Het Groene Kompas Voor duurzame ontwikkeling in het MBO. Door Heleentje Swart, Nordwin College dmbo Congres, Nieuwegein, 14 december 2016

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Het Groene Kompas Voor duurzame ontwikkeling in het MBO. Door Heleentje Swart, Nordwin College dmbo Congres, Nieuwegein, 14 december 2016"

Transcriptie

1 Het Groene Kompas Voor duurzame ontwikkeling in het MBO Door Heleentje Swart, Nordwin College dmbo Congres, Nieuwegein, 14 december 2016

2 Aanleiding en achtergrond van het Groene Kompas Uitleg over het Groene Kompas Ervaren hoe het Groene Kompas werkt Terugblik en vooruitblik op de website in aanbouw

3 Ontwikkeld nav vraag van scholen: help ons bij gesprek met onze teams, want discussies over duurzaamheid vliegen alle kanten uit.

4 Wat doet het Groene Kompas? Helpt teams om op een gestructureerde en constructieve manier het gesprek met elkaar aan te gaan Helpt teams om taal te ontwikkelen, om duurzaamheid als begrip in de eigen context te laden Helpt teams om te bepalen waar ze staan en wat men al doet Helpt teams om doelen te stellen Helpt teams om doelen om te zetten in afspraken en om te evalueren

5 Hoe werkt het Groene Kompas? Vier thema s, vier onderwerpen Organisatie: visie, beleid, bedrijfsvoering, communicatie Deskundigheid: netwerk, experts, personeel, rol docent Onderwijs: eindprofiel, curriculum, bpv, beoordeling Waardering: medewerkers, studenten, werkveld, maatschappij Per onderwerp bepreekt een team in welke mate duurzaamheid is ingebed gebeurt het ad hoc of is het al stevig verankerd? Om dit te bepalen geeft het groene kompas indicatoren die helpen bepalen wat je huidige situatie is en wat jullie gewenste situatie is. Naast instrument ook handleiding en rapportage formulier

6 Even uittesten hoe het werkt - in tweetallen - een of twee onderwerpen bespreken van een thema dat jullie aanspreekt - bepaal waar de opleiding die je voor ogen neemt staat (eventueel fictief) - bespreek welke ambitie je hebt en wat je moet doen om die ambitie waar te maken

7 Terugblik: Wat waren jullie bevindingen? Vooruitblik: Is het Groene Kompas iets voor jou? Heb je ondersteuning nodig? Preview van de website

8

9

10

11

12

13

14 Hoe werk je aan een duurzamere wereld? Pas de vier spelregels voor een duurzame wereld toe 1. We respecteren mens en dier 2. We respecteren de kringloop van de natuur 3. We gebruiken grondstoffen zorgvuldig 4. We vermijden natuurvreemde stoffen

15 We respecteren mens en dier. Effect van niet in basisbehoeften kunnen voorzien is groot: denk aan ziekte, depressie, armoede, burn-out, angsten, zelf-mutilatie, criminaliteit,

16 We respecteren de kringloop van de natuur weinig ruimte voor natuur monoculturen afname biodiversiteit ontbossing overbevissing stroperij

17 We gebruiken grondstoffen zorgvuldig Op dit moment gebruiken we teveel grondstoffen. Dat deze vrij in het milieu komen is niet altijd even fijn. Dit merk je bijvoorbeeld aan: Overmatig gebruik van Bijvoorbeeld steenkool, aardolie, aardgas Overmatig gebruik van mineralen, bijvoorbeeld voor kunstmest Daardoor komt er teveel CO2 in de. lucht.. Dit werkt als een verstikkende deken en warmt de aarde op Gebruik van zware metalen in bijvoorbeeld mobieltjes Metalen richten schade aan aan het milieu en worden vaak onder erg slechte arbeidsomstandigheden gewonnen Fosfaat is bijna op

18 We vermijden natuurvreemde stoffen Op dit moment gebruiken we teveel natuurvreemde, chemische stoffen. Dit merken we aan de vervuiling van onze leefomgeving Oplosmiddelen, weekmakers, brandvertragers, bestrijdingsmiddelen, kunstmatige geur, kleur en smaakstoffen, medicijnen en bijvoorbeeld kunstmatige hormonen hebben effect op onze gezondheid: kankerverwekkend, hormoonverstorend, onvruchtbaarheid, vergiftiging natuur

19 Wat kan ik doen?! Oefening over hoe je de vier spelregels voor duurzaamheid kan toepassen De uitdaging is om elke spelregel in de praktijk te brengen!

20 Oefening 2 Ook met zijn tweeën: Waar kan jij deze spelregels toepassen in jouw leven? Spelregel 1 - We respecteren mens en dier Spelregel 2 We respecteren de kringloop van de natuur Spelregel 3 We gebruiken grondstoffen zorgvuldig Spelregel 4 - We vermijden natuurvreemde stoffen

21 Spelregel 1 - We respecteren mens en dier Denk aan veiligheid/gezondheid personeel/ klanten, het welzijn van de dieren waar je mee werkt, en aan de veiligheid/gezondheid van de mensen bij wie je je producten/ grondstoffen betrekt Welk effect heeft jouw handelen op mens en dier hier en elders op de wereld, nu en op latere generaties? Spelregel 2 We respecteren kringloop van de natuur Denk aan veiligstellen van de biodiversiteit, het belang van groen om ons heen voor gezondheid, sociale cohesie, welbevinden, waarde creatie Welk effect heeft jouw handelen op de rijkdom van de natuur hier en elders op de wereld, nu en op latere generaties? Spelregel 3 We gebruiken materialen, grondstoffen en energie zorgvuldig (water en energie; spullen en materialen) Denk aan zuinig gebruik, hergebruik en duurzaam gebruik van materiaal/ grondstoffen / energie en water Denk bij spullen en materialen na of je gebruik kunt maken van natuurlijke, lokale en herwinbare materialen (FSC hout) Welk effect heeft jouw handelen op uitputting van natuurlijke hulpbronnen hier en elders op de wereld, nu en op latere generaties? Spelregel 4 - We vermijden natuurvreemde stoffen Denk gif-vrij, zijn er ecologisch afbreekbare alternatieven voor isolatiemateriaal, lijm, verf, kunststof, weekmakers, plasic zakjes; kan je het gebruik voor zijn van antibiotica, rattengif, Welk effect heeft jouw handelen op het verstoren van de ecologische balans in jouw directe omgeving of elders, nu of voor latere generaties?

22

Duurzaam assetmanagement. Hoe managen we ons kostbaarste asset?

Duurzaam assetmanagement. Hoe managen we ons kostbaarste asset? Duurzaam assetmanagement Hoe managen we ons kostbaarste asset? Hoe lang moet het meegaan? Hoe gaat het stuk? Wat is de kans dat hij stuk gaat? En als het dan tòch fout gaat? RAMSHE Wat mis ik aan functionaliteit

Nadere informatie

Thema-avond Duurzaamheid in de gemeente Donderdag 28 mei 2015

Thema-avond Duurzaamheid in de gemeente Donderdag 28 mei 2015 Thema-avond Duurzaamheid in de gemeente Donderdag 28 mei 2015 20.00 20.15 Erwin Keun 20.15 21.00 Bindert Kloosterman 21.00 21.30 Geurt van de Kerk Opening intro gasten Twitter: #ikbenduurzaam (#d66) https://kahoot.it:

Nadere informatie

De Circulaire Economie en een integrale school aanpak Heleentje Swart. Werkconferentie ChecK MBO 11 december 2018

De Circulaire Economie en een integrale school aanpak Heleentje Swart. Werkconferentie ChecK MBO 11 december 2018 De Circulaire Economie en een integrale school aanpak Heleentje Swart Werkconferentie ChecK MBO 11 december 2018 Introductie Wat is CE? Hoe vaart zetten achter de transitie? Whole School Approach en Het

Nadere informatie

#duurzaamshertogenbosch

#duurzaamshertogenbosch 27 september 2018 #duurzaamshertogenbosch Raoul Beckers, Gemeente s-hertogenbosch HET SYSTEEM HOE BEÏNVLOEDEN WIJ DIT SYSTEEM? WE BRENGEN TE SNEL EN TEVEEL STOFFEN UIT DE AARDE IN DE BIOSFEER Fossiele

Nadere informatie

Duurzaam ontplooien in een on-duurzame wereld: toekomstbestendig onderwijs in tijden van crises

Duurzaam ontplooien in een on-duurzame wereld: toekomstbestendig onderwijs in tijden van crises Duurzaam ontplooien in een on-duurzame wereld: toekomstbestendig onderwijs in tijden van crises NIVOZ Onderwijsavond 12 april, 2018 Arjen Wals Inhoud Duurzaamheid is complex, vaag, bedreigend en urgent

Nadere informatie

S A M E N D U U R Z A A M H E I D T O T I N H E T H A R T V A N O N Z E G E B O U W E N B R E N G E N

S A M E N D U U R Z A A M H E I D T O T I N H E T H A R T V A N O N Z E G E B O U W E N B R E N G E N SLIM VERDUURZAMEN S A M E N D U U R Z A A M H E I D T O T I N H E T H A R T V A N O N Z E G E B O U W E N B R E N G E N Durf te vragen, te vertrouwen en ruimte te geven. Wees trots, d(r)aag uit en verbindt.

Nadere informatie

Wie weet wat Avri doet?

Wie weet wat Avri doet? Opdracht 1 Welkom Wie weet wat Avri doet? Opdracht 1 antwoord Welkom Wie weet wat Avri doet? In Rivierenland zamelt Avri afval in. Opdracht 2 Woordweb Als je het woord afval hoort, waar denk je dan aan?

Nadere informatie

Hand-out digiboard presentatie

Hand-out digiboard presentatie Hand-out digiboard presentatie Bij werkboekje Groepen 6, 7 en 8 basisonderwijs Wie weet wat AVRI doet? Opdracht 1 In Rivierenland zamelt AVRI afval in. Wie weet wat AVRI doet? Opdracht 1 Opdracht 2 Woordweb

Nadere informatie

UNITING THE ORGANIC WORLD

UNITING THE ORGANIC WORLD International Federation of Organic Agriculture Movements Principles of Organic Agriculture 1 Beginselen van de Biologische Landbouw De Beginselen vormen de wortels, waaruit de biologische landbouw groeit

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2, Mens en Milieu

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2, Mens en Milieu Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2, Mens en Milieu Samenvatting door een scholier 1017 woorden 30 juni 2004 7,4 42 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Atlantis H2 De milieugebruiksruimte op

Nadere informatie

Op naar duurzame wijken en dorpen

Op naar duurzame wijken en dorpen Op naar duurzame wijken en dorpen Hilda Feenstra Wie ben ik? Lokale (veer-)kracht aanboren en benutten. Organisaties, overheden, gemeenschappen op weg helpen naar volledige duurzaamheid. Wat bedoelen we

Nadere informatie

Duurzaam tuinieren. door Lodewijk Hoekstra

Duurzaam tuinieren. door Lodewijk Hoekstra Duurzaam tuinieren door Lodewijk Hoekstra Lodewijk Hoekstra Groen in de genen Eigen Huis & Tuin Het roer moet om Behoefte aan kennis Green-Kids NL Greenlabel Groene Handen Trends Mens staat ver van de

Nadere informatie

Het Groene Kompas. voor duurzame ontwikkeling in het MBO. 1 organisatie. 2 deskundigheid. 3 onderwijs. 4 waardering. 1.3 duurzame bedrijfsvoering

Het Groene Kompas. voor duurzame ontwikkeling in het MBO. 1 organisatie. 2 deskundigheid. 3 onderwijs. 4 waardering. 1.3 duurzame bedrijfsvoering Het Groene Kompas voor duurzame ontwikkeling in het MBO 1 organisatie 1.1 visie 1.2 beleid 1.3 duurzame bedrijfsvoering 1.4 communicatie 2 deskundigheid 2.1 netwerk 2.2 expert-groep 2.3 personeel 2.4 rol

Nadere informatie

Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzame materialen: hoe kiezen? Leefmilieu Brussel

Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzame materialen: hoe kiezen? Leefmilieu Brussel Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzame materialen: hoe kiezen? Leefmilieu Brussel Duurzaam materiaalgebruik: problematiek en uitdagingen Liesbet TEMMERMAN cera a asbl Doelstellingen van de presentatie Stilstaan

Nadere informatie

Definitie. Wat is Duurzaamheid?

Definitie. Wat is Duurzaamheid? Duurzaamheid Definitie Wat is Duurzaamheid? Waarom is duurzaamheid belangrijk? Bevolkingsgroei 7naar 9Miljard Waarom is duurzaamheid belangrijk? Grondstofschaarste Waarom is duurzaamheid belangrijk? Ontbossing

Nadere informatie

Duurzaam zijn moet je durven. Hilda Feenstra

Duurzaam zijn moet je durven. Hilda Feenstra Duurzaam zijn moet je durven Hilda Feenstra Inleiding Duurzaamheid. Daar heb je dat woord weer. Iedereen gebruikt het te pas en te onpas en we bedoelen er allemaal wat anders mee, net hoe het uitkomt.

Nadere informatie

Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzame materialen: hoe kiezen? Leefmilieu Brussel

Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzame materialen: hoe kiezen? Leefmilieu Brussel Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzame materialen: hoe kiezen? Leefmilieu Brussel Duurzaam materiaalgebruik: problematiek en uitdagingen Liesbet TEMMERMAN cera a asbl Doelstellingen van de presentatie Stilstaan

Nadere informatie

BIOnyx genomineerd voor. Wie is BIOnyx?

BIOnyx genomineerd voor. Wie is BIOnyx? 2018 Wie is BIOnyx? BIOnyx maakt hoogwaardige en biologische schoonmaakmiddelen, zonder chemicaliën. De natuurlijke bestanddelen lossen vuil snel op. Zo worden alle oppervlakken binnen- én buitenshuis

Nadere informatie

Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzame materialen: hoe kiezen?

Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzame materialen: hoe kiezen? Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzame materialen: hoe kiezen? Leefmilieu Brussel Duurzaam materiaalgebruik: problematiek en uitdagingen Liesbet TEMMERMAN cera a vzw Doelstelling(en) van de presentatie Stilstaan

Nadere informatie

Opdracht Stimuleren helpt!

Opdracht Stimuleren helpt! Als je jezelf goed kunt redden, denk je er misschien niet aan hoe belangrijk het is om zelfredzaamheid te zijn. Dit geldt voor alle leeftijdsfasen: in de peuterfase zie je vaak dat kinderen heel trots

Nadere informatie

Het Groene Kompas. voor duurzame ontwikkeling in het MBO. gebruikershandleiding. 1 organisatie. 2 deskundigheid. 3 onderwijs.

Het Groene Kompas. voor duurzame ontwikkeling in het MBO. gebruikershandleiding. 1 organisatie. 2 deskundigheid. 3 onderwijs. Het Groene Kompas voor duurzame ontwikkeling in het MBO gebruikershandleiding 1 organisatie 1.1 visie 1.2 beleid 1.3 duurzame bedrijfsvoering 1.4 communicatie 2 deskundigheid 2.1 netwerk 2.2 expert-groep

Nadere informatie

Masterclass Doelen stellen

Masterclass Doelen stellen Hoe kom ik naar waar ik echt naar toe wil? Wat maakt nu dat je dat wat je zo graag wilt bereiken nog niet behaald hebt? Maak je wens urgent genoeg? Voel eens even hoe ziet jouw leven er over tien jaar

Nadere informatie

Leerdoelen en kerndoelen

Leerdoelen en kerndoelen Leerdoelen en kerndoelen De leerdoelen in de leerlijn vallen in het leerdomein Oriëntatie op jezelf en de wereld. Naast de gebruikelijke natuur en milieukerndoelen (kerndoelen 39, 40 en 41) zijn ook de

Nadere informatie

Een project van Jeelo gaat zo

Een project van Jeelo gaat zo Handleiding groep 3-8 Een project van Jeelo gaat zo Wijzers Jeelo heeft gele wijzers om samen met leerlingen te verkennen hoe een project van Jeelo in elkaar zit. Voor groep 3-4 wijzer 2007 Zo gaat een

Nadere informatie

ENERGIE MEETPLAN 2012-2025. syndus group

ENERGIE MEETPLAN 2012-2025. syndus group ENERGIE MEETPLAN 2012-2025 syndus 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. Doelstelling... 4 2. Planning meetmomenten... 5 2.1. Meetmomenten vestigingen syndus... 5 3. Monitoren doelstellingen... 7 3.1. Monitoring...

Nadere informatie

Introductie. Figuur 1 De actie van Coca Cola

Introductie. Figuur 1 De actie van Coca Cola Inhoud Introductie... 2 Maatschappelijk verantwoord ondernemen... 3 Duurzaamheid... 4 Maatschappelijk betrokken ondernemen... 5 Het verschil tussen MVO en MBO... 6 Bronnelijst... 7 MBO... 7 MVO... 7 Introductie

Nadere informatie

Hogeschool van Amsterdam College Duurzaam Bouwen. Tjerk Reijenga BEAR Architecten www.bear.nl

Hogeschool van Amsterdam College Duurzaam Bouwen. Tjerk Reijenga BEAR Architecten www.bear.nl Hogeschool van Amsterdam College Duurzaam Bouwen Tjerk Reijenga BEAR Architecten www.bear.nl Introductie Architect / directeur BEAR Architecten Bureau voor Ecologie, Architectuur en Renovatie (BEAR) Redacteur

Nadere informatie

Vertaling Aardrijkskunde Afval en energie

Vertaling Aardrijkskunde Afval en energie Vertaling Aardrijkskunde Afval en energie Vertaling door een scholier 1337 woorden 2 juni 2004 5,8 76 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde AFVAL EN ENERGIE Energie Het is heel moeilijk te zeggen wat energie

Nadere informatie

Het Groene Kompas. voor duurzame ontwikkeling in het MBO. gebruikershandleiding. 1 organisatie. 2 deskundigheid. 3 onderwijs.

Het Groene Kompas. voor duurzame ontwikkeling in het MBO. gebruikershandleiding. 1 organisatie. 2 deskundigheid. 3 onderwijs. Het Groene Kompas voor duurzame ontwikkeling in het MBO gebruikershandleiding 1 organisatie 1.1 visie 1.2 beleid 1.3 duurzame bedrijfsvoering 1.4 communicatie 2 deskundigheid 2.1 netwerk 2.2 expert-groep

Nadere informatie

Financiële Educatie aan Jongeren. Thea Hazel-Stals Netty Blijlevens

Financiële Educatie aan Jongeren. Thea Hazel-Stals Netty Blijlevens Financiële Educatie aan Jongeren Thea Hazel-Stals Netty Blijlevens WWJB richt zich op jongeren en hun financiën Stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB) richt zich op het vergroten van de financiële zelfredzaamheid

Nadere informatie

Workshop 9 april. Netwerk cliënt. Pagina 1 11 april

Workshop 9 april. Netwerk cliënt. Pagina 1 11 april Workshop 9 april Netwerk cliënt Pagina 1 11 april 2019 www.interaktcontour.nl Programma workshop netwerk cliënt 15 min Kennismaken en opstart 5 min Korte inleiding over het onderwerp 10 min Uitleg SOFA

Nadere informatie

Workshop Internationalisation at home. Frans van Hoek 15 November 2016

Workshop Internationalisation at home. Frans van Hoek 15 November 2016 Workshop Internationalisation at home Frans van Hoek 15 November 2016 Inleiding Doel workshop Definities Beleid en activiteiten gericht op Int@home Stellingen en discussievragen Wie zitten er in de zaal?

Nadere informatie

VERANDERING. GroenLinks Bergen op Zoom staat voor fundamentele keuzes bij de

VERANDERING. GroenLinks Bergen op Zoom staat voor fundamentele keuzes bij de STEM VOOR TIJD VOOR VERANDERING HET VERKIEZINGSPROGRAMMA IN 5 MINUTEN GroenLinks Bergen op Zoom staat voor fundamentele keuzes bij de gemeenteraadsverkiezingen op 21 maart 2018. Wij kiezen ervoor om de

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Zelfgenezend vermogen van het lichaam activeren voor meer gezondheid Zelfgenezend vermogen dat hebben alle mensen in zich en gebruiken het ook iedere dag, bijvoorbeeld in je slaap en bij het herstellen

Nadere informatie

Elementen Thema 1 MAterialen. de kringloop tussen mens / dier en plant uiteggen mbv CO2 en O2

Elementen Thema 1 MAterialen. de kringloop tussen mens / dier en plant uiteggen mbv CO2 en O2 Toetstermen Hout (H1) Stofeigenschappen 5 soorten hout onderscheiden in kleur, structuur en toepasbaarheid 5 verschillende houtsoorten herkennen 5 verschillende houtsoorten - wisselw. mens, dier Gebruik

Nadere informatie

Wat stelt De Nationale DenkTank 2012 voor om de voedselketen te verduurzamen*?

Wat stelt De Nationale DenkTank 2012 voor om de voedselketen te verduurzamen*? Samenvatting van de bevindingen van de Nationale DenkTank 2012 boer Consument Wat stelt De Nationale DenkTank 2012 voor om de voedselketen te verduurzamen*? verwerker *De voorstellen van de denktank voor

Nadere informatie

1. Foute eiwitten die ziekten veroorzaken Prof. Dr. Patrick van der Wel, Rijksuniversiteit Groningen.

1. Foute eiwitten die ziekten veroorzaken Prof. Dr. Patrick van der Wel, Rijksuniversiteit Groningen. Hieronder vind je de onderwerpen van editie 2019-2020. De onderwerpen worden aangevuld met nieuwe onderwerpen tot de 1 e dag van de inschrijving (1 mei 2019). 1. Foute eiwitten die ziekten veroorzaken

Nadere informatie

PK Benelux BV. Plan van aanpak maatschappelijk verantwoord ondernemen

PK Benelux BV. Plan van aanpak maatschappelijk verantwoord ondernemen PK Benelux BV Plan van aanpak maatschappelijk verantwoord ondernemen INLEIDING Dit Plan van aanpak gaat over maatschappelijk verantwoord onderrnemen en Maatschappelijk verantwoord inkopen (ook wel duurzaam

Nadere informatie

Steun met uw investeringsgift Be Bio Base v.z.w. geïnspireerd door de natuur

Steun met uw investeringsgift Be Bio Base v.z.w. geïnspireerd door de natuur Steun met uw investeringsgift Be Bio Base v.z.w. geïnspireerd door de natuur Wil je bijdragen aan een betere sociale en ecologische wereld? Wil je ook weten waar je steun naar toe gaat? Waarvoor die gebruikt

Nadere informatie

CALL#3 IMPULS VOOR NATUUR- INCLUSIEVE LANDBOUW

CALL#3 IMPULS VOOR NATUUR- INCLUSIEVE LANDBOUW CALL#3 IMPULS VOOR NATUUR- INCLUSIEVE LANDBOUW Circular Art Lab Limburg (CALL) legt duurzaamheidsopgaven via open oproepen ( calls ) voor aan geëngageerde makers en denkers. Zij worden uitgenodigd kansen

Nadere informatie

WERKBLADEN VOOR DE LEERLINGEN

WERKBLADEN VOOR DE LEERLINGEN BIO? DA S LOGISCH! INTROLES VOOR DE 2 e GRAAD 1 LESUUR WERKBLADEN VOOR DE LEERLINGEN 2 BIO? DA S LOGISCH? - WERKBLADEN VIDEO: GEERT HOSTE Wat is biologische voeding? Schrijf zoveel mogelijk termen op die

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Biobased economy keuzekaart

Praktische opdracht ANW Biobased economy keuzekaart Praktische opdracht ANW Biobased economy k Praktische-opdracht door een scholier 1807 woorden 26 juni 2011 4,7 3 keer beoordeeld Vak ANW Keuzeopdracht ANW Jan H. 4V SGL 09-06-2011 Biobased Economy Het

Nadere informatie

De adviseurs voor werkend Nederland. Roelof Koelman (zorg & welzijn) organisaties

De adviseurs voor werkend Nederland. Roelof Koelman (zorg & welzijn) organisaties De adviseurs voor werkend Nederland Roelof Koelman +200 (zorg & welzijn) organisaties WWW.VEILIGHEIDSCOACH-ZORG.NL Advies, werkplekonderzoek, scholing Bezoek onze beursstand (No 17) en maak alleen vandaag

Nadere informatie

Les Koolstofkringloop en broeikaseffect

Les Koolstofkringloop en broeikaseffect LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Basisles Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Les Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Zonlicht dat de aarde bereikt, zorgt ervoor dat het aardoppervlak warm

Nadere informatie

Casus 2 Dhr. Spannenburg

Casus 2 Dhr. Spannenburg Casus 2 Dhr. Spannenburg Dhr. Spannenburg is een 63 jarige man en heeft ten gevolge van een herseninfarct (CVA) een halfzijdige verlamming rechts en wordt s morgens geholpen met de verzorging. Het valt

Nadere informatie

Feedbackformulier Leerling Praktijktoets 1 Persoonlijke verzorging

Feedbackformulier Leerling Praktijktoets 1 Persoonlijke verzorging Casus 1 Mw. de Vries Mw. de Vries is 77 jaar en komt net uit het ziekenhuis. Ze is bekend met de ziekte van Ménière. Door een val heeft ze haar linkerarm gebroken en daar heeft ze gips voor gekregen. Jij

Nadere informatie

Pda speurtocht: Enkhuizen duurzaam?!

Pda speurtocht: Enkhuizen duurzaam?! Pda speurtocht: Enkhuizen duurzaam?! Wat is duurzaam? Duurzaam betekent letterlijk dat iets lang kan blijven bestaan. En tegenwoordig wordt er vooral mee bedoeld dat de aarde lang kan blijven bestaan.

Nadere informatie

Project: Duurzaamheid

Project: Duurzaamheid : Project Wat is duurzaamheid? Vanuit dit project gaan we kijken naar wat duurzaamheid is. Het klinkt eigenlijk best wel sjiek! Het klinkt als iets dat heel lang mee gaat. Maar wat is duurzaamheid nu eigenlijk?

Nadere informatie

ECONOMIE. Begrippenlijst H8 VMBO-T2. PINCODE 5 e editie vmbo-kgt onderbouw. Bewerkt door D.R. Hendriks. Sint Ursula Scholengemeenschap, Horn

ECONOMIE. Begrippenlijst H8 VMBO-T2. PINCODE 5 e editie vmbo-kgt onderbouw. Bewerkt door D.R. Hendriks. Sint Ursula Scholengemeenschap, Horn ECONOMIE VMBO-T2 Begrippenlijst H8 PINCODE 5 e editie vmbo-kgt onderbouw Bewerkt door D.R. Hendriks Sint Ursula Scholengemeenschap, Horn Versie 1 2013-2014 Hoofdstuk 8 Eerlijke handel? Paragraaf 8.1 Waar

Nadere informatie

De biologische veehouderij

De biologische veehouderij oerwafels meergranenbolletjes Biologisch boeren meergranen olijfolie De biologische veehouderij Wij vinden het belangrijk dat onze klanten verantwoorde producten kunnen kopen. Bij de inkoop van onze producten

Nadere informatie

Fossiele brandstoffen? De zon is de bron!

Fossiele brandstoffen? De zon is de bron! Energie 5 en 6 3 Fossiele brandstoffen? De zon is de bron! Filmpjes werkblad Doelen Begrippen Materialen Duur De leerlingen: weten dat fossiele brandstoffen hele oude resten van planten zijn. kunnen een

Nadere informatie

Samenleven doe je niet alleen!

Samenleven doe je niet alleen! Samenleven doe je niet alleen! Verkiezingsprogramma in eenvoudige taal CDA Westerkwartier 2019 2023 Op 21 november 2018 mogen we weer naar de stembus om te stemmen. Deze keer voor de gemeenteraad van de

Nadere informatie

Groep 8 Basisles: Elektriciteit opwekken

Groep 8 Basisles: Elektriciteit opwekken Leerkrachtinformatie Lesduur: 35 tot 40 minuten Deze basisles kunt u op verschillende manieren organiseren: A. Klassikaal (35 minuten) U verzorgt en begeleidt de les. U gebruikt hierbij deze leerkrachtinformatie

Nadere informatie

Werkboek bij lessenserie. Mens & Milieu

Werkboek bij lessenserie. Mens & Milieu Werkboek bij lessenserie Mens & Milieu Naam: Klas: Auteur: Marc Bel, 2016 Inhoud Inhoud... 2 Inleiding... 2 Les 1: Introductie Mens & Milieu (week 4.4.1)... 3 Les 2: De mens en het milieu (week 4.4.2)...

Nadere informatie

De ideale stageplek voor de HBO en de MBO student

De ideale stageplek voor de HBO en de MBO student De ideale stageplek voor de HBO en de MBO student Aanleiding Het WOZ streeft naar kwalitatief en kwantitatief passend opleiden voor Zorg en Welzijn in West-Brabant 2020. Vanuit het werkoverleg zorg (WOZ)

Nadere informatie

Positief assertief, kiezen voor jezelf, betekent niet kiezen tegen de ander

Positief assertief, kiezen voor jezelf, betekent niet kiezen tegen de ander Workshop Positief assertief Positief assertief, kiezen voor jezelf, betekent niet kiezen tegen de ander Opkomen voor jezelf, is in de praktijk vaak lastiger dan het lijkt. Je wilt graag iedereen te vriend

Nadere informatie

Grenzen aan intensivering van de Nederlandse veehouderij

Grenzen aan intensivering van de Nederlandse veehouderij Grenzen aan intensivering van de Nederlandse veehouderij Wageningen, 7 februari 2013 Wouter van der Weijden Stichting Centrum voor Landbouw en Milieu www.clm.nl Dijkhuizen-these 1. Hoge productie per ha

Nadere informatie

Opdrachten bij cahier Foodtopia Het voedsel van de toekomst

Opdrachten bij cahier Foodtopia Het voedsel van de toekomst Opdrachten bij cahier Foodtopia Het voedsel van de toekomst BEWAREN EN BEHOUDEN Wij vinden het heel normaal dat de supermarkt vol eten ligt. Vandaag, morgen, volgende week en daarna. Dat is mogelijk doordat

Nadere informatie

Een open gesprek met de cliënt en het netwerk maakt de samenwerking duurzaam

Een open gesprek met de cliënt en het netwerk maakt de samenwerking duurzaam Inspiratie voor hbo zorg en welzijn Informele zorg & Social Work aan de Christelijke Hogeschool Ede Een open gesprek met de cliënt en het netwerk maakt de samenwerking duurzaam Een open gesprek met de

Nadere informatie

Lessenplan C2C, dé duurzame oplossing?

Lessenplan C2C, dé duurzame oplossing? Lessenplan C2C, dé duurzame oplossing? (gebaseerd op lessen van 50 minuten) Les 1 en 2: Bekijken van de DVD Afval is Voedsel (Vpro Tegenlicht 6 oktober 2006) Maken van de verwerkingsopdrachten. De DVD

Nadere informatie

DOEL: INZICHT IN CONFLICTHANTERING

DOEL: INZICHT IN CONFLICTHANTERING Conflicten hanteren DOEL: INZICHT IN CONFLICTHANTERING Conflicten hanteren Het is makkelijk om kwaad te worden. Maar hoe slaag je er in het conflict in goede banen te leiden en voorkom je dat het onnodig

Nadere informatie

Vragenlijst: Partner in Balans

Vragenlijst: Partner in Balans Samenvatting juni 2016 www.villabalans.nl Algemeen Enquête naam Auteur Ingrid Schoen-van Bommel (info@villabalans.nl) Taal NL - Enquête URL http://www.survio.com/survey/d/x8p6m6c4n9t9b8h1n Eerste antwoord

Nadere informatie

Financiële Educatie aan Jongeren. Thea Hazel-Stals Netty Blijlevens

Financiële Educatie aan Jongeren. Thea Hazel-Stals Netty Blijlevens Financiële Educatie aan Jongeren Thea Hazel-Stals Netty Blijlevens NVVK Studiedag Schuldhulpverlening 28 oktober 2014 WWJB richt zich op jongeren en hun financiën Stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB)

Nadere informatie

Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming

Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming 26-06-2018 Wouter Schouwenberg Lieuwe Leijstra DE HISTORIE VAN ENNATUURLIJK Essent Local Energy Solutions (ELES); Een business

Nadere informatie

Duurzaamheid in het beroep B

Duurzaamheid in het beroep B Keuzedeel mbo Duurzaamheid in het beroep B gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo Code K0029 Penvoerder: Sectorkamer techniek en gebouwde omgeving Gevalideerd door: Sectorkamer techniek en gebouwde

Nadere informatie

Werkboek Inkijk Exemplaar. Het mooiste wat je kunt worden, is jezelf!

Werkboek Inkijk Exemplaar. Het mooiste wat je kunt worden, is jezelf! Werkboek Inkijk Exemplaar Het mooiste wat je kunt worden, is jezelf! Inleiding Voordat jullie beginnen Ik zal mij eerst even kort voorstellen: ik ben Maaike en Ziezo! is mijn eigen kindercoach praktijk.

Nadere informatie

3. Verwerking door discussie. (15 min.) De feiten en juiste antwoorden zijn voor de docent ter beschikking in dit document.

3. Verwerking door discussie. (15 min.) De feiten en juiste antwoorden zijn voor de docent ter beschikking in dit document. versie 10-12-18 Beste docent, De film Morgenland gaat vergezeld van een bijbehorende verwerkingsles. De tijdsduur van film en les is een tot anderhalf uur. Morgenland is geschikt voor alle leerjaren van

Nadere informatie

Samen vooruit. in de circulaire economie. CIRCLES inspireert en ondersteunt u met tools en praktische kennis. Re-creating (y)our environment

Samen vooruit. in de circulaire economie. CIRCLES inspireert en ondersteunt u met tools en praktische kennis. Re-creating (y)our environment Samen vooruit in de circulaire economie Re-creating (y)our environment CIRCLES inspireert en ondersteunt u met tools en praktische kennis Circulaire economie wat moet ik ermee? Circulaire economie: u hoort

Nadere informatie

Sjoerd de Jong Bouwenadvies

Sjoerd de Jong Bouwenadvies Sjoerd de Jong Bouwenadvies CONSORTIUMOVERLEG OP 10 MEI 2017 1 Scholing Jongeren Keuzedeel Specialist vakmanschap bij Duurzaam Bouwen Scholing Werkenden E-learning Module 1 Cursusdag Waardering op diploma

Nadere informatie

Duurzame Ontwikkeling

Duurzame Ontwikkeling Duurzame Ontwikkeling Korte toelichting op het begrip Praktische invulling - in bedrijven - technologie Invulling in het onderwijs J. Venselaar 17 november Duurzame ontwikkeling in het onderwijs 1 Duurzaam..

Nadere informatie

MVO-rapportage Brands Bouwgroep BV

MVO-rapportage Brands Bouwgroep BV MVO-rapportage Brands Bouwgroep BV 2 juni 2015 Opgesteld met de MVO-zelfscan van Bouwend Nederland Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. Medewerkers... 4 1.1. Veiligheid... 4 1.2. Gezondheid... 4 1.3. Opleiding...

Nadere informatie

Het Groene Kompas. voor duurzame ontwikkeling in het MBO. Ervaringen met het Groene Kompas op Nordwin College en Wellantcollege.

Het Groene Kompas. voor duurzame ontwikkeling in het MBO. Ervaringen met het Groene Kompas op Nordwin College en Wellantcollege. Het Groene Kompas voor duurzame ontwikkeling in het MBO 1 organisatie 1.1 visie 1.2 beleid 1.3 duurzame bedrijfsvoering 1.4 communicatie 2 deskundigheid 2.1 netwerk 2.2 expert-groep 2.3 personeel 2.4 rol

Nadere informatie

Gezondheid van ons voedsel is biologisch gezonder?

Gezondheid van ons voedsel is biologisch gezonder? Gezondheid van ons voedsel is biologisch gezonder? Dr. Ir. Lucy van de Vijver Louis Bolk Instituut, Driebergen 25 januari 2012 Gezondheid van ons voedsel Louis Bolk Instituut: - Driebergen - Ghana + Oeganda

Nadere informatie

HET KOMPAS DOEL BENODIGDHEDEN: WERKINSTRUCTIE: OPDRACHT IN DE KLAS:

HET KOMPAS DOEL BENODIGDHEDEN: WERKINSTRUCTIE: OPDRACHT IN DE KLAS: HET KOMPAS DOEL Instrument geven om te benoemen en herkennen wat belangrijk is voor de kinderen (hun waarden), zodat ze kunnen leren kiezen. BENODIGDHEDEN: plaatje van een kompas groot kompas voor in de

Nadere informatie

Project Milieu-Kringloop. Week 1ABC: De leefomgeving

Project Milieu-Kringloop. Week 1ABC: De leefomgeving Project Milieu-Kringloop. Week 1ABC: De leefomgeving Info: De leefomgeving Jij bent thuis, op school of ergens anders. Al die plekken samen zijn jouw leefomgeving, jouw milieu. Dieren hebben ook een leefomgeving.

Nadere informatie

Persdossier ikgeeflevenaanmijnplaneet.indeklas.be 28 september 2010

Persdossier ikgeeflevenaanmijnplaneet.indeklas.be 28 september 2010 Persdossier ikgeeflevenaanmijnplaneet.indeklas.be 28 september 2010 Persbericht Wat vind je in de virtuele edukit? Een dynamische website Activiteiten in detail De algemene campagne ikgeeflevenaanmijnplaneet.be

Nadere informatie

Zeker zijn PVDA GELDERLAN. Verkiezingsprogramma Verkiezingsprogramma

Zeker zijn PVDA GELDERLAN. Verkiezingsprogramma Verkiezingsprogramma PVDA GELDERLAN D PvdA Gelderland Verkiezingsprogramma 2019-2023 Verkiezingsprogramma 2019-2023 Zeker zijn Onderwijs is de sleutel tot een zinvol leven. Goed onderwijs geeft niet alleen toegang tot werk,

Nadere informatie

Kruishofstraat 142 2020 Antwerpen T: 03 888 58 21 F: 03 440 59 26 info@clarobelgium.be SCHOONMAAK CATALOGUS

Kruishofstraat 142 2020 Antwerpen T: 03 888 58 21 F: 03 440 59 26 info@clarobelgium.be SCHOONMAAK CATALOGUS Kruishofstraat 142 2020 Antwerpen T: 03 888 58 21 F: 03 440 59 26 info@clarobelgium.be SCHOONMAAK CATALOGUS VLOER 3 versie: 15.01.2010 INTERIEUR SANITAIR KEUKEN/ REFTER A Ecologische lijn, een mooi verhaal...

Nadere informatie

De volgende stappen helpen je een begin te maken om je werk te optimaliseren.

De volgende stappen helpen je een begin te maken om je werk te optimaliseren. Werk staat niet stil Jij wel? Optimaliseer je werk en start met jobcraften Natuurlijk wil je werk doen dat voor jou uitdagend en betekenisvol is. Als je dat werk nu hebt, is dat prachtig. Je bent schijnbaar

Nadere informatie

De palingroute met Ali P.

De palingroute met Ali P. De palingroute met Ali P. Vakgebied: Aardrijkskunde, Biologie Niveau: brugklas havo/vwo Tijdsduur: ± 100 min. Vismigratie is een hot item bij de Noordelijke waterschappen op dit moment. In het verleden

Nadere informatie

Rapportage. 25 September 2018

Rapportage. 25 September 2018 Rapportage 25 September 2018 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 1.1 Positionering advies 3 1.2 Algemeen 3 1.3 Leeswijzer 4 2. Nulsituatie en positiebepaling 4 2.1 Werkwijze 4 2.2 Nulsituatie 5 2.3 Ambitieniveau

Nadere informatie

Waar halen ze de ENERGIE. vandaan? Leerlijn

Waar halen ze de ENERGIE. vandaan? Leerlijn Leerlijn Waar halen ze de ENERGIE vandaan? Inleiding De lesmethode van Solarkids heeft een doorgaande leerlijn voor het basisonderwijs. De leerlijn is gebaseerd op de kerndoelen die zijn opgelegd door

Nadere informatie

Inspelen op levensfasen van je medewerkers bij het bepalen van beloning

Inspelen op levensfasen van je medewerkers bij het bepalen van beloning Inspelen op levensfasen van je medewerkers bij het bepalen van beloning Met je beloningskeuzes inspelen op de levensfase waarin je medewerkers zitten. Wat levert dat op en hoe pak je het aan? De arbeidsmarkt

Nadere informatie

HET WATERSCHAP?! WAAROM ZOU JE DAARVOOR STEMMEN?

HET WATERSCHAP?! WAAROM ZOU JE DAARVOOR STEMMEN? NATUURLIJK! 6 redenen waarom jij natuurlijk Water Natuurlijk stemt CONCEPT 19 maart 2019 Verkiezingen Waterschap HET WATERSCHAP?! WAAROM ZOU JE DAARVOOR STEMMEN? Het Waterschap is niet de meest bekende

Nadere informatie

Gerard, vandaag moeten we het eens over óns hebben... Adviseren. verhouding

Gerard, vandaag moeten we het eens over óns hebben... Adviseren. verhouding Gerard, vandaag moeten we het eens over óns hebben... Adviseren in verhouding Adviseren in verhouding Hoe verhoud jij je tot je opdrachtgever en zijn team? Past die verhouding bij jullie doel? En is hij

Nadere informatie

Wij leggen rekenschap af over:

Wij leggen rekenschap af over: VRAGEN Het afleggen van rekenschap. ANTWOORDEN TOELICHTING / VOORBEELDEN VRAAG 1. Onze organisatie legt rekenschap af over onze effecten op de maatschappij, de economie en het milieu. Welke activiteiten

Nadere informatie

Duurzaam onderhoud (vastgoed en infrastructuur) Benaderingswijze vanuit de verf en drukinkt industrie

Duurzaam onderhoud (vastgoed en infrastructuur) Benaderingswijze vanuit de verf en drukinkt industrie Duurzaam onderhoud (vastgoed en infrastructuur) Benaderingswijze vanuit de verf en drukinkt industrie Wat is duurzaam onderhoud? Van duurzaam onderhoud (vastgoed & infrastructuur) is sprake als alle schakels

Nadere informatie

VOOR EEN EERLIJKE TOEKOMST

VOOR EEN EERLIJKE TOEKOMST ALDI RT D KIEST VOOR FAIRT R RADE VOOR EEN EERLIJKE TOEKOMST filterkoffie honing rietsuiker pure chocolade ALDI START T SAMENWERKING MET F EN ER KOMEN NOG MEER FAIRTRADE PRODUCTEN... EEN GOED ALDI KIEST

Nadere informatie

1. Uit welke grondstoffen worden kunststoffen gemaakt? 2. In welke drie groepen kunnen synthetische stoffen worden ingedeeld?

1. Uit welke grondstoffen worden kunststoffen gemaakt? 2. In welke drie groepen kunnen synthetische stoffen worden ingedeeld? Kunststoffen 1.9 Vragen en opgaven 1. Uit welke grondstoffen worden kunststoffen gemaakt? aardolie: aardgas; of steenkool. 2. In welke drie groepen kunnen synthetische stoffen worden ingedeeld? thermoplasten,

Nadere informatie

Basiskenniskaart 2 DUURZAME PRODUCTIE. Definitie. Voorbeelden. aarde leven, in goede gezondheid en zonder armoede te gebruiken. voor de mensen.

Basiskenniskaart 2 DUURZAME PRODUCTIE. Definitie. Voorbeelden. aarde leven, in goede gezondheid en zonder armoede te gebruiken. voor de mensen. Basiskenniskaart 1 DUURZAME ONTWIKKELING Een respectvolle manier om met de aarde om te gaan Een ondernemer kan aan duurzame ontwikkeling doen zodat er nog heel lang mensen, planten en dieren op de door

Nadere informatie

Alles van waarde beschermen en behouden

Alles van waarde beschermen en behouden Alles van waarde beschermen en behouden Rond 2050 wonen er zo n 9 miljard mensen op onze aarde. De vraag naar water, mais, olie en metaal zal dan ook drastisch toenemen. Onze aarde is niet onuitputtelijk,

Nadere informatie

1 ENERGIE Inleiding Het omzetten van energie Fossiele brandstoffen Duurzame energiebronnen

1 ENERGIE Inleiding Het omzetten van energie Fossiele brandstoffen Duurzame energiebronnen 1 ENERGIE... 2 1.1. Inleiding... 2 1.2. Het omzetten van energie... 2 1.3. Fossiele brandstoffen... 5 1.4. Duurzame energiebronnen... 7 1.5. Kernenergie... 9 1.6. Energie besparen... 10 1.7. Energieverbruik

Nadere informatie

goede redenen voor het bezoeken van een zelfhulpgroep

goede redenen voor het bezoeken van een zelfhulpgroep 10 goede redenen voor het bezoeken van een zelfhulpgroep InTact Zelfhulp Zelfhulp is er voor jou. Deze informatie is voor alle mensen met een verslavingsprobleem, ongeacht welke verslaving en voor naasten

Nadere informatie

Jaarthema-activiteit KLJ Natuurlijk

Jaarthema-activiteit KLJ Natuurlijk Jaarthema-activiteit KLJ Natuurlijk Maak je eigen duurzame boerderij Doelgroep + 16 Locatie Het KLJ-lokaal Doel van het spel Maak je eigen duurzame boerderij De leden komen naar de activiteit met de fiets

Nadere informatie

Jeelo staat voor Je eigen leeromgeving.

Jeelo staat voor Je eigen leeromgeving. In deze informatiebrochure kunt u meer lezen over Jeelo. Wilt u naast de inhoud van deze brochure meer weten over Jeelo dan kunt u kijken op de website van Jeelo via www.jeelo.nl. Jeelo staat voor Je eigen

Nadere informatie

Studieplan Bewust afvallen

Studieplan Bewust afvallen Studieplan Bewust afvallen Opleidingsinstituut Academ Studiejaar 2016 Versie 0.1 Inhoudstafel Inhoudstafel... 2 Inleiding... 3 Doel van de bijscholing... 3 Inhoud van de bijscholing... 3 Duur... 5 Toelatingseisen...

Nadere informatie

Jaarplan ASVZ 2015 Met Elkaar in 2015

Jaarplan ASVZ 2015 Met Elkaar in 2015 Jaarplan ASVZ 2015 Met Elkaar in 2015 Jaarplan ASVZ 2015 eenvoudige versie Met elkaar in 2015! Dit is het jaarplan van ASVZ. Hierin schrijft ASVZ op wat we in 2015 gaan doen, en wat beter of anders kan

Nadere informatie

Samen aan de slag met CO 2 -reductie

Samen aan de slag met CO 2 -reductie Samen aan de slag met CO 2 -reductie CO 2 CO 2 CO 2 Versie 2 jun 2018 Inleiding De Koninklijke Ginkel Groep is een allround groenbedrijf en is actief met het duurzaam vergroenen van de leefomgeving en

Nadere informatie

Feedbackformulier Leerling Praktijktoets 1 Persoonlijke verzorging Casus 4. Mw De Vries

Feedbackformulier Leerling Praktijktoets 1 Persoonlijke verzorging Casus 4. Mw De Vries Casus 4. Mw De Vries Vandaag verzorg je mw. De Vries, 72. Ze lijkt weer op te knappen na ruim 2 weken op bed te hebben door gebracht i.v.m. een flinke griep. Ze is al een paar keer een tijdje uit bed geweest.

Nadere informatie