de gek van de overkant.

Transcriptie

1 Dienstnummer: 1314 zondag: 1 e zondag van de zomer datum: plaats: De Ontmoeting, Assen Schriftlezingen (onderstreept = hoofdlezing): Lucas 8:26-39 liederen: ps 84a; Lb 747:1,8; 'Samen in het licht'; Zingende gezegend 57:1,2,3; Jij mijn adem 213:2,3,4,5; EvLb 270 (ivm de kerkennacht) eventuele bijzonderheden: Gemeente van Jezus Christus 1. a. De gek van de overkant. Zo noemen we hem, die man daar in het gebied van de Gerasenen: de gek van de overkant. Heeft hij geen naam dan? Jawel, alleen niemand weet meer hoe hij heet. Maar als je zegt: de gek van de overkant, dan weten we allemaal wie je bedoelt: die enge man, die geen huis heeft, die rondzwerft, die op het kerkhof woont, die onder de bomen slaapt, of op een bankje in het park, of onder de brug of in een fietstunneltje. De gek van de overkant. Kijk, hij is bloot. Je kunt alles zien! De kinderen lachen hem altijd uit: hé, viezerik! Idioot! Schreeuwlelijk! Ga je wassen joh! En maar lachen, allemaal. Alleen, je moet niet te dichtbij komen. Want dan wordt het gevaarlijk. Dan zie je hoe woest hij kijkt. Dan zie je het schuim in zijn baard. En het vuur schiet uit zijn ogen. Hij schreeuwt. Hij vloekt. Alles wat jíj niet mag zeggen, dat zégt híj! Nou ja, hij is in de war. Soms nóg erger als ie gedronken heeft; of gerookt, of gesnoven...

2 2 b. De gek van de overkant. We hebben al vaak geprobeerd om hem een beetje in te perken; om hem aan handen en voeten te boeien; om hem vast te leggen binnen onze eigen normen en waarden en fatsoensregels; om hem in te perken in een van de categorieën van het DSM-boek, het psychiatrische handboek, want dan weten we tenminste welk pilletje hij nodig heeft, en dan kunnen we hem 'verward mens' noemen en de hulpverlening op hem afsturen. Voor de veiligheid, vertelt ons verhaal er dan bij. Maar voor de veiligheid van wie eigenlijk? Van hem? Of toch van ons? Om hem maar de gek van de óverkant te kunnen laten zijn en dus niet van ónze kant ; de ánder, niet iemand zoals wij... Maar ja, hij laat zich niet vastleggen. Telkens trekt hij onze banden en ver-banden kapot. Hij past niet in onze kaders; kán daar, wíl daar niet in passen. Maar wordt er wel eenzaam van, wordt erdoor naar eenzame plaatsen gedreven, naar -zeg maar-, naar de overkant... c. Je moet niet te dichtbij komen. Niemand dúrft ook eigenlijk dichterbij te komen. Misschien omdat je dan ook wel dicht bij jezelf komt? Omdat die gek van de overkant misschien ook wel aan ónze, aan míjn kant rondspookt? Hoe 'bezeten' zijn wij zelf van van alles en nog wat? Welke 'demonen' wonen er allemaal in míj?

3 3 Hoe heet u, hoe heet jij eigenlijk...? 2. a. Hoe heet je? Dat vraagt Jezus aan die man. Wat is je naam, staat er letterlijk. Een gekke vraag van Jezus aan die gek? Waarom vraagt Jezus dat? Omdat je naam zegt wie je bent. Omdat je naam je identiteit is. Als je géén naam hebt, bén je er niet. Als je je naam kwijt bent, ben je jezelf kwijt. Als ze mijn naam zijn vergeten, als ze niet weten hoe ik heet, hoe moet ik mij dan geborgen weten? 1 b. Hoe heet je? Wie ben je? Legioen, antwoordt de man. Legioen, dat zijn 6000 soldaten van het Romeinse leger. Legioen, want er stampt een heel leger soldatenlaarzen door zijn ziel. Er wonen inderdaad veel demonen in hem. En ja, hoe zou je dan nog moeten weten wie jij zelf bent? Dan kun je toch inderdaad jezelf niet meer zijn, als er zo veel in je omgaat en in je rondspookt? Al die pijnlijke ervaringen uit je leven die je diep in je ziel hebt opgeborgen. Al die mensen uit je levensgeschiedenis, zoals je vader of je moeder of je baas of de leraar of de dominee met hun regels, hun dwang, hun normen, die je verinnerlijkt hebt. En het lijkt wel of zíj aan het stuur zitten i.p.v. jij zelf. Al die eisen die anderen aan je stellen en waar je voortdurend aan probeert te voldoen. Al die frustraties, trauma's, minderwaardigheidsgevoelens die je in je innerlijk hebt opgeslagen. 1 N.a.v. Neeltje Maria Min, Voor wie ik liefheb wil ik heten

4 4 Al die verschillende stemmen in je hoofd die je dan weer de ene, dan weer de andere kant opsturen. En dan nog al die dingen waar we tegenwoordig zo 'bezeten' van kunnen zijn: prestaties, economische groei, meedoen met wat anderen aan je opleggen, het mooie plaatje voor de buitenwereld, de perfecte indruk die je moet uitstralen. c. Legioen: zo heet je dan, dat is dan je naam. Want je bent jezelf niet of al die jaren nooit geweest, 2 maar andere mensen en andere machten en andere dingen bepalen wie je bent. En dan kan het inderdaad voelen alsof je geen kleren aanhebt, naakt bent, alsof je nergens meer thuis bent, alsof je leeft in een graf en dus eigenlijk níet meer leeft, dood bent Wat is je naam, wie ben je echt: met die vraag, met die echte belangstelling, met dat werkelijke omzien-, daarmee komt Jezus heel die zwijnerij van je ziel opruimen, je helpen om het er allemaal uit te gooien; komt hij om je te laten worden wie je ten diepste bent: mensenkind van God, opgestaan uit dat doodsgraf, niet met een onreine geest maar met een héilige Geest, Paas- en Pinkstermens tegelijk, als een leerling aan Jezus' voeten zittend, 2 N.a.v. Acda & De Munnik, Niet of nooit geweest

5 5 bestemd om weer 'thuis' te komen, om weer deel van de gemeenschap te worden, om in je eigen omgeving en je eigen situatie getuige te worden van wat God voor jou gedaan heeft. Ja, want daar loopt het ten slotte op uit, zó eindigt dit verhaal. De man heeft zijn eigen naam weer terug, zo zou je kunnen zeggen, hij heet niet langer meer de gek van de overkant maar kan nu zichzelf zijn, kan weer aan ónze kant wonen, midden tussen de andere mensen. Hij is weer 'mens' geworden. Karel Eykman vertelt dat mooi in zijn kinderbijbel 'Woord voor woord', als hij aan het eind Jezus nóg een keer laat vragen: Hoe heet je? Ik heet Adam, zei de man... Adam: mens, mens van den beginne, mens zoals door God geschapen, mens zoals je bedoeld bent. Gevormd en opgerezen uit de aarde, levend op Gods adem. Paas -en Pinkstermens tegelijk. 4. Ja en nu zou ik 'Amen' kunnen zeggen want dit is toch wel een mooi einde van de preek, vind je niet...? Alleen, zo 'mooi' is het vaak niet. Zo mooi, zo dichtbij, zo bevrijdend komt Jezus vaak niet bij ons aan land stappen. 3 Zo 'makkelijk' verlaten onze demonen ons meestal niet. 3 Lucas 8:27

6 6 Zo mooi worden wij dikwijls geen mens. a. Dat zie je ook bij die man. Want zijn ontmoeting met Jezus heeft iets dubbels: hij komt naar Jezus toe, valt uit eerbied voor Jezus neer, en noemt hem zelfs Zoon van de allerhoogste God, alsof hij weet dat hij van Jezus redding kan verwachten; maar tegelijk houdt hij Jezus op afstand: wat heb ik met jou te maken, en smeekt hij: doe me geen pijn. Alsof hij beseft dat het ook pijnlijk kan zijn, de bevrijding van al die demonen; alsof hij doorheeft dat hij ook een hoop zal verliezen: zijn vaste patronen, zijn vertrouwde angsten, zijn veilige gewoontes; alsof hij zich realiseert dat hij dan wel eens 'een ander mens' zou kunnen worden Verlangen en angst, overgave en weerstand, opstaan en vallen: die dubbelheid zit erin en blijft erin b. Dat het meestal niet zo mooi is, dat zie je ook aan de mensen erom heen: schrik en angst en ontzetting roept het allemaal bij hen op. Komt het te dichtbij? Worden ze gestoord in hun vertrouwde leven? Worden ze gefronteerd met hun éigen bezetenheid? Stort hun overzichtelijke wereld van die gek aan de 'óverkant en 'wíj aan déze kant' nu in elkaar? Is het comfortabeler om in de zwijnerij te blíjven? Is die 'echte' mens te bedreigend voor hun eigen ón-echte mens-zijn?

7 7 c. Het zal vast nog een hele klus worden voor die bevrijde mens: teruggaan naar huis en alles wat God voor hem gedaan heeft vertellen. Hij zal door heel wat weerstand en angst en wantrouwen heen moeten. Leven als echt mens, als bevrijd mens, als leerling van Jezus, als Paas- en Pinkstermens-, dat is nooit alleen maar móói, daar zal hij vast nog heel wat tegenmachten bij ervaren: kan dat wel, dat ie weer vrij is? Blijft ie niet gevaarlijk in z'n proefverlof? Zal ie niet voor overlast zorgen als ie niet meer aan de óverkant, maar aan ónze kant komt wonen? d. Maar, dat zijn dan óók vragen aan óns: geloven wij wel echt dat een mens weer mens kan zijn, bevrijd kan worden, weer mee kan doen met de gemeenschap, een verhaal te vertellen heeft? En: geloven wij wel echt dat wij zélf zo'n mens kunnen zijn? Dat Jezus ook míj kan bevrijden uit alles wat mij bezet houdt? Dat ík ook weer mens kan worden? En wat voor verhaal heb ík dan te vertellen? 5. Kijk, pas nu ik dat gezegd heb, nu pas kan ik zeggen: AMEN.