dit een invalsweg voor aantastingen. Boomtechnisch, maar ook qua kosten, is het sterk aan te bevelen om op tijd terug te keren bij een boom in plaats van grote achterstanden te laten ontstaan. 16

17 4.2.1 Eindbeelden Bomen worden aangeplant om aan een bepaald beeld te gaan voldoen. Het beheer is er op gericht dit eindbeeld te behalen, of om het te behouden. Buiten de vormbomen is het uitgangspunt dat bomen zoveel mogelijk hun soortspecifieke habitus (kroonvorm) dienen te ontwikkelen. Dit echter wel met als randvoorwaarden dat de bomen voldoende hoog opgekroond zijn, geen schades veroorzaken (dus veilig zijn) en geen probleemtakken hebben. Probleemtakken zijn takken die gevaar op leveren, zoals dood hout, gescheurde takken, plakoksel (onzuivere aanhechting van tak met verhoogt risico op uitscheuren) enzovoorts. Het opkronen van bomen gebeurt ten behoeve van de vrije doorgang van het verkeer. Hierbij wordt voor verschillende omgevingstypen aangegeven binnen welke hoogte geen takken mogen voorkomen boven het wegprofiel. Per boomsoort kan de daarbij behorende takvrije stam sterk verschillen. Een boom met afhangende takken (bijv. Linde) wordt hoger opgekroond dan een boomsoort met opstaande takken (Zuilvormende bomen). Gemeente Eindhoven hanteert onderstaande takvrije ruimtes: Omgevingstype Takvrije ruimte Onderbouwing Hoofdontsluitingswegen 4.60 meter Maximale hoogte verkeersdeelnemers is 4 meter. In verband met snelheid (>50 km/uur) wordt een marge van 60 cm aangehouden om te voorkomen dat in alle omstandigheden de weg met de toegestane snelheid veilig bereden moet kunnen worden. Overige verharde wegen 4.20 meter Deze wegen dienen bereikbaar te zijn met vrachtwagens (maximale hoogte 4 mtr). Hierbij wordt een marge van 5% = 20 cm gehanteerd. Onverharde wegen 4.20 meter Deze wegen dienen bereikbaar te zijn met vrachtwagens (maximale hoogte 4 mtr). Hierbij wordt een marge van 5% = 20 cm gehanteerd. Fietspaden met rood asfalt 4.20 meter Deze wegen dienen bereikbaar te zijn met materieel t.b.v. strooidiensten (maximale hoogte 4 mtr). Hierbij wordt een marge van 5% = 20 cm gehanteerd. Fiets- en wandelpaden 3.00 meter Deze wegen dienen bereikbaar te zijn met onderhoudsmaterieel t.b.v. vegen/maaiwerkzaamheden. 17

18 Beplantingen* 3.00 meter Bij beplanting wordt deze hoogte aangehouden om de onderstaande beplanting te kunnen onderhouden en deze van voldoende licht te voorzien. Gazons* 3.00 meter Het gazon onder de kroonprojectie dient met maaimachines bereikbaar te zijn. Vrij-uitgroeiend 0,00 meter Alleen mogelijk indien onder kroonprojectie geen beplanting of gazon gewenst is (keuze beheerder) en als er voldoende ruimte is om kroon van de boom volledig uit te laten groeien. * Een boom in beplanting of het gazon hoeft niet per definitie aan de bijbehorende takvrije ruimte te voldoen. Het kan de beheerskeuze zijn om de boom als vrij-uitgroeiende boom uit te laten groeien. Bomen in de begeleidingssnoeifase of bomen van de 3 de grootte kunnen niet altijd voldoen aan bovenstaande eisen. Hierbij dient minimaal een kroon-stam verhouding van 1:1 gehanteerd te worden. Of te wel, bij een kroonhoogte van 5 meter mag een takvrije stam van maximaal 5 meter horen. Kan daar niet aan worden voldaan, dan is maatwerk door de boombeheerder benodigd. Met maatwerk wordt in dit geval bedoeld: anders dan standaard snoeien, vervangen van de boom, herprofileren van de bestrating enzovoorts. In voorkomend geval dat er aan 2 kanten van de boom een ander omgevingstype aanwezig is, kan er aan elke zijde een andere takvrije ruimte nagestreefd worden. Hierdoor wordt onnodig snoeien voorkomen. Snoeien van de boom gebeurd niet met een vaste frequentie, maar op basis van noodzaak. Oftewel op het moment dat er probleemtakken aanwezig zijn of zich vormen. Na uitvoering van een snoeibeurt dient de boom snoeitechnisch gezien op orde zijn. Dit betekend dat de boom na een snoeibeurt aan de volgende voorwaarden voldoet: Geen te laag hangende takken aanwezig (voldoende opgekroond in relatie tot standplaats/leeftijd boom/conditie boom). Geen dood hout van >4,5 cm in doorsnede aanwezig. Geen takken in de tijdelijke kroon met een dikte in centimeters groter dan de boomhoogte in meters. Geen (potentiële) probleemtakken aanwezig (gebroken, getordeerde, schurende of gescheurde takken). Geen takken binnen 1 meter van gebouwen, lichtmasten, VRI s enzovoorts aanwezig. 18

19 Figuur 2 en 3: Te realiseren takvrije ruimtes 19

20 4.2.2 Beheertypen bij snoei In onderstaand schema staan de verschillende beheertypen die onderscheiden worden voor snoei. Beheertype Niet-vrijuitgroeiende bomen Dit betreft bomen die een takvrije ruimte nodig hebben of te wel, welke wel opgekroond zijn of moeten worden. Naast het opkronen dienen bij deze bomen tijdens een snoeibeurt ook de (potentiële) probleemtakken verwijderd te worden. Zie voor bijbehorende hoogtes. Begeleidingssnoei Hierbij worden voornamelijk takken uit de tijdelijke kroon gesnoeid. Tijdelijke kroon wil zeggen dat gedeelte van de kroon wat in de loop van de jaren zal verdwijnen door het opkronen van de stam. Onderhoudssnoei Vanaf het moment dat een boom de benodigde opkroon hoogte bereikt heeft valt een boom in de onderhoudssnoei. Opkronen is derhalve niet meer nodig en het onderhoud bestaat uit het verwijderen van (potentiële) probleemtakken in de blijvende kroon. Vrijuitgroeiende bomen Dit zijn bomen welke niet opgekroond hoeven te worden, of te wel, bomen die tot op de grond betakt zijn. Alleen mogelijk wanneer voldoende ruimte aanwezig is. In de praktijk komt dit op weinig locaties voor. Onderhoudssnoei Het snoeien bestaat uit het verwijderen van (potentiële) probleemtakken in de blijvende kroon. Frequentie van snoei Indien nodig Indien nodig Indien nodig 20

21 Vormbomen Dit zijn bomen die niet meer hun natuurlijke habitus bezitten en welke door specifieke snoeiwijzen onderhouden worden. Knotboom Een boom waarvan de spil is ingekort en alle 1x/3 jaar takken zijn verwijderd. De nieuwe takken die aan de spil groeien worden periodiek terug gezaagd tot op de knot. Kandelaberboom Boom waarvan de gesteltakken geknot zijn. 1x/7 jaar Leiboom Een leiboom is een cultuurvorm waarbij de 1x/jaar boom gedwongen wordt in een bepaalde vorm te groeien, die afwijkt van zijn natuurlijke groeiwijze. De vorm ontstaat door de twijgen in één richting te leiden en de niet gewenste twijgen te verwijderen. Vaak bevinden de zijtakken zich in een verticaal vlak, maar ook horizontale vormen zoals etage- en dakbomen worden tot de leibomen gerekend. Bolboom Dit betreft bolvormige bomen, zoals onder andere bol-acacia, bol-esdoorn en bolprunus. Dit zijn speciale, geënte cultivars, waarbij de entplaats zich bovenaan de stam bevindt. Het benodigd onderhoud bestaat uit het periodiek knotten van de bomen. 1x/2 jaar Voor de niet-vormbomen wordt naast het verschil tussen begeleidings- en onderhoudssnoei onderscheid gemaakt in de zwaarte van de te nemen ingreep. Deze termen worden in onderstaand schema verder omschreven. Kenmerk Omschrijving Aanvaard boombeeld of Op Beeld Bomen zonder noodzaak om te snoeien Achterstallig boombeeld Bomen die 1 snoeibeurt van maximaal 20% van de bladmassa nodig hebben om Op Beeld te komen. Verwaarloosd boombeeld* Bomen die minimaal 2 snoeibeurten nodig hebben om Op Beeld te komen. * Verwaarloosd boombeeld is alleen van toepassing op bomen in de begeleidingssnoeiklasse. 21

22 Er wordt getracht een boom te snoeien zodat aan de volgende richtlijnen wordt voldaan: Geen dikkere takken in de tijdelijke kroon aanwezig met een dikte in centimeters groter dan de hoogte van de boom in meters. Per snoeibeurt wordt maximaal 20% van de bladmassa verwijderd, behalve bij verwaarloosde bomen (afhankelijk van conditie maximaal 40%) en bij vormbomen (100% van de bladmassa). Voorkomen van schades. Voorkomen van een onveilige situatie Overlast van bomen De beleving van bomen verschilt van persoon tot persoon. Een boom aan de overkant van de straat kan mooi gevonden worden, terwijl men overlast ondervindt van de boom aan de eigen kant van de straat. Wat door de een als overlast wordt ervaren, daar is een ander blij mee. Naast overlast door mooi/lelijk wordt ook overlast ervaren door schaduw, blad- en vruchtval, onveilig gevoel, beperkt zicht enzovoorts. Het uitgangspunt is dat overlast geen reden is om te gaan snoeien. Vaak heeft dit ook nauwelijks zin en kan de overlast alleen echt worden opgelost door de boom te kappen. Bomen worden geplant en/of behouden voor het algemeen belang en niet alleen voor de aanwonende burger. Daarnaast leidt onnodige snoei tot aantasting van de habitus van de boom en in sommige gevallen zelfs tot extra beheerkosten of stabiliteitsproblemen. Door de aantasting van de habitus van de boom wordt het beeld dat men bij aanplant voor ogen had verminderd of zelfs teniet gedaan. Wel dient het zo te zijn dat bomen die in eigendom van de gemeente Eindhoven zijn geen schades toebrengen aan eigendommen van derden. Daarom dienen de bomen zo gesnoeid te worden dat muren, ramen, daken, dakgoten enzovoorts te allen tijde vrij zijn van takken. Daarnaast mag een aanwonende verwachten dat de bomen opgekroond worden en niet als vrij-uitgroeiend worden beheerd Curatieve snoei van bomen Er kunnen aanleidingen zijn om met spoed een boom te snoeien. Hierbij moet gedacht worden aan stormschades of aanrijdingen bij bomen. Dit is niet planbaar en valt daarom niet in het planmatig beheer wat de gemeente Eindhoven met dit boombeheerplan voor ogen heeft. Curatieve snoei van bomen valt onder de verantwoordelijkheid van de afdeling Gebiedsbeheer. Hiermee zal in dit beheerplan verder geen rekening gehouden worden. 22

23 4.3 Rooien van bomen Het doel van het boombeheer is het in stand houden van het bestand aan bomen. Echter zijn de bomen onderhavig aan diverse invloeden van buitenaf. Om verschillende redenen komt het voor dat de veiligheid van een boom in het geding komt. Of dat het om andere redenen gewenst is om bomen te verwijderen Procedures Het al dan niet mogen kappen van bomen is geregeld in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) van de gemeente Eindhoven. De verwachting is dat de verordening voor het onderdeel bomen in de loop van 2013 wordt aangepast. Middels een vergunning dient toestemming te worden verkregen van het bevoegd gezag voor het kappen van een boom. Ongeacht de te volgen procedure dient de afweging voor het kappen van een boom zorgvuldig gemaakt te worden. In deze paragraven wordt aangegeven op basis van welke redeneringen over gegaan zal worden tot kappen van bomen. Omgevingsvergunning Er dient een omgevingsvergunning aangevraagd te worden voor het kappen van bomen: in de openbare ruimte / gemeentelijke bomen op percelen van bedrijven en instellingen die zijn opgenomen op de lijst particuliere waardevolle bomen in stad, groen beeldbepalende gebieden Vrijstelling Volgens maatvoering van een boom in de verordening is een boom vergunningplichtig indien deze op een hoogte van 130 centimeter boven het maaiveld een omtrek heeft van tenminste 30 centimeter. Heeft de boom een kleinere omtrek, dan is de boom vrijgesteld van vergunning. Van elke te kappen boom zal minimaal het boomnummer en een omschrijving van de aanleiding tot kappen gedocumenteerd worden. Dit ongeacht of deze vergunningplichtig is. Voor bomen die gekapt worden welke niet uit een reguliere of jaarlijkse boomcontrole komen wordt ook een foto ter onderbouwing van de geschreven aanleiding bewaard tot minimaal 2 jaar na uitvoering. Boswet De boswet is van toepassing op grote delen van het buitengebied, het gebied dat buiten de bebouwde kom boswet valt. De begrenzing van de bebouwde kom boswet is opgenomen in het Bomenbeleidsplan (2008). Noodkap Het bevoegd gezag (college van Burgemeester & Wethouders) kan indien een boom direct gevaar oplevert die noodkap noodzakelijk maakt, besluiten dat de 23

24 omgevingsvergunning voor het vellen, direct na de bekendmaking van het besluit in werking treedt. Deze regel geldt uiteraard alleen voor bomen waarbij voor het kappen een omgevingsvergunning vereist is. Het besluit omtrent noodkap is door het bevoegd gezag gemandateerd aan het hoofd van de afdeling Beheer Openbare Ruimte. Het besluit om over te gaan tot noodkap wordt zo spoedig mogelijk bekend gemaakt. De vergunning dient na het vellen alsnog ingediend te worden, zodat voorschriften zoals compensatie opgenomen kunnen worden. Belanghebbenden hebben hierdoor de mogelijkheid om bezwaar in te dienen tegen de voorschriften Veiligheidsoogpunt Om diverse redenen kunnen bomen onveilig worden. Hiermee wordt bedoeld dat er een (sterk) verhoogd risico op stam- of takbreuk ontstaan is of dat er stabiliteitsproblemen met de wortelkluit zijn. Dit kan zowel voor nog levende of dode bomen gelden. Dergelijke gebreken komen vaak aan het licht tijdens de reguliere of jaarlijkse controles of tijdens het uitvoeren van een nader technisch onderzoek. Maar ook op basis van meldingen van derden Dunnen Dunnen is van origine een beheermaatregel voor het onderhoud van oppervlakten zoals bosplantsoen. Maar afhankelijk van de locatie en te behalen eindbeeld kan dunnen ook in het bomenbeheer als maatregel uitgevoerd worden. De uitvoering van een dunning is altijd ten behoeve van de overblijvende beplanting. Een dunning kan in het bomenbeheer een meerwaarde hebben omdat er zich door lichtconcurrentie meer dood hout kan vormen of dat de boom niet tot volle wasdom kan komen. Door de juiste bomen te kappen kan met een dunning ook overlast in de vorm van overhangende takken verminderd worden. Naar verwachting zullen om deze reden relatief veel bomen gekapt worden in de komende jaren. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat veel bomen op relatief korte plantafstanden geplant zijn. Dit in combinatie met de steeds groter wordende omvang van de nu nog relatief jonge bomen, maakt dat steeds meer bomen in de verdrukking komen. Het uitvoeren van een dunning van de houtopstand ter uitvoering van het reguliere onderhoud is uitgesloten van de omgevingsvergunning Soortspecifieke overwegingen Vruchtdragende bomen In principe horen vallende vruchten van bomen onder de noemer overlast zoals beschreven in Maar er zijn enkele redenen waarbij in principe tot kap over gegaan zal worden. 24

25 b b Wanneer in een eenduidige beplanting met bomen die niet vruchtdragend zouden moeten zijn, toch bomen vrucht dragen, dan wordt dit als een fout in de levering gezien en worden de vruchtdragende bomen vervangen. Dit vanuit de gedachte dat het op die locatie de bedoeling is geweest om daar vruchtloze bomen te planten. Wanneer er een straat- of laanbeplanting aanwezig is van Ginkgo biloba en er zijn vruchtdragende exemplaren aanwezig (ongeachte percentage). Dan wordt dit als een fout in de levering gezien en worden de vruchtdragende bomen vervangen. Dit vanuit de gedachte dat het altijd de bedoeling is geweest om vruchtloze Ginkgo s te planten. 3 De Grootte bomen Bomen van de derde grootte (tot en met ± 6 meter), dit zijn bijvoorbeeld Sorbus (Lijsterbes), Pyrus (Peer), Malus (Appel) en Crataegus (Meidoorn) hebben een beperkte omlooptijd. Vanaf een leeftijd van 25 tot 30 jaar is vaak de groei nagenoeg verdwenen en gaat de conditie achteruit. Dit soort bomen kan echter nog jaren met deze minimale groei en het daarbij behorende slechte beeld blijven leven. In afwijking van het gestelde in wordt bij deze soorten eerder overgegaan tot het compleet renoveren van een straat- of laanbeplanting. Zodra er 25% van de bomen verdwenen is en van de overige bomen heeft 75% heeft een levensverwachting van minder dan 15 jaar, dan zal de complete straatbeplanting vervangen gaan worden. Populieren Populieren vanaf een leeftijd van 30 jaar hebben een verhoogde kans op uitbreken van takken. Dit heeft met de grootte van de boom te maken in relatie met de wind die deze dan vangt samen met het feit dat de houtstructuur relatief broos is. Deze takbreuk is met snoei niet te voorkomen omdat de berekening wanneer welke krachten op welk gedeelte van de tak zullen komen te complex is. Bij Populieren met een leeftijd van meer dan 30 jaar en een standplaats op een nihile afstand van eigendommen van derden en/of openbare gebieden binnen het valbereik van de boom, wordt in het geval van twijfel over het risico op stamen takbreuk over gegaan tot het vellen van de boom Schades door bomen Om verschillende redenen kunnen bomen schades aan eigendommen van derden veroorzaken. Voornamelijk betreft dit schades door wortelopdruk. In principe wordt de eigenaar van het aanliggende perceel eigenaar van de boomwortels zodra ze de eigendomsgrens passeren. En is deze nieuwe eigenaar verantwoordelijk voor het al dan niet verwijderen van die wortel. Het verwijderen van de wortel dient plaats te vinden zonder dat de boom daarbij wordt geveld. 25

26 Problemen op deze regel ontstaan echter zodra er bebouwing aanwezig is op de erfgrens en het voor de nieuwe eigenaar niet mogelijk om de wortels te kappen op de erfgrens of nabij de erfgrens vanaf het eigen perceel. Dit gaat zeker op indien de boom dicht (<1,5 meter) van de erfgrens staat. De verordening stelt dat de afstand tot privaat eigendom nihil is voor bomen, heesters en heggen die staan op openbaar terrein. Indien het kappen van wortels op eigen perceel niet mogelijk is vanwege bebouwing, de betreffende boom in de openbare ruimte staat en toegang tot de wortels nabij de erfgrens vanuit de openbare ruimte wel mogelijk is, heeft de gemeente een meewerkplicht. Conform de meewerkplicht biedt de gemeente de eigenaar van de wortels, de mogelijkheid om vanaf de openbare ruimte de wortelproblematiek te verhelpen. De gemeente opent de grond zodat de wortels vrij komen. De eigenaar van de wortels heeft de mogelijkheid om wortels te verwijderen en / of wortelwerende maatregelen te treffen op eigen kosten. De gemeente zorgt vervolgens voor het sluiten van de grond en het in juiste staat terugbrengen van het maaiveld. Het verwijderen van wortels en / of het treffen van wortelwerende maatregelen mag conform de verordening geen velling van de boom tot gevolg hebben Wortelopdruk Wortelopdruk is een veel voorkomend probleem als gevolg van te krappe groeiplaatsen. Hoewel het oplossen hiervan geen onderdeel van het boombeheer is, dient wel onderbouwd een afweging gemaakt te worden wanneer de kosten voor het oplossen van die wortelopdruk teveel wordt. Indien wortelopdruk schade aan eigendommen van derden veroorzaakt dient te worden uitgegaan van de richtlijnen zoals opgesteld in Schades door bomen. Indien wortelopdruk schade aan wegen in eigendom van de gemeente veroorzaakt geeft figuur 4 een beslismodel op basis waarvan per boom de afweging gemaakt worden wanneer vervanging aan de orde komt. 26

27 Figuur 4: Beslismodel wortelopdruk Vervanging complete straat/lanen Voor behoud van het beeld van de straat of laan (boomstructuren) is het in sommige gevallen beter om complete straten of lanen te vervangen. In figuur 6 is een stroomschema opgenomen waarmee bepaald kan worden of een straat of laanbeplanting compleet gerenoveerd dient te worden. Zie ook Renovatierichtlijn straat- en laanbeplanting Overlast door bomen Naast de vele voordelen van bomen, wordt in sommige gevallen ook overlast ervaren. Dit gaat vooral om schaduwwerking, blad- en vruchtval bijvoorbeeld plak uit Lindebomen. Om objectief te kunnen meten of overlast van dien aard voldoende reden is om de boom te kappen, wordt een zogenaamde Overlastmatrix opgesteld. In deze matrix wordt de waarde van de boom bepaald en vergeleken met de mate van overlast. Op basis van deze onderbouwing wordt een afweging tussen wel of niet kappen gemaakt. Deze matrix zal onderdeel uitmaken van de aanpassingen van de verordening. 27

28 4.3.9 Kandelaberen en knotten In specifieke gevallen is het mogelijk om in plaats van de boom te kappen deze te kandelaberen of te knotten. Hier dient echter terughoudend mee omgegaan te worden en zou alleen overwogen moeten worden wanneer het een waardevolle of monumentale boom betreft van een bijzondere boomsoort, met een historische achtergrond of op een bijzondere locatie. Kandelaberen en knotten betekend een sterke verhoging van de beheerkosten, daarom wordt dit zo weinig mogelijk toegepast. De eerste keer kandelaberen of knotten is ontheffingof vergunningplichtig. Het instant houden door periodieke snoei is dit niet. Overigens kan in sommige gevallen bewust de keuze gemaakt worden een vormboom te planten, zoals een knotwilg in het buitengebied. Bij dode bomen met een stamdiameter van 50 cm of meer welke van belang zijn voor de Flora & Fauna (vleermuizen, spechten enzovoorts) en welke veilig gehandhaafd kunnen worden, daarvan kan de stam behouden blijven, terwijl de kroon verwijderd wordt. Dit zal in de praktijk vaker onderdeel van het Landelijk beheer zijn dan van het Stedelijk beheer Verplanten van bomen Het verplanten van bomen wordt zoveel mogelijk afgehouden. Het verplanten is veelal een kostbare ingreep, vergt veel voorbereidingstijd en heeft een grote impact op een boom. Dit komt de kwaliteit van de boom meestal niet ten goede. Vanwege bovenstaande wordt in het beheerplan bomen niet verder ingegaan op het verplanten van bomen. 4.4 Herplant van bomen Herplanten of inboeten van bomen wordt betaald uit andere budgetten dan beschikbaar bij de afdeling Beheer Openbare Ruimte. Echter komt het herplanten van bomen in voorkomende gevallen uit de voorschriften van een afgegeven ontheffing of vergunningen en of is om anderen redenen gewenst door de beheerders. In principe bepaalt de beheerder of een boom wel of niet herplant wordt (tenzij dit een voorschrift bij een ontheffing of vergunning betreft). Algemene stelregel qua soort is dat eenzelfde boomsoort terug komt, maar er zijn meerdere redenen denkbaar waarbij dit niet gebeurt zoals beschikbaarheid, andere bomen reeds vervangen door andere soort, voortschrijdend inzicht m.b.t. de soort enzovoorts. In deze paragraaf worden richtlijnen gegeven waarop de beheerder de keuze wel of niet herplanten baseert. 28

29 4.4.1 Richtlijn herplanten bomen De richtlijn is dat elke boom die gekapt wordt, ook wordt herplant binnen 1 jaar na uitvoering van de kap. Uitzondering hierop zijn de volgende situaties: Bomen die gekapt zijn om reden van dunning (zie 4.3.3). De aanleiding voor de kap is in dat geval dat er teveel bomen op een te kleine oppervlakte stonden, waardoor herplant niets toevoegt of zelfs gaat concurreren met de overblijvende houtopstand. Het herplanten van gedunde bomen zorgt er alleen maar voor dat er enkele jaren later wederom bomen gekapt dienen te worden. Bomen in een straat- of laanbeplanting die conform de renovatierichtlijn (zie 4.4.2) niet herplant worden. Bomen welke binnen een afstand van een bestaande boom staan die kleiner is dan de hoogte van die bestaande boom. Door concurrentie op het vlak van licht, vocht en voedingstoffen zorgt dit alleen maar voor verhoogde kosten om de aanplant te laten slagen. Bomen welke binnen 5 meter van lichtmasten of Verkeersregelinstallaties staan worden niet herplant. Geen herplant op een plek waarbij na de herplant een te smal trottoir (<1,5 meter) overblijft in verband met bereikbaarheid voor bijvoorbeeld rolstoelgebruikers. Figuur 5: Geen herplant in relatie tot hoogte bestaande boom. 29

30 4.4.2 Renovatierichtlijn straat- en laanbeplanting Straat- en laanbomen zijn aangeplant om het beeld van een laan te creëren. Hierbij is de structuur leidend in plaats van de individuele boom. Indien er om welke reden dan ook bomen uit de laan verdwijnen, dan wordt daarmee dat beeld aangetast. Omdat het beeld van de straat- of laanbeplanting (de structuur) bepalend is, dient de afweging gemaakt te worden of tussentijds herplanten zinvol is. Er moet voorkomen worden dat het eenduidige beeld verstoord wordt doordat er een wirwar aan verschillende leeftijden (en cultivars) aan bomen in een straat of laan worden herplant. Daarom is in figuur 6 opgenomen wanneer men wel of niet kiest voor herplant en wanneer men over gaat tot het compleet renoveren van een straat- en laanbeplanting. Figuur 6: Renovatierichtlijn straat- en laanbeplanting 30

31 4.5 Ziekten & Plagen Bestrijding van boomziekten De verordening schrijft voor dat indien er zich op een terrein één of meer bomen bevinden die naar het oordeel van Burgemeester en Wethouders gevaar opleveren van verspreiding van een boomziekte of voor vermeerdering van de ziekteverspreiders zoals insecten, de rechthebbende, indien hij daartoe door het Burgemeester en wethouders is aangeschreven, verplicht is binnen de bij aanschrijving vast te stellen termijn: a. de boom te vellen; b. conform richtlijnen van de gemeente de gevelde boom direct zodanig de behandelen dat verspreiding van de boomziekte wordt voorkomen. Het is verboden zonder vergunning van Burgemeester en wethouders gevelde bomen of delen daarvan voorhanden of in voorraad te hebben of te vervoeren, indien het een boomsoort betreft die de desbetreffende boomziekte kan verspreiden Iepziekte Jaarlijks wordt 6 keer per jaar een controle uitgevoerd bij alle Iepen en Zelkova s welke in het bomenbestand staan. Hierbij worden ook Iepen en Zelkova s van andere eigenaren dan afdeling Beheer Openbare Ruimte bekeken (voor zover deze bomen bekend zijn). Bij constatering van de aanwezigheid van Iepziekte dient de betreffende boom zo spoedig mogelijk gerooid te worden. Door deze zeer intensieve controle kunnen de bomen snel gerooid worden indien aantasting met Iepziekte geconstateerd wordt. In onderstaande tabel zijn de aantallen gerooide bomen met Iepziekte weergegeven welke in de afgelopen jaren gerooid zijn. Hieruit blijkt dat de er met de gekozen werkwijze duidelijke resultaten geboekt worden: Jaar * Op een totaal van ± Iepen Aantal* De in de Bomenverordening opgenomen plicht om bomen met een boomziekte op aanschrijven van het college van B&W te rooien draagt bij om bovenstaande aantallen verder omlaag te brengen. 31

32 4.5.3 Eikenprocessierups De omgang met de Eikenprocessierups is geen onderdeel van het beheer van de bomen in de gemeente Eindhoven. Hiervoor worden door de afdeling Gebiedsbeheer separate opdrachten gegeven Massaria Er zijn geen of nauwelijks meldingen van de aanwezigheid van Massaria in Eindhoven bekend. Binnen de huidige controlesystematiek en opdrachtverstrekking richting aannemer op het gebied van de snoei van bomen (beeldsystematiek) lijkt dit risico op een acceptabel niveau te houden. Hierdoor is er op dit moment geen aanleiding om verhoogde controlefrequenties bij Platanen te gaan toepassen. Mocht er in de toekomst aanleiding voor zijn, dan zullen de benodigde maatregelen getroffen worden Kastanjebloedingsziekte De Kastanjebloedingsziekte is een ziekte die al meerdere jaren aanwezig is in Eindhoven. In de afgelopen jaren is jaarlijks een controleronde gemaakt om de gevolgen van de Kastanjebloedingsziekte te monitoren. Tot op heden zijn er echter nauwelijks gevallen ontdekt waarbij de Kastanjebloedingsziekte onveilige situaties opgeleverd heeft binnen de normale controle cycli. Hierin is echter in het voorjaar van 2012 een kentering gekomen. Er zijn vanaf dat moment meerdere Kastanjes ontdekt die sterk aangetast blijken of zelfs afgestorven zijn gegaan aan de Kastanjebloedingsziekte. Derhalve zullen de jaarlijkse controlerondes hierop voortgezet gaan worden. Mocht hier aanleiding voor blijken te zijn kunnen deze controles geïntensiveerd worden Overige ziekten & plagen Door globalisering en klimaatsveranderingen zijn er de laatste jaren met regelmaat nieuwe ziekten & plagen opgedoken in Nederland. Hoewel in beginsel vaak paniek lijkt te ontstaan bij een nieuwe uitbraak, vallen de gevolgen in veel gevallen vaak erg mee. Buiten de hierboven omschreven ziekten & plagen worden er op dit moment geen maatregelen genomen om aanwezige of toekomstige ziekten & plagen te bestrijden of te voorkomen. Mochten er op dit gebied nieuwe ziekten & plagen ontstaan die daar wel aanleiding toe geven, dan zal daar op dat moment maatwerk voor geleverd worden. 32

33 Voor overige bekende plagen (zoals de Spinselmot), worden geen maatregelen genomen. Buiten enige overlast zijn hier geen negatieve gevolgen voor bomen en omgeving van bekend en hebben deze plagen geen invloed op de veiligheid. 4.6 Ondergrondse groeiplaatsen In de natuurlijke situatie staan bomen in een bosbodem waar door middel van natuurlijke kringlopen mineralen voor de boom beschikbaar zijn. Vallend blad en takken worden in een continu proces omgezet. In het stedelijk gebied zijn deze kringlopen niet of nauwelijks aanwezig. Vallend blad en takken worden verwijderd tijdens reguliere onderhoudswerkzaamheden van het groen. Dit geldt zowel voor bomen in de verharding als in gazons en in mindere mate in beplantingen. Benodigde voedingstoffen en mineralen worden derhalve niet aangevuld. Dit betekent dat de beschikbare hoeveelheid voedsel in de bodem geleidelijk weggenomen wordt door de boom. Daarnaast is de ondergrondse groeiruimte op de meeste plaatsen ook beperkt door de aanwezigheid van wegen, kabels & leidingen, bebouwing en andere bomen en beplanting. De beschikbare mineralen zijn hierdoor al beperkt. Eenzelfde verhaal met betrekking tot de grootte van de ondergrondse groeiruimte kan geschreven worden voor het beschikbare bodemvocht. Dit hangt sterk samen met het oppervlakte aan verharding (mogelijkheden voor infiltratie), het gebruik van verharding (verdichten van de bodem), maar zeker ook met de grootte van de groeiplaats. De over het algemeen arme zandgronden in Eindhoven houden simpelweg weinig water vast. Tot een bepaalde hoogte is geringe groei als gevolg van een te arme of te kleine groeiplaats vanuit beheeroogpunt niet ongewenst. Weinig groei betekent weinig onderhoud, wat een financieel voordeel met zich meebrengt. Echter kan dit ook omslaan waardoor er veel dood hout ontstaat, met als gevolg vaker snoeien. Daarnaast is een slecht groeiende boom nauwelijks in staat wonden te vergrendelen, waardoor de kans op ziekten en aantastingen na snoei vele malen groter wordt en een boom vaker gecontroleerd of onderzocht dient te worden. Hierdoor ontstaat een verhoging van de beheerkosten voor die betreffende boom. Daarnaast geeft een voldoende groeiende boom een mooier beeld dan een kwijnende boom. Waar mogelijk zal dan ook worden ingezet op een zo groot mogelijke ondergrondse ruimte met het best passende groeimedium. Daarnaast is het verstandig de boomspiegels zo groot mogelijk aan te brengen en deze bij voorkeur in te planten. Tot slot wordt Eindhoven breed getracht overbodig verharde oppervlaktes om te vormen naar een groene inrichting, iets wat onder andere de bomen ten goede komt. 33