Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 t/m 7

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 t/m 7"

Rosa Lenaerts
4 jaren geleden
Aantal bezoeken:

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 t/m 7 Samenvatting door een scholier 1236 woorden 27 mei 2006 7,8 7 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Biologie samenvatting [HS1] - Motivatie: inwendige

1 Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 t/m 7 Samenvatting door een scholier 1236 woorden 27 mei ,8 7 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Biologie samenvatting [HS1] - Motivatie: inwendige prikkel + uitwendige prikkel - sleutelprikkel: één prikkel, waarop vast gedrag volgt - supernormale prikkel: overdreven sleutelprikkel - antropomorf: menselijke benadering van diergedrag - ambivalent gedrag: twijfel tussen twee gedragssystemen - overspronggedrag: een vreemd gedragseenheid binnen een gedragssysteem - omgericht gedrag: gedrag dat is omgericht van het oorspronkelijke doel - gedragssystemen: combinatie van handelingen - gedragseenheden: verschillende aparte handelingen (samengevoegd = gedragssysteem) Ritueel: serie gedragingen die van te voren vaststaan vaste gedragsketen met als doel voorbereiding op het eigenlijke gedrag - signalen spelen grote rol Manieren van leren: - inprenten: leren in een korte periode - gewenning: steeds minder sterk reageren op een prikkel - imitatie - inzicht: in je hoofd een voorstelling maken - conditioneren: leren door midden van een beloning (trial and error: negatieve beloning ) Communicatie - Vindt plaats tussen 2 soortgenoten - Vindt plaats in een groep - Antwoord van de ander is van belang voor de voortzetting - Sleutelprikkels gebruikt - Signalen gebruikt Ritueel Pagina 1 van 7

2 - Vindt plaats tussen 2 soortgenoten - Afhankelijk van motivatie - Antwoord van de ander is van belang voor de voortzetting - Sleutelprikkels gebruikt - Inhoud van de boodschap is steeds hetzelfde - Signalen gebruikt [HS2] Levenskenmerken: Beweging Gaswisseling Waarneming Voeding Uitscheiding Voortplanting Cytoplasma: hierin vinden processen voor onderhoud energievoorziening uitscheiding plaats. Communicatie tussen cellen: celmembraancontact - korte afstand weefselvloeistof - korte afstand hormonenstelsel - lange afstand zenuwstelsel - lange afstand Membraan: fosfolipiden eiwitmoleculen Transport: diffusie (passief): via fosfolipidenlaag (water, zuurstof en koolstofdioxide) actief: dmv. transportenzymen (alle andere stoffen) endocytose:de cel in exocytose: de cel uit - membraanbeweging: Structuren cel worden voortdurend vervangen: celmembranen gesloopt&opnieuw opgebouwd celorganen vervangen - kost energie: ATP wordt aangemaakt door licht (planten, fotosynthese) door organische stoffen (dieren en bacteriën) Turgor: druk v/d cel tegen de celwand Plasmolise: celmembraan laat los v/d celwand Pagina 2 van 7

3 - alleen bij plantencellen!! Celorganel In plant In dier Functie Celwand X Stevigheid v/d cel Celmembraan X X Selecteren&actief opnemen&uitgescheiden stoffen Kern X X Regelt alle processen ER (vanuit kern membraan) X X knipt eiwitten dmv. enzymen Golgi-systeem(los van kern) X X Transport van eiwitten Lysosoom X X Afbraak van stoffen& andere organellen dmv. enzymen Mitochondrium ( dwarse streepjes ) X X Productie ATP (verbranding) Vacuole (egaal) X Stevigheid cel Chloroplast X Vorming glucose (fotosynthese) Chromoplast X Kleurstoffen maken (planten&bloemen) Amyloplast X Opslag&vorming zetmeel Ribosomen X X Maken eiwitten Glycogeenkorrels X Energiereserves zetmeelkorrels X Energiereserves [HS3] DNA: dubbele helix deoxyribose bestaat uit nucleotiden: o fosfaatgroep o suikermolecule o stikstofbase: Adenine (A) Cytosine (C) Guanine (G) Thymine (T) RNA: kopie van DNA 1 streng geen thimine, maar uracil (U) - C-G en A-U kopie van 1 gen ribosie Genoom: volledige set chromosomen uit een cel; bevat alle erfelijke info v/e individu Gen: stukje DNA; bevat info voor één eiwit; 1 eiwit bepaald 1 eigenschap! Allel: genvariant Mutaties: veranderingen in DNA puntmutatie: één base in de keten veranderd (er ontstaan meerdere allelen van 1 gen) chromosoommutatie: deel v/e chromosoom met meerdere genen gemuteerd Pagina 3 van 7

4 Aminozuren: bouwstenen voor eiwitmoleculen Triplet: drie opeenvolgende basen / code voor één aminozuur Telomeer: laatste stukje van elke DNA keten; wordt na elke deling korter; teller ; stopt delingen uiteindelijk; geeft grens aan Telomerase: enzym dat telomeer langer maakt; telomeer kan dan vaker delen Celdood: bij grote beschadigingen aan de cel zet de cel zelf een zelfmoord proces Celcyclus: M (mitose; kerndeling, chromosomen zichtbaar!) G1 (celgroei&stofwisseling) S (DNA verdubbeling) G2 (verdubbeling organellen&stofwisseling) Celdifferentiatie: proces waarbij in het begin op elkaar lijkende cellen gaan veranderen (grootte&vorm) Determinatie: specialisatie v/d cellen Mastergenen: stukken DNA met regeleiwitten voor de differentiatie en determinatie Inductie: invloed van omliggende cellen - kan tot geprogrammeerde celdood leiden: via signaal van buitenaf wordt het DNA aangezet tot zelfvernietiging Regelgenen: tumorsuppressor-genen: remen celgroei proto-oncogenen: stimuleren celdeling - ontspoorde genen (oncogenen) kunne tumoren veroorzaken Zelfmoordgen: extra beveiliging tegen ongewenst DNA; cellen met onherstelbare DNA-beschadigingen sterven Carcinogene stoffen: kunnen kanker veroorzaken dierlijke vetten asbest benzeen etc. straling zelfs sommige virussen Gezwel/tumor: Goedaardig: langzame groei (gereguleerd/remming onderliggende cellen) onveranderde weefselbouw Kwaadaardig: oudere cel; meerdere mutaties ongevoelig voor stoffen die deling remmen - hoge celdeling (snel) weefselbouw veranderd uitzaaiingen (metastase) Genezing: operatief verwijderen bestralen cytostatica (cellen die deling remmen ) - nadeel: remt ook gezonde cellen Pagina 4 van 7

5 [HS5] Voortplanting: ongeslachtelijk: nakomelingen volkomen identiek aan ouder geslachtelijk: elk individu heeft een unieke combo allelen (van pa&ma) - voordelen: andere mogelijkheden - minder competitie genen passen aan - immuniteit tegen ziektes - MAAR! ziektekiemen & gene vicious circle!! Polygaam: mannetje met meerdere vrouwtjes; bij veel zoogdieren; mannetjes groter dan vrouwtjes Monogaam: mannetjes + vrouwtjes even groot, gibbons bijv. Seksueel gedrag: sociale spanningen verminderen (bij dieren), bijv. bonobo s [HS6] Mannelijke geslachtsorgaan Onderdeel Functie Bijballen Opslag zaadcellen Eikel Opvangen prikkels - orgasme Penis Inbrengen zaad in vagina Prostaat Productie zaadvocht Teelballen Productie zaadcellen Urinebuis Transport zaadcellen - buiten Zaadblaasjes Productie zaadvocht Zaadleiders Voortstuwen zaadcellen Zwellichamen In erectie brengen penis * Sperma = zaadcellen + zaadvocht * Bijballen: zaad = bewegingloos - + vocht zaadblaasjes (basisch) - cellen actief - + vocht prostaat (voedingsstoffen) Vrouwelijke geslachtsorgaan Onderdeel Functie Eierstokken (ovaria) Ontwikkeling eicellen (oöcyten) Eileiders Opvangen eicellen + bevruchting/resorptie eicel Clitoris Prikkels opvangen - orgasme Baarmoeder Groei/ontwikkeling embryo Vagina Opvangen zaadcellen Kleine schaamlippen afsluiting vagina productie vocht - penetreren vermakkelijken Zaad naar buiten: zaadballen - zaadleiders - urinebuis Weg die zaad aflegt naar eileiders: vagina - baarmoedermond - baarmoederhals - baarmoederholte - eileiders Bevruchting: zaadcellen dringen door follikellaag heen Pagina 5 van 7

6 zaadcellen hechten aan celmembraan enzymen zaadcellen breken stukje celmembraan af celmembranen versmelten celkernen versmelten Plaats Proces Naam Functie eileider Eicel + zaadcel bevruchting Zygote Klievingsdelingen Morula trofoblast embryoblast bescherming innesteling baarmoeder innesteling Trofoblast - chorion(buitenste vruchtvlies)- chorionvlokken (villi) Embryoblast- amnion- amnionholte(binnenste vruchtvlies)- dooierzak (voeding) a: eerste deling; na ongeveer 30 uur b: productie HCG; vanaf 5 dagen (trofoblast) c: vorming amnionholte; 7 dagen, na innesteling d: embryo bestaat uit 100 cellen; na 5 dagen (120 uur) e: in baarmoeder; na 5 dagen (120 uur) f: innesteling; 168 uur g: dooierzak; 168 uur Klier Hormonen Vrouw Man Hypofyse FSH + LH follikelgroeistimulering zaadproductiestimulering Ovaria Oestrogeen Groei baarmoederslijmvlies groei secundaire geslachtskenmerken X Progesteron Groei baarmoederslijmvliesremming FSH en LH X testes Testosteron X Ontwikkeling secundaire geslachtskenmerken Mitose Meiose I Meiose II Voorafgaand aan de deling vindt verdubbeling van het DNA plaats + + Chromosomen liggen paarsgewijs in het equatorvlak + Cellen na deling: identiek erfelijk materiaal + Cellen na deling: verschillend erfelijk materiaal + + Deling: chromosomen gesplitst in chromatiden + + Kernmembraan afgebroken + + Menstruatiecyclus: 28 dagen; 3 fasen: 1) Folliculaire fase: aanmaak FSH - groei eicel - andere rijpende eicellen sterven af - LH 2) Ovulatiefase: eisprong - innesteling 3) Gele lichaam zorgt voor productie progesteron Na 10 dagen geen bevruchting? - productie progesteron stopt Pagina 6 van 7

7 - baarmoederslijmvlies + bloed naar buiten [HS7] Locus: plaats van een gen in het chromosoom (mv = loci) Recombinatie: nieuw individu bevat andere combinaties van erfelijke eigenschappen - leidt tot diversiteit Chromosomen zichtbaar: karyogram/chromosomenportret Kruisingen: - P (parentus) = ouders, F (filli) = nakomelingen * Doel: bepalen wat de kans is op een nakomeling met een bepaald eigenschap - bijvoorbeeld vachtkleur * Gensymbool: letters om het opschrijven makkelijker te maken bijvoorbeeld: A,a,B,b - AA = homozygoot, Aa is heterozygoot - grote letter = dominant, klein = recessief - maar! codominatie (of onvolledige dominantie): recessief allel komt toch enigszins tot uiting! Intermediar: beide allelen even sterk Monohybride: één eigenschap (Aa x aa bijvoorbeeld) Dihybryde: twee eigenschappen (AaBb x aabb bijvoorbeeld) P F1 genotype Fenotype genotype Fenotype soort verhouding soort verhouding AA x AA D x r AA 1 D 1 AA x Aa D x d AA /Aa 1:1 D 1 Aa x Aa D x d AA, Aa of aa 1:2:1 D/r 3:1 aa x aa R x r Aa 1 R 1 Aa x aa D x r Aa / aa 1:1 d/r 1:1 aa x AA D x r Aa 1 d 1 Pagina 7 van 7

Vergelijkbare documenten

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 t/m 9

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 t/m 9 Samenvatting door een scholier 2143 woorden 22 juni 2006 7,7 6 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Biologie samenvatting [HS1] - Motivatie: inwendige prikkel