Feiten en cijfers Friesland

Transcriptie

1 Feiten en cijfers 2017 Seks onder je 25 e 1

2 2 Seks onder je 25 e

3 Voorwoord Bij GGD Fryslân werken we aan het bevorderen van seksuele gezondheid en het voorkomen van problemen rondom seksualiteit bij jongeren. Dit is meer dan alleen soa-testen aanbieden. Jongeren kunnen bij ons hun vragen stellen over seksualiteit en we maken ze bewust van het belang van veilig vrijen. Dit doen we niet alleen door zelf voorlichtingen te geven, maar we stellen ook docenten en andere professionals in staat dit te doen op de noordelijke scholen en bij het jeugd- en jongerenwerk. Maar hoe is het eigenlijk gesteld met de seksuele gezondheid van jongeren in Fryslân? Voor welke thema s moeten we de komende jaren extra aandacht hebben? Het rapport dat voor u ligt bevat de Friese cijfers uit het landelijke onderzoek Seks onder je 25 e. Dit grootschalige onderzoek wordt eens in de vijf jaar uitgevoerd door Rutgers en Soa Aids Nederland in samenwerking met GGD en. Ruim 800 Friese jongeren hebben aan dit onderzoek meegewerkt zodat wij inzicht krijgen in de seksuele gezondheid van jongeren in onze provincie. Is die seksuele gezondheid van Friese jongeren vergelijkbaar met die van hun leeftijdsgenoten elders in het land? Dat vroegen wij ons af. Op grote lijnen wel, zo blijkt uit de cijfers in dit rapport. Maar er zijn zeker aanknopingspunten voor ons regionale beleid. Een paar daarvan zijn: Verbeteren kennis van jongeren over seksualiteit, Friese jongeren lijken minder kennis te hebben over specifieke thema s rondom seksualiteit dan landelijk Friese jongeren beoordelen de informatie die zij op school krijgen over thema s rondom seksualiteit met een laag cijfer De helft van de Friese jongeren gebruikt geen condoom met de laatste sekspartner Friese jongeren krijgen minder vaak hulp van een arts of hulpverlener dan jongeren landelijk wanneer het gaat om seksuele grensoverschrijding Laagopgeleide jongeren zijn conservatiever in hun opvattingen over seksualiteit en negatiever over homoseksualiteit en gendernonconformiteit, ze gebruiken relatief vaak geen anticonceptie met hun laatste partner en hebben een minder positief lichaamsbeeld. Voor GGD Fryslân zijn dit belangrijke speerpunten de komende jaren. Deze cijfers zijn voor ons dan ook uniek en onmisbaar bij het maken van ons beleid. Helemaal voor jongeren is seks iets om te ontdekken op hun eigen tempo en vooral ook om van te genieten. Dat kan beter als jongeren seks hebben zonder zorgen. Dus zonder dat ze risico lopen op soa, ongeplande zwangerschappen en net zo belangrijk: seks hebben uit vrije wil. Dat is een goede seksuele gezondheid. En daar leveren wij als GGD Fryslân vanuit Sense Noord-Nederland graag een bijdrage aan. Seks onder je 25 e 3

4 4 Seks onder je 25 e

5 Samenvatting Seks onder je 25 e is een grootschalig onderzoek naar de seksuele gezondheid van jongeren van 12 tot 25 jaar in Nederland. Rutgers en Soa Aids Nederland voeren dit onderzoek uit, in nauwe samenwerking met de GGD en. Vanwege de decentralisatie wordt inzicht in de omvang en ernst van seksuele gezondheidsproblemen en risicogroepen op lokaal niveau voor de GGD en steeds belangrijker. GGD en kregen daarom de mogelijkheid geboden om in de eigen regio een ophoging uit te voeren, om ook over representatieve cijfers op regionaal niveau te kunnen beschikken. De GGD Fryslân heeft van deze mogelijkheid gebruik gemaakt, samen met nog 14 andere GGD en. In vulden 857 jongeren een digitale vragenlijst in met vragen over een breed scala van aan seksualiteit gerelateerde thema s. Deze jongeren werden zowel via scholen voor voortgezet onderwijs als via een aselecte steekproef uit de basisregistratie personen (BRP) geworven. De steekproef is representatief voor de populatie jongeren van 12 tot 25 jaar in. De belangrijkste uitkomsten van Seks onder je 25 e 2017 van dit regionale onderzoek worden hier beschreven. De seksuele start Friese jongeren verschillen wat seksuele gezondheid betreft niet veel van jongeren in de rest van het land. Dat geldt onder andere voor de leeftijd waarop ze de eerste seksuele ervaringen opdoen. Onder jongeren van 12 tot en met 17 jaar heeft 9% van de jongens en 16% van de meisjes in ervaring met geslachtsgemeenschap, tegenover 14% van de jongens en 12% van de meisjes in de rest van het land. De mediane leeftijden van de eerste ervaringen liggen in en de rest van het land ook heel dicht bij elkaar. Met 17,5 jaar heeft de helft van de Friese jongeren ervaring met geslachtsgemeenschap. Ook in later seksueel gedrag - bijvoorbeeld in het aantal sekspartners of ervaring met betaalde seks zien we weinig verschillen tussen Friese jongeren en jongeren in de rest van het land. Opvattingen over seksualiteit In opvattingen over seksualiteit bijvoorbeeld over seks zonder verliefdheid, homoseksualiteit of gendernonconform gedrag bestaan vrijwel geen verschillen tussen Friese jongeren en jongeren in de rest van het land. Het enige verschil wat we vinden is dat onder Friese meisjes een nog kleiner groepje (3%) zoenen op straat af dan landelijk al het geval is (5%). Dit zou wellicht te maken kunnen hebben met de herkomst van de populatie jongeren in : in deze regio wonen relatief weinig jongeren met een niet-westerse migrantenachtergrond. met een degelijke achtergrond zijn over het algemeen wat conservatiever in hun opvattingen over seksualiteit, wat zou kunnen verklaren dat Friese meisjes hier juist wat minder conservatief in zijn. Seksuele beleving Wat seksuele beleving betreft zijn er nauwelijks verschillen tussen en de rest van het land. Friese meisjes geven wel iets minder dan andere meisjes aan dat ze voor het eerst seks hadden omdat ze de ander leuk vonden, of omdat ze een relatie hadden, of omdat ze nieuwsgierig waren. In de motieven voor latere seksuele contacten zien we geen verschillen. Friese seksueel ervaren jongens geven iets minder vaak aan dat ze seks fijn vinden (87%) dan jongens in de rest van het land (94%), maar toch is dit ook in een ruime meerderheid. In de beleving van seks met de laatste sekspartner zien we helemaal geen verschillen: dit laat voor Friese jongeren een even positief beeld zien als voor jongeren buiten. Ook in seksuele tevredenheid, seksuele problemen en seks onder invloed van middelen is er geen verschil zichtbaar. Seks onder je 25 e 5

6 Beschermingsgedrag Het anticonceptiegebruik onder jongeren in is goed te noemen. Bij de eerste keer gebruikten negen van de tien jongeren iets om zwangerschap te voorkomen. Met de laatste partner gebruikte vier van de vijf jongeren altijd anticonceptie. Deze cijfers zijn vrijwel identiek aan de landelijke cijfers. Ook in de houding tegenover en ervaring met zwangerschap zien we geen verschillen. Zeven van de tien Friese jongeren gebruikten de eerste keer een condoom. Dat is vergelijkbaar met jongeren in de rest van het land. Ook in het condoomgebruik met de laatste partner en de motieven voor het achterwege laten van condooms zien we geen verschillen tussen de Friese en de landelijke cijfers. Tenslotte laten jongeren in zich ongeveer even vaak testen op soa als de jongeren daarbuiten. Los van het ontbreken van verschillen, is de bescherming tegen soa en hiv ook in een thema dat aandacht behoeft. Van de jongeren die geen relatie hadden met hun laatste sekspartner, gebruikte 49% van de Friese jongens en 58% van de Friese meisjes niet of nooit condooms. Van de jongeren die stoppen met condooms als ze langere tijd seks hebben met dezelfde partner, geeft driekwart aan dat ze hierbij niet zijn getest. En ongeveer de helft van de Friese jongeren zonder partner vindt het gênant om condooms te kopen. Seksuele grensoverschrijding In is twee procent van de jongens en vijftien procent van de meisjes bij de eerste geslachtsgemeenschap overgehaald of gedwongen. Drie procent van de jongens en twaalf procent van de meisjes maakte ooit seksueel geweld mee: deze jongeren werden ooit gedwongen tot seksuele handelingen en/of hadden manuele, orale, vaginale of anale seks tegen hun wil. Hiermee verschillen Friese jongeren niet van jongeren in de rest van het land. Wel geven Friese meisjes iets minder vaak dan meisjes in de rest van het land aan dat hun borsten, billen of geslachtsdelen tegen hun wil zijn aangeraakt. Toch maakte ook in nog een op de drie meisjes dit mee. Kennis en communicatie werd al geconstateerd dat de kennis van seksualiteit, soa en voortplanting onder jongeren op veel punten beter kan. In is de kennis op verschillende punten nog iets lager dan in de rest van het land. weet bijvoorbeeld 40% van de jongens en 28% van de meisjes niet dat meisjes niet altijd bloeden bij de eerste geslachtsgemeenschap. In is dat respectievelijk 48% en 37%. Ook denken meer Friese meisjes dan meisjes buiten dat de pil of goed wassen na de seks helpt tegen soa. Friese jongens gaan minder vaak te rade bij hun vrienden en vriendinnen als ze iets willen weten over seks, en Friese meisjes zoeken hun antwoorden ook minder vaak online. geven daarnaast minder vaak dan andere jongens aan dat ze terecht kunnen bij hun vrienden, partner of de huisarts als ze problemen zouden hebben op het gebied van seksualiteit. Bij meisjes geldt dit alleen voor de partner. Ook in algemene zin praten Friese jongeren wat minder over seksualiteit met hun ouders en vrienden dan jongeren buiten. In geven jongeren aan dat ze over verschillende seksuele thema s (waaronder anticonceptie, voortplanting, soa en grensoverschrijding) minder informatie hebben gekregen op school dan in de rest van het land. Friese jongeren waarderen de informatie op school ook laag, jongens met gemiddeld een 5,4, meisjes met een 5,8. Bij jongens is dat lager dan bij jongens in de rest van Nederland (5,8). Online seks Net als in de rest van het land ontmoeten de meeste jongeren in hun (seks)partners op school, via vrienden, of bij het uitgaan. Ongeveer een op de acht jongeren heeft hun laatste partner online ontmoet. Een op de drie jongens en twee op de vijf meisjes in maakten ooit in hun leven gebruik van een datingapp, zoals tinder. Bij meisjes is dat meer dan in de rest van het land. In 6 Seks onder je 25 e

7 het maken van afspraakjes en het hebben van seks via datingapps verschillen Friese jongeren echter niet van die in de rest van het land. Negen procent van de jongens en 11% van de meisjes in stuurde de laatste 6 maanden een naaktfoto of seksfilmpje van zichzelf naar iemand anders. Drie procent van de jongens en 2% van de meisjes verstuurde seksueel getint beeldmateriaal van iemand anders. Bij jongens is dat minder vaak dan onder jongens buiten (6%). hebben iets minder vaak gestript voor de webcam (3%) dan meisjes buiten (5%). In negatieve ervaringen met sexting verschillen Friese jongeren niet van andere jongeren. Driekwart van de jongens en een derde van de meisjes zag het afgelopen half jaar porno, meestal online. Dit is hetzelfde bij jongeren in de rest van het land. Ook in de opvattingen over porno zien we geen regionale verschillen. Kwetsbare groepen in Deze rapportage liet zien dat er niet veel verschillen zijn in de seksuele gezondheid tussen jongeren in en jongeren daarbuiten. Binnen de regio zijn echter ook groepen aan te wijzen die meer of minder kwetsbaar zijn. zijn vergeleken met meisjes iets meer gericht op opwinding: zij masturberen bijvoorbeeld vaker en geven vaker aan dat ze de eerste keer seks hadden omdat ze opgewonden waren. Ook verschillen jongens en meisjes in hun opvattingen over seksualiteit: jongens staan positiever tegenover seks zonder verliefdheid, hanteren vaker een dubbele moraal en denken negatiever over homoseksualiteit en gendernonconformiteit. hebben minder positieve gevoelens over seks dan jongens (ze vinden de eerste keer bijvoorbeeld minder vaak fijn en scoren gemiddeld iets lager op de schaal positieve gevoelens ) en zijn vaker onzeker over of ontevreden met hun lichaam. Ook maken meisjes vaker seksueel geweld mee (12%) dan jongens (3%) en hebben ze twee keer zo vaak een seksueel probleem als jongens. Naast geslacht speelt leeftijd een rol in de verschillen in seksuele gezondheid. Naarmate ze ouder worden zijn jongeren seksueel actiever. Dat geldt bijvoorbeeld voor ervaring met verschillende vormen van seks, het aantal sekspartners, ervaringen met sexting, seks onder invloed, het gebruik van datingapps en het kijken naar porno. Hierdoor is de kans op de risico s die dit gedrag met zich meebrengt ook groter. Echter, de kleine groep jongeren die al wel seksueel actief is op jongere leeftijd loopt ook meer risico. Zij genieten bijvoorbeeld minder van seks en laten ook minder vaak merken wat ze fijn vinden. Ook zijn zij minder goed voorbereid op de eerste keer: hebben minder voorlichting gehad op school, minder kennis over seksualiteit, zoeken minder vaak online informatie op en praten minder over seksualiteit met anderen. En hoewel oudere jongeren vaker zelf aan sexting doen, hebben 15- tot en met 17-jarige meisjes veruit het meest te maken met als negatief ervaren sexting door anderen. Ten slotte vonden we opvallend weinig verschillen naar opleidingsniveau, maar waar die wel bestonden, kwamen vooral de laagopgeleide jongeren als risicogroep naar voren. Laagopgeleide Friese jongeren beginnen eerder aan verkering en tongzoenen dan hoogopgeleide jongeren, ze hebben meer wisselende sekspartners en vaker seks onder invloed van alcohol. Meer laagopgeleide dan hoogopgeleide Friese jongens hebben wel eens voor seks betaald. Laagopgeleide Friese meisjes zijn vergeleken met hoogopgeleide jongeren conservatiever in hun opvattingen over seksualiteit. Zowel laagopgeleide jongens als meisjes staan negatiever tegenover homoseksualiteit en gendernonconformiteit. Laagopgeleide meisjes gebruiken relatief vaak geen anticonceptie met de laatste partner en ze hebben een minder positief lichaamsbeeld dan hoogopgeleide meisjes. Laagopgeleide jongens én meisjes beschikken over minder kennis dan hoogopgeleide jongeren. Laagopgeleide jongens gebruiken relatief vaak datingapps en hebben vaker negatieve ervaringen met sexting dan hoogopgeleide jongeren. Hoogopgeleide jongeren komen in in tegenstelling tot de rest van het land niet als risicogroep naar voren. Seks onder je 25 e 7

8 8 Seks onder je 25 e

9 Hoofdstuk 1 Opzet en uitvoering van het onderzoek 1.1 Aanleiding, doelstelling Aanleiding Seks onder je 25 e is een grootschalig onderzoek naar de seksuele gezondheid van jongeren van 12 tot 25 jaar in Nederland. Rutgers en Soa Aids Nederland voeren dit onderzoek uit, in nauwe samenwerking met de GGD en. Hoewel dit onderzoek al twee keer eerder werd uitgevoerd in 2005 en 2012 blijft het monitoren van de seksuele gezondheid van jongeren belangrijk. Veranderingen door beleid en interventies en andere maatschappelijke ontwikkelingen kunnen de seksuele gezondheid van jongeren beïnvloeden. Sociale media is bijvoorbeeld een steeds grotere rol gaan spelen, met nieuwe kansen, maar ook risico s. Om aan te kunnen blijven sluiten bij deze nieuwe ontwikkelingen en om te bezien waar nog extra zorg of onderzoek nodig is, werd voor de derde maal een landelijk Seks onder je 25 e onderzoek uitgevoerd. Vanwege de decentralisatie wordt inzicht in de omvang en ernst van seksuele gezondheidsproblemen en risicogroepen op lokaal niveau voor de GGD en steeds belangrijker. Representatieve cijfers over de seksuele gezondheid van jongeren op lokaal of regionaal niveau helpen om nieuw beleid nog beter te onderbouwen, specifieker te ontwikkelen en/of bij te stellen. De GGD kan dan beter inspelen op actuele problematiek en de keten van preventie, opvang en hulpverlening verder verbeteren. Voor inzicht in de seksuele gezondheid van jongeren op lokaal niveau is het noodzakelijk dat in de regio voldoende jongeren aan het onderzoek deelnemen. Rutgers en Soa Aids Nederland hebben de GGD en daarom de mogelijkheid geboden om in de eigen regio een ophoging uit te voeren. De GGD en in Noord Nederland (Fryslân, Groningen en Drenthe) hebben van deze mogelijkheid gebruik gemaakt, samen met nog 12 andere GGD en. Het voor u liggende rapport doet verslag van het Seks onder je 25 e onderzoek in de regio Fryslân. Doelstelling Actuele kennis van de seksuele gezondheid van jongeren op lokaal niveau vormt een basis voor effectief beleid, onderzoek en interventies om de seksuele gezondheid van jongeren in de regio te verbeteren. Op basis van de resultaten van dit onderzoek kan GGD Fryslân doelen, thema s en activiteiten voor de komende vier jaar prioriteiten en concrete aanbevelingen doen voor beleid, onderzoek en de praktijk van seksuele gezondheidsbevordering in de GGD-regio Fryslân. Vraagstellingen Met dit onderzoek willen de volgende vraagstellingen beantwoorden: 1. Hoe is het gesteld met de seksuele gezondheid van jongeren in anno 2017? 2. Zijn hierin verschillen zichtbaar naar geslacht, leeftijd en opleidings niveau? 3. En in hoeverre verschilt de seksuele gezondheid van jongeren in van die van jongeren in de rest van het land? Seks onder je 25 e 9

10 1.2 Werving en respons Zowel de respondenten in het landelijke onderzoek als de extra respondenten in de provincie zijn geworven via scholen en via de Basisregistratie Personen (BRP) (het bevolkingsregister ). Werving via scholen Jongeren van 12 tot en met 16 jaar zijn geworven via de eerste vier leerjaren op scholen voor voortgezet onderwijs. Voor de selectie van de scholen is gebruik gemaakt van een databestand waar alle scholen zijn opgenomen (Dienst Uitvoering Onderwijs). Voor is aselect een aantal scholen voor vmbo, havo en vwo geselecteerd, zodanig dat de spreiding van de scholen over de regio overeenkomt met de verdeling van jongeren over de regio zoals bekend bij het CBS. Vervolgens werden de benodigde klassen willekeurig over de geselecteerde scholen verdeeld, hierbij rekening houdend met de onderwijstypen binnen elke school. De werving van de scholen lag in handen van de GGD Fryslân. Van de 12 geselecteerde scholen deden er 8 direct mee. Wanneer een school niet kon of wilde meewerken, werd een school binnen de regio gezocht die qua omvang, ligging, onderwijstype en denominatie zo goed mogelijk overeenkwam met de school die was uitgevallen. In totaal hebben 11 scholen met 25 klassen meegedaan. Werving via BRP Vanaf 17 jaar volgen veel jongeren geen voortgezet onderwijs meer. Ook zit een deel van de 16-jarigen niet in de eerste vier leerjaren van het voortgezet onderwijs. Om deze jongeren te bereiken, werd gebruik gemaakt van de Basisregistratie Personen (BRP) (het bevolkingsregister ). Het CBS heeft een BRP steekproef binnen de regio Fryslân getrokken. Er werden landelijk in totaal brieven verstuurd. Daarnaast werden er binnen de regio Fryslân nog eens brieven verstuurd. Als blijk van waardering voor hun deelname, kreeg elke jongere die werd uitgenodigd een code waarmee ze 5 euro konden besteden bij Bol.com. Jongeren die niet op de eerste uitnodiging reageerden ontvingen tweemaal een herhalings oproep. In totaal reageerden jongeren op de landelijke oproep: een respons van 25,7%. Van de extra aangeschreven jongeren in Fryslân vulden 274 jongeren een vragenlijst in: een respons van 24,0%. 1.3 Opschonen en wegen Uiteindelijk zijn de jongeren die landelijk zijn geworven en de jongeren die aan de regionale ophogingen deelnamen samengenomen in één databestand. Dit databestand werd eerst opgeschoond, dat wil zeggen dat respondenten verwijderd werden wanneer er vermoedens waren dat hun antwoorden onvoldoende betrouwbaar waren. Hiervoor hebben we ten eerste aan het eind van de vragenlijst aan de respondenten op de man af gevraagd of ze alles eerlijk hadden ingevuld. Respondenten die hier aangaven dat dit niet het geval was, zijn uit de dataset verwijderd. Datzelfde werd gedaan wanneer duidelijk was dat de vragenlijst niet was ingevuld door degene die was uitgenodigd (maar bijvoorbeeld door een ouder) of als iemand niet goed Nederlands sprak. Daarnaast zijn ook respondenten die twee of meer inconsistente antwoorden gaven buiten de steekproef gelaten. Dit gebeurde ook met respondenten die minder dan 90% van de vragenlijst hadden ingevuld. Zowel de landelijke als de regionale respons laat zien dat drie van de vier jongeren die werden uitgenodigd om deel te nemen, niet reageerden op de oproep. Het is daarom goed mogelijk dat bepaalde groepen in de steekproef zijn onder vertegenwoordigd en andere groepen oververtegenwoordigd: 10 Seks onder je 25 e

11 meisjes doen bijvoorbeeld eerder mee aan onderzoek dan jongens, en jongeren met een migrantenachtergrond zijn minder geneigd om mee te doen dan jongeren zonder migrantenachtergrond. Om hiervoor te corrigeren is gebruik gemaakt van weging. Weging houdt in dat respondenten die ondervertegenwoordigd zijn zwaarder worden meegeteld, en dat respondenten die oververtegenwoordigd zijn juist minder zwaar worden meegeteld. De steekproef is gewogen op regio, geslacht en opleidingsniveau. De weegprocedure maakt dat de steekproef op deze demografische kenmerken overeenkomt met de populatie 12- tot 25-jarigen in. 1.4 De Friese steekproef Voor de analyses die enkel betrekking hadden op de GGD-regio Fryslân zijn de respondenten die woonachtig zijn in deze regio (N=857) geselecteerd. In bijlage 1 is te zien hoe de gewogen representatieve steekproef is samengesteld. De steekproef bestaat uit 381 jongens en 476 meisjes. Vierennegentig procent van de steekproef heeft een Nederlandse of Westers allochtone achtergrond en 6% een niet-westers migrantenachtergrond. 1 Zesentachtig procent van de jongeren volgt een opleiding: 24% zit op het vmbo, 30% op havo of vwo, 14% op het mbo en 18% volgt een hoger beroeps of universitaire opleiding. Van de veertien procent buitenschoolse jongeren heeft 13% maximaal lagere school of vmbo afgerond, 59% heeft maximaal havo, vwo of mbo afgerond en 28% heeft een hbo of universitair diploma. 1.5 Methode De deelnemende jongeren vulden een digitale vragenlijst in met vragen over een breed scala van aan seksualiteit gerelateerde thema s. De Friese jongeren vulden hierbij precies dezelfde vragenlijst in als de jongeren uit de rest van het land. Sommige vragen hebben echter betrekking op een hele kleine subgroep (bijvoorbeeld homojongeren). Deze groep is dan binnen de Friese steekproef te klein, waardoor concepten die enkel betrekking hebben op deze subgroep niet in de regionale rapportage zijn meegenomen. Bij de volgende concepten was dit wel mogelijk: verliefdheid en verkering, seksuele ervaring, type partners; evaluatie van de eerste geslachtsgemeenschap: planning, timing, kwaliteit; seksuele opvattingen, motieven, seksueel zelfbeeld, satisfactie; interactiecompetentie (assertiviteit, zelfvertrouwen en controle), lichaamsbeeld en prestatiedrang; seksuele oriëntatie (aantrekking gedrag en zelfbenoeming); condoomgebruik, testgedrag en ervaring met hiv en soa; anticonceptiegebruik, ongeplande zwangerschap en abortus; seksuele dwang: slachtoffer- en daderschap; seksuele problemen: problemen met opwinding, zin, orgasme en pijn; betaalde seks en ruilseks, sexting, datingapps en pornogebruik; alcohol en drugsgebruik en rol bij grensoverschrijding; praten over seks met ouders, vrienden en de laatste sekspartner; inhoud en waardering van seksuele vorming op school; kennis, informatiegebruik, sociale steun bij problemen op seksueel gebied eigenwaarde, negatieve jeugdervaringen en psychische gezondheid. 1 Iemand met een migrantenachtergrond is iemand van wie tenminste één van de ouders in het buitenland is geboren (CBS). Wanneer het geboorteland van vader en moeder verschillend is, is het geboorteland van moeder leidend. Mensen met een westerse migrantenachterrond zijn afkomstig uit Europa (exclusief Turkije), Noord-Amerika, Oceanië, Indonesië of Japan. Mensen met een niet-westerse achtergrond zijn afkomstig uit Turkije, Afrika, Latijns-Amerika of Azië (exclusief Indonesië en Japan) Seks onder je 25 e 11

12 Veel vragen zijn letterlijk overgenomen uit Seks onder je 25 e 2005 en Bij de operationalisering van nieuwe concepten is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van bestaande schalen of losse items die eerder gebruikt zijn om deze concepten te meten. 1.6 Uitgevoerde analyses Voor het toetsen van verschillen maken we gebruik van Complex Samples in SPSS. Dat is nodig omdat we gebruik maken van een gewogen steekproef. Een gevolg van wegen is dat de effectieve steekproefgrootte kleiner en de onbetrouwbaarheid van schattingen groter is. Complex Samples corrigeert hiervoor door rekening te houden met dit designeffect. Voor het vergelijken van verschillende groepen is vooral gebruik gemaakt van de Chi2-toets (bij het vergelijken van percentages) of van variantieanalyse (bij het vergelijken van gemiddelden). In de tabellen staan bivariate verbanden vermeld (dus verbanden tussen twee variabelen, bijvoorbeeld leeftijd en seksuele ervaring). We presenteren alleen percentages of gemiddelden bij subgroepen met een ongewogen omvang van 50 of meer. Bij groepsverschillen wordt een significantieniveau gehanteerd van.01. We hanteren dit strenge significantieniveau omdat we door de veelheid aan toetsen moeten corrigeren voor kanskapitalisatie. 12 Seks onder je 25 e

13 Hoofdstuk 2 De seksuele start In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe en wanneer jongeren de eerste stappen zetten in het opdoen van seksuele ervaringen. Het hoofdstuk start met een blik op de seksuele oriëntatie en genderidentiteit van de jongeren. Vervolgens volgt een korte beschrijving van het aantal jongeren dat ervaring heeft met verliefdheid, verkering en verschillende vormen van seksueel gedrag. Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar leeftijd, geslacht en opleidingsniveau. Aansluitend wordt ingegaan op de context en evaluatie van de eerste geslachtsgemeenschap, en de motieven voor de eerste keer. Ook wordt beschreven wat de reden is van jongeren om geen ervaring met seks te hebben. Tenslotte worden opvattingen over seks, genderrollen, homoseksualiteit en gender non-conformiteit onder de loep genomen. 2.1 Seksuele oriëntatie en genderidentiteit Om een volledig beeld te kunnen geven van verschillen in seksuele oriëntatie, is gevraagd naar verliefdheid, seksuele aantrekking, seksueel gedrag en zelfbenoeming. Tabel Seksuele oriëntatie naar geslacht (%) Op wie verliefd geweest (n=766) Uitsluitend andere geslacht Beide 1 4 Uitsluitend zelfde geslacht 2 2 Huidige partner (n=857) Andere geslacht Zelfde geslacht 1 1 Geen Aantrekking (n=857) Uitsluitend of vooral andere geslacht Ook, vooral of uitsluitend zelfde geslacht 3 3 Geen van beide of weet ik (nog) niet 1 4 Gedrag ooit (n =363) Uitsluitend andere geslacht Beide 5 10 Uitsluitend zelfde geslacht 2 1 Gedrag in de laatste 6 maanden (n= 345) Uitsluitend andere geslacht Beide 1 2 Uitsluitend zelfde geslacht 3 3 Zelfbenoeming (n=855) Heteroseksueel Homoseksueel/lesbisch 2 1 Biseksueel 0 2 Dat weet ik (nog) niet 2 6 Anders 1 1 Ik weet niet wat deze woorden betekenen 5 7 / = hoger/lager dan andere sekse.; =Groep te klein om verschillen te kunnen toetsen Seks onder je 25 e 13

14 De meeste jongeren geven aan zich uitsluitend tot het andere geslacht aangetrokken te voelen. Toch geeft nog 3% van de jongeren aan dat ze zich ook, vooral of uitsluitend tot het eigen geslacht aangetrokken voelen. Zeven procent van de jongens en 11% van de meisjes heeft wel eens seks gehad met iemand van het eigen geslacht (tabel 2.1.1). Leeftijdsverschillen in seksuele oriëntatie zijn vanwege de kleine aantallen niet toetsbaar (tabel 2.1.2). Wel is opvallend dat binnen de groep 12- tot 14-jarigen ruim een zesde van de jongeren aangeeft niet te weten wat de woorden hetero, homo, lesbisch en biseksueel betekenen. Tabel Seksuele oriëntatie naar leeftijd (%) jaar jaar jaar jaar Op wie verliefd Uitsluitend andere geslacht geweest (n=857) Beide Uitsluitend zelfde geslacht Huidige partner (n=857) Andere geslacht Zelfde geslacht Geen Aantrekking (n=857) Uitsluitend of vooral andere geslacht Ook, vooral of uitsluitend zelfde geslacht Geen van beide of weet ik (nog) niet Gedrag ooit (n=309) Uitsluitend andere geslacht Beide Uitsluitend zelfde geslacht Gedrag in de laatste 6 maanden (n=278) Uitsluitend andere geslacht Beide Uitsluitend zelfde geslacht Zelfbenoeming (n=855) Heteroseksueel Homoseksueel/lesbisch Biseksueel Dat weet ik (nog) niet Anders Ik weet niet wat deze woorden betekenen =Groep te klein om verschillen te kunnen toetsen Er zijn geen verschillen in seksuele oriëntatie te zien tussen jongeren in en jongeren in de rest van het land (tabel 2.1.3). 14 Seks onder je 25 e

15 Tabel Vergelijking regio en land in seksuele oriëntatie (%) Op wie verliefd geweest n = n=381 n=7804 n=476 n=12179 Uitsluitend andere geslacht Beide Uitsluitend zelfde geslacht Huidige partner Andere geslacht Zelfde geslacht Geen Aantrekking Uitsluitend of vooral andere geslacht Ook, vooral of uitsluitend zelfde geslacht Geen van beide of weet ik (nog) niet Gedrag ooit Uitsluitend andere geslacht Beide Uitsluitend zelfde geslacht Gedrag in de laatste 6 maanden Uitsluitend andere geslacht Beide Uitsluitend zelfde geslacht Zelfbenoeming Heteroseksueel Homoseksueel/Lesbisch Biseksueel Dat weet ik (nog) niet Anders Ik weet niet wat deze woorden betekenen = Groep te klein om verschillen te kunnen toetsen. Naast hun geboortegeslacht, wat verwijst naar het geslacht wat iemand bij de geboorte is toegewezen, is jongeren gevraagd naar ervaren geslacht, ofwel hun genderidentiteit. Tabel laat zien dat voor 1,5% van de jongens en 2,5% van de meisjes de huidige genderidentiteit niet geheel of uitsluitend gelijk is aan het geboortegeslacht. Seks onder je 25 e 15

16 Tabel Genderidentiteit (geslacht volgens het eigen gevoel) (%) n=381 n=476 Gelijk aan geboortegeslacht 98,5 97,5 Andere geslacht 0,2 0,4 Zowel jongen als meisje 0,2 1,4 Geen jongen en ook geen meisje 0,8 0,4 Dat weet ik (nog) niet 0,0 0,0 Anders 0,3 0,2 = Groep te klein om verschillen te kunnen toetsen 2.2 Ervaringen met liefde en seks Aan alle jongeren is gevraagd of ze wel eens verliefd zijn geweest, verkering hebben gehad of gemasturbeerd hebben. Daarnaast is van een aantal verschillende vormen van seks met een partner (van zoenen tot geslachtsgemeenschap) nagegaan of ze dit wel eens gedaan hebben. In tabel worden de percentages jongeren die deze vragen met ja beantwoordden voor vijf verschillende leeftijdsgroepen weergegeven. Daarnaast bevat de tabel zowel de gemiddelde als mediane leeftijden voor deze verschillende ervaringen. Gemiddelde leeftijden kun je alleen berekenen voor de groep die ergens ervaring mee heeft. Deze leeftijd is daarom een onderschatting van de uiteindelijke gemiddelde leeftijd, omdat een deel van de steekproef deze ervaring nog niet gehad heeft en dus op latere leeftijd (of nooit) zal opdoen. De leeftijd waarop de helft van de groep een ervaring heeft gehad (mediaan) is daarom een betere richtlijn. Tabel Ervaring met liefde en seks naar leeftijd (%) jaar (n=171) jaar (n=145) jaar (n=90) jaar (n=206) jaar (n=245) a = leeftijd waarop de helft van de jongeren ergens ervaring mee heeft; - = onbekend. 50% leeftijd a (n=857) Gemiddelde leeftijd verliefd verkering masturberen ,4 14,0 tongzoenen ,2 14,9 voelen en strelen ,0 15,8 aftrekken en vingeren ,6 16,4 geslachtsgemeenschap ,5 16,9 orale seks ,7 16,9 anale seks ,7 Al in de jongste groep van 12- en 13-jarigen is bijna iedereen wel eens verliefd geweest en heeft de meerderheid ook wel eens verkering gehad. Seksuele ervaring neemt toe met leeftijd. Vooral voor verdergaande vormen van seks is het verschil in ervaring tussen de jongste en oudste groep groot. Van de 12- en 13-jarigen heeft 2% ervaring met geslachtgemeenschap, terwijl dit onder de 21- tot 24-jarigen 87% is. Met 15,2 jaar heeft de helft wel eens getongzoend. Een jaar later (met 16,0) heeft de helft wel eens gevoeld en gestreeld. Weer bijna een jaar later (met 16,6) heeft de helft van de jongeren ervaring met vingeren of aftrekken, ongeacht of dit door iemand anders bij hen gedaan is of dat zij dit bij iemand anders gedaan hebben. Met 17,5 jaar heeft de helft van de jongeren ervaring met geslachtsgemeenschap en iets daarna (met 17,7 jaar) ook met orale seks. Voor anale seks wordt de grens van 50% niet voor het 25 e jaar bereikt. 16 Seks onder je 25 e

17 Tabel Ervaring met liefde en seks naar geslacht (%) jaar jaar jaar jaar n verliefd verkering masturberen tongzoenen voelen en strelen aftrekken en vingeren geslachtsgemeenschap orale seks anale seks / = Lager/hoger dan andere geslacht; = Groep te klein om verschillen te kunnen toetsen. In ervaring met seksueel gedrag bestaan voor de meeste vormen van seks geen verschillen tussen jongens en meisjes (tabel 2.2.2). Opvallend is wel het grote verschil tussen jongens en meisjes wat betreft ervaring met masturbatie. Dit verschil is binnen alle leeftijdsgroepen zichtbaar, maar is het grootst in de jongste groep. Onder 12- tot 14-jarigen is de groep jongens die wel eens gemasturbeerd heeft vijf keer zo groot als bij meisjes. Tabel Ervaring met liefde en seks naar opleidingsniveau (% jarigen) Laag Hoog Laag Hoog n=120 n=118 n=116 n=141 verliefd verkering masturberen tongzoenen voelen en strelen aftrekken en vingeren geslachtsgemeenschap orale seks anale seks / = Lager/hoger dan totale groep (binnen geslacht); = Groep te klein om verschillen te kunnen toetsen. Laag opgeleide jongeren zijn schoolgaande jongeren die vmbo of mbo volgen of buitenschoolse jongeren die maximaal vwo hebben afgerond. Hoog opgeleide jongeren volgen momenteel onderwijs op havo, vwo, hbo of universitair niveau, of hebben hbo of wo afgerond. Tabel laat zien dat er over het algemeen geen grote verschillen bestaan voor ervaring met liefde en seks tussen laag en hoog opgeleide jongeren. Wel hebben laag opgeleide jongens meer ervaring met verkering en tongzoenen dan hoog opgeleide jongeren, en laag opgeleide jongens meer ervaring met voelen en strelen. Seks onder je 25 e 17

18 Tabel Vergelijking regio en land in seksuele ervaring % ervaring onder jarigen leeftijd waarop 50% ervaring heeft n=240 n=2795 = Groep te klein om verschillen te kunnen toetsen. n=266 n=3834 verliefd verkering masturberen ,5 13,4 15,8 15,9 tongzoenen ,3 15,7 15,0 15,1 voelen en strelen ,1 16,2 16,0 16,0 aftrekken en vingeren ,1 17,3 17,3 16,7 geslachts-gemeenschap ,8 18,1 17,2 17,3 orale seks ,2 18,0 17,5 17,4 anale seks Friese jongens en meisjes van 12 tot en met 17 jaar verschillen niet van jongens en meisjes in de rest van het land wat betreft ervaring met verliefdheid, verkering, masturberen en verschillende vormen van seks met een partner (tabel 2.2.4). De mediane leeftijden voor de verschillende vormen van seks liggen in en in de rest van het land ook heel dicht bij elkaar. 2.3 Motieven om wel of niet aan seks te doen Aan de jongeren die geen ervaring met geslachtsgemeenschap hebben, is gevraagd wat de reden hiervan is. Tabel Motieven voor onthouding naar geslacht (%) (n=261) (n=281) ik vind mezelf nog te jong het is gewoon nog niet gebeurd ik heb daar (nog) geen zin in ik wil eerst verliefd zijn ik wil eerst een tijdje verkering hebben ik wil eerst getrouwd zijn 7 12 ik wil geen zwangerschap ik vind dat (een beetje) eng er was nog nooit iemand met wie ik dat wilde het mag niet van mijn ouders of van mijn geloof 2 9 om een andere reden 5 5 / = Lager/hoger dan andere geslacht. Zowel jongens (53%) als meisjes (65%) die nog geen ervaring met geslachtsgemeenschap hebben, vinden meestal dat ze hier nog te jong voor zijn (tabel 2.3.1). Ook onder 12- tot 14-jarigen is dit de meest genoemde reden (tabel 2.3.2). en jongeren van 15 jaar of ouder zeggen relatief vaak dat het gewoon nog niet gebeurd is. De invloed van ouders en/of het geloof om nog geen seks te hebben is klein: 2% van de jongens en 9% van de meisjes geeft dit als reden aan. 18 Seks onder je 25 e

19 Tabel Motieven voor onthouding naar leeftijd (%) jaar n= jaar n= jaar n=85 ik vind mezelf nog te jong het is gewoon nog niet gebeurd ik heb daar (nog) geen zin in ik wil eerst verliefd zijn ik wil eerst een tijdje verkering hebben ik wil eerst getrouwd zijn ik wil geen zwangerschap ik vind dat (een beetje) eng er was nog nooit iemand met wie ik dat wilde het mag niet van mijn ouders of van mijn geloof om een andere reden / = Lager/hoger dan totale groep. Er zijn weinig verschillen tussen Friese jongeren en jongeren in de rest van het land in motieven voor het (nog) niet hebben gehad van seks (tabel 2.3.3). Friese jongens geven iets vaker aan er (nog) geen zin in te hebben gehad. Er zijn hierin geen verschillen tussen Friese meisjes en meisjes in de rest van land. Tabel Verschillen tussen regio en land in motieven voor onthouding (%) n=261 n=3389 n=281 n=4229 ik vind mezelf nog te jong het is gewoon nog niet gebeurd ik heb daar (nog) geen zin in ik wil eerst verliefd zijn ik wil eerst een tijdje verkering hebben ik wil eerst getrouwd zijn ik wil geen zwangerschap ik vind dat (een beetje) eng er was nog nooit iemand met wie ik dat wilde het mag niet van mijn ouders of van mijn geloof om een andere reden / = Lager/hoger dan de rest van het land (binnen geslacht). Aan de jongeren met seksuele ervaring is gevraagd wat de reden is dat zij dit de eerste keer deden. Er zijn geen grote verschillen tussen jongens en meisjes in deze motieven. Relatiegerichte redenen zijn voor zowel jongens als meisjes belangrijk (tabel 2.3.4). Bijna twee derde van de jongeren geven dergelijke redenen op. Wel zeggen jongens vaker (67%) dan meisjes (44%) dat ze de eerste keer seks hadden omdat ze opgewonden waren. Seks onder je 25 e 19

20 Tabel Motieven voor de eerste keer geslachtsgemeenschap naar geslacht (%) (n=112) (n=182) ik vond de ander leuk we hadden een relatie (verkering) ik was nieuwsgierig ik was opgewonden (geil) ik wilde de ander een plezier doen ik dacht dat iedereen het al had gedaan 6 6 ik was bang dat de ander het anders zou uitmaken 0 2 ik wilde het een keer gedaan hebben om een andere reden 3 10 / = Lager/hoger dan andere geslacht; = Groep te klein om verschillen te kunnen toetsen. Wanneer de eerste keer op jongere leeftijd plaatsvindt (met 15 jaar of eerder), hebben jongeren hier niet heel andere redenen voor dan wanneer dit later gebeurde (tabel 2.3.5). Wel geven jongere starters vaker als reden voor de eerste keer aan dat zij nieuwsgierig waren: driekwart van de jongere starters gaf dit aan, tegenover de helft van de jongeren die met 16 jaar of later de eerste geslachtsgemeenschap meemaakten. Ook zeggen jonge starters iets vaker dat ze opgewonden waren. Tabel Motieven naar leeftijd eerste keer geslachtsgemeenschap (%) leeftijd eerste geslachtsgemeenschap < 16 jaar (n=103) 16 jaar (n=191) ik vond de ander leuk we hadden een relatie (verkering) ik was nieuwsgierig ik was opgewonden (geil) ik wilde de ander een plezier doen ik dacht dat iedereen het al had gedaan 9 5 ik was bang dat de ander het anders zou uitmaken 2 0 ik wilde het een keer gedaan hebben om een andere reden 8 5 / = Lager/hoger dan andere leeftijdscategorie; = Groep te klein om verschillen te kunnen toetsen. Tabel laat zien dat er enkele verschillen tussen Friese meisjes en meisjes in de rest van het land zijn in motieven voor de eerste keer geslachtsgemeenschap. Friese meisjes geven minder vaak dan meisjes in de rest van het land als redenen voor de eerste keer aan dat zij de ander leuk vonden, dat ze een relatie hadden of dat zij nieuwsgierig waren. 20 Seks onder je 25 e

21 Tabel Verschillen tussen regio en land in motieven voor de eerste keer geslachtsgemeenschap (%) n=112 n=4010 n=182 n=7340 ik vond de ander leuk we hadden een relatie (verkering) ik was nieuwsgierig ik was opgewonden (geil) ik wilde de ander een plezier doen ik dacht dat iedereen het al had gedaan ik was bang dat de ander het anders zou uitmaken ik wilde het een keer gedaan hebben om een andere reden / = Lager/hoger dan de rest van het land. = Groep te klein om verschillen te kunnen toetsen. 2.4 Context en beleving van eerste keer geslachtsgemeenschap Wat de context van de eerste geslachtsgemeenschap betreft zijn vooral enkele vragen gesteld over de eerste sekspartner. Daarnaast zijn enkele vragen gesteld over de beleving van de eerste keer. Tabel Context eerste keer geslachtsgemeenschap (%) (n=105) (n=175) leeftijd eerste sekspartner minstens 2 jaar jonger 23 1 ongeveer even oud minstens 2 jaar ouder hoe lang kende je de ander ik kende de ander niet 1 1 minder dan 1 maand tot 6 maanden tot 12 maanden langer dan 1 jaar relatie met eerste sekspartner ja eerste keer verwacht of onverwacht nee, het gebeurde onverwacht ik wist dat het zou gebeuren, maar op die dag kwam het onverwacht ik wist dat het die dag zou gebeuren beleving eerste keer fijn gewoon vervelend / = Lager/hoger dan andere geslacht; = Groep te klein om verschillen te kunnen toetsen. Seks onder je 25 e 21

22 Over het algemeen hebben jongeren de eerste geslachtsgemeenschap met iemand met wie ze een relatie hebben en/of al een tijd kennen (tabel 2.4.1). hebben vaker een iets jongere eerste sekspartner, meisjes vaker een iets oudere eerste sekspartner. Bijna een op de drie jongeren (34% van de jongens en de meisjes) geven aan dat de eerste keer voor hen onverwachts kwam. Qua beleving van de eerste keer geven jongens vaker aan dat zij dit als fijn ervaren hebben, terwijl meisjes de eerste keer vaker als vervelend ervaren hebben. Tabel Verschillen tussen regio en land in context eerste keer geslachtsgemeenschap (%) n=105 n=3676 n=175 n=7025 leeftijd eerste sekspartner minstens 2 jaar jonger ongeveer even oud minstens 2 jaar ouder hoe lang kende je de ander ik kende de ander niet minder dan 1 maand tot 6 maanden tot 12 maanden langer dan 1 jaar relatie met eerste sekspartner ja eerste keer verwacht of onverwacht nee, het gebeurde onverwacht ik wist dat het binnenkort zou gebeuren, maar op die dag kwam het onverwacht ik wist dat het die dag zou gebeuren beleving eerste keer fijn gewoon vervelend / = Lager/hoger dan rest van het land (binnen geslacht); = Groep te klein om verschillen te kunnen toetsen. Er bestaan nauwelijks verschillen tussen Friese jongeren en jongeren in de rest van het land in de context van de eerste keer geslachtsgemeenschap (tabel 2.4.2). Friese jongens lijken wel iets vaker een jongere eerste sekspartner te hebben dan jongens in de rest van het land. 2.5 Opvattingen over seks, genderrollen, homoseksualiteit en gender non-conformiteit Aan alle jongeren is gevraagd wat ze ervan vinden als een jongen en een meisje geslachtsgemeenschap hebben voor het huwelijk, bij verkering, bij verliefdheid en als ze niet verliefd zijn (los van de norm die ze hierbij voor zichzelf hanteren). Ook is hen gevraagd hoe ze vinden dat jongens en meisjes zich behoren te gedragen op seksueel gebied. Tenslotte is hen gevraagd naar hun houding ten aanzien van uitingen van homoseksualiteit en gender non-conformiteit. 22 Seks onder je 25 e

23 De meeste jongeren vinden het prima als een jongen en meisje geslachtsgemeenschap hebben voor het huwelijk, bij verkering en bij verliefdheid (tabel 2.5.1). Over seks zonder verliefdheid zijn jongeren meer verdeeld: 57% van de jongens en 42% van de meisjes keurt dat goed. Tabel Goedkeuren van geslachtsgemeenschap (%) (n=381) (n=476)...voor het huwelijk bij verkering bij verliefdheid zonder verliefdheid / = Lager/hoger dan andere geslacht De attitudes ten aanzien van seks voor het huwelijk en seks zonder verliefdheid hangen met verschillende demografische kenmerken samen (tabel 2.5.2). De jongste groep jongeren en laag opgeleide jongeren zijn conservatiever dan de oudste groep en hoog opgeleide jongeren. Tabel Goedkeuren van geslachtsgemeenschap naar demografische kenmerken (%) voor het huwelijk zonder verliefdheid n jaar jaar jaar jaar Laag opgeleid Hoog opgeleid / = Lager/hoger dan totale groep (binnen geslacht). Voor zowel jongens als meisjes zijn er geen verschillen tussen Friese jongeren en jongeren in de rest van het land in de opvattingen over seksualiteit (tabel 2.5.3). Tabel Verschillen tussen regio en land in goedkeuren van geslachtsgemeenschap (%) n=381 n=7804 n=476 n=12179 voor het huwelijk bij verkering bij verliefdheid zonder verliefdheid / = Lager/hoger dan de rest van het land (binnen geslacht). staan negatiever tegenover het hebben van veel sekspartners. maken hierin echter meer onderscheid tussen jongens en meisjes: ze keuren veel sekspartners voor meisjes iets vaker af dan voor jongens (tabel 2.5.4). Jongeren hanteren dus vaker een dubbele moraal dan meisjes. De dubbele moraal verschilt overigens niet tussen andere demografische groepen (tabel 2.5.5) of tussen Friese jongeren en jongeren in de rest van het land (tabel 2.5.6). Seks onder je 25 e 23

24 Tabel Dubbele moraal (% die dit gedrag afkeurt) (n=381) (n=476) een jongen die een meisje versiert 2 2 een meisje dat een jongen versiert 2 3 een meisje dat seks heeft met veel verschillende jongens een jongen die seks heeft met veel verschillende meisjes = Lager dan meisjes. Tabel Veel sekspartners sterker afkeuren bij meisjes dan bij jongens (%) n jaar jaar jaar jaar Laag opgeleid Hoog opgeleid Totaal = Groep te klein om verschillen te kunnen toetsen Tabel Verschillen tussen regio en land in dubbele moraal (% dat dit afkeurt) n=381 n=7804 n=476 n=12179 een meisje dat een jongen versiert een jongen die een meisje versiert een meisje dat seks heeft met veel verschillende jongens een jongen die seks heeft met veel verschillende meisjes hebben een meer negatieve houding ten aanzien van het afwijken van gendernormen dan meisjes, en tegenover uitingen van homoseksualiteit, met name bij andere jongens (tabel 2.5.7). Bijna een derde van de jongens keurt het (helemaal) niet goed als twee jongens met elkaar op straat zoenen, tegenover maar één op de tien meisjes. Jongere en laag opgeleide jongeren hebben een relatief negatievere attitude ten aanzien van homoseksualiteit en gender non-conformiteit dan oudere en hoog opgeleide jongeren (tabel 2.5.8) Tabel Attitude t.a.v. homoseksualiteit en gender non-conformiteit (% (helemaal) niet goed) (n=381) (n=476) een meisje dat zich jongensachtig gedraagt 18 5 een jongen die zich meisjesachtig gedraagt 22 6 twee meisjes die met elkaar zoenen op straat twee jongens die met elkaar zoenen op straat een jongen en een meisje die met elkaar zoenen op straat 5 3 = Hoger dan meisjes. 24 Seks onder je 25 e

25 Tabel Attitude t.a.v. homoseksualiteit en gender non-conformiteit a naar demografie (M) n jaar 350 3,0 2, jaar 156 3,1 2, jaar 183 2,7 2, jaar 168 2,8 2,5 Laag opgeleid 405 3,0 2,7 Hoog opgeleid 440 2,7 2,4 Totaal 857 2,9 2,6 / = Lager/hoger dan totale groep (binnen geslacht). Bij Totaal : / = Lager/hoger dan andere geslacht; a Gemiddelde score op basis van de eerste 4 items uit tabel 2.5.7, 1 = helemaal goed, 5 = helemaal niet goed. Er zijn weinig verschillen in attitude t.a.v. homoseksualiteit en gender non-conformiteit te zien tussen jongeren in en jongeren in de rest van het land (tabel 2.5.9). Wel denken Friese meisjes iets minder negatief over het met elkaar op straat zoenen van een heterostel, dan meisjes in de rest van het land. Tabel Vergelijking regio en land in attitude t.a.v. homoseksualiteit en gender non-conformiteit (% (helemaal) niet goed) n=381 n=7804 n=476 n=12179 een meisje dat zich jongensachtig gedraagt een jongen die zich meisjesachtig gedraagt twee meisjes die met elkaar zoenen op straat twee jongens die met elkaar zoenen op straat een jongen en een meisje die met elkaar zoenen op straat / = Lager/hoger dan de rest van het land (binnen geslacht). Seks onder je 25 e 25

26 26 Seks onder je 25 e

27 Hoofdstuk 3 Latere seksuele ervaringen In dit hoofdstuk wordt ingegaan op (seksuele) relaties tussen partners en op de kwaliteit van het huidige seksleven. Allereerst worden de relatiestatus-, duur en -tevredenheid bekeken. Vervolgens worden de motieven om seks te hebben onder de loep genomen, en wordt bekeken hoe het met het seksuele zelfbeeld en gedrag van jongeren staat. Aansluitend worden kenmerken van seksuele contacten tussen jongeren beschreven op basis van informatie over hun laatste sekspartner. Daarna wordt de kwaliteit van het huidige seksleven beschreven: seksuele tevredenheid, problemen en middelengebruik bij seks. Tenslotte wordt bekeken in hoeverre jongeren ervaring hebben met betaalde seks en ruilseks. 3.1 Relatiestatus,- duur en -tevredenheid De meeste jongeren zijn single. Van de jongeren met een partner is maar een klein deel samenwonend of getrouwd. Oudere jongeren hebben vaker een relatie dan jongere jongeren, voor opleidingsniveau wordt geen verschil gevonden (tabel 3.1.1). De laatste of huidige relatie duurde gemiddeld 2 jaar voor jongens en 2,5 jaar voor meisjes. Bijna alle jongeren (93%) met een partner zijn (erg) tevreden over hun relatie: 62% is erg tevreden en 31% is tevreden. Tabel Relatiestatus (%) Single Vriend(in) Samenwonend / Single Vriend(in) Samenwonend / n getrouwd getrouwd jaar jaar jaar jaar Laag opgeleid Hoog opgeleid Totaal / = Lager/hoger dan totale groep. Bij Totaal : / = lager/hoger dan andere geslacht. Tabel laat zien dat er geen verschillen in relatiestatus zijn tussen Friese jongeren en jongeren in de rest van het land. Seks onder je 25 e 27