7,7. Samenvatting door een scholier 2258 woorden 15 januari keer beoordeeld. H6 Voortplanting

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2258 woorden 15 januari ,7 8 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar H6 Voortplanting Als een eicel vrijkomt, is zij omringd door cellen uit het ovarium (eierstok). Een aantal zaadcellen dringt door de follikelcellen heen. Ze komen in contact met de eischil, een laag eiwitten die de eicel omgeeft. Deze bevat bindingsplaatsen, waaraan een zaadcel zich kan vasthechten. Zodra dat gebeurt, laat de zaadcel enzymen los die de eischil plaatselijk afbreken. Zo dringt hij door tot het celmembraan van de eicel. De membranen van eicel en zaadcel versmelten met elkaar, waardoor de kern van de zaadcel het cytoplasma van de eicel binnendringt. Een tweede zaadcel kan niet binnendringen, doordat het samensmelten van de membranen tot gevolg heeft dan de bindingsplaatsen voor andere zaadcellen vernietigd worden. Nadat de zaadcel zijn kern heeft afgegeven aan de eicel, duurt het ong. 30 uur voordat de eerste deling plaatsvindt. Ongeveer 3 dagen later bestaat het embryo uit 16 cellen. Bij deze eerste delingen worden de cellen niet groter, dit heten daarom klievingsdelingen, die in de eileider plaatsvinden. De eischil beschermt het embryo tegen infecties. Trilharen aan de binnenkant van de eileiders vervoeren het embryo in ongeveer 5 dagen naar de baarmoeder. Als het embryo in de baarmoeder komt, bestaat het uit ongeveer 100 cellen. Een of twee dagen later nestelt het zich in het baarmoederslijmvlies. De cellen in het embryo hebben nu een rangschikking ondergaan: er is een buitenste omhulsel van cellen, de trofoblast. Daarbinnen bevindt zich een laag cellen die de kiemschijf heet. Hieruit ontstaat het embryo. De trofoblast vormt uitstulpingen, villi die tussen de cellen van het baarmoederslijmvlies ingroeien. Ze nemen voedingsstoffen en zuurstof op uit de bloedvaten van de baarmoederwand en geven koolstofdioxide en andere afvalstoffen af aan het bloed. Het transport van deze stoffen verloopt door de hechtsteel, verbinding tussen kiemschijf en trofoblast. De trofoblast produceert verschillende hormonen, o.a. HCG. Urine van een zwangere vrouw bevat dit hormoon. In de kiemschijf ontstaan twee holten gevuld met vocht. Uit het omhulsel van de ene holte, samen met een groot deel van de trofoblast ontwikkelen zich later de twee vruchtvliezen: amnion en chorion. De andere holte is de dooierzak, waar de eerste bloedcellen worden gevormd. Uit de groep cellen tussen beide holten ontwikkelt zich het embryo. Na ongeveer 3 weken is het bloedvatenstelsel gevormd. Een deel hiervan groeit door de hechtsteel naar buiten en wordt onderdeel van de navelstreng. Deze bevat 2 slagaders en 1 ader. De ader voert zuurstof en voedingsstoffen aan, de slagaders voeren afvalstoffen af. Na 8 weken zijn alle organen in aanleg aanwezig. Het embryo is dan ongeveer 3 centimeter lang en wordt vanaf nu foetus genoemd. De vruchtvliezen groeien met de foetus mee. Ze vormen de buitenwand van een stootkussen van vruchtwater Pagina 1 van 5

2 dat de foetus beschermt tegen schokken. De placenta ontstaat op de plaats waar de navelstreng met de baarmoeder is verbonden. De placenta bevat bloedvaten van moeder en foetus. Hier vindt uitwisseling van stoffen plaats. Na de derde maand gaat de placenta hormonen produceren. Voortplantingscellen (gameten) hebben 23 chromosomen. Dit aantal heet haploïd. Door bevruchting krijg je diploïd. Gameten zijn het eindproduct van de meiose. Bij meiose gaat het om meiose 1 en meiose 2. Bij meiose 1 gaan de chromosomen van elk paar chromosomen uit elkaar. Bij meiose 2 gaan vervolgens de chromatiden van elk chromosoom uit elkaar. Het DNA verdubbelt vlak voordat de celdeling plaatsvindt. - Begin profase 1: de chromosomen spiraliseren en de afbraak van het kernmembraan begint - Eind profase 1: de afbraak van het kernmembraan gaat door, de centriolen delen - Metafase 1: de chromosomen gaan paarsgewijs in het equatorvlak liggen. De spoelfiguur is inmiddels gevormd - Anafase 1: de chromosomenparen worden verdeeld, van elk paar chromosomen gaat één exemplaar naar de ene pool en één naar de andere pool - Telofase 1: de chromosomen despiraliseren enigszins en het kernmembraan is gedeeltelijk weer gevormd - Profase 2: de chromosomen spiraliseren opnieuw, het kernmembraan wordt afgebroken, de centriolen delen - Metafase 2: de chromosomen liggen in het equatorvlak, de spoelfiguur is weer gevormd - Anafase 2: de chromosomen worden gesplitst, de chromatiden van elk chromosoom gaan van elkaar af - Telofase 2: het kernmembraan wordt gevormd, het cytoplasma deelt. Na meiose 1 zijn 2 haploïde cellen ontstaan. Elk chromosoom bestaat nog uit 2 chromatiden, dus de hoeveelheid DNA komt overeen met die van een gewone cel die niet deelt. Na meiose 2 zijn er 4 voortplantingscellen gevormd, elk met de helft (23) chromosomen. Nu is elk chromosoom enkelvoudig, de hoeveelheid DNA is dus de helft van een gewone cel. Zónder crossing-over (uitwisselen tijdens profase1 van chromosomen stukjes) ontstaan er 2 aan 2 identieke cellen, wat erfelijk materiaal betreft. Mét crossing-over ontstaan er 4 verschillende cellen, wat erfelijk materiaal betreft. Vrouw; In de eierstok zijn de (toekomstige) eicellen omgeven door follikelcellen. Samen met de follikelcellen vormen ze follikels. Eicellen ontstaan uit oöcyten. Deze beginnen al in het foetusstadium aan de meiose, dan wordt profase1 voltooid. Aan het eind van profase1 is het DNA verdubbeld en zijn de chromosomen gespiraliseerd. Bij geboorte zijn er zo n follikels in elk ovarium in dit stadium, 400 zullen er volledig tot rijping komen. Vanaf het begin van de puberteit wordt in elke menstruatiecyclus in één van de follikels meiose1 voltooid. Dit gebeurt o.i.v. hormonen. Een aantal follikels gaat tegelijk vocht opnemen, zwellen daardoor op en sterven af. Slechts één ervan zal de ontwikkeling afmaken en een eicel opleveren. De meiose1 levert dus twee haploïde cellen op: een grote, de toekomstige eicel, en een kleine, het poollichaampje dat later afsterft. De toekomstige eicel begint aan meiose2, maar blijft steken in de metafase. In dit stadium komt de eicel vrij uit het ovarium, de eisprong of ovulatie. Pas als er bevruchting optreedt, wordt de meiose 2 afgerond. Opnieuw ontstaan er dan een grote cel (eicel) en een poollichaampje, wat ook weer afsterft. Er is dus uiteindelijk maar één haploïde (ei)cel ontstaan! Soms gebeurt het dat er uit een follikel tegelijkertijd 2 eicellen vrijkomen. Als deze allebei worden bevrucht, Pagina 2 van 5

3 ontstaat een twee-eiige tweeling. Ze kunnen ook ontstaan door gelijktijdige rijping van twee follikels. Man; De meiose begint pas in de puberteit. Dit gebeurt in de testes en gaat het hele leven door. De wanden van de zaadbuisjes bestaan uit oerkiemcellen die voortdurend mitotisch delen. Elke deling levert een spermatocyt en een nieuwe kiemcel op. Na meiose 1 en 2 blijven de vier haploïde cellen onderling nog enige tijd verbonden door cytoplasmabruggen. Vervolgens gaan de cellen zich differentiëren tot zaadcellen. Hierbij stoten de cellen bepaalde delen af en krijgen ze een staart. De vorming van zaadcel duurt ongeveer 24 dagen. Vanuit de zaadbuisjes vervoeren trilharen de zaadcellen naar de bijbal/epididymis waar ze rijpen en worden opgeslagen. De wand van deze 4 à 6m. lange buis bevat spiercellen die de zaadcellen voorstuwen naar de zaadleider. Pas in het lichaam van de vrouw worden de zaadcellen zelf beweeglijk. Bij een zaadlozing komt ongeveer 3ml. Sperma vrij dat tot 350miljoen zaadcellen bevat. 90% is zaadvocht, dat de zaadblaasjes en prostaat toegevoegde. Je puberteit begint met een verhoogde afgifte van geslachtshormonen. Je hormoonstel (via de hypofyse) en je zenuwstelsel (via de hypothalamus) zijn erbij betrokken. De hypothalamus geeft via zenuwbanen hormonen door aan de hypofyse. Hormonen zijn signaalstoffen die door het lichaam circuleren. De hypofyse geeft de hormonen FSH en LH af aan het bloed. Bepaalde cellen van de geslachtsorganen reageren hierop, door gameten te gaan maken of zelf hormonen af te geven. Bij jongens stimuleert FSH de productie van zaadcellen in de testes, LH stimuleert daar de afgifte van testosteron, dat zorgt voor baardgroei, groei strottenhoofd, sterkere uitgroei van spieren en botten, uitgroei van penis, testes, zaadblaasjes en prostaat. De menstruatiecyclus duurt gemiddeld 28 dagen. Onrijpe follikels zijn gevoelig voor FSH en LH. Een aantal begint o.i.v. FSH te ontwikkelen. De follikels gaan oestrogenen (hormonen) maken. Één follikel ontwikkelt zich volledig: een follikel met hoge oestrogenenproductie. Die oestrogenen komen in het bloed en remmen de FSH-productie in de hypofyse. Hierdoor stopt de ontwikkeling van andere follikels. Oestrogenen zorgen ook voor de vorming van baarmoederslijmvlies. Rond de 13de dag van de cyclus stimuleert de grote hoeveelheid oestrogenen de LH-productie. LH veroorzaakt voltooiing van meiose1 en de ovulatie. De eicel barst uit het follikel, komt vrij en kan worden bevrucht. Dit moet binnen een dag gebeuren, anders sterft de eicel af. Het achterblijvend follikel neemt veel vetachtige stoffen op, waardoor het gelig van kleur wordt en noemen we het nu het gele lichaam. Naast oestrogenen worden grote hoeveelheden progesteron gevormd. Dit hormoon remt FSH- en LHproductie en zorgt voor verdere uitgroei baarmoederslijmvlies. Zolang het gele lichaam functioneert, zullen er geen nieuwe follikels gaan ontwikkelen. Als de eicel niet bevrucht wordt, zal het gele lichaam na ongeveer 10 dagen afsterven. De vorming van progesteron en oestrogeen stopt en de hoeveelheden in het bloed nemen snel af. Hierdoor wordt het baarmoederslijmvlies afgestoten: menstruatie. En de FSH- en LH-productie komt weer opgang. De cyclus begint opnieuw met ontwikkeling van paar follikels en oestrogeenproductie. Zodra de trofoblast is ingenesteld, gaat hij het hormoon HCG maken. Dit hormoon komt via placenta in het bloed van de moeder. Hierdoor blijft het gele lichaam in stand en blijft de vorming van FSH en LH geremd, en komen er dus tijdens zwangerschap geen follikels tot rijping. Als er te weinig HCG gemaakt wordt, kan een miskraam het gevolg zijn. De productie van HCG neemt na ongeveer 3 maanden af, waardoor het gele lichaam afsterft. De placenta heeft zijn functie overgenomen en is nu oestrogenen en Pagina 3 van 5

4 progesteron aan het vormen. Het baarmoederslijmvlies ontwikkelt zich hierdoor verder. Na ongeveer 9 maanden is de foetus volgroeid. Het geeft signalen die de weeën en dus geboorte in gang zetten. Hierdoor maakt de moeder prostaglandinen, hormonen die o.a. samentrekking van het spierweefsel van de baarmoederwand veroorzaken. De druk op baarmoedermond neemt toe door gewicht kind. Daardoor gaan zenuwimpulsen naar de hypothalamus, die de hypofyse aanzet tot afgifte van oxytocine dat ook de samentrekking van de spieren in de baarmoederwand stimuleert. Dit zijn de uitdrijfweeën. Intussen is in de hypofyse de vorming van prolactine op gang gekomen, wat de melkvorming bevordert. Oxytocine bevordert afgifte van melk. Voorbehoedsmiddelen zorgen ervoor dat eicel en zaadcel niet bijelkaar kunnen komen, of dat het embryo zich niet in kan nestelen. De hormonen uit de pil remmen de rijping van de follikels en de ovulatie. Het progesteron in de pil zorgt ervoor dat het slijm dat de baarmoederhals afsluit, taaier wordt, waardoor de zaadcellen er moeilijker doorheen kunnen. Bij sterilisatie worden de eileiders of zaadleiders onderbroken. De morning-after pil kun je binnen 48 uur na het vrijen nemen. Het is een kuur van enkele dagen, wat innesteling van de bevruchte eicel voorkomt. Een andere mogelijkheid is het morning-after spiraaltje, dat tot 5 dagen na het vrijen ingeplaatst kan worden. Ook kun je nog kiezen voor abortus. In Nederland stijgt het percentage van de onvruchtbaarheid. Dit komt misschien doordat paren het nemen van een kind uitstellen. Bij vrouwen neemt vanaf 28ste levensjaar de vruchtbaarheid af. Roken en alcohol zijn slecht voor vruchtbaarheid van beide seksen. Anorexia-patiënten worden onvruchtbaar. Daarnaast wordt de kwaliteit van het sperma steeds minder. Over de oorzaak hiervan zijn de meningen verdeeld. Als je onvruchtbaar bent, kun je kiezen voor een reageerbuisbevruchting of IVF (InVitroFertilisatie). De vrouw krijgt hormonen toegediend om meerdere follikels te laten rijpen. Door middel van een echo kan de arts zien hoe groot haar follikels zijn. Zodra een aantal groot genoeg is, haalt een arts ze uit het ovarium. In een kweekschaal rijpen de eicellen nog enige tijd. Vervolgens gaat elke eicel apart naar een petrischaaltje met zo n zaadcellen: de inseminatie. Na 48 uur bestaat het embryo uit 4 tot 8 cellen en plaatst de arts een aantal embryo s in de baarmoeder. AIDS wordt veroorzaakt door HIV, een virus dat het menselijk immuunsysteem aantast. Na besmetting met HIV krijgt de patiënt zware griepverschijnselen, het eerste stadium dat enkele weken duurt. Gedurende deze tijd is in het bloed een groot aantal virusdeeltjes aanwezig en het aantal afweercellen in het bloed daalt. Na ongeveer 3 tot 6 maanden kan een arts een kleine hoeveelheid antistoffen tegen het virus in het bloed aantonen. Mensen met antistoffen tegen HIV zijn seropositief. Daarna volgt een fase waarin het virus verdwenen lijkt, er zijn nauwelijks virussen in het bloed aanwezig en het aantal afweercellen is weer normaal. Deze fase duurt 3 tot 10 jaar. Daarna komt de laatste fase; het aantal virusdeeltjes stijgt enorm en het aantal afweercellen daalt enorm. Er is geen afweer meer tegen bacteriën en virussen uit de omgeving. Zo ontstaan allerlei bijkomende infecties en overlijdt de patiënt uiteindelijk. Virussen bestaan uit DNA of RNA, omgeven door een eiwitmantel. Voor vermeerdering hebben ze andere organismen nodig. Het virus hecht zich eerst aan passende receptoren op een cel, en dringt daarna de cel binnen. HIV is een retrovirus. Hierbij bestaat het erfelijk materiaal uit RNA. HIV hecht zich aan receptoren die vooral aanwezig zijn op Pagina 4 van 5

5 T-lymfocyten van het afweersysteem. Met het RNA gaat ook het enzym reversetranscriptase mee de cel in. Dit enzym bouwt het virus-rna om tot DNA. In de kern van de T-lymfocyt wordt dit DNA ingebouwd in het eigen DNA. Het ingebouwde virus-dna zorgt voor vele RNA-kopieën: het nieuwe virale RNA. Het zorgt ook voor nieuwe eiwitmantels. Als er veel virusdeeltjes gevormd zijn, valt de cel uiteen. (PLAATJE BOEK =)) Herpes simplex behoort tot de SOA s. Het is een DNA-virus en veroorzaakt pijnlijke plekken en zweertjes op geslachtsorganen. Na een periode van dagen genezen deze, maar in het centraal zenuwstelsel kan het virus jarenlang blijven zitten zonder dat je er wat van merkt. Het kan ineens weer actief worden. Waardoor dit veroorzaakt wordt, is niet duidelijk. Zwangere vrouwen kunnen het virus tijdens de bevalling op het kind overbrengen. Bij 60% van de pasgeborenen is dit dodelijk. Bij overlevende kinderen veroorzaakt het virus blindheid of schade aan het zenuwstelsel. Pagina 5 van 5