Dag van de Duurzaamheid IVN Hardenberg / Gramsbergen
|
|
- Clara van der Laan
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Dag van de Duurzaamheid IVN Hardenberg / Gramsbergen Arthur Hilgersom a.hilgersom@gmail.com
2 Dag van de Duurzaamheid 1. Even voorstellen 2. Een stapje terug: Wat is Duurzaam 3. Urgentie 4. Systeemverandering 5. Zelf doen 6. Wat doet IVN, duurzaamheidseducatie 7. Een voorbeeld: De kringloopwandeling 8. Wil je meer weten? Downloads
3 Even voorstellen Arthur Hilgersom Natuurgids Volwasseneneducatie Dreamteam Duurzaam Delft
4 Even voorstellen Arthur Hilgersom Architect Duurzaamheidsadviseur Warmtepompen, Bomenwijk Carnisselande, Barendrecht Zeewaterwarmtecentrale Duindorp Accoyahout, Morgenstond
5 Dag van de Duurzaamheid Een stapje terug: Wat is duurzaam, duurzaamheid, duurzame ontwikkeling
6 Duurzame ontwikkeling Een ontwikkeling waarin tegemoet wordt gekomen aan de behoeften van de huidige generaties zonder de mogelijkheden te begrenzen van toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien. rapport Our Common Future, Commissie Brundtland (1987) Óf Duurzaamheid = Voldoende voor iedereen, overal en altijd. Max Leerentveld, Weekend Aan de slag met duurzaamheid binnen IVN (2014)
7 Duurzame ontwikkeling: voorwaarden
8 Duurzame ontwikkeling: voorwaarden Prosperity
9 Duurzaamheid Sociaal Rechtvaardig Duurzaam Economisch Leefbaar Houdbaar Ecologisch
10 Duurzame ontwikkeling omvat dus: 3 componenten ecologisch verantwoord sociaal rechtvaardig economisch haalbaar 2 dimensies tijd (nu en in de toekomst) ruimte (hier en elders in de wereld)
11 Urgentie
12 Duurzame ontwikkeling: Need for change Significante veranderingen piekolie Groei wereldbevolking Klimaatverandering Verlies biodiversiteit
13 Geschiedenis: Need for change
14 Geschiedenis: Need for change
15 Geschiedenis: Transitie
16 Geschiedenis: Transitie
17 Urgentie
18 Urgentie: Klimaatverandering
19 Urgentie: CO2
20 Urgentie: Temperatuur
21 Urgentie: IJskappen
22 Urgentie: Lokale gevolgen
23 Urgentie: Lokale gevolgen
24 Urgentie: Grondstoffen
25 Urgentie: Uitputting
26 Urgentie: Uitputting
27 Urgentie: Grondstofprijzen
28 Urgentie: Fossiele energievoorraden
29 Urgentie: Lokale fossiele energievoorraden
30 Urgentie: Grondstofprijzen
31 Urgentie: Biodiversiteit
32 Meten = Weten Dag van de Duurzaamheid
33 Ecologische voetafdruk De Aarde biedt voldoende om ieders behoefte te bevredigen maar niet ieders hebzucht. Mahatma Gandhi
34 Ecologische voetafdruk bron: global footprint network
35 Ecologische voetafdruk
36 Ecologische voetafdruk
37 Voetafdruk natuurgidsen in opleiding Delft
38 Systeemverandering
39 Systeemverandering
40 Systeemverandering Story of Stuff (2007, OFFICIAL Version) - YouTube
41 Verkleinen voetafdruk Tips Er volgen nu 46 tips: > Turf de tips die je al in praktijk brengt
42 Verkeer en vervoer zuinig rijden, bijvoorbeeld niet snel optrekken, niet zwaar afremmen, etc. zuinige auto kiezen auto delen met anderen carpoolen met de trein (naar voorbeeld het werk) reizen i.p.v. de auto vaker (korte stukjes) met de fiets i.p.v. met de auto vlieg zo min mogelijk (luchtschepen uitgezonderd)
43 Voeding van eigen grond eten voedsel van het seizoen kopen biologisch eten en drinken (weinig bestrijdingsmiddelen, diervriendelijk, geen toegevoegde synthetische kleur-, geur-, en smaakstoffen en conserveringsmiddelen) voedsel uit eigen regio kopen minder vlees eten alternatieven voor vlees zoeken Eko-eieren of graseieren eten onbewerkte producten kopen producten zonder of met een eenvoudige verpakking kopen restjes zoveel mogelijk opmaken
44 Energie: Verwarming 's avonds gordijnen dicht doen niks voor radiatoren zetten ramen dicht doen als je verwarming aan hebt een uur voordat je naar bed gaat de verwarming lager zetten warmere kleren aantrekken i.p.v. de verwarming hoger zetten zuinig zijn met warm water (voor veel dingen kun je ook koud water gebruiken) kieren dicht maken waterbesparende douchekop installeren (bij gasboiler) thermostaatknoppen op radiatoren zetten goed isoleren
45 Energie: Elektriciteit onnodig brandende lampen uit doen apparaten die op stand-by kunnen gewoon uitzetten apparaten/installaties pas aanzetten als u ze gaat gebruiken en na gebruik direct weer uitzetten pas wassen bij een volle wasmachine was buiten drogen i.p.v. wasdroger pas afwassen bij een vol aanrecht of een volle afwasmachine spaar- of led lampen installeren (niet meer dan de lampen die je al had) waterbesparende douchekop installeren (bij elektrische boiler)
46 Afval verpakkingen vermijden de minst schadelijke verpakkingen kiezen grote verpakkingen kiezen hersluitbare dozen en bekers gebruiken koop geen wegwerpartikelen, maar spullen die langer meegaan, bijvoorbeeld katoenen zakdoeken, hervulbare aansteker, etc. boodschappentas meenemen zodat je geen plastic tas nodig hebt zuinig zijn met papier, bijvoorbeeld het aan beide kanten beschrijven, sticker op de deur tegen reclame, etc. producten die klein chemisch/gevaarlijk afval opleveren vermijden afval scheiden, bijvoorbeeld oud papier, glas, klein chemisch afval, groenafval, etc. afgedankte kleding aan inzamelingen meegeven ongebruikte of nog goed bruikbare spullen naar de kringloopwinkel brengen
47 Wat doet IVN Naamswijziging: Instituut voor Natuureducatie en duurzaamheid Missie: IVN werkt aan een duurzame samenleving. Ons idee is dat betrokkenheid bij de natuur, duurzaam handelen stimuleert. Daarom laten wij jong tot oud de natuur dichtbij beleven. We verbinden hen met groene initiatieven rond natuur en maatschappelijke thema s zoals voeding, gezondheid en energie. De Mondiale Grutto Scholen voor Duurzaamheid Duurzame Dinsdag Natuurgidsencursus blok 6 Cursushuis Ervaring DOP cursussen Input workshops
48 Educatie Duurzame Ontwikkeling (EDO) hoofddoel van EDO: mensen helpen hun betrokkenheid ten aanzien van natuur en milieu te vergroten, binnen de maatschappelijke context van het streven naar duurzame ontwikkeling
49 Educatie voor duurzaamheid De ontwikkeling van de Betrokken Mens: Waardering van zijn leefomgeving door kennis en educatie Verantwoordelijkheid te nemen voor de kwaliteit van de leefomgeving van de mens: hier en elders, nu en later; Bereidheid dit tot handelen om te zetten.
50 Educatie voor duurzaamheid 1. Bewustwording 2. Betrokkenheid 3. Handelingsperspectief
51 Educatieve middelen en houding Kennis: natuur en milieu linken aan hun maatschappelijke context (ecologisch, economisch, sociaal, tijd en ruimte). Vaardigheden: belevingsgerichte en activerende werkvormen gebruiken, deelnemers zelf laten nadenken m.b.t. hun eigen verantwoordelijkheid in het maken van maatschappelijke keuzen, deelnemers duurzaam leren kiezen. Houding: openstaan voor het perspectief en de inbreng van de anderen en voor het algemeen belang, samenwerken met andere bevolkingsgroepen.
52 Wat moet een natuurgids weten Kennis: - Kringlopen - Tragedy of the commons - Ecosysteemdiensten - Biodiversiteit - Systeemveranderingen - Transitie - Ecologische Hoofdstructuur (EHS) - Locale initiatieven en ontwikkelingen
53 De duurzame natuurwandeling Inhoud Verwondering Tracht je deelnemers verwondering te laten ervaren via concrete voorbeelden en het gebruik van de zintuigen. Zo krijgt men oog voor de vele betekenissen van natuur en milieu in onze samenleving. Zorg Zorg betekent zorgvuldig en respectvol beheer van natuur en milieu. Rechtvaardigheid Het gaat om een gemotiveerde afweging van ecologische, sociale, culturele en economische waarden rekening houdend met de generaties na ons en andere mensen op deze wereld.
54 Voorbeeld: Kringloop wandeling Nat weidegebied Stikstofkringloop Helofytenfilter MVO Vuilstort Recycling Moestuinen Energiesystemen Poldersystemen Biologisch boeren Vogelobservatie Nieuwbouwwoningen
55 Wil je meer weten? Downloads Mijn IVN: zoekterm: Samen op Weg Google: zoekterm: natuur- en milieuvormingswerkers
56 Dag van de Duurzaamheid IVN Hardenberg / Gramsbergen Arthur Hilgersom a.hilgersom@gmail.com
57 Steeketikettenpad Aandachtpunten: Bondige tekst Niet overhoren Waarnemen en beleven op verschillende vlakken Gebruik alle zintuigen Stimuleren tot overdenken Stimuleren tot uitwisseling met anderen Niet alleen biologische zaken: cultuur, historie, landbouw, sociale aspecten, milieu, etc Doelgroep? Ruimte voor deelnemers om zelf te doen, te denken en te ontdekken
Kringloop-wandeling Duurzaamheid in de Natuurexcursie
Kringloop-wandeling Duurzaamheid in de Natuurexcursie Duurzaamheid in excursies 1. Wat is duurzaam 2. PPP 3. Componenten en dimensies 4. Ecologische voetafdruk 5. Educatie duurzame ontwikkeling 6. Hoofd,
Nadere informatieVerbeter de aarde. Waarom en hoe je mee kunt doen! Anneke Brom 24-2-2013
Verbeter de aarde Waarom en hoe je mee kunt doen! Anneke Brom 24-2-2013 Lees hoe je door eenvoudige acties kunt meewerken aan het welzijn van de aarde. Bekijk de aardevriendelijke producten en campagnes
Nadere informatieEnergiebespaar Tips!
Energiebespaar Tips! Hieronder vind u een aantal tips waarmee u op uw energierekening vele euro s kunt besparen. De tips zijn verdeeld in de verschillende onderdelen waaraan u energie verbruikt in uw huis.
Nadere informatieEnergiebespaar Tips!
Energiebespaar Tips! Hieronder vind u een aantal tips waarmee u op uw energierekening vele euro s kunt besparen. De tips zijn verdeeld in de verschillende onderdelen waaraan u energie verbruikt in uw huis.
Nadere informatieDigipanel s-hertogenbosch: milieubewustzijn Bosschenaar
Digipanel s-hertogenbosch: milieubewustzijn Bosschenaar Milieu Centraal O&S s-hertogenbosch September 2005 Inleiding De gemeente s-hertogenbosch werkt samen met enkele andere gemeentes, de provincie Noord
Nadere informatieVoldoende warm kleden zodat de verwarming een graadje lager kan
Voldoende warm kleden zodat de verwarming een graadje lager kan Het is natuurlijk ook niet de bedoeling om kou te lijden in de klas. Een ideale temperatuur voor een klaslokaal is 19 à 20 C. Is het in jullie
Nadere informatie1. Je woont in... persoonlijke voetafdruk. Ruimte. een appartement of een klein huis met 1 à 2 slaapkamers? (+/- 80m²) 2
1. Je woont in... een appartement of een klein huis met 1 à 2 slaapkamers? (+/- 80m²) 2 een groot appartement of een huis met 3 à 4 slaapkamers? (+/- 120m²) 3 een groot huis met meer dan 4 slaapkamers?
Nadere informatieZuinig wonen. 10. Doe de VREG-test! Bekijk zeker de website: http://www.vreg.be/nl/doe-de-v-test-voorgezinnen
10. Doe de VREG-test! Bekijk zeker de website: http://www.vreg.be/nl/doe-de-v-test-voorgezinnen Hier vergelijk je de verschillende producten van de verschillende energieleveranciers. Zo kun je zien wat
Nadere informatieOnderzoek Milieubewust 2011 (personeel)
Onderzoek Milieubewust 2011 (personeel) Gepubliceerd van 06.07.2011 tot 20.07.2011 197 respondenten 83 antwoorden (83 uniek) 42% responsepercentage 1 Bewust met water omgaan 54,2 % 45 2 Biologische consumptiegoederen
Nadere informatieEnergiebesparingswijzer. STIJLGIDS COMMUNICATIE VERSIE 01 _Oktober 2012. Geld besparen met handige energietips voor thuis
Energiebesparingswijzer STIJLGIDS COMMUNICATIE VERSIE 01 _Oktober 2012 Geld besparen met handige energietips voor thuis Energie besparen, snel verdiend! Ieder jaar betaal je veel geld voor een warm huis,
Nadere informatieDagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen?
Dagboek Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dat het klimaat verandert is een feit. Je hoort het overal om je
Nadere informatieGroep 8 - Les 4 Duurzaamheid
Leerkrachtinformatie Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid Lesduur: 30 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten wat de gevolgen zijn van energie verbruik. De leerlingen weten wat duurzaamheid is. De leerlingen
Nadere informatieWat kunnen we in Pijnacker-Nootdorp doen tegen klimaatverandering? Richard Smokers
Wat kunnen we in Pijnacker-Nootdorp doen tegen klimaatverandering? Richard Smokers Hoeveel CO 2 -reductie is nodig? doel nieuwe kabinet: in 2020 30% minder CO 2 -uitstoot dan in 1990 UN-IPCC: stabilisatie
Nadere informatieGemiddelde score ecologische voetafdruk Toermalijn
Gemiddelde score ecologische voetafdruk Ruimte! Je woont in. een appartement of een klein huis met 1 à 2 slaapkamers? 2 punten 34 punten een groot appartement of een huis met 3 à 4 slaapkamers? 3 punten
Nadere informatiefoto: Vera Siemons Resultaten onderzoek naar klimaatbeleving Uitgevoerd door Gfk i.o.v. Achmea - oktober 2016
foto: Vera Siemons Resultaten onderzoek naar klimaatbeleving Uitgevoerd door Gfk i.o.v. Achmea - oktober 2016 1 De meeste jongeren (34%) houden zich niet bezig met de gevolgen van klimaatverandering Toch
Nadere informatieOver de crisis niets dan goeds
Over de crisis niets dan goeds Wat is nodig? 1. Bewustwording en educatie 2. Vaststellen wat we van waarde vinden 3. Persoonlijk leiderschap Inhoud Inleiding Waarom dit boek? Uit de interviews Klankbeeld
Nadere informatieENERGIEZUINIG WONEN 10 tips
ENERGIEZUINIG WONEN 10 tips 1 Je woning isoleren en begin daar waar isoleren het meeste oplevert, dus waarmee je je energievraag zo veel mogelijk terugbrengt. Veel mensen kopen eerst zonnepanelen om energie
Nadere informatieLES 2: Klimaatverandering
LES 2: Klimaatverandering 1 Les 2: Klimaatverandering Vakken PAV, aardrijkskunde Eindtermen Sociale vaardigheden, burgerzin, ICT, vakoverschrijdend, samenwerken, kritisch denken Materiaal Computer met
Nadere informatieJouw ecologische voetstap
Jouw ecologische voetstap Een project van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem Najaar 16 Doelgroep: basisonderwijs: groepen t/m 8 Jaargetijde: najaar/ winter Plaats: op school. Dit project is een voorbereiding
Nadere informatieVakinhoudelijke uitwerking Keuzevak Milieu, hergebruik en. duurzaamheid van het profiel D&P vmbo beroepsgericht
Vakinhoudelijke uitwerking Keuzevak Milieu, hergebruik en duurzaamheid van het profiel D&P vmbo beroepsgericht Deze vakinhoudelijke uitwerking is ontwikkeld door het Redactieteam van de Schooleamenbank
Nadere informatieHoofdstuk 31. Klimaatprogramma
Hoofdstuk 31. Klimaatprogramma Samenvatting Ruim zeven op de tien Leidenaren is van mening dat het klimaat de laatste tien jaar aan het veranderen is. Dit is iets minder dan vorig jaar. Qua belangrijkheid
Nadere informatieBespaar-toptips. die watt opleveren. samen@heuvelrugenergie.nl www.heuvelrugenergie.nl
Bespaar-toptips die watt opleveren samen@heuvelrugenergie.nl www.heuvelrugenergie.nl Bespaar-toptip 1 Waterbesparende douchekop (max. 8L per minuut doe de emmerproef om dit te testen) ± 90 p.j. De groenste
Nadere informatieandere ruimtes bespaar E 150 Energie Wijzer bad- en wasruimte bespaar E 120 slaapkamer bespaar E 40 keuken bespaar E 100 woonkamer bespaar E 225
andere ruimtes bespaar E 150 Energie Wijzer slaapkamer bespaar E 40 bad- en wasruimte bespaar E 120 woonkamer bespaar E 225 keuken bespaar E 100 Woonkamer Graadje lager Zet uw verwarming eens een graadje
Nadere informatieCrises en kansen: van klimaatverandering tot circulaire economie
Crises en kansen: van klimaatverandering tot circulaire economie Inhoud Inleiding Uit de interviews / circulaire economie Afronding Overzicht jaren met hoogst gemeten temperatuur Wereldgemiddelde oppervlaktetemperatuursverandering
Nadere informatieWij informeren u graag over de mogelijkheden, tips en handige weetjes op het gebeid van duurzaamheid en vooral wat ook zelf kunt doen.
Investeren in duurzaamheid In de samenleving is er steeds meer aandacht voor duurzaamheid en energiebesparing. We gaan de komende jaren actief inzetten op duurzaam beheren. Energiezuinig wonen. Niet alleen
Nadere informatiePraktische tips voor klimaat en portemonnee. Klimaatsparen
Praktische s voor klimaat en portemonnee Klimaatsparen CO 2 en geld besparen De gemiddelde Nederlander stoot per jaar 12.000 kg CO 2 uit (28.000 kg CO 2 per huishouden). De meeste kilo s gaan op aan verwarming,
Nadere informatieBNR MINI-ENERGIEBESPARINGSWEDSTRIJD SPEELKAART VAN:
BNR MINI-ENERGIEBESPARINGSWEDSTRIJD SPEELKAART VAN: HANDLEIDING Bij BNR gaan jullie allemaal aan de slag met een mini-energiebesparingswedstrijd. Goed bezig! Maar hoe werkt het precies? Hierbij de handleiding:
Nadere informatieWinst door kleine energiebesparings - maatregelen en aanpassing van gedrag. Bespaar geld en energie zonder (grote) investering!
Winst door kleine energiebesparings - maatregelen en aanpassing van gedrag Bespaar geld en energie zonder (grote) investering! informatie avond 4 Juli 2016 Verbruik & kosten gemiddeld huishouden (2,2 personen)
Nadere informatieStudiedag Duurzame Ontwikkeling
Studiedag Duurzame Ontwikkeling Wanneer je een schip wilt bouwen, breng dan geen mensen bij elkaar om hout aan te slepen, werktekeningen te maken, taken te verdelen en werk te plannen, maar leer de mensen
Nadere informatieDuurzaamheid. Sander Niessing. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/76953
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Sander Niessing 11 May 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/76953 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieRespons Van de panelleden die zijn benaderd, hebben er de vragenlijst ingevuld. Dit levert een respons op van 66%.
Samenvatting Milieu 2013 Het Delft Internet Panel (DIP) is in april 2013 benaderd voor een onderzoek naar het gebruik en de waardering van diverse voorzieningen op het gebied van natuur, milieu en duurzaamheid
Nadere informatieKlimaatneutraal bouwen: haalbaar en betaalbaar. Arthur Hilgersom
Klimaatneutraal bouwen: haalbaar en betaalbaar Arthur Hilgersom Even voorstellen: Arthur Hilgersom Architect: Steenhuis Bukman Architecten Even voorstellen: Arthur Hilgersom Natuurgids Dreamteam voor Duurzaam
Nadere informatieEAS-presentatie bij de Fatih moskee
Erik Peerlkamp, voorzitter Gerrit Vledder, secretaris 1 Energie Actief Soest Wie/wat: -groep vrijwilligers uit Soest -bevorderen duurzaamheid in Soest -mensen mondiger maken/laten begrijpen -laten nadenken
Nadere informatieandere ruimtes bespaar E 150 Energie Wijzer bad- en wasruimte bespaar E 120 slaapkamer bespaar E 40 keuken bespaar E 100 woonkamer bespaar E 225
andere ruimtes bespaar E 150 Energie Wijzer slaapkamer bespaar E 40 bad- en wasruimte bespaar E 120 woonkamer bespaar E 225 keuken bespaar E 100 Woonkamer Graadje lager Zet uw verwarming eens een graadje
Nadere informatieWie weet wat Avri doet?
Opdracht 1 Welkom Wie weet wat Avri doet? Opdracht 1 antwoord Welkom Wie weet wat Avri doet? In Rivierenland zamelt Avri afval in. Opdracht 2 Woordweb Als je het woord afval hoort, waar denk je dan aan?
Nadere informatieCentrum voor natuur- en milieueducatie De Rollen leren over duurzaamheid
Centrum voor natuur- en milieueducatie, rondom natuur en milieu voor jong en oud. De leeractiviteiten zijn gericht op meer kennis, interesse en respect voor de eigen leefomgeving. Dat leidt tot meer betrokkenheid
Nadere informatieHand-out digiboard presentatie
Hand-out digiboard presentatie Bij werkboekje Groepen 6, 7 en 8 basisonderwijs Wie weet wat AVRI doet? Opdracht 1 In Rivierenland zamelt AVRI afval in. Wie weet wat AVRI doet? Opdracht 1 Opdracht 2 Woordweb
Nadere informatieTransition Town Castricum filmavond 29 juni 2011. Verspilling
Transition Town Castricum filmavond 29 juni 2011 Verspilling WAT KAN IK IK DOEN? Alleen iets kopen als ik het nodig heb en het kapot is (bv TV). Zoals een nieuwe rits in een broek zetten. Spaarlampen Huis
Nadere informatieChecklist verduurzaming sportverenigingen (tennis etc.)
Checklist verduurzaming sportverenigingen (tennis etc.) Dit is een voorbeeld van een checklist van een tennisvereniging met 10 kunstgrasbanen en een kantine met kleedruimten. De checklist heeft betrekking
Nadere informatieOnderzoek Milieubewust 2011 (leveranciers)
Onderzoek Milieubewust 2011 (leveranciers) Gepubliceerd van 01.07.2011 tot 16.07.2011 147 respondenten 27 antwoorden (27 uniek) 18% responsepercentage 1 Zuinig omgaan met energie 88,9 % 24 2 Alternatieve
Nadere informatieINLEIDING Bovendien vervuilen diezelfde energiebronnen onze planeet!
INLEIDING Waarom minder energie verbruiken? We hebben elke dag energie nodig om van alles en nog wat te kunnen doen: koken, verwarmen, machines laten werken Die energie maken kan op heel veel verschillende
Nadere informatieEnergiezuinig wonen. GEDRAG en GEBOUW Cothen 18 december 2012 Corina Onderstijn & Arno Harting
Energiezuinig wonen GEDRAG en GEBOUW Cothen 18 december 2012 Corina Onderstijn & Arno Harting 1)Waarom energie besparen? 2)Hoe kunt u energie besparen? 3)En de volgende stap! 1) Het klimaat verandert!
Nadere informatieDOE MEE! Afval scheiden. Dat scheelt een hoop
DOE MEE! Afval scheiden. Dat scheelt een hoop Ook u kunt nog veel kilo s scheiden Veel Amsterdammers scheiden hun afval al. De een wat meer, de ander wat minder. Toch komt er nog steeds veel herbruikbaar
Nadere informatieHet Groene Kompas Voor duurzame ontwikkeling in het MBO. Door Heleentje Swart, Nordwin College dmbo Congres, Nieuwegein, 14 december 2016
Het Groene Kompas Voor duurzame ontwikkeling in het MBO Door Heleentje Swart, Nordwin College dmbo Congres, Nieuwegein, 14 december 2016 Aanleiding en achtergrond van het Groene Kompas Uitleg over het
Nadere informatieZet de verwarming een graadje lager
TIP 1 Zet de verwarming een graadje lager = 6 à 7 % minder gas of elektriciteit = 35 minder per jaar indien GAS 80 minder per jaar indien ELEKTRICITEIT TIP 1 Zet de verwarming een graadje lager = 6 à 7
Nadere informatieThuis Slim Advies. Haal meer winst uit energie. Zon Wind Water. Gratis tips om energie te besparen
Thuis Slim Advies Haal meer winst uit energie Zon Wind Water Gratis tips om energie te besparen Gratis tips om energie te besparen. Haal meer winst uit energie Voorwaarden van verspreiding Je mag dit E-book
Nadere informatieZet de verwarming een graadje lager
TIP 1 Zet de verwarming een graadje lager = 6 à 7 % minder gas of elektriciteit = 35 minder per jaar indien GAS 80 minder per jaar indien ELEKTRICITEIT Ben je uit huis of ga je slapen, draai de verwarming
Nadere informatieDe ONBEKENDE KANT van PLASTIC. Waarom worden zoveel. producten in plastic verpakt? En wat moet er gebeuren met deze verpakking als dit afval wordt?
De ONBEKENDE KANT van PLASTIC Waarom worden zoveel producten in plastic verpakt? En wat moet er gebeuren met deze verpakking als dit afval wordt? PLASTIC IS WAARDEVOL Tijdens de productie en gebruik EEN
Nadere informatieDocentenvel opdracht 15 (Jouw mondiale voetafdruk)
Docentenvel opdracht 15 (Jouw mondiale voetafdruk) Als voorbereiding op de opdracht kunt u alvast onderstaande vragen bekijken. De leerlingen gaan deze tijdens de opdracht beantwoorden om er zo achter
Nadere informatieVerjaren en Besparen
Verjaren en Besparen Concept en samenstelling Woonwijzer Media, Zutphen Teksten Milieu Centraal Illustraties en vormgeving www.flip.nl Woonwijzer Media Baankstraat 0 AW Zutphen Telefoon (0) Telefax (0)
Nadere informatieWeek 2: Slim Eten. Week 3: (Ont)Spullen. Week 5: Slim Reizen. Week 4: EnergieGroots. Erik nodigt iedereen uit om lid
Programma 035 Footprint Challenge samen naar een kleinere footprint Opening Welkom door wethouder Willem van der Spek Terugblik op 035 Footprint Challenge Prijsuitreiking Afsluiting en borrel #035footprint
Nadere informatieLeeftijd: 9-12 Thema: Schepping, Sirkelslag Tijdsduur: 0-20 min.
Regenboog Leeftijd: 9-12 Thema: Schepping, Sirkelslag Tijdsduur: 0-20 min. Een hele tijd zat Noach met zijn familie in de ark. Toen het droog werd maakte God een teken, een belofte dat Hij het leven nooit
Nadere informatieZet een droger altijd in een verwarmde ruimte. Natuurlijk moet het geen ruimte zijn die speciaal voor de droger verwarmd word.
De snelle bespaartips doen precies wat ze zeggen; ze laten je snel en simpel energie besparen! Ze zijn ingedeeld in categorieën, zodat je per onderdeel kunt zien waar je nog kunt besparen. Wassen en drogen
Nadere informatieLeerdoelen en kerndoelen
Leerdoelen en kerndoelen De leerdoelen in de leerlijn vallen in het leerdomein Oriëntatie op jezelf en de wereld. Naast de gebruikelijke natuur en milieukerndoelen (kerndoelen 39, 40 en 41) zijn ook de
Nadere informatieZuinige ketel? Dat loont! Ontdek de mogelijkheden, voordat uw oude verwarmingsketel stuk gaat.
Zuinige ketel? Dat loont! Ontdek de mogelijkheden, voordat uw oude verwarmingsketel stuk gaat. Een nieuwe, zuinige ketel? Denk er nu al over na! Is uw ketel oud aan het worden? Wacht niet totdat hij stuk
Nadere informatieCO2-Reductieplan. Klaver Infratechniek B.V. Techniek voor en door de mens. Versie 1.1 28 november 2011
CO2-Reductieplan Klaver Infratechniek B.V. Versie 1.1 28 november 2011 Techniek voor en door de mens Inhoudsopgave Inleiding... 3 1 Energie en CO2 Reductie scope 1... 4 1.1 Wagenpark en brandstof... 4
Nadere informatieOp weg naar Duurzaam Breda!
Een initiatief van betrokken burgers Op weg naar Duurzaam Breda! De belangrijkste uitdaging voor de samenleving is weer binnen de draagkracht van de aarde te gaan leven. We leven al lang niet meer van
Nadere informatieHoe denken Schiedammers over bepaalde duurzame maatregelen en in hoeverre dragen zij zelf bij aan een duurzaam Schiedam?
Hoe denken Schiedammers over bepaalde duurzame maatregelen en in hoeverre dragen zij zelf bij aan een duurzaam Schiedam? Kenniscentrum MVS november 2015 oud papier gescheiden aanbieden textiel gescheiden
Nadere informatieZoek de. 10 verschillen
oek de 10 verschillen 4 Wecycle-woordzoeker Kun jij alle woorden vinden in deze Wecycle-woordzoeker? De woorden staan van links naar rechts, van boven naar benden, schuin en van achter naar voren. Streep
Nadere informatieMaatregelen voor "IVVU Zorginstelling"
voor "IVVU Zorginstelling" Toelichting Maatregelen De Milieubarometer bevat een maatregelenmodule met de maatregelen die gangbaar zijn in de branche. De lijst hiernaast geeft weer welke van de maatregelen
Nadere informatievoetafdruk etcetera. 3. Verwerking door discussie. (30 min.) De feiten en antwoorden zijn voor de docent ter beschikking in dit document.
versie 10-12-18 Beste docent, De film Morgenland gaat vergezeld van een bijbehorende verwerkingsles. De tijdsduur van film en les is een tot anderhalf uur. Het lesdoel is het creëren van bewustzijn. Aan
Nadere informatieBevordering recycling belangrijk onderdeel van strategie duurzamer textiel. DuurzaamheidsDialoog 11/09/12 1
Bevordering recycling belangrijk onderdeel van strategie duurzamer textiel DuurzaamheidsDialoog 11/09/12 1 Achtergrond 1 2 Productie en gebruik van textiel vormen een behoorlijke belasting van het milieu
Nadere informatieENERGIE RONDGANG OP SCHOOL
ENERGIE RONDGANG OP SCHOOL Thema Energiegebruik Onderwerp Leeftijd Duurzame Ontwikkeling Energiebesparing Hernieuwbare energie Verkeer en vervoer Verwarming/Koeling Warm water CO 2 -zuinig vervoer Verlichting
Nadere informatieKlassengesprek - knutselen. Open de envelop, laat de foto zien en lees samen de brief:
Tim eet op Texel 3 en 4 6 Afval Klassengesprek - knutselen Doelen Begrippen Materialen Duur De leerlingen: beseffen dat er veel voedsel weggegooid wordt. beseffen dat verpakkingsmateriaal van voedsel veel
Nadere informatieHoofdstuk 15. Klimaatverandering
Hoofdstuk 15. Klimaatverandering Samenvatting Acht op de tien Leidenaren is van mening dat het klimaat de laatste tien jaar aan het veranderen is. Qua belangrijkheid staat het onderwerp klimaatverandering
Nadere informatieTOOLKIT VOOR DE ONTDEKKINGSTOCHT NAAR EEN DUURZAME SAMENLEVING
TOOLKIT VOOR DE ONTDEKKINGSTOCHT NAAR EEN DUURZAME SAMENLEVING Een Toolkit met de waarom, wat en hoe aanpak voor slim, sociaal en duurzaam organiseren Met de toolkit kunnen organisaties hun missie opnieuw
Nadere informatieSamen besparen we ons rijk. Een unieke kans om energie te besparen, aangeboden door Rentree. thuis in Deventer
Samen besparen we ons rijk Een unieke kans om energie te besparen, aangeboden door Rentree. thuis in Deventer Deze Menukaart geeft voorbeelden hoe u als bewoner geld kunt besparen en meer wooncomfort kunt
Nadere informatieVERANDERING. GroenLinks Bergen op Zoom staat voor fundamentele keuzes bij de
STEM VOOR TIJD VOOR VERANDERING HET VERKIEZINGSPROGRAMMA IN 5 MINUTEN GroenLinks Bergen op Zoom staat voor fundamentele keuzes bij de gemeenteraadsverkiezingen op 21 maart 2018. Wij kiezen ervoor om de
Nadere informatielesprogramma Duurzaamheid les 1: maken Cradle to Cradle uitgelegd voor kinderen
lesprogramma les 1: maken lesprogramma 4 lessen over duurzaamheid: Les 1: Maken Les 2: Gebruiken Les 3: Hergebruiken Les 4: Eindopdracht lesprogramma lesprogramma Les 1: Maken Hoe word ik een flesje water?
Nadere informatie2. Klimaat en duurzaamheid
1. Armoede Het Gentse OCMW ontwikkelt samen met de bevoegde stedelijke diensten een stedelijk sociaal-ecologisch werkgelegenheidsproject met als doel bestaande arbeidszorg-projecten op elkaar af te stemmen.
Nadere informatieBegeleiden van kansengroepen rond energie- en waterbesparing en afvalpreventie. Workshops - groepsmethodieken met begeleiding Individuele methodiek
Begeleiden van kansengroepen rond energie- en waterbesparing en afvalpreventie Workshops - groepsmethodieken met begeleiding Individuele methodiek Wat? 7 workshops rond klimaatthematiek, energie, water
Nadere informatietot eind 2025 - LED verlichting bij vervanging - inzet slimme verlichtingsconcepten
Doelstelling Actie Doorlooptijd Wat gaan we doen Eigenaarschap Eigen organisatie 20% energiebesparing t.o.v. 2015 Energiebesparing gemeentelijke gebouwen 20% transitie naar hernieuwbare energie t.o.v.
Nadere informatieZuid-Holland is een mooie provincie met grote steden en veel groen. Zuid-Holland is
Klare taal Inleiding Zuid-Holland is een mooie provincie met grote steden en veel groen. Zuid-Holland is ook een kwetsbare provincie. De bodem daalt en de zeespiegel stijgt door klimaatverandering. Er
Nadere informatieDenk mondiaal, handel lokaal
Denk mondiaal, handel lokaal Inhoud Inleiding Waarom dit boek? Uit de interviews De actualiteit Afronding en vraag aan de politiek Waarom dit boek? Grote crises van klimaat en biodiversiteit, maar samenleving
Nadere informatieEnergie besparen in en om het huis. Sjaak Vogel Oktober 2010
Energie besparen in en om het huis Sjaak Vogel Oktober 2010 Waarom energie besparen? De kosten van energie nemen toe Energiekosten vormen nu gemiddeld 10% van het besteedbaar inkomen. Hoe zal dat de komende
Nadere informatieTransition Town Castricum filmavond 19 mei 2011. Visie op voedsel
Transition Town Castricum filmavond 19 mei 2011 Visie op voedsel WAT KAN IK IK DOEN? Cursus Permacultuur organiseren in Castricum en zelf meedoen Seizoenbewuster kopen Zinvolle planten in de tuin en beter
Nadere informatieVOETAFDRUK SCAN MEET JE ECOLOGISCHE VOETAFDRUK!
VOETAFDRUK SCAN MEET JE ECOLOGISCHE VOETAFDRUK! Wanneer we spreken over duurzame ontwikkeling, de nood om meer ecologisch te leven, blijft meestal ongrijpbaar vaag wat dat dan wel is, een ecologische levensstijl?
Nadere informatieJong & Duurzaam. Klimaat Dieet
Jong & Duurzaam Klimaat Dieet Wie zijn wij en waarom zijn we hier? Wij zijn Wij zijn Werkgroep Jong & Duurzaam Eefke Wij zijn De jongerenvertegenwoordigers Wij zijn 1. 2. 3. 4. Klimaat dieet Duurzame Kleding
Nadere informatieMilieuopdrachten Sarahs Wereld
Milieuopdrachten Sarahs Wereld Om de wereld milieuvriendelijker te maken, heeft Sarah zeven milieutips. 1. De ruil je rijk! tip 2. De koop tweedehands! tip 3. De kijk uit wat je koopt! tip 4. De haal het
Nadere informatieUitdager van de maand. Natuur & Techniek, Groep 7/8. Algemeen. Titel. Waterverbruik. Cognitieve doelen en vaardigheden voor excellente leerlingen
Uitdager van de maand Waterverbruik Natuur & Techniek, Groep 7/8 Algemeen Titel Waterverbruik Cognitieve doelen en vaardigheden voor excellente leerlingen Een onderzoek opzetten naar het waterverbruik
Nadere informatieVoedselhygiëne. Doelgroep: bovenbouw. Doelstelling: kinderen inzicht geven in de principes van voedselhygiëne.
Voedselhygiëne Doelgroep: bovenbouw Doelstelling: kinderen inzicht geven in de principes van voedselhygiëne. Activiteit : zoek de fouten (groepswerk) De leerlingen zetten zich in groepjes van vier personen.
Nadere informatieHoofddoel Bewustwording: Leraren en leerlingen worden zich bewust van het energieverbruik op school.
Startactiviteit groep 1/2 Hoofddoel Bewustwording: Leraren en leerlingen worden zich bewust van het energieverbruik op school. Subdoelen 1. Leerlingen en leraren worden zich bewust van welke apparaten
Nadere informatieLessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW. Groep 3, 4, 5
Lessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW Groep 3, 4, 5 Eindhoven, 8 september 2011 In het kort In deze lesbrief vind je een aantal uitgewerkte lessen waarvan je er één of meerdere kunt uitvoeren.
Nadere informatieDigitaal huurderspanel en Duurzaamheid. November 2018
Digitaal huurderspanel en Duurzaamheid November 2018 4% 4% 15% 5 47% 81% Aantal respondenten n=520 Man Vrouw Wil ik niet prijsgeven Jonger dan 35 jaar 35-50 jaar 50 jaar of ouder 3 Hecht waarde aan een
Nadere informatieik deel daar wordt iedereen beter van eten
daar wordt iedereen beter van eten 1 Achtergrond 2 Onderzoek en Reflectie 3 Acties 4 Activiteiten in het Schooljaar ikdeel.be Een project van Met de steun van De Vlaamse overheid kan niet verantwoordelijk
Nadere informatieVerjaren. energie. Besparen
Verjaren en energie Besparen Milieu Centraal Wat kan ik doen om energie te besparen? Kan ik zonnepanelen op mijn dak plaatsen? Welke soorten verf zijn minder milieubelastend? Wie rekening wil houden met
Nadere informatieWelkom 23/10/2014. Open WiFi netwerk: t Godshuis
Welkom 23/10/2014 Open WiFi netwerk: t Godshuis Steven Vromman Low Impact Man: goed leven binnen de grenzen van 1 planeet De uitdaging Hoe kun je goed leven met een ecologische impact die 75% kleiner is
Nadere informatie2. Energieverbruik in huishouden Groene stroom: Meer dan de helft van de respondenten maakt gebruik van Groene Stroom (53%).
Respons Van 6 tot en met 12 november 2007 is aan de leden van het PON-Brabantpanel een vragenlijst voorgelegd met als thema Energiebesparing. Het Brabants Dagblad is medeorganisator van de jaarlijkse Warandelezing
Nadere informatieEnergie besparen en meer wooncomfort. Een unieke kans om energie te besparen, aangeboden door Maaskant Wonen.
Energie besparen en meer wooncomfort Een unieke kans om energie te besparen, aangeboden door Maaskant Wonen. Deze Menukaart geeft voorbeelden hoe u als bewoner geld kunt besparen en meer wooncomfort kunt
Nadere informatieinhoud blz. Inleiding 1. De afvalberg 2. Soorten afval 3. Vier belangrijke stappen 4. Voorkomen 5. Opnieuw gebruiken 6. Afval als bran dstof
Afval inhoud blz. Inleiding 3 1. De afvalberg 4 2. Soorten afval 5 3. Vier belangrijke stappen 7 4. Voorkomen 8 5. Opnieuw gebruiken 9 6. Afval als bran dstof 11 7. Naar de stortplaats 12 8. Filmpjes 14
Nadere informatieLes Energie besparen LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE. Werkblad
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Energie besparen Werkblad Les Energie besparen Werkblad Stel je voor dat fossiele brandstoffen morgen bijna op zouden zijn. De huizen zouden koud blijven. Er zou geen energie
Nadere informatieDE INHAM JOHANNESKERK
DE INHAM JOHANNESKERK Inhoud presentatie Henk van der Honing Wat is een Groene kerk (Kerk in Actie en Tear) Kern Groene kerken-actie Elk jaar een (nieuwe) stap Zes manieren / invalshoeken Geloof en inspiratie
Nadere informatieDuurzaamheid bij Landal GreenParks
Duurzaamheid bij Landal GreenParks Kenniswerkplaats Vitale Vakantieparken Noord-Veluwe Harderwijk - 18 februari 2015 Landal een duurzame organisatie? Onze belofte naar de gasten Waarom D&BO? Externe
Nadere informatieZonder investeren besparen 10 tips en vragen voor de facilitair manager
Zonder investeren besparen 10 tips en vragen voor de facilitair manager Als facilitair manager bent u verantwoordelijk voor de huisvesting. Daarmee ook voor het energiegebruik van de huisvesting. In deze
Nadere informatieStadsenquête Leiden 2004
Hoofdstuk 16. Milieu Samenvatting Leiden heeft een Milieustraat aan de J.C. Rijpstraat. Vergeleken met voorgaande jaren zijn zowel de bekendheid als het gebruik verder toegenomen. In de Stadsenquête van
Nadere informatieProject: Duurzaamheid
: Project Wat is duurzaamheid? Vanuit dit project gaan we kijken naar wat duurzaamheid is. Het klinkt eigenlijk best wel sjiek! Het klinkt als iets dat heel lang mee gaat. Maar wat is duurzaamheid nu eigenlijk?
Nadere informatieEnergiebesparing in onze huurwoning. ALV De Klink 5 april 2016. Maarten Visschers Gelderse Natuur en Milieufederatie/ Stookjerijk
Energiebesparing in onze huurwoning ALV De Klink 5 april 2016 Maarten Visschers Gelderse Natuur en Milieufederatie/ Stookjerijk Onderwerpen Lustrumjaar Stookjerijk Nieuwe Nijmeegse prestatieafspraken Verbetering
Nadere informatieDE ENERGIE[R]EVOLUTIE ACTIES PRIMAIR ONDERWIJS
DE ACTIES PRIMAIR ONDERWIJS ACTIES RONDE 1 NEDERLANDSE REGERING De regering beloont mensen als hun koophuis minder warmte verliest (isoleren). De -meter daalt met 5 punten. Het kost 1500 euro. : -1500
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Biologische producten en duurzame keurmerken Wij kochten in 2014 voor iets meer dan 1 miljard euro aan biologische producten. Dat is een groei van 6% ten opzichte van 2013. We worden steeds bewuster en
Nadere informatieWorkshop minder afval en meer circulaire economie
Workshop minder afval en meer circulaire economie 27 oktober 2016 Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Stefan Romijn 010 238 28 27 ONDERZOEK CO2 Stimular Websites DuurzaamMKB.nl DuurzameBedrijfsvoeringOverheden.nl
Nadere informatie