ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS UIT HET BASISONDERWIJS IN DE REGULIERE KLAS Het creëren van krachtige taalleeromgevingen
|
|
- Ida Timmermans
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS UIT HET BASISONDERWIJS IN DE REGULIERE KLAS Het creëren van krachtige taalleeromgevingen Mie Sterckx Het zal je als leerkracht maar overkomen: van de ene dag op de andere krijg je een Ghanese leerling in de klas, die geen woord begrijpt. Toch is de kans dat je dit meemaakt reëel. Heel wat anderstalige nieuwkomers worden immers volledig opgevangen in de gewone klas. Een aantal nieuwkomers kan in de onthaalklas terecht voor maximum twaalf uur per week. Voor de rest van de tijd zitten ook zij in de reguliere klas. De taalachterstand van de nieuwkomers is vooral in het begin bijzonder groot. Je moet dus wel differentiëren als je de leerlingen bij de les wil betrekken. De vraag is dan: hoe doe je dat zo efficiënt mogelijk? 1 DOEL: SCHOOLSE TAALVAARDIGHEID VERWERVEN Wil je ervoor zorgen dat de nieuwkomers de lessen zo snel mogelijk meevolgen, houd dan deze vraag in het achterhoofd: wat moet een leerling met taal kunnen doen om te functioneren op school? (Zie o.a. de inleiding van Bogaert e.a ) Ten eerste moeten nieuwkomers leren meedraaien in de samenleving die de school vormt. Boodschappen als deze brief moet je aan je ouders geven zullen ze moeten begrijpen. Zelf zullen ze ook boodschappen moeten meedelen, zoals mijn broer is ziek. Daarnaast moeten nieuwkomers zo snel mogelijk vertrouwd raken met praktische instructies zoals neem jullie boek op bladzijde 35. Bovendien moeten anderstalige nieuwkomers het Nederlands voldoende leren beheersen om het onderwijs te kunnen volgen. Ze zullen informatie uit schoolboeken moeten kunnen verwerken en in grote lijnen begrijpen wat de leerkracht en de andere leerlingen zeggen over de onderwijsinhoud. Later zal van hen ook verwacht worden dat ze antwoorden op vragen en dat ze kunnen tonen wat ze hebben geleerd. Kortom, ze zullen zich uit de slag moeten kunnen trekken als leerders. 2 WEGWIJS OP SCHOOL In het begin hebben nieuwkomers vooral tijd nodig om hun plaats te vinden op school. Je kunt hen daarbij helpen door hen snel vertrouwd te maken met organisatorische instructies en enkele elementaire schoolse begrippen. De lessen lichamelijke en plastische opvoeding bieden hiertoe een kans. In deze vakken wordt taal haast automatisch ingebed in een hier-en-nu situatie: er kan een direct en duidelijk verband worden
2 ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS UIT HET BASISONDERWIJS IN DE REGULIERE KLAS 373 gelegd tussen wat er te zien is en wat er gezegd wordt, waardoor taalverwerving bevorderd wordt. De leerkracht kan deze lessen uitbuiten om er zoveel mogelijk taal aan te koppelen die de nieuwkomer nodig heeft om op school te functioneren (Nu is het jouw beurt. Neem een blad papier. Kom eens naar het bord.). Tijdens de gymnastiekles kan de leerkracht oefeningen voordoen en tegelijkertijd alle uitgevoerde handelingen verwoorden. Daarbij kunnen bijvoorbeeld plaats- en richtingaanduidingen of lichaamsdelen aan bod komen. In de les plastische opvoeding kun je uitdrukkelijk verwoorden wat de instructies zijn, wat de leerling tekent, welke kleuren of vormen hij gebruikt, welke voorwerpen hij moet nemen enz. De reguliere leerlingen kunnen ook betrokken worden bij de opvang van de nieuwkomers. Als er in de klas een leerling zit die een taal gemeenschappelijk heeft met de nieuwkomers, kan deze hen bij aankomst wegwijs maken op school. De leerlingen kunnen ook, ongeacht hun taalachtergrond, de nieuwkomer dingen tonen, voordoen en uitleggen. In paragraaf 3 zal blijken dat de rol van de leerlingen in de verdere opvang van de nieuwkomers nog groter kan zijn. Verder kun je ervoor kiezen om in de beginperiode met de hele reguliere klas een aantal taken uit Joker te doen (Smits e.a. 1997). In dit bronnenboek voor de opvang van anderstalige nieuwkomers in de reguliere klas staan een honderdvijftigtal activiteiten die zo nauw mogelijk aansluiten bij de gewone vakken. Ook deze taken zijn grotendeels gesitueerd in het hier-en-nu. De doelstelling van Joker is om de nieuwkomers zo snel mogelijk minimaal redzaam te maken in de gewone klas, terwijl de andere leerlingen tegelijkertijd met dezelfde taken kennisdoelen nastreven (bijvoorbeeld voor wereldoriëntatie of rekenen), sociale vaardigheden oefenen of hun taalvaardigheid aanscherpen. 3 STILAAN MEEDOEN AAN LESSEN IN HET HIER-EN-NU Na een tijdje zullen nieuwkomers zich thuis beginnen te voelen op school omdat ze stilaan begrijpen wat van hen verwacht wordt. Je zult hen steeds meer bij de gewone lessen kunnen betrekken. Als je de nieuwkomers mee wil hebben, zul je echter wel een aantal ingrepen en aanpassingen moeten doen. Verder zul je er rekening mee moeten houden dat het nog steeds belangrijk blijft de taken zoveel mogelijk te situeren in het hier-en-nu. 3.1 Organisatorische ingrepen: mentorschap en groepswerk Een middel om nieuwkomers ondersteuning te bieden ligt in het veelvuldig gebruik van mentorschap en groepswerk. Deze werkvormen vragen niet echt meer inspanning van de leerkracht. Misschien vragen ze wel een andere instelling ten opzichte van interactie in de klas. In een klas met anderstalige nieuwkomers geraak je niet ver als iedereen zich houdt aan het principe: ieder voor zich. Samenwerking met één of meerdere personen moet iets vanzelfsprekends worden. Nieuwkomers hebben veel baat bij een mentor, een medeleerling die (bereidwillig) een deel van de verantwoordelijkheid op
3 374 Mie Sterckx zich neemt om de nieuwkomer, waar nodig, op talig vlak bij te staan. De mentor laat de nieuwkomer als het ware constant de gelegenheid om over zijn/haar schouder mee te kijken of vervult een faciliterende functie door bijvoorbeeld voor te lezen als de nieuwkomer (nog) niet goed kan lezen. De keuze van de mentor moet goed overwogen zijn. De twee leerlingen moeten het goed met elkaar kunnen vinden. Mentoren moeten bovendien over voldoende taalvaardigheid Nederlands beschikken om als voortrekker te kunnen functioneren bij schoolse taken. De mentorrol hoeft echter niet telkens bij dezelfde persoon te liggen. Nieuwkomers mogen niet afhankelijk worden van één persoon. Ten slotte moet je vermijden dat het mentorschap het zelfvertrouwen van de nieuwkomers ondermijnt. Dit kan door ook andere leerlingen die ergens minder goed in zijn, een mentor toe te wijzen of door de nieuwkomers zelf mentor te laten zijn bij een vak waar ze wel goed in zijn (tekenen, lichamelijke opvoeding). Het mentorschap heeft niet alleen voor de nieuwkomer voordelen. Mentoren krijgen immers de kans om hun mondelinge taalvaardigheid intensief te oefenen en de leerstof nog eens extra te verwerken door ze aan een andere leerling uit te leggen. Zij moeten zo helder mogelijk verwoorden en de essentie samenvatten. Ook sociale vaardigheden worden op deze manier getraind. Als voorbeeld geven we hieronder een proef in verband met de weerkaatsing van licht. Laat de proef uitvoeren in groepen van vier. Verspreid de nieuwkomers over verschillende groepjes. Duid een mentor aan voor elke anderstalige nieuwkomer. Geef aan elk groepje het materiaal voor de proef. De leerlingen noteren na de proef het antwoord op de vragen. De nieuwkomers duiden het juiste antwoord aan, eventueel met hulp van de mentoren. Laat één van de leerlingen de instructies voor de proef voorlezen, terwijl de anderen de proef uitvoeren. Zo horen de nieuwkomers de tekst en zien ze wat ermee bedoeld wordt. PROEVEN IN VERBAND MET DE WEERKAATSING VAN LICHT MATERIAAL: zaklamp, spiegeltje, 2 stukken wit karton, 1 stuk mat zwart karton Voer de drie proefjes uit en kijk goed welk materiaal het meeste licht weerkaatst: de spiegel, het witte karton of het zwarte karton. PROEVEN (1) Ga ergens staan waar het donker is. Plaats een spiegeltje en een wit karton in een hoek tegenover elkaar. Schijn met de zaklamp op de spiegel. (2) Vervang nu de spiegel door het tweede stuk wit karton. Schijn er met de zaklamp op. (3) Doe de proef nog eens, maar nu met een zwart karton. OPDRACHT VOOR DE REGULIERE LEERLINGEN Welk materiaal weerkaatst het meeste licht? Welk het minst?
4 ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS UIT HET BASISONDERWIJS IN DE REGULIERE KLAS 375 OPDRACHT VOOR NIEUWKOMERS Omcirkel het juiste antwoord. Welk materiaal weerkaatst het meeste licht? (1) de spiegel (2) het witte karton (3) het zwarte karton Welk materiaal weerkaatst het minste licht? (1) de spiegel (2) het witte karton (3) het zwarte karton De leerkracht vraagt bij deze proef aan de mentor om de nieuwkomer te helpen door de verschillende oplossingen van de meerkeuzevragen voor te lezen en daarbij telkens te wijzen naar het overeenstemmende voorwerp. Zo weet de nieuwkomer waaruit de mogelijke antwoorden bestaan. 3.2 Didactische ingrepen: contextualisering Je kunt nieuwkomers een veilig klimaat bieden en hen ondersteunen door taken zoveel mogelijk in een concrete context te plaatsen. Die kan zeer verhelderende informatie leveren, waardoor de nieuwkomer gemakkelijker betekenis kan geven aan onbekende stukken taal. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat de nieuwkomer een precies idee heeft van het onderwerp van de les. Tracht daarom het onderwerp duidelijk te maken met gebaren, afbeeldingen uit tijdschriften, tekeningen, klasgesprekken enzovoort. Door de inhoud van de les zoveel mogelijk aan het hier-en-nu te koppelen (en dus in een concrete, waarneembare context te plaatsen) vergroot je de kans dat de nieuwkomers betekenis koppelen aan wat ze horen. Ook bij het geven van opdrachten blijft visualisering een belangrijk hulpmiddel. Bij de proeven in verband met weerkaatsing bijvoorbeeld wordt alles meteen duidelijk omdat de proef door de andere leerlingen voor de ogen van de nieuwkomer wordt uitgevoerd, terwijl de bijbehorende instructie wordt voorgelezen. Het taalaanbod dat de nieuwkomers hier te horen krijgen, is ook relevant voor het begrijpen van andere proeven en zelfs andere vakken. Als de nieuwkomers bij volgende activiteiten telkens met dezelfde taalelementen geconfronteerd worden, is de kans groot dat ze die in hun geheugen opslaan. Gaandeweg zullen ze (net als alle taalleerders) steeds grotere stukken van het taalsysteem ontdekken en onthouden Ingrepen op het vlak van de opdracht Hieronder worden twee manieren toegelicht om een opdracht eenvoudiger te maken: (1) de vereiste taalvaardigheid wijzigen en (2) een voortaak inschuiven.
5 376 Mie Sterckx (1) Vereiste taalvaardigheid wijzigen Door taken receptief te maken (zie de multiple choice-oefening in verband met weerkaatsing hierboven) schep je een veilig klimaat. De nieuwkomers moeten niet in staat zijn om te schrijven of te spreken: ze kunnen de oplossingen aankruisen. Ook oefeningen waarbij de opdracht van de nieuwkomer er enkel in bestaat de juiste afbeelding aan te kruisen of te omcirkelen, zijn in het begin zeer geschikt (zie figuur 1). FIGUUR 1 OPDRACHT Zoek 3 voorwerpen die natuurlijk licht uitstralen. Duid ze aan met een bolletje (o). Zoek 3 voorwerpen die kunstmatig licht uitstralen. Duid ze aan met een kruisje (x). Als we de afbeeldingen van labels te voorzien met de naam van het voorwerp in kwestie, raken de nieuwkomers al vertrouwd met het schriftbeeld. Op gebied van schrijfvaardigheid worden er echter weinig eisen gesteld. De nieuwkomers voelen niet de druk om een product af te leveren dat nog niet binnen hun bereik ligt, dankzij de mogelijkheid om de juiste antwoorden of voorwerpen aan te kruisen. Voor alle taken die in Joker opgenomen zijn, hebben de nieuwkomers enkel receptieve vaardigheden nodig. Deze vorm van differentiatie kan ook toegepast worden in andere lessen. Naargelang de schriftelijke taalvaardigheid van de leerlingen toeneemt, kun je later geleidelijk overgaan naar invuloefeningen en vragen waarop slechts een kort antwoord wordt verwacht.
6 ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS UIT HET BASISONDERWIJS IN DE REGULIERE KLAS 377 Een andere mogelijkheid is het uitschakelen van de leeshandeling door teksten voor te lezen en visueel te verduidelijken. Een voorbeeld daarvan is opnieuw de meerkeuzevraag rond weerkaatsing. (2) Voortaken inschuiven Is de uit te voeren opdracht inhoudelijk complex (abstract, veel informatie die tegelijk moet worden verwerkt, en dergelijke), dan kan een opdracht worden bedacht die aan de oorspronkelijke voorafgaat en het pad effent doordat hij belangrijke elementen van de oorspronkelijke opdracht in een meer toegankelijke en verhelderende context aanbrengt. Een voorbeeld: vóór de leerkracht een meer abstracte uitleg geeft over het ontstaan van neerslag, kan hij of zij de volgende proefjes laten uitvoeren en er eventueel een aantal meerkeuzevragen aan koppelen die door de leerlingen moeten worden opgelost. (1) Houd een ijskoud blikje uit de koelkast in je hand. (Resultaat: er ontstaan waterdruppels op het blikje doordat de lucht op het oppervlak condenseert.) (2) Blaas je adem op een koude spiegel. (Resultaat: de onzichtbare vochtigheid in de adem zal een mistige wolk van minuscule druppeltjes op de spiegel vormen.) (3) Houd een koud bord boven een emmer warm water. (Resultaat: het bord zal al snel vol waterdruppeltjes zitten.) Als de leerkracht hierna ook nog de condensproef uitvoert (figuur 2), zal de meer abstracte uitleg die nog moet volgen, toegankelijker zijn. FIGUUR 2
7 378 Mie Sterckx 4 NA DE EERSTE MAANDEN 4.1 Geleidelijk meer productie en minder ondersteuning Op een bepaald moment zullen nieuwkomers minder nood hebben aan contextualisering omdat ze meer beginnen te begrijpen. Bovendien zullen ze na een tijdje in staat zijn om zich mondeling steeds meer te uiten. Als ze over voldoende basistaalvaardigheid beschikken, wordt het ook zinvol om de nieuwkomers te alfabetiseren. De rol van de mentor zal beperkter worden als de nieuwkomer kan lezen. Hoe snel dit allemaal gaat, zal natuurlijk afhangen van de leeftijd van de leerlingen, hun opleiding, hun motivatie, familiale omstandigheden enzovoort. Het is in ieder geval belangrijk om deze leerlingen zoveel mogelijk uitdagingen te bieden en hen zeker niet te onderschatten. 4.2 Een hoger verwerkingsniveau Desalniettemin is het ook bij de verdere opvang van de nieuwkomers nodig om enkele punten niet uit het oog te verliezen. Zo moet je er rekening mee houden dat het heel erg van je manier van vragen zal afhangen of de leerlingen al dan niet kunnen antwoorden. Vraag je Is het potlood rood of blauw?, dan kunnen leerlingen het antwoord voor een stukje uit je vraag overnemen. Ze moeten wel in staat zijn te begrijpen wat de woorden rood en blauw betekenen om te antwoorden (beschrijvend verwerkingsniveau), maar hoeven niet zelf het juiste woord uit hun geheugen op te diepen. Als antwoord volstaat immers rood. Vraag je leerlingen echter Welke kleur heeft dit potlood? zonder bovendien eerst de naam van de kleur in een voorafgaand gesprek aan bod te laten komen, dan moeten ze het woord echt al verworven hebben en kunnen opdelven uit hun woordenschat. Dit geldt a fortiori voor vragen naar eigen ervaringen van de leerlingen, zoals Ben jij al eens naar de tandarts geweest? Kun je vertellen hoe dat toen ging? Die vereisen echt al een structurerende taalvaardigheid van de leerling: ze moeten daarbij hele zinnen zelf formuleren. Ook wat schriftelijke productie betreft, stel je uiteraard minder hoge eisen bij een invuloefening waarbij de leerling het antwoord moet kiezen uit een rijtje mogelijke oplossingen, dan bij een invuloefening waarbij geen mogelijke oplossing gegeven is. Vragen bij een tekst waarbij de leerlingen zelf volledige zinnen moeten vormen, zijn weer moeilijker, ook al staat het antwoord gedeeltelijk in de tekst geformuleerd. Helemaal moeilijk zijn uiteraard vragen in de zin van Hoe zou het verhaal aflopen? Schrijf een vervolg. Dergelijke opdrachten met een structurerend verwerkingsniveau kunnen normaal gezien enkel opgelost worden door nieuwkomers van de tweede of derde graad die al (meer dan) een jaar op een Nederlandstalige school zitten. 4.3 Tijdelijk meer ondersteuning bij moeilijker teksten Als de nieuwkomers eenmaal voldoende basis hebben, kun je moeilijker teksten aanbieden, die zich niet meer in een hier-en-nu-wereld afspelen. Dat kan gaan over daaren-toen-teksten, die gesitueerd zijn in het verleden of in een ver land, bijvoorbeeld over indianen, ridders of dinosaurussen. Nog een stap moeilijker zijn abstracte teksten, die
8 ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS UIT HET BASISONDERWIJS IN DE REGULIERE KLAS 379 vooral in de derde graad aan bod komen, bijvoorbeeld over het klimaat of de tijd. Het is veel moeilijker voor nieuwkomers om zich bij een dergelijk onderwerp iets voor te stellen dan bij een proefje dat je in de klas kunt uitvoeren. Op het ogenblik dat je een moeilijker tekst aanbiedt dan de leerlingen gewoon zijn, is het opnieuw noodzakelijk om tijdelijk meer contextuele ondersteuning te bieden. Verder kun je het pad voor de nieuwkomers opnieuw wat effenen door opdrachten concreter en eenvoudiger te maken. Deze vormen van ondersteuning kunnen weer geleidelijk wegvallen zodra ze voor de nieuwkomers overbodig zijn. 5 GROTE ONTWIKKELINGSLIJNEN Kort samengevat moeten nieuwkomers tijdens het eerste opvangjaar in het basisonderwijs een aantal ontwikkelingslijnen doormaken (figuur 3). We gaan ervan uit dat enkel leerlingen uit de derde graad met vanuit een abstraherend perspectief geschreven teksten moeten leren omgaan. FIGUUR 3 6 BESLUIT Uit dit alles mag blijken dat reguliere leerkrachten een essentiële rol kunnen spelen in de opvang van de anderstalige nieuwkomer. Sommige aanpassingen vragen meer energie dan andere en het zal altijd zo zijn dat sommige onderdelen van de les in het begin heel moeilijk te vertalen zullen zijn naar de nieuwkomers. Het zou echter zonde zijn om aanwezige kansen niet te benutten. Een fundamenteel inzicht is verder dat de verwerving van het Nederlands aanvankelijk primeert op de leerstof. De hier-en-nu-situaties die zaakvakken, vakken als lichamelijke
9 380 Mie Sterckx opvoeding en tekenen bieden, moeten aangegrepen worden als een middel om de verwerving van het Nederlands als tweede taal te bevorderen. Ook het toelaten van samenwerking en het aanduiden van een mentor zijn belangrijk. Ingrepen als het receptief maken van opdrachten en het uitschakelen van de leeshandeling zijn zinvol. Pas als nieuwkomers over een stevige basistaalvaardigheid Nederlands beschikken, is het tijd voor alfabetisering. Nieuwkomers confronteren met daar-en-toen-teksten en (in de derde graad) met abstracte teksten kan maar na enkele maanden. Verder zal de verwerking van de taken heel lang op het beschrijvende niveau liggen en tijdens het onthaaljaar pas in laatste instantie naar het structurerende niveau evolueren. Ten slotte willen we opmerken dat eventuele aanpassingen niet ten koste mogen gaan van het reguliere onderwijs. Indien de opvang van anderstalige nieuwkomers echter zoals hierboven wordt aangepakt, kunnen niet alleen taalzwakke autochtone of allochtone kinderen, maar ook sterk taalvaardige leerlingen er baat bij hebben. NOOT 1 Joker biedt talrijke voorbeelden van lessen die op deze manier gecontextualiseerd worden. Veel schoolboeken voor wereldoriëntatie geven echter ook suggesties in die richting. LITERATUUR Aalsvoort, M. van der & B. van der Leeuw: Taal, school en kennis. De rol van taal in onderwijsleersituaties. Enschede: SLO/VALO-M/Nederlandse Taalunie, Bogaert, N. e.a.: Goochelen met woorden. De eerste start voor de onthaalklas. Basisonderwijs. Reeks: Anderstalige nieuwkomers 2. Leuven: Steunpunt NT2, Broekaert, H., G. Duran & N. Bogaert: Nederlands leren door leuke taken uit te voeren. Samenwijs 16/7 (maart 1996), p Broekaert, H., G. Duran & C. Mechelmans: Taken, van nul af aan. Taakgericht werken met beginnende leerders. In: VON-Werkgroep NT2: Taakgericht taalonderwijs. Een onmogelijke taak? Reeks: Taalcahiers. Deurne: Plantyn, 1996, p Hajer, M. & T. Meestringa: Schooltaal als struikelblok. Didactische wenken voor alle docenten. Bussum: Coutinho, Hillewaere, K.: Sociale integratie van anderstalige nieuwkomers. Schets van een optimale opvang. Vonk 28/2 (nov.-dec. 1998), p Smits, Y. e.a.: Joker. Eerste opvang in de reguliere klas van het basisonderwijs. Reeks: Anderstalige nieuwkomers 1. Leuven: Steunpunt NT2, Sterckx, M.: Met vereende (leer)krachten. Decentrale opvang van anderstalige nieuwkomers in het secundair onderwijs. Vonk 26/5 (mei-juni 1997), p
Met vereende (leer)krachten
22 Met vereende (leer)krachten Decentrale opvang van anderstalige nieuwkomers in het secundair onderwijs Mie Sterckx Beeld je eens in. Je bent weer dertien, gaat naar school samen met je vrienden en vriendinnen.
Nadere informatieEen nieuwkomer onder de toetsen
Een nieuwkomer onder de toetsen Ricardo is een anderstalige nieuwkomer die in september op school is aangekomen. Hij kwam recht uit Colombia, sprak enkel Spaans, maar bleek al snel een vrij pientere leerling
Nadere informatieHoe til je met 1 lucifer 15 andere lucifers op? De opvang van anderstalige nieuwkomers in de beginperiode
Hoe til je met 1 lucifer 15 andere lucifers op? De opvang van anderstalige nieuwkomers in de beginperiode Mie Sterckx De opdracht in de titel lijkt haast onmogelijk uit te voeren. Nochtans is ze eenvoudiger
Nadere informatieEERSTE OPVANG ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS
EERSTE OPVANG ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS Hilde Broekaert en Goedele Duran 1. BEELDT U ZICH EENS IN... Beeldt u zich eens in dat u voor een klas anderstalige nieuwkomers staat op de eerste schooldag. Uw leerlingen
Nadere informatieJe eigen nieuwjaarsbrief
Je eigen nieuwjaarsbrief Doelgroep Eerste, tweede, derde graad Aard van de activiteit De leerlingen schrijven zelf een nieuwjaarsbrief voor hun ouders. Vooraf Verzamel allerhande nieuwjaarsbrieven: tekstjes
Nadere informatieGroot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004
Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004 Integratie van AN in secundair onderwijs Tom Verheyen Filip Paelman Overzicht Omzendbrief Tasan Vervolgonderzoek Referentiekader Een
Nadere informatieGOOCHELEN MET WOORDEN 2
GOOCHELEN MET WOORDEN 2 VERDERE OPVANG IN DE ONTHAALKLAS BASISONDERWIJS Steunpunt NT2 Leuven, 1999 Auteurs: Illustratie: Lay-out: Omslagontwerp: Nora Bogaert Hilde Broeckaert Goedele Duran Griet Ramaut
Nadere informatieKIJKWIJZER MOEILIJKHEIDSGRAAD voor INFORMATIEVERWERKENDE TAKEN
KIJKWIJZER MOEILIJKHEIDSGRAAD voor INFORMATIEVERWERKENDE TAKEN 1. Wereld onderwerp : toegankelijkheid 1.1. hoe abstract is het onderwerp van de tekst* en activiteit voor de nieuwkomer? en activiteit is
Nadere informatieNederlands in Uitvoering
Nederlands in Uitvoering Leerjaar 1 Sport & spel Een mondelinge instructie begrijpen Algemene modulegegevens Leerjaar: 1 Taaltaak: Een mondelinge instructie begrijpen Thema: Sport & spel Leerstijlvariant:
Nadere informatiewerkbladen, telefoons en opnametoestel
DE BAAN OP! De jongeren organiseren zelf één of meerdere bedrijfsbezoeken. Ze verzamelen informatie over verschillende bedrijven en op basis hiervan kiezen ze met de hele klas het meest interessante bedrijf
Nadere informatieTaalontwikkelend Lesgeven
Taalontwikkelend Lesgeven Een didactische methode voor álle docenten Conferentie Thema Leren van elkaar 15 maart 2018 Ria Chin-Kon-Sung Matti Gortemaker (Hogeschool Rotterdam) Kennismaken Inclusief onderwijs
Nadere informatieAnderstalige nieuwkomers en Wereld(k)uren: een geslaagde combinatie
Anderstalige nieuwkomers en Wereld(k)uren: een geslaagde combinatie Voor veel leerkrachten ligt het niet voor de hand om anderstalige nieuwkomers bij de lessen wereldoriëntatie of andere lessen te betrekken.
Nadere informatieMie Sterckx Steunpunt NT2 - Centrum voor Taal en Migratie (K. U.Leuven)
Mie Sterckx Steunpunt NT2 - Centrum voor Taal en Migratie (K. U.Leuven) Je krijgt een aantal anderstalige nieuwkomers op school binnen. De kinderen zijn pas in België aangekomen, spreken geen Nederlands
Nadere informatie2.5!"FAMILIETREKJES. # basistaak DOEL MATERIAAL ORGANISATIE VERLOOP
2.5!"FAMILIETREKJES # basistaak DOEL MATERIAAL ORGANISATIE VERLOOP - luisteren: begrijpen van instructies voor een zoekopdracht, in dit geval een stamboom samenstellen van een denkbeeldige familie - begrijpen
Nadere informatieSessie 2: Hoe werk je aan de eindtermen Nederlands, ook in andere vakken?
Sessie 2: Hoe werk je aan de eindtermen Nederlands, ook in andere vakken? Vorm groepjes en verdeel de volgende rollen: groepsleider, verslaggever en tijdbewaker. 1. Eindtermen Nederlands: een verkenning
Nadere informatieWat te doen met zwakke begrijpend lezers?
Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen
Nadere informatieONDERSTEUNING BIJ HET LEZEN
ONDERSTEUNING BIJ HET LEZEN De meeste leerlingen hebben geen moeite met lezen op zich. Maar vanaf het moment dat ze langere teksten moeten lezen en globale vragen beantwoorden of als ze impliciete informatie
Nadere informatieRONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het KLEUTERONDERWIJS
CONFERENTIE STEUNPUNT GOK: De lat hoog voor iedereen!, Leuven 18 september STROOM KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen
Nadere informatieType 1: De Docent TEST LEERKRACHTSTIJL LAGER. Centrum voor Taal en Onderwijs MIJN PROFIEL
Type 1: De Docent Ik weet perfect waar ik mee bezig ben. Met mijn strakke planning zien we alle vooropgestelde leerstof, met tijd voor een herhalingsles voor elke grote toets. Er zijn duidelijke afspraken
Nadere informatieVan huidige situatie ------------ naar --------------------------------- gewenste situatie
Doelen stellen NLP is een doelgerichte, praktische en mensvriendelijke techniek. NLP = ervaren, ervaren in denken, voelen en doen. Middels een praktisch toepasbaar model leren we om de eigen hulpmiddelen,
Nadere informatieINTERACTIEVE WERKVORMEN IN DE WISKUNDELES
INTERACTIEVE WERKVORMEN IN DE WISKUNDELES WAAROM DEZE BIJSCHOLING? DE LEERDRIEHOEK Luisteren 5 tot 8% Lezen 11% Zien / horen (avm) 22% Leerkracht: docent Leerkracht: mediator Zien / horen (demo) 32% Erover
Nadere informatie3 Hoogbegaafdheid op school
3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit
Nadere informatieHet flexibel inzetten van de taalmethode heeft te maken met de functie van taal.
Taal: vakspecifieke toelichting en tips Taalverwerving en -onderwijs verlopen als het ware in cirkels: het gaat vaak om dezelfde inhouden, maar de complexiteit en de mate van beheersing nemen toe. Anders
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij
Nadere informatieNAAR EEN EFFICIENTER ONTHAALONDERWIJS, EEN GOOD PRACTICE!
NAAR EEN EFFICIENTER ONTHAALONDERWIJS, EEN GOOD PRACTICE! Tom Verheyen 1 Inleiding Onthaalleerkrachten die voor het eerst geconfronteerd worden met anderstalige nieuwkomers weten niet altijd wat er van
Nadere informatieActualisering leerplan eerste graad - Deel getallenleer: vraagstukken Bijlage p. 1. Bijlagen
Bijlage p. 1 Bijlagen Bijlage p. 2 Bijlage 1 Domeinoverschrijdende doelen - Leerplan BaO (p. 83-85) 5.2 Doelen en leerinhouden 5.2.1 Wiskundige problemen leren oplossen DO1 Een algemene strategie voor
Nadere informatieVragenlijst leerlingen Eureka! Oberon & Eureka!, januari 2012
Vragenlijst leerlingen Eureka! Oberon & Eureka!, januari 2012 Toelichting Beste leerling, Jij zit in de Eureka!-klas. We zijn benieuwd naar jouw mening. Die kun je geven in deze vragenlijst. Die bestaat
Nadere informatieVerwerkingsopdrachten bijhet hoofdstuk Mondelinge opdrachten geven Doelstelling 3.
Verwerkingsopdrachten bijhet hoofdstuk Mondelinge opdrachten geven Doelstelling 3. 1 OPDRACHT 1 Bekijk hetvolgende lijstje mondelinge opdrachten. Probeer elke opdracht te analyseren: welke soort opdracht
Nadere informatieAanvulling Woordenschat NT2
Aanvulling Woordenschat NT2 Woordenschat Kinderen die net beginnen met Nederlands leren, moeten meteen aan de slag met het leren van woorden. Een Nederlandstalig kind begrijpt in groep 1 minimaal 2000
Nadere informatieTOETSTIP 9 SEPTEMBER 2005
TOETSTIP 9 SEPTEMBER 25 Bepaling wat en waarom je wilt meten Toetsopzet Materiaal Betrouwbaarheid Beoordeling Interpretatie resultaten TIP 9: HOE KAN IK DE COMPLEXITEIT VAN EEN (TOETS)TAAK NAGAAN? Bij
Nadere informatieDoel van deze presentatie is
Doel van deze presentatie is Oplossingsgericht? Sjoemelen? Evaluatie van de praktische oefening. Verbetersuggesties qua oplossingsgerichtheid (niet met betrekking tot de inhoud van de gebruikte materialen)
Nadere informatieA. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door
A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door elk kind zich thuis te laten voelen in de klas. Respecteer de stille periode van kinderen. Geef kinderen die het nodig hebben, meer tijd om een luisteropdracht
Nadere informatieThema 1 Activiteit 4. Een leesworm in de boekenhoek (2A) Ra ra ra, wat ben ik?
: Overzicht lesverloop 25 1 De leerlingen lezen individueel een aantal eenvoudige raadsels over voorwerpen uit een boekentas om ze daarna in duo s aan elkaar voor te lezen. Ze zoeken telkens samen naar
Nadere informatieEen Meet- en Ontdekpad gemaakt door Maaike Kuijer. Pabo De Eekhorst Assen.
METEN Een meet- en ontdekpad www.rekenhoek.nl 5 6 Een Meet- en Ontdekpad gemaakt door Maaike Kuijer. Pabo De Eekhorst Assen. Inhoudsopgave meet- en ontdekpad Samenvatting 2 Verantwoording 4 Gebruiksaanwijzing
Nadere informatieDoeltaal is voertaal. Engels geven in het Engels. Whitepaper. Doeltaal is voertaal Marion Ooijevaar, 30 januari Introductie
Engels geven in het Engels Introductie Deze whitepaper verschijnt in een serie whitepapers over Engels in het basisonderwijs. De serie bespreekt verschillende onderwerpen die relevant zijn voor leerkrachten
Nadere informatieWerkboekje Grote Wetenschapsdag
Werkboekje Grote Wetenschapsdag Als je alles ingevuld hebt - > inleveren bij je leerkracht. Naam: Klas: _ School: Start van de dag - > Video Wat vond je van de video? Heb jij een eigen vraag kunnen bedenken?
Nadere informatieBlauwe stenen leer je zo
Handleiding groep 3-8 Blauwe stenen leer je zo Wijzers Jeelo heeft gele wijzers om samen met leerlingen te verkennen hoe je een steen van Jeelo leert. Voor groep 3-4 wijzer 2009 Zo leer je blauwe stenen
Nadere informatieTalig rekenen. Drs. Martin Ooijevaar - Onderwijsadviseur M.ooijevaar@sbzw.nl 0299-783422 @mooijevaar @sbzwtweet SBZW 10-4-2016 2
SBZW 10-4-2016 1 Talig rekenen Drs. Martin Ooijevaar - Onderwijsadviseur M.ooijevaar@sbzw.nl 0299-783422 @mooijevaar @sbzwtweet SBZW 10-4-2016 2 Onderwerpen Inschatten van beginniveau Taal binnen de rekenles
Nadere informatie0. LESVOORBEREIDING. Bij kennis verwerven en integreren
LESMODEL DIRECTE INSTRUCTIE Gebaseerd op: Ebbens e.a., Effectief leren in de les; R.J. Marzano, W. Miedema, Leren in vijf dimensies. Zie ook: www.histopia.nl docenten lesmodel (Bas van der Meijden). 0.
Nadere informatieOmgaan met. meer- en anderstaligheid. op school
Omgaan met meer- en anderstaligheid op school Omgaan met meer- en anderstaligheid op school 1 Basisvoorwaarden Een school die goed weet om te gaan met meer-/anderstaligheid neemt een open houding aan tegenover
Nadere informatieReflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatieOPDRACHTEN BIJ THEMA 9 FEEDBACK
OPDRACHTEN BIJ THEMA 9 FEEDBACK Van positieve feedback leer ik niets. INLEIDING Feedback geven en ontvangen moet je eerst oefenen en dan toepassen. In de opdrachten hieronder ga je ermee aan de slag. Doelstellingen
Nadere informatieHoe help je meertalige kinderen bij het leren van een tweede taal? Tips voor leerkrachten
Hoe help je meertalige kinderen bij het leren van een tweede taal? Tips voor leerkrachten Enkele tips 1. Goed begonnen is half gewonnen! Zorg van bij het begin voor een zo open en positief mogelijke klassfeer
Nadere informatieSpiegelen en symmetrie
Spiegelen en symmetrie Bedoeling: De leerlingen komen doormiddel van verschillende activiteiten te weten wat spiegelen (en spiegelas) en symmetrie is. Doelen: De leerlingen kunnen - in eigen woorden verwoorden
Nadere informatieH u i s w e r k b e l e i d
H u i s w e r k b e l e i d Voor maken. sommige een Voor kinderen aantal anderen kinderen een is complexe het levert huiswerk huiswerk taak echter waarbij geen een zij problemen bron een beroep van op,
Nadere informatieOpbrengsten van CNV thema onderwijsdag 20 april 2016 Masterclass leerstrategieën door Karin Nijman & Inge Verstraete
10 werkvormen om het denken te activeren Goede metacognitieve vaardigheden worden gezien als een voorspeller van succesvol leren. Door expliciet aandacht te besteden aan denkvaardigheden, stimuleer je
Nadere informatieAlgemene instructies voor de strategie: Vragen stellen. Introductiefase bij de eerste les:
Algemene instructies voor de strategie: Vragen stellen "Welkom,." Introductiefase bij de eerste les: 1. "Vandaag gaan we weer een tekst lezen. Daarbij gaan we een nieuwe strategie leren. Deze strategie
Nadere informatieZonnevangers met een functie
U UNPLUGGED Zonnevangers met een functie Lestijd: 20 minuten Deze basisles omvat alleen oefeningen. Er kunnen inleidende en afrondende suggesties worden gebruikt om dieper op het onderwerp in te gaan als
Nadere informatieCentrum voor Taal en Migratie Werkgroep Anderstalige Nieuwkomers
REFERENTIEKADER ONTWIKKELINGSDOELEN TAALVAARDIGHEID ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS SECUNDAIR ONDERWIJS HANDLEIDING COMPUTERPROGRAMMA Centrum voor Taal en Migratie Werkgroep Anderstalige Nieuwkomers Deze website
Nadere informatieMbo, toets je taal! Taalvaardigheid Nederlands beoordelen in competentiegericht onderwijs
. Competentieleren Hajer, M. & T. Meestringa (2004). Handboek taalgericht vakonderwijs. Bussum: Coutinho. Ministerie van OC&W (2004). Van A tot Z betrokken. Aanvalsplan Laaggeletterdheid 2006-2010 (http://taalinmbo.kennisnet.nl/bronnen/aanvalsplan).
Nadere informatieWerkloos, hoezo? Bij lesmateriaal, bij deze les op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les:
Werk graad 3 Lesvoorbereiding Werkloos, hoezo? Bij lesmateriaal, bij deze les op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les: Zet het luisterverhaal klaar op het smartboard. Print de memory
Nadere informatieVOLLEDIGE INSTRUCTIES LEESVAARDIGHEID
VOLLEDIGE INSTRUCTIES LEESVAARDIGHEID Maak een mindmap of schema van een tekst ga je dan doen? Naar aanleiding van een titel, ondertitel, plaatjes en of de bron van de tekst ga je eerst individueel (en
Nadere informatieAanpak van een cursus
Aanpak van een cursus Je gaat best op zoek naar een efficiënte manier van studeren. In het hoger onderwijs is het immers niet meer doeltreffend om alles op dezelfde manier aan te pakken. Je kan dus niet
Nadere informatieZET DE BOXEN AAN! Kijk op de week. Inhoud. Doelgroep. Vakgebied. Materialen. Doelen STERKE SCHAKELS
ZET DE BOXEN AAN! Jongeren verkennen verschillende manieren om radio te maken (podcasting, internetradio), beluisteren voorbeelden en zetten de grote lijnen uit voor een eigen radio-uitzending: voor wie?
Nadere informatieRekenen met verhoudingen
Rekenen met verhoudingen Groep 6, 7 Achtergrond Leerlingen moeten niet alleen met de verhoudingstabel kunnen werken wanneer die al klaar staat in het rekenboek, ze moeten ook zelf een verhoudingstabel
Nadere informatieOranje stappers maak je zo
Handleiding groep 3-8 Oranje stappers maak je zo Wijzers Jeelo heeft gele wijzers om samen met leerlingen te verkennen hoe je een oranje stapper van Jeelo maakt. Voor groep 3-4 wijzer 2008 Zo maak je oranje
Nadere informatieOver taaie taboes en lastige liefdes
Seksuele diversiteit graad 3 Lesvoorbereiding Over taaie taboes en lastige liefdes Bij lesmateriaal, bij deze les op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les: Print het artikel Huwelijken
Nadere informatieVOORTRAJECT TAALBELEID
VOORTRAJECT TAALBELEID Interactieve werkvormen Sophie Stroobants Wie is wie? Dienst onderwijsondersteuning Mechelen Opdrachtgever van het traject Centrum voor Taal en Onderwijs (CTO) Inhoudelijk vormgever
Nadere informatieMATERIALENBANK NEDERLANDS ALS 2 DE TAAL IN HET BASISONDERWIJS
MATERIALENBANK NEDERLANDS ALS 2 DE TAAL IN HET BASISONDERWIJS MATERIALENBANK TAALVAARDIGHEID NEDERLANDS INLEIDING Kinderen met een migratiegeschiedenis beschikken vaak over onvoldoende taalvaardigheid
Nadere informatie3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken?
Werkblad: 1. Wat is je leerstijl? Om uit te vinden welke van de vier leerstijlen het meest lijkt op jouw leerstijl, kun je dit simpele testje doen. Stel je eens voor dat je zojuist een nieuwe apparaat
Nadere informatieGroot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004
Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004 Lang zullen ze lezen Taakgericht leesonderwijs als hefboom voor functionele geletterdheid Nora Bogaert Onderzoek naar geletterdheid
Nadere informatieProblemen in het rekenonderwijs bij NT2 kinderen. Een kwestie van woordenschat of is er meer aan de hand?
Eveline Groen Problemen in het rekenonderwijs bij NT2 kinderen. Een kwestie van woordenschat of is er meer aan de hand? Rekenonderwijs op de basisschool is steeds taliger geworden. De meeste moderne rekenmethodes
Nadere informatieTAALBESCHOUWING: BEPALINGEN
Vakonderdeel: TAALBESCHOUWING: BEPALINGEN Doelen Verdiepen van de beweeglijkheid van zinnen. Onderscheiden van nodige en bijkomende informatieve delen. Zinnen inkorten en langer maken. Materiaal Werkboek
Nadere informatieTaal leren in de rekenles 1
H. Biemond 2 Expertisecentrum Nederlands, Nijmegen 1 Inleiding De verhalen over allochtone leerlingen en het rekenonderwijs zijn treurig. Het moderne rekenonderwijs heeft een talig en interactief karakter.
Nadere informatieVoorbeeld actiepunten Aandachtspunt = bevorderen van interactie tussen kinderen tijdens de evaluatie van de les
1 Lesschemaformulier (LSF) Handleiding versie 2009-2010 / Pedagogogische Hogeschool De Kempel Helmond Kop Op ieder lesschemaformulier noteer je jouw voor- en achternaam en de jaargroep op de Kempel. Je
Nadere informatieThema 4: Mijn sport is top!
Thema 4: Mijn sport is top! 3 Onze wereld is een wereld van verschil. Geen twee mensen zijn gelijk. Samenleven in diversiteit is de uitdagende maar verrijkende opdracht. Zo groeit, voorbij de kleuren,
Nadere informatieTuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieTaalgericht vakonderwijs
Taalgericht vakonderwijs Publicatie: Taalgericht vakonderwijs in de Mens- en Maatschappijvakken. Handreiking voor opleiders en docenten, Landelijk Expertisecentrum Mens- en Maatschappijvakken en Landelijk
Nadere informatieEen overtuigende tekst schrijven
Een overtuigende tekst schrijven Taalhandeling: Betogen Betogen ervaarles Schrijftaak: Je mening geven over een andere manier van herdenken op school instructieles oefenlesles Lesdoel: Leerlingen kennen
Nadere informatieBIJLAGE bij de Website voor Groep 6, 7, 8
Zoals u wellicht weet wordt er ieder jaar in oktober de KINDERBOEKENWEEK georganiseerd. Op de meeste scholen worden er dan ook Voorleeswedstrijden gehouden, en gaat de aandacht speciaal uit naar de PROMOTIE
Nadere informatieNieuwe woorden correct kunnen schrijven, kunnen vertalen van N-F en van F-N en kunnen gebruiken in mondelinge en schriftelijke zinnen.
Vaktips Frans 1. D O E L S T E L L I N G E N De Franse taal leren verstaan, lezen, spreken en schrijven. Om dit te bereiken, moet je: Nieuwe woorden correct kunnen schrijven, kunnen vertalen van N-F en
Nadere informatieChique woorden Weet jij wat deze woorden betekenen? Vraag om de beurt de betekenis van een chique woord aan elkaar.
LES 8: Spijsvertering (2) Chique woorden Weet jij wat deze woorden betekenen? Vraag om de beurt de betekenis van een chique woord aan elkaar. Defecatie - Poepen Borborygmus - Knorrende maag Monosodiumglutamaat
Nadere informatieZelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen.
Zelfstandig werken Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen. Visie Leerlinggericht: gericht op de mogelijkheden van
Nadere informatieLESBESCHRIJVING HOGESCHOOL ROTTERDAM PABO. Hoofdfase
HOGESCHOOL ROTTERDAM PABO Hoofdfase LESBESCHRIJVING Jongere kind - Oudere kind Semester 1-2 - 3-4 - 5* Student: Linda Ouwendijk Studentnummer: 0813937 Paboklas: 2F Datum: 19-01-2010 Stageschool + BRIN:
Nadere informatieKIJKWIJZER MOEILIJKHEID ACTIVITEITEN. 1. Wereld onderwerp. van eenvoudig naar complex
KIJKWIJZER MOEILIJKHEID ACTIVITEITEN 1. Wereld onderwerp van eenvoudig naar complex 1.1. hoe moeilijk is het onderwerp van de activiteit voor de leerling? a. abstractie het onderwerp van de activiteit
Nadere informatieEEN GOEDE VOORBEREIDING IS HET HALVE WERK. Plannen en evalueren van een activiteit. Inhoud
Plannen en evalueren van een activiteit Inhoud Doelgroep Vakgebied Duur Materialen Doelen In deze les moeten de leerlingen in groep een bepaalde activiteit voorbereiden. Dit kan bijvoorbeeld het organiseren
Nadere informatieKern 3: doos-poes-koek-ijs
Kern 3: doos-poes-koek-ijs In deze kern leert uw kind: Letters: d - oe - k - ij z Woorden: doos, poes, koek, ijs, zeep Herhaling van de letters van kern 1 en 2 Deze nieuwe woorden en letters worden aangeboden
Nadere informatieSchrijfopdracht 5: Zijn vrienden het altijd eens?
Leerlingboekje Les 9 en 10 Naam:. Schrijfopdracht 5: Zijn vrienden het altijd eens? Groep 7 Leren schrijven met peer response Tekst: M. Hoogeveen, A. van Gelderen, A. Wijnbergh Illustraties: V. van Asperen
Nadere informatieEen bespreking voorbereiden, notuleren en voorzitten
OPDRACHTFORMULIER Een bespreking voorbereiden, notuleren en voorzitten Naam student: Datum: 1 Lees het handelingsformulier van deze vaardigheid en noteer vragen en opmerkingen. Bespreek deze met een medestudent
Nadere informatieMet welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen?
Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? In groep 5-6 nemen kinderen steeds vaker werk mee naar huis. Vaak vinden kinderen het leuk om thuis aan schooldingen
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatiePracticum: Ik zie dubbel?!
Naam :.. Klas. nr : Datum: Vak: Fysica Leerkracht: Practicum: Ik zie dubbel?! 1) 1,2,3... zie jij wat ik zie? Waar in je omgeving kom je allemaal weerkaatsing tegen? Wat zie je op de prentjes? Ken je nog
Nadere informatieWoordenschatverwerving & taalontwikkelend lesgeven
Woordenschatverwerving & taalontwikkelend lesgeven Wilma van der Westen Project Docenten aan zet bij taal in alle vakken Utrecht 7 november 2012 Even voorstellen: Bestuurslid Het Schoolvak Nederlands HSN
Nadere informatieACHTERGROND EN TIPS VOOR LEERKRACHTEN EN DIRECTIES IN DE VERVOLGSCHOOL BIJ DE OPVANG VAN EX- ONTHAALKLASSERS
ACHTERGROND EN TIPS VOOR LEERKRACHTEN EN DIRECTIES IN DE VERVOLGSCHOOL BIJ DE OPVANG VAN EX- ONTHAALKLASSERS Hoe zorg je in de vervolgschool voor een goed vangnet voor de ex-onthaalklassers? Op schoolniveau
Nadere informatieGerealiseerd met de steun van de Vlaamse Overheid, Departement Inburgering in het kader van Managers van diversiteit. Taalgericht naar werk Inhoud I
taalgericht naar werk Over het belang van geïntegreerd vakonder wijs voor beroepsgerichte opleidingen Publicatie ontwikkeld door Linguapolis, Instituut voor Taal en Communicatie Universiteit Antwerpen
Nadere informatie- ontdekken dat stilte en rust helpen om een gepaste uitdrukking te vinden voor gevoelens.
Tuin van Heden 1 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieNationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Mondelinge taalvaardigheid: Van pingpongen naar tafelvoetballen WWW.CPS.NL
Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Mondelinge taalvaardigheid: Van pingpongen naar tafelvoetballen WWW.CPS.NL Wat ben ik? Wat staat bovenaan m n verlanglijst? Het programma: van pingpongen
Nadere informatieMijn taal, mijn verhaal
Mijn taal, mijn verhaal Iedere nieuwkomer heeft zijn eigen verhaal. Maar in het Nederlands daarover vertellen is moeilijk. In deze activiteit schrijven leerlingen in hun eigen taal over hun leven. Met
Nadere informatieWORKSHOP CREATIEF SCHRIJVEN: POËZIE
WORKSHOP CREATIEF SCHRIJVEN: POËZIE TIMING DOELEN STRATEGIE LEERSTOF - LEERINHOUD MEDIA 5 I. SFEERSCHEPPING: een vel en een vel. 1 Opdracht: neem een vel papier. De leerkracht legt uit dat het de volgende
Nadere informatieGebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag
Instructieblad Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag Onderzoeken is leuk omdat je wat over jezelf leert: wat je kunt en hoe creatief je bent. Ook leer je over je omgeving en de wereld.
Nadere informatieHandleiding Lesmethode Groep 7 &8 Huiswerk Bikkels. Inkijkexemplaar
Handleiding Lesmethode Groep 7 &8 Huiswerk Bikkels versie 2016 Inhoudsopgave Introductie 5 Verantwoording methodiek 6 Doorgaande lijn Po en Vo 7 Preventief en curatief 8 Organiseer je les 9 Praktische
Nadere informatieondersteuning TVO voor taalvaardig zwakkere lln
ondersteuning TVO voor taalvaardig zwakkere lln VTS 3 Buitengewoon Secundair Onderwijs Breedstraat 104 9100 Sint-Niklaas 1 1. DOELGROEP: door: Taalzwakkere leerlingen 1) Allochtone afkomst en /of 2) Taalzwak
Nadere informatieDe Drakendokter: Gideon
De Drakendokter: Gideon Om hulp vragen Vervolgverhalen Groep 5 en 6 (SO en SBO) Overzicht De opdrachten zijn het leukst om te doen, als het hele boek in de klas is voorgelezen. Dit kan door elke dag in
Nadere informatieRol van de leerkracht
Rol van de leerkracht Beweging Doormiddel van interessante vragen oriënteer je samen met de leerlingen op het onderwerp van de les. Samen met de leerlingen bekijk je wat er zou gebeuren tijdens de les.
Nadere informatieVakonderdeel: TAALBESCHOUWING: NADENKEN OVER TEKSTEN
Vakonderdeel: TAALBESCHOUWING: NADENKEN OVER TEKSTEN Doelen De termen lay-out, cursief en vetjes correct gebruiken De bedoeling van een lay-out inzien De bedoeling van cursieve en vetgedrukte woorden inzien.
Nadere informatieBijlage 1: Methode. Respondenten en instrumenten
Bijlage 1: Methode In deze bijlage doen wij verslag van het tot stand komen van onze onderzoeksinstrumenten: de enquête en de interviews. Daarnaast beschrijven wij op welke manier wij de enquête hebben
Nadere informatieA. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door
A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door elk kind zich thuis te laten voelen in de klas. Geef de leerlingen de kans om spontaan te vertellen over iets dat ze leuk vinden en laat andere kinderen
Nadere informatie