Samenvatting Geschiedenis China

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis China Samenvatting door een scholier 2520 woorden 3 april keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo China 1. Het confucianisme Inleiding 500 v. Chr. Confucius; CONFUSIANISME belangrijkste ideologie. 1.1 Meester Kong Confusius is verlatiniseerd; Kongfuzi = meester Kong. Ong v.chr. Periode tijdperk STRIJDENDE STATEN. Wijsgeren (o.a. Kong) trokken langs koninkrijken om hun ideeën over ordening v/d maatschappij. De leer Volgens Confusius: begin periode koningen van Zhou (1000 BC) orde door wijsheid en deugdzame vorst (centraal gezag). Iedereen kende zijn plaats. Hij wilde terug naar deze periode. Goede ordening maatschappij: 5 soorten relaties tussen mensen: Hoger + lagergeplaatste in elke relatie. Hogere geeft aan lagere de deugd van REN : liefde/menselijkheid. Lagere geeft aan hogere YI : verplichting om je plaats te kennen/te dienen. Ren = gunst, Yi = een plicht De vijf relaties: 1. Tussen vorst en onderdaan 2. Tussen vader en zoon -> KINDERLIJKE PIËTEIT: juiste gedrag+liefde zoon 3. Tussen man en vrouw 4. Tussen broers: respect voor oudste 5. Tussen vrienden op vertrouwen Idealiter persoon met meeste wijsheid+deugd= de vorst. Hij zal een deugdzaam bestuur oprichten die deugdzame beslissingen nemen. Dan: volk blij om te dienen. 1.2 Het confucianisme en de staat Tijdens Han-dynastie geleidelijk aan confucianisme de staatsideologie. Daarna: tot Pagina 1 van 9

2 De keizer In de praktijk niet de meest wijze/deugdzame. Komt door erfopvolging. Hierdoor dynastieën. Gezochte rechtvaardiging: HEMELS MANDAAT. Hierin alleen keizer vertegenwoordiger v/d hemel op aarde; de ZOON DES HEMELS. De stichter van een dynastie kreeg v/d hemel een volmacht voor bestuur op aarde (het Hemels Mandaat). Verantwoordelijk voor orde op aarde. Ingeval van wanorde: slecht bestuur. Hemels Mandaat verloren. Volk had recht op opstand en levering nieuwe keizer, vol deugd. De ambtenaren Keizer had bestuurders nodig. Volgens het ideaal waren ze wijs en deugdzaam. Voor het jaar 1000: grootgrondbezitters. Oude boeken over begin Zhou-periode+ confucianistische meesters Confusius en Mencius vormden de confucianistische KLASSIEKEN. Door bestudering van dit => kennis van het juiste gedrag, bestuursvorm+ ordening v/d maatschappij. Na het jaar 1000: MANDARIJNEN; bestuurders met kennis v/d klassieken. Kennis getoetst door verschillende niveau s staatsexamens. Ideaal Confusius leek verwezenlijkt: iemands deugd werd getoetst. In theorie kon iedereen deelnemen. In praktijk ontzettend duur. Ook slaagde slechts 1/100 voor het hoogste niveau. Voor de ambtenaren die slaagden had de kennis geen nut meer. Dan ging het om het draaien van de samenleving. Zij regelden alles (onderwijs, economie, rechtspraak). Bij goed bestuur orde+ veiligheid. Bij slecht: chaos. Ambtenaren streefden ernaar om keizer zo goed mogelijk te helpen. 1.3 Confucianisme en het volk Volk: ong. 90% boeren. Opdeling in 4 standen: - ambtenaren - boeren - ambachtslieden - handelaren Boeren leverden voedsel, mankracht, betaalden belasting. Handelaars profiteerden van boeren. Leven boer vaak hard. In theorie werden boeren door ambtenaren beschermd. In praktijk moesten ze veel belasting betalen, en geld lenen tegen woekerrentes. De familie Familie belangrijkste bouwsteen samenleving. V/d 5 relaties 3 binnen familie. In de familie confucianisme als het ware geoefend; zoon dient vader; volk dient bestuurs-ambtenaar. Staat+ familie hiërarchisch & totailitair. In familie vrouw ondergeschikt. Plaats vrouw binnenshuis; echtgenote = (o.a.) neiren. Voetbinden: Meisje (meestal 6 jaar) haar voeten werden vastgebonden zodat de tenen onder de voeten kwamen te staan (dichter bij hiel). Pagina 2 van 9

3 Dit was een gezondheidsideaal; GOUDEN LOTUSSEN werden als opwindend ervaren. Het gaf status omdat vrouwen gedwongen kleine stapjes moest maken; gracieus. Vooral in beginjaren ontzettend pijnlijk. 1.4 Ontsnappingswegen Confucianisme kreeg samenleving in een wurggreep. Als individu was je altijd ondergeschikt aan regels. Een individu kon wel ontsnappen: aan het boeddhisme of TAOÏSME. Taoïsme Volgens het taoïsme werd spontaniteit en vrije geest aan banden gelegd en verwrongen. Het kleine kind is vrij van regels/beperkingen. Tao zorgt voor de natuur. Mens kan dit verstoren door regels, beperkingen en uitvindingen. Kennis is bron van ellende. De taoïsme heeft heilige boeken; geschreven door meester Zhuang, v/d Zhou-dynastie. Een taoïst wilde geen rijkdom/carrière. Maar hoogste vorm vrijheid: eenwording met eeuwigdurende levensstroom. Soms waren ambtenaren, naar vervulling v/d aardse taken die zich overgaf aan het taoïsme, of het waren mensen die niet slaagden voor de staatsexamens. 2. Het Rijk van het Midden en de barbaren Inleiding MARCO POLO eerste Europese koopman die schreef over China. Naast Europa ook China rijke beschaving. 2.1 Het welvarende Rijk van het Midden 221 v.chr. eerste keizer China. 960: Kuangyin Song-dynastie. Belangrijkste toegangsweg tot ambtenarij: confucianistische staatsexamens. Voor Kuangyin vaak opstanden door te grote macht legerleiders. Daarna burgerambtenaren boven militaire commandanten. Nadeel: kwetsbaar voor indringers bij grenzen. Voor 1000 steden voornamelijk bestuurlijke/militaire centra. Avondklok, alleen op bepaalde plaatsen/tijden handel, wijkmuren. Tijdens Song afgeschaft. Zo een stedelijke cultuur met ambtenaren/commandanten/grootgrondbezitters/handelaren. Maar ook: bedelaars/potsenmakers/acteurs/publieke vrouwen. Deze steden had Marco Polo bezocht + verbaasd. Deze steden trokken ook niet-chinezen. 2.2 De barbaren Chinese naam China: ZHONGGUO; letterlijk Rijk van het Midden. Chinezen vonden alle anderen: BARBAREN. Onderscheid tussen gekookte barbaren (leken enigszins op Chinese cultuur/gebruiken) en rauwe barbaren (lijken er helemaal niet op). Tot westerse imperialisme meest gevreesde barbaren uit noordelijke grensstreek. Door keizer v. Qin-dynastie ( v.chr.) bouw Chinese muur. Chinese volk: landbouwers. Gebied buiten muur: steppes. Natuurlijke barrière voor Chinese boeren. In Pagina 3 van 9

4 steppes nomaden met kuddes. Zij uitstekende ruiters. Niet altijd was de LANGE/CHINESE MUUR voldoende bescherming tegen nomaden. Door listen hield China ze buiten: titels aan barbaarse stamhoofden; Chinese prinses uitgehuwelijkt; tegen elkaar uitgespeeld; vrede afgekocht. De Mongolen MONGOLEN een van deze barbaren. Begin dertiende eeuw Mongoolse stammenleider: Djengis Chan. Hij zette een efficiënt militair systeem op. Binnen korte tijd grote veroveringen. Tot aan Wenen. In 1276 veroverde kleinzoon Chan geheel China. Ze zetten Mongoolse bestuurders (Marco Polo ook bestuurder) boven de Chinese, maar in 1315 werd het confucianistische systeem weer ingevoerd. De bestuurders riepen een dynastie uit; Yuan. Langzamerhand verloren de Mongolen hun identiteit aan Chinese cultuur; heet: SINIFICATIE. Midden 14de eeuw kreeg Yuan last van rampspoeden. ZHU YUANZHANG wist de Mongolen te verjagen en riep in 1368 de Ming-dynastie uit. De Mongolen hadden een groot wereldrijk: van Vietnam tot diep in Europa. Westerse handelaren namen Chinese uitvindingen mee: boekdrukkunst/buskruit/kompas, uitvindingen die in Europese handen invloed ging uitoefenen op de wereldgeschiedenis. 2.3 Het tribuutstelsel en de Roodharige Barbaren Ming-dynastie werd opgevolgd door de Qing-dynastie ( ). Tijdens begin Ming werd PEKING (Nu: Beijing) hoofdstad China. Mongoolse overheersing had afkeer barbaren nog groter gemaakt. Chinese muur werd versterkt; buitenlandse contacten kwamen onder overheidsinvloed. Alle buitenlandse handel binnen kader tribuutstelsels. China middelpunt wereld (volgens Chinezen). Juiste bestuur, ware beschaving. Door de deugd v/d keizer kon hij in China + omgeving in orde houden. Deze omliggende volkeren, konden hun respect tonen door TRIBUUTGEZANTSCHAPPEN te sturen, gezanten met geschenken voor de keizer. Daarvoor kregen ze zijde. Enige toegestane handel. Steeds meer kooplieden deden dit. China beperkte door: omliggende volken 1 keer per jaar, Europeanen (van ver weg) eens per 7 á 8 jaar. Een van eerste gezantschappen: V.O.C. Ook zij mochten maar eens in de 8 jaar komen. Portugezen waren een eeuw eerder succesvoller: zij mochten een handelsnederzetting stichten. 2.4 De jezuïeten en hun missiestrategie Toen China zich naar binnen keerde, keerde Europa naar buiten. Europese schepen voeren over de wereldzeeën. Zuid-Amerika werd overrompeld, maar China niet. Ze beschouwden Europezen als de ergste barbaren. Van de weerstand van China was Europa onder de indruk; ze gingen de Chinese cultuur bestuderen (vooral in Macao). Beste leraren/studenten waren jezuïeten. Zij werden de eerste SINOLOGEN (Europa-China deskundigen). Jezuïeten De Societas Jesu was een elite binnen de kerk. Ze werden gebruikt voor moeilijke missies, dus ook China. Ze leerden de Chinese taal+confucianistische klassieken. Pagina 4 van 9

5 Voor bekering tot Christendom: beginnen bij hof en mandarijnen. Bekenste pionier/jezuïet: MATTEO RICCI( ). Hij ontwikkelde de ACCOMODATIO: jezuïeten gebruikten de Chinese gewoonten. Westerse technologie werd gebruikt als lokmiddel. Het lukte. Enkele mandarijnen werden christen (Rond 1660: be-keerden). Enkele jezuïeten drongen door tot het keizerlijke hof. Zij werden hoofd bureau astrologie. Keizers lieten zich raadgeven maar niet inpalmen voor christen-dom. Bekeerden bleven van binnen confucianist. Jezuïeten werden steeds meer alleen maar technische specialisten. China geen belangstelling in Europa; Europa grote belangstelling in China. Jezuïeten waren zeer positief over de Chinese beschaving. Er kon dus een hoogstaande beschaving bestaan zonder het christendom. In Europa kwamen Chinese tuinen, stijlkamers en de klasse portretteerde zich in Chinese gewaden. Dit heet CHINOISERIE. Confucianistisch succes Stabiliteit in China door confucianisme. Mongolen+ jezuïeten verchineesden. Confucianistische rots onaangetast. De eeuwenoude cultuur voelde zich superieur. Vanuit het noorden was er de Chinese Muur voor verdediging. Maar: uit zee zou een grote bedreiging komen. Het briesje dat de Europeanen veroorzaakten in de 16+17de eeuw was een voorbode van een orkaan in de 19de eeuw. 3. Het einde van het keizerrijk: moderne tijden breken aan Inleiding Chinese geleerde Kang Youwei (19de eeuw) vreesde voortbestaan China. Europa wilde China bezitten. Rijk van het Midden dreigde opgeslokt te worden zoals Afrika/India. In China reactie: gezocht naar wegen om eigen land/cultuur te behouden en barbaren weg te houden. 3.1 De Opiumoorlog Laatste Chinese dynastie: Qing: ( ) Tot 1800 verdubbeling bevolking: 300 miljoen. Door beperkte oppervlakte bebouwen land veel mensen op bestaansminimum: opstanden. Dit grote bedreiging China. Ook grote bedreiging buitenaf: Westen had moderne wapens/ideeën. Lange periode vrede in Qing-tijd verwaarlozing leger. Engelsen wilden af tribuutverhouding met China maar vrije handel. China geen goederen Engeland, behalve opium EIC (East India Company) smokkelde dat. Werd enorm. Gevolg: handelsbalans China met Westen negatief. Gevolg van opium: zilver weg uit land, druk op belasting boeren, ambtenaren droomden weg. Er werd ingegrepen: In Kanton (stad) werden Engelsen hun opium gedwongen af te staan en beloven nooit meer te smokkelen. Dit was de aanleiding van een conflict: OPIUMOORLOG. ( ). Engelsen in minderheid maar technisch superieur. Bij het VERDRAG VAN NANJING werden alle eisen ingewilligd: - vrije handel Pagina 5 van 9

6 - openstelling aantal havens - Overdracht Hongkong aan Engelsen - Meest begunstigde natie: Engelsen hadden recht op verdrag dat een land met China sloot (?????) Niks over opiumhandel: bloeide als nooit tevoren. 3.2 Nog meer nederlagen, er klinken roepen om modernisering In 1860 China nogmaals verslagen door Frans-Engelse troepen. Nieuw verdrag-> meer concessies. In praktijk werkten Chinezen verdragen tegen (hardnekkig denken in tribuutstelsel). Toen een Engels-Frans gezelschap naar Peking ging om laats gesloten verdrag (VERDRAG VAN TIANJIN) te laten ondertekenen. Qing zag dit als tribuutgezantschap. Gezelschap week af van route en werd beschoten. Gezanten keerden terug met versterking en staken het ZOMERPALEIS in brand (ooit ontworpen door jezuïten-bouwmeesters). Dagenlang stank boven hoofdstad. Keizer vluchtte achter muur -> Rijk van Midden weer vernederd/verslagen door technologisch superieure barbaren. -> verandering. Binnen confucianisme ontstond nieuwe beweging: de ZELFVERSTERKINGSBEWEGING. Gevolg: - bouwprojecten (scheepswerven ed) - wapenindustrieën - lesgeven in westerse talen/technologie - spoorwegen aangelegd Ook enkele Chinezen gingen in buitenland studeren. Confucianistische geleerden hielden zich niet hiermee bezig. Loopbaan met meeste aanzien bleef deelname aan traditionele staatsexamens. Hierbij klassieke kennis, geen waardering voor technici/specialisten. Ondernemingen slaagden niet, omdat: - paste niet in maatschappij - winsten ondernemingen gingen naar baas ipv investering in bedrijf In Japan lukte modernisering wel. Het had al snel sterk legeer en modern onderwijsstelsel. Ruzie over Korea -> CHINEES-JAPANSE OORLOG. China werd verslagen. Bestuurders China geschokt: leerling China verslaat ons. Inzage: zelfversterkingsbeweging te oppervlakkig. Fundamentele veranderingen nodig. 3.3 Hoe moest China verder? Na nederlaag tegen Japan moest China Taïwan afstaan + grote oorlogsschatting betalen. Dit leidde tot openlijke jacht van andere landen op CONCESSIEGEBIEDEN. GB, Fa, Ru, Du kregen pachtgebieden. Enige verzettende mogendheid hiertegen was VS. Zij wilden behoud China en eenheid. Geleerden o.l.v. Kang Yuwei maakten zich zorgen staatsexamenkandidaten boden een petitie aan de keizer. Deze TIENDUIZEND-WOORDENMEMOIRE bepleitte het verwerpen van vredesvoorwaarden Japan + verregaande hervormingen. Pagina 6 van 9

7 Volgens Kang: - Confusius leer vervalst. Tegenwoordig leek het conservatief maar was eigenlijk zeer progressief. Een monarchie kon blijven bestaan, maar wel met grondwet. Kang kreeg vertrouwen keizer. Honderd dagen lang kondigde keizer hervormingsedicten aan: - kloosters omgevormd tot scholen - grondige hervorming staatsexamensysteem - modernisering leger - zending studenten naar buitenland - aanpakken van corruptie. Hervormingen troffen ambtenaren en werden geen succes. Invloedrijkste persoon hof (kezerin-weduwe Cixi) herriep hervorming. Hervormers werden opgepakt/berecht. Kang vluchtte naar Japan. 3.4 De Bokseropstand, het keizerrijk komt ten einde Conservatieven wilden China behoeden van alle barbaarse invloeden. In 1899 opstand in oosten China. Zij dachten onkwetsbaar te zijn door uitvoering taoïstische rituelen. Ze werden door westerlingen Boksers genoemd. Dit verzet liep uit op vermoorden buitenlanders. Qinglegers kozen zijde Boksers om samen buitenlandse troepen te verslaan. Deze 4de en grootste oorlog werd weer verloren. De desastreuze afloop v/d BOKSEROPSTAND overtuigden keizerin Cixi tot hervormingen. Naar Japans voorbeeld werd geprobeerd een modern onderwijsstelsel in te voeren. Mislukking door gebrek aan geld+onderwijzers. Beste scholing nog steeds missiescholing. Na 1900 vertrokken duizenden studenten naar buitenland (vooral Japan, Japans makkelijker te leren dan Engels voor Chinezen). Zo maakten ze kennis met westerse ideeën+theorieën. Allemaal eens dat China was vernederd maar kon sterker gemaakt worden door aanpassing aan moderne tijden (1 van die dingen feminisme). Dus: buiten China nieuwe vooruitstrevende jonge elite eventuele toekomstige revolutionairen. In China vroeg de nieuwe tijd specialisten zoals: - bankiers - wetenschappers - uitgevers - journalisten - industriëlen. Examensysteem was overbodig geworden en werd in 1906 afgeschaft. Hierdoor vernietigde Qing-dynastie basis eigen keizerlijke systeem. Modernisering leger gebeurde op regionaal niveau: buiten machtsbereik Qing. Belangrijkste officier was YUAN SHIKAI, vertrouwenspersoon van Cixi. Kort na overlijden Cixi (1908) stierf ook keizer Guangxu. Hij werd opgevolgd door 3 jarig zoontje, HENRY PU YI. De regerende prins-regent was onbekwaam. Machtigste man werd generaal Yuan Shikai. 10 oktober 1911: muiterij in stad Wuhan. Leger kwam in opstand in centraal en zuid China. Pagina 7 van 9

8 Gevolg: Qing legde mandaat neer op 12 februari Na 2133 jaar einde Chinese keizerrijk. In zuidelijke stad Nanjing liet revolutionair SUN YAT-SEN zich uitroepen tot president van republiek China. Al gauw stond hij die af aan generaal Yuan Shikai. 3.5 Een tijd van verdeeldheid en intellectuele gisting In naam was China nu republiek, bestuurd door parlement en regering. In praktijk Yuan steeds meer macht en wilde keizerrijk weer uitroepen. Zijn dood verhinderde dat. Tijdens Yuan kregen regionale militaire machthebbers steeds meer macht. Ze negeerden vaak bevelen uit Peking. Na dood verergerde dat: ze regeerden als WARLORDS, en bestreden elkaar tot Toen herstelde de nationalistische generaal TJING KAI-SJEK de eenheid en heerste de nationalistische partij (GUOMINDANG). Muiterij in Wuhan wordt revolutie genoemd, maar is machtswisseling. Confucianisme politiek afgeschaft, maar niet in samenleving. Slechts een enkeling was voor vrouwenemancipatie. In 1915 richtte Chen Duxiu de tijdschrift de NIEUWE JEUGD op. Volgens deze was China zwak door het confucianisme en familiesysteem. Er was een forum met ideeën over hoe de inrichting van staat en maatschappij wel moest. Ook waren er vertalingen van westerse denkers. De taal was niet het klassieke Chinees, maar een schrijftaal dicht bij de spreektaal. Snel raakte dit moderniseringsproces in stroomversnelling. Na de 1e WO wilde Japan de Duitse concessiegebieden in China overnemen. Dat stond ook in het VERDRAG VAN VERSAILLES. China vond dit niet eerlijk. Op 4 mei 1919 demonstreerden 4000 studenten in Peking tegen: - oneerlijke behandeling China in verdrag - Japans imperialisme - Slappe houding eigen regering. Het protest sloeg over naar andere delen van het land. Het protest+ de navolg wordt de BEWEGING VAN DE VIERDE MEI genoemd. Door dit protest groeiende het nationalisme ontzettend, een vernedering mocht niet nog een keer gebeuren. Aanval op confucianisme volledig ingezet. Jongeren verzetten zich tegen het familiesysteem, meisjes haalden de knellende wikkels van hun voeten en knipten hun haar in gebobde stijl. In tijdschriften verschenen overal publicaties in de spreektaal. Ze hadden het over een nieuwe toekomst in het moderne leven (Het Nieuwe Leren, het Nieuwe Leven, De Nieuwe Mens). Dit werd ook wel de NIEUWE CULTUUR BEWEGING genoemd. Veel Chinezen wilden het zoals in Rusland. Dat land lijkt met zijn overwegend agrarische maatschappij net zoals China. Zij hadden al laten zien dat een revolutie mogelijk was. Ook het anti-imperialistisch denken Pagina 8 van 9

9 werd gewaardeerd. Daarom werd in 1921 de CHINESE COMMUNISTISCHE PARTIJ opgericht. Toch waren confucianistische ideeën niet volledig vernietigd. Bovengaande was alleen doorgedrongen tot de steden en niet tot de boeren. Pas na de communistische machtsovername in 1949 werd er door het hele land op het confucianisme aangevallen. Succesvol? Misschien. Tegenwoordig wordt beweerd dat het economische succes van China, Japan en Korea te danken is aan de Confucianistische leer van tweeëneenhalf eeuw geleden. Pagina 9 van 9