Een kind hebben is niet hetzelfde als ouder zijn.

Transcriptie

1 Een kind hebben is niet hetzelfde als ouder zijn. Over opvoeding en wat er beter kan Rene F.W. Diekstra Hoogleraar psychologie Roosevelt Academy/UU, lector Jeugd en Opvoeding Haagse Hogeschool

2

3 Wat maakt opvoeding tot zowel uitdagende alsook (soms zeer) lastige klus? Kinderen komen niet als onbeschreven blad op de wereld (de match-kwestie ) Er zijn zoveel invloeden tegelijkertijd werkzaam (de filter kwestie) Er is altijd spanning tussen generaties (met zowel positieve als ook negatieve aspecten: de generatie-kwestie)

4 ,,Ik schaam mij het te moeten zeggen, maar hoe onbeschaamd laten ouders tegenwoordig kinderen hun gang gaan C. (Christophorus ) Hegendorphinus, De instituenda vita e moribus corrigendis inventutis Paraenses. Haganoae, Tubingen 1592,,Een kleine jongen van dertien pleegt nu meer bedrog, meer kwalijke praktijken dan tien robuste kerels in de tijd van onze ouders. Zo ook meisjes wat is de oorzaak daarvan? De kinderen zijn nu vroegtijdig rijp. N. Borbonius, Opusculum puerile ad pueros de moribus Lugduni, Parijs, 1536,,Men kan tal van oorzaken van jeugdproblemen aanwijzen: de instabiliteit van sociale instituties, de meningsverschillen in gezinnen tussen ouders en kinderen, die tegen gezag rebelleren, de toename in levensstandaard en de daarmee gepaard gaande konsumptiebehoefte en, niet in de laatste plaats, de grotere sexuele vrijheid als gevolg daarvan. J.P. Falret. Du suicide et de l hypochondrie; considérations sur ces maladies, leur siège, leurs symptomes et les moyens d en arrêter les progrès. 1822

5 De jeugd van tegenwoordig houdt van luxe. Ze heeft slechte manieren, toont geen respect en praat wanneer ze zou moeten werken. De jongeren staan niet op wanneer ouderen binnenkomen, ze spreken hun ouders tegen, kletsen voortdurend in gezelschap, schrokken hun eten naar binnen en tiranniseren hun leraren Socrates, Dialogen ( voor Christus)

6 Wat maakt opvoeding tot zowel uitdagende alsook (soms zeer) lastige klus? Moet de opvoeder ook opgevoed worden? Maar wie doet dat dan? Of hoeft dat niet? Je kunt opvoeden niet leren Er zijn geen algemene regels te geven Kennis en begrip helpen niet veel

7 Zie Diekstra, RFW in: Hogenes, M. et al. (2010) De leerkracht als Opvoeder. SDU: Den Haag (data gebaseerd op N= 2213)

8 Zie Diekstra, RFW in: Hogenes, M. et al. (2010) De leerkracht als Opvoeder. SDU: Den Haag (data gebaseerd op N= 2213)

9 Maar wat moeten we dan met het VN verdrag voor de Rechten van het Kind? (preambule VVRK, 6) het kind voor de volledige en harmonische ontplooiing van zijn persoonlijkheid dient op te groeien in een gezinsomgeving, in een sfeer van geluk, liefde en begrip (afgeleide) Het kind heeft recht om opgevoed te worden Het kind heeft recht op inspraak in/participatie aan opvoeding (afgeleide) Het kind heeft recht op deskundige ouders/opvoeders (bereid zich te informeren opvoeding en ontwikkeling, over kenmerken van hun kinderen, hun behoeften, wat ze hen wel en niet kunnen bieden..) (afgeleide) kinderen hebben recht op een overheid die alles doet opdat hun ouders en andere opvoeders hen kunnen opvoeden of in staat en bereid zijn de opvoeding over te dragen indien zij die zelf niet waar kunnen maken

10 Wat is dat: deskundig ouder- of opvoederschap? Dat is ouder-/opvoederschap dat zich schaart achter de rechten van het kind, dat wil zeggen die rechten kent en erkent. Dat wil in essentie zeggen het beste voor je kind willen Maar! Wie het beste wil, is ook bereid onder ogen te zien dat hij/zij daar niet altijd in zal slagen, (soms) hulp nodig zal hebben, kennis en steun kan gebruiken, gecorrigeerd moet en wil worden, beoordeeld kan en wil worden op wat goed is voor je kind en wat je daadwerkelijk doet. Kortom, een plicht voor de ouder/opvoeder is zich open te stellen voor beoordeling. Een recht is verschoond te blijven van veroordeling (tenzij ) (van Crombrugge, 2007)

11 Het Triple O ontwikkelingsmodel Opvoeding is co-productie Ouders, Onderwijs, Omgeving (Triple O) Bevorderen c.q. herstel van ontwikkeling altijd een kwestie van sprokkelen (geen golden bullets ) Wat er toe doet? K3! Kennis en begrip (K1) Kunde (vaardigheden) (K2) Kontekst (ook de kontekst is een interventie) (K3)

12 Het belang van K1 Ouders en andere opvoeders die meer weten en begrijpen van ontwikkeling en opvoeding van (jonge) kinderen stimuleren hun ontwikkeling (aanzienlijk) meer (Paradis e.a., 2008, Diekstra et al. 2010). Bijvoorbeeld: ouders en andere opvoeders die de (temperaments-) bijsluiter van een kind beter begrijpen en via het perspectief daarvan (en van de match met hun eigen bijsluiter) met het kind omgaan, stimuleren de ontwikkeling van een kind in emotioneel, sociaal en cognitief opzicht meer Hamvraag: waar leggen we de lat, de canon, oftewel welke basale kennis en vaardigheden, vinden we als samenleving, dat volwassenen/ouders en andere opvoeders in hun repertoire zouden moeten hebben?

13 Hoe hoger de gemiddelde kennis en begrip van ontwikkeling en opvoeding is in de bevolking, hoe kleiner de groep kinderen die op een onwenselijke of problematische manier wordt benaderd. K1 en de wet van Rose Ook op gebied van opvoeding en ontwikkeling geldt de zogenoemde wet van Rose (1989): de omvang van de deviante groep is een functie van het populatie-gemiddelde

14 Het belang van K1 Hamvraag: hoe staat het (bv. op Curacao) met kennis en begrip van ontwikkeling en opvoeding, bij ouders, andere volwassenen en professionele opvoeders (leerkrachten, sportleiders, pedagogen, werkers in de kinder en jeugdzorg, kinderopvang)? (Nederland: ouders 5.6, professionals 6.3) Hamvraag: wat wordt er gedaan om het niveau aan kennis en begrip bij de bevolking (universeel) te verhogen? Waarom bij de gehele bevolking en niet alleen bij ouders?

15 Wat is opvoeding? Opvoeding is iedere invloed die mensen, bedoeld of onbedoeld, uitoefenen op de ontwikkeling van een kind (Rutter, 2006)

16 Wie is opvoeder? iedere volwassene die regelmatig tijd met kinderen doorbrengt, is opvoeder (Rutter, 2006)

17 Kinderen die in georganiseerd verband (team)sport beoefenen zijn ook buiten het sportveld socialer dan andere kinderen. 1.Juist 2.Onjuist

18 De ontwikkeling van het type intelligentie dat belangrijk is voor de schoolcarriere van een kind is: 1. voornamelijk een kwestie van erfelijkheid (genetisch bepaald) 2. wordt dikwijls al in het eerste levensjaar bepaald 3. is voornamelijk een kwestie van kwaliteit van het onderwijs dat het kind ontvangt (gemiddeld aantal woorden per uur dat ouder spreekt tegen kind in eerste twee jaar 1500, met range van Uitgerekend over eerste 30 maanden, varieert dat van 13 miljoen versus 48 miljoen woorden. Er blijkt sterke samenhang met taalontwikkeling, begrip en zelfbeheersing van kind tegen einde basisschool en begin VO (Risley & Hart, 1995), althans wanneer bepaald soort taal wordt gebruikt ( business versus language dancing )

19 De meest effectieve vorm van onthouden en begrijpen van lesstof door kinderen is: 1. Herhaling 2. Het krijgen van uitleg 3. Het geven van uitleg 4. Het maken van oefeningen over de lesstof

20

21 K2: Train je de volwassene, dan train je het kind Mary Forgatch en David Degarmo. Parenting through change: an effective Prevention Program for single mothers. Journal of Consulting and Clinical Psychology. 1999/2002/2005, Diekstra e.a. (2007) Gezinsgedragsinterventie (GGI). Zie: Keerpunten. Actieprogramma preventief Jeugdbeleid gemeente Rotterdam

22 Cultuur-onafhankelijke effektieve opvoedingsstrategieen (GGImethode) Structureren (het bestaan van bepaalde regels en routines waarvoor met regelmaat aandacht wordt gevraagd en uitleg van wordt gegeven, waarop bij verwaarlozing direct wordt gereageerd en waarvoor met betrekking tot bizondere situaties een zekere onderhandelingsruimte bestaat, cruciaal voor zelfbeheersing) Stimuleren (het met regelmaat aandacht geven aan/belonen van gewenst gedrag, het richten op (potentiele) capaciteiten van een kind en het versterken daarvan in plaats van op gebreken en het prijzen van inspanning in plaats van resultaat Negeren en Isoleren (het overwegend negeren van ongewenst gedrag, waar dat bij herhaling ineffektief of risikovol blijkt isoleren van het kind en het slechts bij hoge uitzondering straffen = vergelden, toebrengen van pijn) Communiceren (het met regelmaat geven aan een kind van tijd, hoe kort ook, waarin exclusieve, positieve aandacht in woord en gedrag) Organiseren (het met andere opvoeders, zoals ouders, school, jeugdzorg uitwisselen van informatie en afstemmen van waarden, normen, taken en rollen)

23 K3: Opvoeden is co-produktie

24 Hoe beter het kontakt tussen ouders en andere volwassenen die zich beroepshalve of vrijwilllig met de ontwikkeling van hun kinderen bezig houden hoe beter kinderen zich ontwikkelen (Triple O, culture of connection ) Buiten het gezin leren van waarden en normen heeft een grotere intensiteit en voorspelt beter (zowel in positieve als negatieve zin) (zie o.a. Laible en Thompson, 2002, cfr. Hermanns 2003)

25 Maar school en jeugdorganisaties zoals sportclubs zijn ook nog langs een andere weg cruciale opvoedingsondersteuners (of ondermijners). Daar komt het kind leeftijdsgenoten, peers, tegen. Hoe meer daar gebeurt aan het (pro)socialiseren van kinderen als kontekst voor elkaar hoe meer goede peer voorbeelden elk kind heeft en hoe hoger CQ (schoolse intelligentie), EQ (emotionele intelligentie) en MQ (morele intelligentie. Ook hier geldt de wet van Rose (1989): de omvang van de deviante groep is een functie van het populatie-gemiddelde Hierin ligt een cruciaal argument voor aandacht aan de cultuur (waarden, normen en omgangsregels) binnen scholen en jeugdorganisaties zoals sportclubs en voor (les)programma s gericht op waardigheden en (morele, sociaal-emotionele) vaardigheden

26

27 (Zie o.a. Gravesteijn, J.C., Diekstra, R.F.W., Waardig en vaardig in het leven. Lisse:uitg. Harcourt, 2004 voor progrmma s PO en VO)

28 Meta-analyses van Levensvaardigheden (Skills4Life) programma s Afname agressief gedrag Afname storend gedrag tijdens lessen Afname spijbelen en te laat komen 30% 31% 29% Bronnen: Weissberg e.a., 2007, Diekstra et al., 2008, percentages gebaseerd op verschillen tussen kinderen die het programma hebben gevolgd en controle-groepen, bij follow-up na 6 tot 12 maanden. Totaal 239 studies

29 Meta-analyses van Levensvaardigheden (Skills4Life) programma s Toename prosociaal gedrag % leerlingen dat significant beter scoort op schooltests % toename in schoolcijfers 29% 44% 14% Bronnen: Weissberg e.a., 2007, Diekstra et al., 2008, percentages gebaseerd op verschillen tussen kinderen die het programma hebben gevolgd en controle-groepen, bij follow-up na 6 tot 12 maanden. Totaal 239 studies.

30 Kurt Lewin G = f(s,p) 75 % 25%

31 We have to be the change we wish to see Mahatma Gandhi

32

33 Geldt met name voor konfliktgedrag Bij kinderen in de basisschool-leeftijd

34 En op de middelbare school

35 Opvoeding heeft drie doelen: zelfbeheersing/zelfsturing sociale betrokkenheid talentontwikkeling/zelfontplooiing

36 Op welke leeftijd zijn normaliter de menselijke hersenen volgroeid? jaar jaar jaar jaar jaar - > 23 jaar

37 Juist of onjuist? Als volwassenen kun je kinderen hun ruzies het beste onderling laten uitvechten.

38 Is de volgende stelling juist of onjuist? "Op het soort vrienden dat pubers kiezen hebben ouders vrijwel geen invloed. 1: juist 2: onjuist 3: weet niet

39 Juist of onjuist? Als straf gebruikt moet worden om kinderen of jongeren van iets af te houden omdat al het andere tot dan toe niet heeft geholpen, is het over het algemeen effectiever om ze een keer flink zwaar dan om ze licht te straffen.