Mededeling * * 1 Mededeling

Transcriptie

1 Mededeling 1 Mededeling * * Onderwerp Voortgangsrapportage Economisch Programma Floriade Werkt! Kern mededeling: U wordt met bijgevoegde voortgangsrapportage geïnformeerd over de voortgang van het economisch programma Floriade Werkt! van de provincie Flevoland. Mededeling: De voortgangsrapportage beschrijft de provinciale inspanningen voor en de visie op de werkzaamheden ten behoeve van de Floriade Almere Deze inspanningen zijn niet exclusief gericht op het evenement in 2022, maar beogen de Floriade als hefboom te gebruiken om de regionale economie te versterken. Het economisch programma Floriade Werkt! is door Gedeputeerde Staten in december 2015 aan Provinciale Staten verstrekt, en is vervolgens betrokken bij de vergadering van de Statencommissie Economie op 3 februari 2016 en de besluitvorming van Provinciale Staten van 24 februari 2016 inzake Begrotingswijziging en uitvoering Floriade Werkt!. Hierbij is de toezegging gedaan periodiek over het uitvoeringsprogramma te rapporteren. Registratienummer Datum 7 mei 2019 Afdeling/Bureau GE Openbaarheid Openbaar Portefeuillehouder Appelman, J.N.J Ter kennisname aan PS en burgerleden Bijgevoegde voortgangsrapportage geeft inzicht in de stand van zaken met betrekking tot het Uitvoeringsprogramma Floriade en de activiteiten die hiervoor zijn verricht in het jaar 2018 en het eerste kwartaal van Bijlagen Naam bijlage: Voortgangsrapportage economisch programma Floriade Werkt! edocs Openbaar in nummer: de zin van de WOB (ja/nee aangeven) Ja

2 Economisch programma Floriade Voortgangsrapportage 2018 en eerste kwartaal 2019 Innovatief en Ondernemend

3 Inhoud Inleiding 3 1. Algemeen 4 4. Activiteiten gericht op de kenniscampus Kennisontwikkeling Fysiek Activiteiten gericht op de wereldtentoonstelling in Governance Provinciale bijdrage 10 miljoen via het Fonds Verstedelijking Almere Internationale agenda 7 3. Activiteiten gericht op versterking van de kenniseconomie via Floriade Werkt! Floriade werkt! Challenges Nieuwe challenge Nadere Regel Floriade Werkt! Monitoring Het Innovatiepaviljoen Ontwerp en bouw van het pand Kavel Groene Stad Arboretum Innovatieve bruggen Hackathon Een nieuwe beweging Overige Etalages langs de Waterlandseweg Vereniging Flevo Food Interreg Europe Foodchains 4 EU Peer Review Flevoland Talent Kleurt Flevoland Betrokkenheid bedrijfsleven Activiteiten in de regio 21 2

4 Inleiding Met voortgangsrapportages informeert het College van Gedeputeerde Staten Provinciale Staten periodiek over de voortgang van het Economisch programma Floriade. Het Economisch programma Floriade is door Gedeputeerde Staten in december 2014 aan Provinciale Staten aangeboden ( ). Dit Economisch programma beschrijft de provinciale inbreng voor en visie op de werkzaamheden ten behoeve van de Floriade 2022 in Almere. Voor u ligt de voortgangsrapportage 2018 en het eerste kwartaal 2019 van het Economisch programma Floriade met een overzicht van de voortgang en de activiteiten van het programma in 2018 en het eerste kwartaal In deze periode stonden het Innovatiepaviljoen, de innovatieve bruggen en de voorbereiding van de tweede challenge centraal. Floriade terrein 3

5 1. Algemeen Op en rond het Floriadeterrein wordt hard gewerkt aan de verbreding van de A6 en de voorbereiding van het terrein. De camping is gesloten, de aanleg van de boulevard is gestart, op het Weerwatereiland is de toekomstige structuur zichtbaar geworden en de bomen voor het Groene Stad Arboretum worden geplant. De Floriade wordt fysiek zichtbaar. Maar er gebeurt veel meer. De provincie heeft de kavel aangekocht voor het Innovatiepaviljoen en is gestart met het project Innovatieve bruggen op het Floriade terrein. In 2018 is er bij de Floriade Almere 2022 BV, de expo organisatie, een aantal wijzigingen in directie en Raad van Commissarissen geweest. Het kabinet heeft een Commissaris-Generaal namens de regering aangesteld, waarmee in de internationale agenda nu concrete stappen gezet kunnen worden. Inmiddels zijn landen door de gemeente en de Floriade Almere 2022 BV aangeschreven en op basis daarvan vinden de eerste concrete gesprekken plaats. De gemeente Almere heeft voor de gebiedsontwikkeling een aanbestedingsprocedure doorlopen. De uitkomst hiervan is dat de gemeente Almere op 20 december 2018 een overeenkomst met Amvest heeft ondertekend. Bij het raadsbesluit is tevens een motie aangenomen die het college oproept om ook scenario s uit te werken waarbij het totaal aantal te ontwikkelen woningen wordt vergroot. De provincie is formeel geen partij in deze gesprekken, maar is wel nauw betrokken en wordt voortdurend door gemeente en BV geïnformeerd. Daarbij houden we vast aan onze consistente koers sinds 2012 en tonen ons daarin een betrouwbare partner: Geen risicodragende participatie in het evenement en een maximale bijdrage aan de Floriade van 10 miljoen; De Floriade optimaal als hefboom benutten om structurele positieve economische effecten voor onze regio te bewerkstelligen, zoals de Flevo Campus; Invulling geven aan ons gastheerschap door een paviljoen op de Floriade te realiseren en dat paviljoen beschikbaar te stellen aan Flevolandse bedrijven, overheden en kennisinstellingen; Bij de besteding van de 10 miljoen de door PS gestelde kaders in acht nemen. De provincie heeft op 18 april 2018 de koopovereenkomst voor de kavel, waarop het provinciale paviljoen zal worden gerealiseerd, gekocht van de gemeente Almere. Ook is op deze datum een eerste huurintentieovereenkomst ondertekend, door Aeres. De kavel ligt op een prachtige plek, pal aan het Weerwater en naast de toekomstige hoofdentree van de expo. De kavel is goed zichtbaar en wordt voor oplevering door de gemeente Almere al bouwrijp gemaakt. We stellen de levering uit tot duidelijk is wanneer de te selecteren aannemer met de bouw kan starten. De door de gemeente Almere verleende bouwvergunning voor het pand is onherroepelijk geworden. 4

6 Vlnr: Tjeerd Herrema (vml wethouder), Jan-Nico Appelman (gedeputeerde) en Joep Houterman (vml voorzitter Aeres) Gedeputeerde Jan-Nico Appelman (l) en vml Aeres voorzitter Joep Houterman De meervoudig onderhandse aanbesteding van het pand is in 2018 mislukt en na een doorstart wordt nu met één aannemer aan een bouwteamovereenkomst gewerkt. Door de topdrukte in de bouw moet rekening worden gehouden met langere levertijden op bijvoorbeeld heipalen. Wij streven ernaar dat de bouw van het paviljoen start medio 2019 en dat de opening plaatsvindt begin Om toch spoedig activiteiten te genereren op het Floriade terrein, wordt onder de vlag van de Flevo Campus bezien of op één van de door Aeres Hogeschool verworven kavels, pal naast de provinciale kavel, een tijdelijke voorzieningen gerealiseerd kan worden. In deze tijdelijke pop-up village moet een werkplek en een broedplaats voor jonge professionals in de agro- en foodsector worden. Een belangrijke positieve ontwikkeling is dat de Aeres Hogeschool het voornemen heeft om al in 2020 te starten met de bouw van een nieuwe school, pal naast het provinciale paviljoen. Met de Aeres Group wordt verkend hoe deze kennisinstelling optimaal van ons paviljoen gebruik kan maken, ook na de Floriade. Voorzieningen die in het Innovatiepaviljoen beschikbaar zijn, hoeven dan niet in de nieuwe school gerealiseerd te worden. In 2018 is samen met partners nagedacht over de tweede challenge die de provincie gaat organiseren. Deze start begin Onder de vlag van Vereniging Flevo Food gaan Flevolandse ondernemers aan de slag met het opzetten van gezamenlijke distributie en marketing van in Flevoland geteeld voedsel. De komst van de Floriade draagt bij aan de provinciale zichtbaarheid in (inter) nationale netwerken, zoals de MRA-voedselstrategie en de nationale voedselvisie. In oktober 2018, was de hackathon over innovatieve bruggen op het Floriade terrein. Deze bijeenkomst heeft veel inzichten opgeleverd over het ontwerpen en bouwen van innovatieve bruggen. 5

7 2. Activiteiten gericht op de wereldtentoonstelling in 2022 In 2018 is het bestemmingsplan en het definitieve ontwikkelingsplan vastgesteld. In december is de ontwikkelingsovereenkomst met Amvest ondertekend. Een deel van de provinciale bijdrage wordt ingezet voor het project innovatieve bruggen. Annemarie Jorritsma is aangesteld als Commissaris-Generaal. Op 15 juli 2016 is de Floriade Almere 2022 B.V. opgericht. De vennootschap heeft ten doel het organiseren van een succesvolle wereldtuinbouwtentoonstelling in 2022 en het in gezamenlijkheid organiseren van een aantrekkelijke making of voor de periode De Floriade Almere 2022 B.V. heeft een directie wisseling gehad. De algemene vergadering van aandeelhouders kent slechts één aandeelhouder: de gemeente Almere. De provincie is geen aandeelhouder van de Floriade Almere 2022 B.V. en maakt ook geen deel uit van de RvC. Beleidsmatige afstemming tussen gemeente en provincie vindt plaats via de Bestuurlijke Begeleidingsgroep Floriade, die bestaat uit de gemeente Almere, de provincie Flevoland, de Floriade Almere 2022 B.V., de NTR, het Ministerie van Economische Zaken & Klimaat en de gemeente Amsterdam. Daarnaast is er structureel bilateraal overleg tussen de wethouder Floriade en de gedeputeerde Floriade. Ook de burgemeester en de Commissaris van de Koning zullen in toenemende mate betrokken raken, vanwege onder meer openbare orde en veiligheid en de ontvangsten van delegaties. 2.1 Governance De gemeente Almere heeft de afgelopen tijd gewerkt aan een versterking van de uitvoeringsorganisatie van de stadswijk Floriade, die voldoende mandaat heeft. Het bestemmings-plan is vastgesteld. De gemeente heeft met de camping overeenstemming bereikt over een verhuizing naar een andere locatie in Almere en 2018 was het laatste seizoen van de camping op de oude locatie. Ook met de jachthaven is een overeenkomst bereikt en zij vertrekken van het terrein. Dit biedt mogelijk nieuwe kansen voor de inrichting van de Floriade. Het ophogen van een deel van het terrein en de aanleg van een deel van de boulevard is aanbesteed en in uitvoering. In 2018 heeft de gemeente Almere een Europese aanbestedings-procedure gelopen voor het selecteren van een marktpartij die het Floriade-terrein kan ontwikkelen, financieren, coördineren, realiseren en exploiteren. De provincie was betrokken bij de beoordeling van de inzendingen. Op 20 december 2018 heeft de gemeente de overeenkomst met Amvest ondertekend. De Floriade Almere 2022 B.V. organiseert en exploiteert de wereldtuinbouwtentoonstelling, inclusief het tijdelijke evenement gerelateerde vastgoed. De making of organiseert zij samen met de provincie en de gemeente Almere. In 2018 is gestart met de aanleg van het Groene Stad Arboretum, waarbij door de tuinbranche veel bomen zijn geschonken en in de aanloop naar 2022 dit aangevuld wordt met planten, heesters en bollen. De gemeente draagt zorg voor de permanente terreininrichting. Hierbij garandeert de gemeente dat het cascomodel van de terreininrichting kan worden gerealiseerd. Voor de besteding van de provinciale bijdrage is met de gemeente Almere een gezamenlijke menukaart opgesteld. Zoals bekend, loopt de provinciale bijdrage via het Fonds Verstedelijking Almere (FVA) en dat betekent dat gemeente Almere en de provincie beide moeten instemmen met de bestedingsvoorstellen. 6

8 2.2 Provinciale bijdrage 10 miljoen via het Fonds Verstedelijking Almere In het Jaarprogramma 2015 FVA is het economisch programma Floriade Werkt! opgenomen. Hiervoor is 2 miljoen gereserveerd, waarvan 1 miljoen voor de organisatie van drie Challenges en 1 miljoen voor het vullen van het Innovatiepaviljoen met ondernemersactiviteiten. In het Jaarprogramma 2018 zijn twee nieuwe activiteiten opgenomen. Anders dan bij het economisch programma, waar in één keer 2 miljoen voor een aantal jaren is vrijgemaakt, wordt bij deze activiteiten gewerkt met jaartranches. De qua financiën omvangrijkste activiteit is de realisatie van innovatieve bruggen binnen het Floriadeterrein. In de gemeentelijke businesscase is een bedrag gereserveerd voor eenvoudige bruggen. Afgesproken is dat de provincie zich zal inspannen om hiervan in samenwerking met het bedrijfsleven en kennisinstellingen een living lab met innovatieve bruggen te maken. In het Jaarprogramma 2017 FVA is een provinciale bijdrage van 3,35 miljoen gereserveerd voor het project innovatieve bruggen. De andere activiteit is de organisatie van Floriade Dialogues. Hiermee wordt beoogd om in de aanloop naar de Floriade alvast de verbinding te leggen tussen partijen die we in 2022 graag op de expo willen hebben en de Flevo Campus. Door elk jaar dialogen te organiseren tussen kennisinstellingen en ondernemers over de Floriade thema s, kan worden gebouwd aan structurele kennisrelaties die ook na 2022 zullen voortduren. Het evenement kan worden benut om kennis te delen en nieuwe gezamenlijke onderzoeksprogramma s te formuleren. De Dialogues hebben inhoudelijk een relatie met één van de Floriade thema s: Feeding, Greening, Energizing en Healthying the City centraal staan. Bij voorkeur wordt het internationaal congres voorafgegaan door een Winterschool waar studenten input leveren voor het congres en opgevolgd door een Summerschool waar studenten aan de slag gaan met de uitkomsten van het congres. De eerste Floriade Dialogue vond plaats op 28 maart Met de gemeente Almere en de expo BV Floriade vinden momenteel gesprekken plaats over de aanwending van de resterende ca. 4,5 mln provinciale cofinanciering. Hierbij worden onder meer verkend: het energieneutraal maken van het terrein, het verbinden van de regio en activiteiten in de regio, de culturele programmering en (bij voorkeur blijvende) publiekstrekkende attracties. Tot dusverre is van de beschikbare cofinanciering van 10 mln ongeveer 0,7 mln uitgegeven, namelijk aan de eerste challenge, de voorbereidingskosten van twee innovatieve bruggen en de eerste Floriade Dialogues Summit. 2.3 Internationale agenda De Floriade Almere 2022 BV, de gemeente Almere en de provincie Flevoland zetten zich gezamenlijk in voor het enthousiasmeren en vastleggen van exposanten (landen, steden, bedrijven). Het kabinet heeft Annemarie Jorritsma als Commissaris-Generaal van de Floriade Almere 2022 aangesteld. Formeel is voorgeschreven dat eerst landen benaderd worden om deel te nemen en dat vervolgens bekeken kan worden hoe stedenpaviljoens te realiseren. In 2018 zijn contacten gelegd met verschillende landen. Qatar heeft bevestigd deel te nemen aan de Floriade. Begin 2019 hebben ook Indonesië en Thailand bevestigd te komen. 7

9 3. Activiteiten gericht op versterking van de kenniseconomie via Floriade Werkt! Om de kenniseconomie te versterken worden Challenges georganiseerd, is er een subsidieregeling Nadere Regel en wordt door de provincie een Innovatiepaviljoen op het toekomstige Floriadeterrein gebouwd. De eerste Challenge Help mee met de toekomst van onze voeding is in juni 2017 afgerond en samen met partners is de afgelopen tijd geïnventariseerd wat het thema van de tweede Challenge wordt. De Nadere Regel is in 2018 nog niet opengesteld, maar is ook aan een herijking toe. Voor het Innovatiepaviljoen is inmiddels de omgevingsvergunning verleend. De aanbestedingsprocedure heeft vertraging opgelopen. De meeste bruggen in Nederland zijn aangelegd tussen 1965 en 1975 en de komende jaren is er een enorme vervangings- en onderhoudsopgave. De provincie wil hier met de Floriade een impuls aan geven door middel van het project innovatieve bruggen. In oktober 2018 heeft de hackathon veel inzichten opgeleverd. Binnen het Floriadethema Growing Green Cities wordt door de provincie de nadruk gelegd op Feeding the City. Dit is ook vertaald in het economisch programma Floriade Werkt!. In dit programma stimuleert de provincie Flevoland de komende jaren kennisontwikkeling en innovaties met een focus op voeding, gezondheid en welbevinden. Het doel van Floriade Werkt! is om de expo in 2022 als hefboom te gebruiken om de Flevolandse kenniseconomie structureel te versterken. De opgave Landbouw, meerdere smaken van de Omgevingsvisie ondersteunt de gedachte om proeftuinen te ontwikkelen. 3.1 Floriade werkt! Challenges Challenges zijn innovatiewedstrijden. Provinciale Staten hebben 1 mln beschikbaar gesteld om tot aan de Floriade drie keer een challenge te organiseren. De challenges zijn bedoeld om bij te dragen aan een structurele versterking van onze kenniseconomie, om input op te leveren voor de Flevo Campus en om reuring te genereren op weg naar de Floriade en het Innovatiepaviljoen te vullen met activiteiten. Van de eerste challenge in 2017 hebben we geleerd dat we het structurele effect kunnen versterken als we een challenge organiseren om input te genereren voor een meerjarige proeftuin waarin ondernemers en kennisinstellingen samen werken. De eerste challenge werkt overigens nog steeds door: de Flevo Campus heeft in 2018 een voucher regeling ingesteld waarmee ondernemers uit de challenge (maar inmiddels ook andere ondernemers) kennis kunnen inkopen via de Flevo Campus Nieuwe challenge In 2018 zijn de voorbereidingen voor de tweede Challenge gestart. Deze zal in het thema van plantaardige eiwitten het onderwerp op het bord hebben. We zijn op dit thema gekomen doordat in de eerste challenge veel inzendingen betrekking hadden op plantaardige eiwitten. Dat heeft ons ertoe gebracht in 2018 het speelveld in beeld te brengen en te verkennen welke Flevolandse ondernemers actieve belangstelling hebben voor teelt en be- en verwerking van plantaardige eiwitten staat voor de verhouding plantaardige tot dierlijke eiwitten. In het kader van deze challenge worden (chef)koks van Flevolandse restaurants uitgedaagd een aantrekkelijk recept te ontwikkelen 8

10 en bereiden met zo veel als mogelijk Flevolandse producten en met minstens 80% plantaardige producten. Zij krijgen workshops aangeboden over het koken met meer plantaardige producten en over hoe zo n gerecht aan hun klanten te presenteren (op de kaart te zetten). Het streven is dat de producten die voor deze recepten worden gebruikt (op den duur) in Flevoland worden geteeld.we betrekken ook kookopleidingen bij Flevolandse ROC s om ook toekomstige koks mee te nemen in de nieuwe trends. Gedurende het jaar zal de Challenge een podium krijgen in verschillende evenementen, zoals NRC Live. Winnaars zullen uiteindelijk terecht komen in een kookboek, waarin recepten staan die producten van Flevolandse bodem gebruiken. In 2018 is gestart met het opzetten van een netwerk van Flevolandse boeren en ondernemers om de teelt en verwerking van plantaardige eiwitten te vergroten. Er zijn twee pilots gestart: één met 10 boeren met het telen van sojabonen voor consumptie (edamame bonen) en één over het telen van paddenstoelen op reststromen. Kennis opgedaan uit deze pilots worden gedeeld met andere boeren die geïnteresseerd zijn in het telen van deze producten. De pilots sluiten aan bij het programma Landbouw meerdere smaken. 3.2 Nadere Regel Floriade Werkt! De Nadere Regel Floriade Werkt! is op 15 maart 2016 door Provinciale Staten vastgesteld. Het betreft technisch een nadere regeling op de Algemene Subsidieverordening Flevoland (ASF). Voor de Nadere Regel Floriade Werkt! is 1 miljoen beschikbaar tot de Floriade in De regel is gericht op stimulering van het gebruik van het Innovatiepaviljoen door ondernemers. De Nadere Regel is in 2018 niet opengesteld, omdat het paviljoen nog niet gereed was. De regel zoals die nu van kracht is, is sterk gericht op een plusfi nanciering op reeds verstrekte Europese subsidies. Met de huidige kennis van die subsidieregelingen weten we dat we op deze manier niet alle geïnteresseerde ondernemers bereiken. Daarom gaan we de Nadere Regel in 2019 herzien. De Nadere Regel zal zo ingericht worden, dat die optimaal bijdraagt aan de zichtbaarheid in het Innovatiepaviljoen van Flevolandse ondernemers die met voedsel innovaties bezig zijn, zowel vóór als tijdens de Floriade. In 2019 wordt een nieuwe regeling voorbereid. 3.3 Monitoring In het Uitvoeringsprogramma Floriade is opgenomen dat de resultaten van Floriade Werkt! worden gemonitord. Door monitoring kan worden nagegaan welke effecten het programma Floriade Werkt! heeft gebracht. Zo kan er een verantwoording plaatsvinden over de inzet vanuit het programma richting politiek, onze inwoners en het Flevolandse netwerk van (food)ondernemers en kennisinstellingen. Bij de monitoring staan onder meer centraal: de ontstane netwerken in het bedrijfsleven, het aantal kennisvragen behandeld door de Flevo Campus en de effecten van de activiteiten voor het Flevolandse bedrijfsleven. De voortgangsrapportages maken deel uit van de monitoring. We doen dit samen met de expo BV en de gemeente Almere, omdat zichtbaar moet worden gemaakt wat het effect van de Floriade is. We zijn geneigd te vergeten welke positieve effecten de Floriade al heeft. Denk aan de versnelde verdubbeling van de A6 en de opknapbeurt voor de stationsomgeving van Almere Centrum. Denk aan de interesse van Eden Holland om zich in Almere te vestigen, omdat de thema s zo goed aansluiten op Growing Green Cities. Denk 9

11 aan alle Agro & Food gerelateerde organisaties buiten Flevoland die vanwege de Floriade hun blik richten naar Flevoland en nadenken over de kansen die de Floriade biedt. Denk aan de Flevo Campus die elke jaar meer vorm krijgt. En denk aan alle ondernemers en kennisinstellingen die door de combinatie van Landbouw meerdere smaken, de Europese programma s en Floriade Werkt ontdekken dat de provincie een actieve partner is die innovaties en ondernemerschap ondersteunen. Flevoland. Flevo Campus brengt studenten, onderzoekers en bedrijven samen voor onderzoek naar oplossingen voor de problematiek rondom voedselvoorziening in metropolitane steden. Daarbij ligt de focus op de verbinding tussen stad en platteland en het ondersteunen van ondernemers bij verandering en het opzetten van een duurzaam businessmodel. 3.4 Het Innovatiepaviljoen De provincie bouwt op het Floriade terrein het Innovatiepaviljoen. Het gebouw komt naast de hoofdingang en wordt het eerste gebouw van de toekomstige Flevo Campus. Het paviljoen doet tot aan de Floriade dienst als ontmoetingsplek en broedplaats voor organisaties die verbonden zijn aan het thema van de Floriade: Growing Green Cities in het algemeen en metropolitane voedselvraagstukken in het bijzonder. Het paviljoen is een plek waar innovatieve ideeën rondom het thema worden uitgewisseld, gewerkt, geëxposeerd, gepresenteerd en vergaderd. De keuken biedt ruimte voor experimenteren en kennis maken met nieuwe gerechten gericht op een duurzame voedselvoorziening. Organisaties die verbonden zijn aan dit thema worden in de gelegenheid gesteld het Innovatiepaviljoen in de aanloop naar de Floriade te gebruiken. Tijdens de expo in 2022 is het gebruik voorbehouden aan de provincie én de Flevolandse gemeenten, het waterschap en Flevolandse ondernemers en kennisinstellingen. Ook winnaars van de Floriade Werkt! Challenges krijgen de mogelijkheid ruimte te gebruiken en hun idee te presenteren aan de bezoekers van de Floriade. Na de Floriade biedt het paviljoen huisvesting aan Flevo Campus. Flevo Campus is een samenwerkingsverband tussen Aeres, Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Solutions (AMS Institute), de Gemeente Almere en de Provincie Artist impression Innovatiepaviljoen Ontwerp en bouw van het pand Nadat Provinciale Staten in december 2017 het bouwbudget beschikbaar hadden gesteld, zijn we een meervoudig onderhandse aanbesteding gestart. Op basis van een inventarisatie en veel gesprekken hebben we een selectie gemaakt van vijf grote bouwbedrijven die bewezen hebben bijzondere, ambitieuze en duurzame panden te kunnen realiseren. In de zomer van 2018 moesten we echter helaas constateren dat die aanbestedingsprocedure niet 10

12 tot inschrijvingen van de vijf partijen leidde. Op hoofdlijnen zijn daarvoor drie redenen aan te wijzen: Het is topdrukte in de bouw en ons paviljoen is een relatief klein en risicovol project. Sommige partijen gaven aan geen tijd te hebben; Er is sprake van sterke prijsstijgingen, zowel in materialen als in personeel. Partijen gaven aan dat zij ons paviljoen niet binnen het gestelde budget kunnen realiseren; Partijen gaven aan dat ons ontwerp al zo ver uitgedetailleerd is, dat zij onvoldoende mogelijkheden zagen voor optimalisaties, of dat ze onvoldoende hun ei kwijt kunnen. zonwering en eetbaar groen op het dak. Samen met Amvest en haar partners wordt ook bekeken hoe energieneutraliteit op gebiedsniveau kan worden bereikt. Nu de realisatie van het pand concreet wordt, werken we ook de programmatische vulling van het pand uit, zowel in het anderhalve jaar vóór de Floriade als tijdens de expo. We spreken daarover met de Flevolandse overheden, met bedrijfskringen en met individuele bedrijven, maar ook met de Floriade BV, omdat ons pand pal naast de hoofdingang een gunstige ligging heeft. We hebben met de vijf partijen een doorstart gemaakt en met één van hen, Strukton, is op 26 februari 2019 een engineeringsovereenkomst gesloten, ter voorbereiding op een aannemingsovereenkomst. Ondanks de huidige prijsstijgingen hebben we een plafondbedrag kunnen afspreken dat binnen het door PS gegeven budget past. De planning is start bouw medio 2019 en opening september We starten nu de optimalisatiefase, waarin we samen met Strukton op basis van het ontwerp van DoepelStrijkers gaan optimaliseren zodat de bouw goed uitvoerbaar is en binnen het afgesproken bouwbudget valt, zonder dat dit ten koste gaat van onze eerder gestelde uitgangspunten. Denkbare optimalisaties zijn bijvoorbeeld mogelijk in de zwaarte van de constructie minder bomen op het dak maakt een lichtere constructie mogelijk en het verminderen van energie installaties. Uitgangspunt voor de provincie bij de bouw van het paviljoen en de inrichting van het perceel blijft nog steeds het verhaal van Flevoland dat verteld wordt: Zuiderzeegeschiedenis, ligging beneden NAP met innovaties op het gebied van duurzaamheid met de nadruk op circulair en biobased bouwen, met groen als Kavel Innovatiepaviljoen Kavel In april 2018 is de kavel aangekocht van de gemeente Almere. Overdracht vindt plaats vlak voor de aanvang van de bouw van het paviljoen. De gemeente Almere levert een bouwrijpe kavel op. Op dit moment vindt voorbelasting plaats. We leggen het hele bouwproces vast op film en foto s, zodat we het verhaal van het gebouw ook communiceerbaar maken. Video aankoop kavel. 11

13 Aeres Hogeschool Almere, ook vertegenwoordigd in het samenwerkingsverband Flevo Campus, heeft in 2018 twee percelen aangekocht op het toekomstige Floriade terrein. Deze grenzen direct aan het perceel van het Innovatiepaviljoen. Naast interesse van Aeres voor het gebruik van ruimte in het Innovatiepaviljoen (bezegeld in een huurintentie overeenkomst), wordt ook met Aeres verkend wat de functie van ons paviljoen kan zijn ná de expo, aangezien het pal naast de nieuwe school ligt. Aeres heeft voor de eigen school inmiddels een architect geselecteerd. De school moet al vóór de Floriade gereed en in gebruik zijn, maar tijdens de Floriade zal het tevens een expo gerelateerde functie krijgen. De VHG, de branchevereniging voor ondernemers in het groen, heeft belangstelling om tijdens de Floriade vanuit ons paviljoen te werken. We gaan in overleg met de VHG hoe het groen op onze kavel binnen de gestelde kaders van het arboretum een aantrekkelijk uithangbord kan zijn van de groene ondernemers Groene Stad Arboretum Het Floriade terrein is uitgewerkt met een grid in Latijnse beginletters van namen en bomen. In samenwerking met de landschapsarchitecten van de gemeente is het groenplan uitgewerkt tot kavelpaspoorten met een alfabetische verdeling van A tot Z. Zowel bij de inrichting van de kavel als de begroeiing op het dak van het paviljoen is de provincie gehouden aan het kavelpaspoort. In dit paspoort zijn richtlijnen voor de inrichting, het gebruik, het onderhoud en de toegankelijkheid van de kavels en kavelranden beschreven die vervolgens bepalend zijn voor de uitstraling en kwaliteit van het arboretum. Het kavelpaspoort van het perceel waar het Innovatiepaviljoen op gebouwd gaat worden draagt de letter G van het Arboretum: de Glidetia, in de volksmond ook bekend als de valse christusdoorn. De Glidetia kent vele verschijningsvormen, waarmee dat deel van het perceel wordt ingericht dat aangewezen is als Arboretum, een 4 meter brede strook. De soort van het arboretum, lees de Glidetia, wordt zoveel als mogelijk doorgezet. Onder de bomen komt een laag van grasachtige planten en bloemen in combinatie met eetbaar groen. Deze spelen een belangrijke rol op het gebied van het verkrijgen van een rijke biodiversiteit (bijen, vogels en insecten) op het gebied van educatie en voeding. Schematische weergave Arboretum 12

14 3.5 Innovatieve bruggen Een groot deel van de bruggen in ons land is vanaf de jaren vijftig tot medio jaren zeventig gebouwd. De komende jaren zijn tienduizenden bruggen, tunnels en viaducten in Nederland aan vervanging of renovatie toe. Dat is niet alleen een enorme investering, er dreigt ook onvoldoende ontwerp- en bouwcapaciteit te zijn om dit allemaal in betrekkelijk korte termijn uit te voeren. Bovendien worden tegenwoordig andere eisen gesteld dan voorheen. Naast functionaliteit zijn ook levenscycluskosten en circulariteit relevante criteria. Daartoe is (nog) onvoldoende kennis aanwezig en moeten nog aanvullende competenties ontwikkeld worden. Dit vraagstuk is onderdeel van de Task Force Bouwagenda onder de titel Stroomversnelling Bruggen. Door het gehele land buigen gemeenten, provincies, waterschappen, Rijkswaterstaat, ProRail en overige beheerders zich over deze vervangingsvraag. De provincie verkent de mogelijkheid om met de realisatie van twee bruggen op het Floriadeterrein tot een showcase van bruggenbouwers in Flevoland te komen, gecombineerd met bijvoorbeeld een opleiding Bouwkunde bij Windesheim. Het zou prachtig zijn als studenten Bouwkunde in de toekomst bewust kiezen voor Almere, omdat daar de interessante stage- en afstudeerplekken zijn Hackathon In oktober 2018 is door de provincie en de gemeentelijke programmaorganisatie Floriade een hackathon gehouden om met circa 50 experts inzichten te verzamelen over innovatieve bruggen. Dit heeft een rijke verzameling van inzichten opgeleverd, op het gebied van onder andere samenwerking, eigenaarschap, aanbestedingsvormen en materiaalgebruik. Ook heeft dit tot 10 brugconcepten geleid. Het Floriadegebied heeft vijf bruggen. Provincie, programmadirectie Floriade van de gemeente Almere en de gebiedsontwikkelaar voor de Floriade zijn overeengekomen dat twee van de vijf bruggen worden ontworpen en gebouwd door een innovatief proces dat in afstemming met de gebiedsontwikkeling van de Floriade gebeurt. Gekoppeld aan de Floriade-opgave biedt dit de mogelijkheid om innovaties op het gebied van inhoud, proces en governance uit te werken in meerdere oplossingsrichtingen, waarvan een aantal daadwerkelijk gerealiseerd kunnen worden. Het gezamenlijk leerproces hiervan wordt gedocumenteerd en geëvalueerd en in aanloop naar en tijdens de Floriade beschikbaar gesteld voor congressen en vak bijeenkomsten om de opgedane kennis en ervaring uit te wisselen zodat deze benut kan worden bij de aanpakken van andere bruggen in de Provincie en elders in het land. Het onderwerp van de innovatieve bruggen is daarmee ook een belangrijk voorbeeld van de invulling van de kansenstrategie en verder op te pakken onderwerpen uit de Bouwagenda. Daarnaast is het een kans een verbinding te leggen met onderwijs in Almere. Tekeningen van innovatieve concepten voor bruggen 13

15 In beginsel wordt het programma met de innovatieve verkenning en het leerproces getrokken door de provincie. De daaruit voortvloeiende ontwikkelings- en realisatieopgave van de afzonderlijke bruggen van de deelprojecten wordt overgepakt door de gemeentelijke programma organisatie. Ook is het de bedoeling informatie uit de hackathon en het verdere (leer)proces van de innovatie bruggen te gebruiken in de landelijke opgave Stroomversnelling Bruggen. De uitwerking van definitieve ontwerpen en de uitvragen voor de realisatie van de afzonderlijke bruggen vinden in 2019 plaats Een nieuwe beweging Inmiddels spreekt het proces dat wij rond de twee bruggen zijn gestart zich rond in de wereld van bruggenbouw en brugrenovatie. Partijen als De Bouwcampus en Rijkswaterstaat tonen belangstelling om te participeren. En er ontstaat een ongepland maar interessant neveneffect: we krijgen gratis bruggen aangeboden. Er zijn hier en daar in ons land bruggen die vervangen moeten worden, bijvoorbeeld omdat ze niet meer voldoen aan de eisen voor zwaar vrachtverkeer. Die bruggen kunnen nog prima geschikt zijn als fiets- of voet gangersbrug, of er kunnen bruikbare onderdelen in zitten die hergebruikt kunnen worden. Daarnaast zijn ze ook waardevol in het leren over de vervangingsopgave voor bruggen. Voorts zijn we door de universiteiten van Eindhoven en Leuven benaderd of wij als testlocatie willen dienen voor een nieuwe biocomposietbrug, inclusief wetenschappelijke begeleiding. Ons project lijkt daarmee een nieuwe energie los te maken die voor de verduurzaming in de sector van evident belang kan zijn. Hackathon innovatieve bruggen 14

16 4. Activiteiten gericht op de kenniscampus De Flevo Campus is een belangrijke ontwikkeling om de kenniseconomie te versterken. De kennisinstellingen die zich aan de Flevo Campus verbonden hebben, Aeres en AMS Institute, voeren momenteel onderzoeken uit met behulp van studenten. Ook in 2018 organiseerde Flevo Campus verschillende bijeenkomsten, evenementen en activiteiten met als doel bekendheid van Flevo Campus (en de zichtbaarheid van provincie Flevoland daarbij) en het verbinden van studenten en bedrijfsleven aan Flevo Campus. Zo is een DenkTank met studenten en young professionals opgezet, is het Groot Flevoland Diner georganiseerd en is de essaybundel De buik van de stad verschenen. Flevo Campus is een initiatief van de gemeente Almere, provincie Flevoland, Aeres en AMS Institute. Bedrijven, kennisinstellingen en overheden werken samen in de Flevo Campus aan vernieuwing van het stedelijk voedselsysteem en sluiten daarbij aan op het Floriade thema Feeding the City. De ambitie is dat Flevo Campus in de praktijk laat zien, op het raakvlak van stad en polder, hoe stedelijke voedselvoorziening in slimme combinatie met vernieuwingen in de landbouw leidt tot een beter leefklimaat in steden en gezonde burgers. 4.1 Kennisontwikkeling het onderzoeksprogramma over stedelijke voedselvoorziening. Naast het onderzoeksprogramma van AMS en Aeres zijn er een aantal kleinere onderzoeken gedaan (kennisvouchers voor ondernemers), met als doel de agrofood sector in Flevoland te versterken. Ook heeft de Denktank twee keer plaatsgevonden in 2018; een in de winter en een in de zomer (Summerschool). De winterdenktank heeft geresulteerd in een manifest met aanbevelingen voor een lokaal voedselbeleid, dat aan de gemeenteraad van Almere is aangeboden voor de verkiezingen. Op basis van dat manifest wordt nu het gemeentelijk voedselbeleid ontwikkeld. De Summerschool heeft geresulteerd in een Groot Flevoland Diner waar aan 250 Flevolanders de smaak van Flevoland werd gepresenteerd. Tijdens de bijeenkomst Flevo Campus Live op 6 december 2018 werd aan gedeputeerde Jan-Nico Appelman de essaybundel De buik van de stad overhandigd. Deze bundel met een voorwoord van Louise O. Fresco, de voorzitter van de Universiteit van Wageningen, bevat 4 essays van 8 auteurs over toekomstperspectieven op de relatie tussen de stad, land en voedselproductie. De kennisinstellingen binnen de Flevo Campus hebben in 2018 belangrijke stappen gezet in de ontwikkeling van topkennis over stedelijke voedselvoorziening. Aeres Hogeschool heeft de personele invulling van het programma Kennisstad, de werving van de buitenlandse Researchers in Residence verbeterd, is bezig met de ontwikkeling van een professionele Master en is een voorverkenning voor een tweede Master gestart en werkt nauw samen met het AMS Institute in Flevo Campus staat daarnaast voor een scala aan projecten, activiteiten en evenementen. Van een film over de smaak van Flevoland tot meet ups waarin actuele vraagstukken worden bediscussieerd. Ook de samenwerking met het FlevoFood netwerk, gericht op het vraagstuk van regionaal voedsel op het Lowlands Festival valt hieronder. 15

17 4.2 Fysiek Naast de inhoudelijke ontwikkelingen is er gewerkt aan de organisatie en de fysieke landing van de campus. Onder leiding van de kwartiermaker is gewerkt aan de ontwikkeling van de Flevo Campus en het inrichten van een geschikte organisatie. Op het Floriadeterrein is een fysieke locatie in ontwikkeling waar opleiden, onderzoek en ontwikkelen (en ondernemen) in samenhang zullen plaatsvinden. Met de bouw van het Innovatiepaviljoen legt provincie Flevoland de kiem voor deze campusontwikkeling. Het Innovatiepaviljoen wordt al vóór de Floriade in 2022 in gebruik genomen. Aeres heeft twee kavels gekocht om een nieuwe school te bouwen pal naast het Innovatiepaviljoen. Ook de gemeente reserveert op het Floriadeterrein een aantal kavels voor campusontwikkeling. Aeres werkt in overleg met partners aan een programma van eisen voor het schoolgebouw, waarbij ook de relatie (medegebruik) met het Innovatiepaviljoen in beeld wordt gebracht. In 2018 is de gedachte ontwikkeld om te komen tot een tijdelijke voorziening voor jonge ondernemers op de tweede kavel van Aeres op het Floriadeterrein. De pop-up village moet een werkplek en een broedplaats voor jonge professionals in de agro- en foodsector worden. Samen met het Innovatiepaviljoen en de nieuwe Aeres Hogeschool vormt de pop-up village de fysieke omgeving van de Flevo Campus. 16

18 5. Overige De branchevereniging VHG werkt samen met kennisinstellingen en de provincie aan groene etalages langs de Waterlandseweg en linten vanuit het hele land naar de Floriade. De Vereniging Flevo Food werkt met haar leden aan een Flevolands merk voor en gezamenlijke branding van lokaal geproduceerd voedsel. De provincie is leadpartner van het Interreg project FoodChains 4 EU voor internationale kennisuitwisseling. De kennis die Flevoland in dit Interreg project wil opdoen èn inbrengen, hangt nauw samen met de doelen van de Vereniging Flevo Food. proeftuinen, die studenten kunnen gebruiken als praktijkruimte en die gerund worden door een projectleider vanuit Aeres, wordt samengewerkt tussen MBO en HBO studenten vanuit Aeres. 5.1 Etalages langs de Waterlandseweg Langs de Waterlandseweg, en rondom het Floriadeterrein, wordt de komende jaren het thema Greening the City van de Floriade zichtbaar gemaakt in de vorm van zes etalages. Op zes plekken worden groene etalages gerealiseerd die corresponderen met zes groene linten die vanuit Nederland naar Almere lopen (en vice versa). De zes groene thema-etalages die gerealiseerd worden, illustreren elk één van de thema s: water, biodiversiteit, groene grondstof, gezondheid, luchtkwaliteit en circulaire economie. Gelijk met de opening van de verbrede Waterlandseweg op 24 april 2018 werd de eerste etalage gerealiseerd met het thema biodiversiteit. Leden van de VHG (branchevereniging voor ondernemers in het groen) zijn de projectdragers en zetten zich in voor de realisatie van de etalages en de linten. HBO-studenten van de Aeres Hogeschool Almere en MBO-studenten van het Wellant College worden betrokken bij de realisatie én bij het onderzoek. Provincie Flevoland en Aeres willen de etalages (of enkelen hiervan), ook na de Floriade, gebruiken als thematische proeftuinen. In deze Vlnr. Voormalig Gedeputeerde Jaap Lodders en Gedeputeerde Jan-Nico Appelman 17

19 5.2 Vereniging Flevo Food Met de Floriade als een heldere stip aan de horizon heeft een groep Flevolandse ondernemers in de voedselketen de Vereniging Flevo Food in november 2017 opgericht. De bestuursleden zijn afkomstig uit de drie polders en verdeeld over verschillende plekken in de voedselketen, van voedselproducenten, be- en verwerkers, transporteurs tot retailers en horeca. Zij hebben de ambitie om gezamenlijk Flevolands voedsel te vermarkten, bij voorkeur onder een gezamenlijk streekmerk. Eén van de geformuleerde doelen is om tijdens de expo in 2022 zichtbaar te zijn met Flevo Food. De vereniging werft leden onder alle Flevolandse ondernemers die bedrijfsmatig actief zijn in de voedselketen. Het afgelopen jaar heeft de vereniging verschillende goed bezochte bijeenkomsten georganiseerd, variërend van netwerkbijeenkomsten, kennisbijeenkomsten tot excursies naar goede voorbeelden. In 2018 is de gemeente Almere lid geworden. De vereniging is een van de partners in het Europese project FoodChains 4 EU. Waar de wereldtuinbouwtentoonstelling tot dusverre de stip aan de horizon was waarop de vereniging koerste, vindt momenteel een versnelling plaats. Enerzijds wordt de vereniging vanuit de metropoolregio Amsterdam benaderd met de vraag of zij in staat is grote hoeveelheden maaltijden per dag te leveren, met lokale producten. Anderzijds krijgt de vereniging van de Lowlands organisatie de kans om de komende jaren op dit festival een Flevo Food paviljoen te exploiteren. Om de versnelling en professionalisering te kunnen realiseren, wordt de vereniging onder meer ondersteund door studenten van Aeres (zowel van de HBO-vestiging Almere als die van Dronten) en door de Flevo Campus. Leden Vereniging Flevo Food bezoeken kas Almere Buiten 5.3 Interreg Europe Foodchains 4 EU De provincie Flevoland doet door de deelname aan FoodChains 4 EU kennis op over hoe zij het beste innovatie in de AgriFood sector gericht op de regionale voedselketen kan ondersteunen. Het versterken van de regionale voedselketen in Flevoland is een van de thema s binnen het economisch programma Floriade Werkt!. Regionale bedrijven en geïnteresseerde organisaties worden actief betrokken bij de uitwisseling van kennis en good practices van andere Europese regio s om zo inspiratie op te doen voor vernieuwende processen en innovatieve producten In Flevoland. 18

20 Het jaar 2018 stond in het teken van de zogeheten peer reviews: de universiteiten en regionale overheden uit Flevoland, Emilia-Romagna (It), Greater Manchester (UK), Maramures (Roe) en Sofia/Plovdiv (Bul) gingen bij elkaar op bezoek om een collegiaal advies te geven op vragen waarmee elke regio worstelt. In juli 2018 waren de partners in Flevoland op bezoek. Als in februari 2019 de laatste peer review is afgerond, zal elke regio een action plan moeten opstellen, waarin wordt beschreven wat concreet wordt gedaan om de geleerde lessen in praktijk te brengen. In Flevoland zal het actieplan zich focussen op de proeftuin korte ketens en op de Vereniging Flevo Food Peer Review Flevoland Begin juli organiseerden provincie Flevoland en Aeres de peer review Flevoland. Tijdens deze week werden de partner organisaties gevraagd om aanbevelingen te doen over het efficiënt vormgeven van de samenwerking tussen overheid, onderwijs en ondernemers om zo innovatie te stimuleren. De projectpartners bezochten verschillende bedrijven en organisaties in Flevoland om een goed beeld te krijgen van de huidige stand van zaken en concrete aanbevelingen te doen. Het belangrijkste advies van de projectpartners is om de samenwerking tussen provincie, onderwijsinstelling en de bedrijven te verbeteren, bijvoorbeeld door het opstellen van een gezamenlijke visie en een actieplan voor voedsel. Link verslag peer review. Tijdens de slotbijeenkomst namen vertegenwoordigers vanuit overheid, onderwijs en ondernemers kennis van de aanbevelingen en deden inspiratie op door de specifieke voorbeelden uit de partner regio s. De komende tijd worden de aanbevelingen uitgewerkt en wordt onderzocht op welke manier de aanbevelingen in de praktijk omgezet kunnen worden. Slotbijeenkomst Peer Review Bij Aeres Dronten startte in september 2018 de tweede editie van de minor over het verkorten van de voedselketen. Studenten (nationaal en internationaal) van Aeres Hogeschool Dronten bedenken daarbij innovatieve oplossingen voor uitdagingen in de sector en werken daarbij actief samen met ondernemers van de Vereniging Flevo Food. 19

21 5.4 Talent Kleurt Flevoland Dit schooljaar zijn 297 leerlingen van de vijf Flevolandse technasia en 4 studenten van Aeres hogeschool Almere actief betrokken bij het programma Floriade Werkt! Via het project: Talent kleurt Flevoland gaan leerlingen met een bètainteresse aan de slag met gebiedsontwikkelingsvraagstukken van de afdelingen GE en Infra. Bij Floriade Werkt! wordt aan drie maatschappelijke vraagstukken gewerkt: Productie gezond voedsel in de stad (55 leerlingen: onderbouw, 3 bovenbouw) Straat van de toekomst (leerlingen: 120 onderbouw, 32 bovenbouw) De Noordelijke Boulevardbrug (leerlingen: 60 onderbouw, 13 bovenbouw) Daarbij is in februari 2019 gestart met een speciale samenwerking tussen Aeres hogeschool Almere en de technasia. Zij werken aan een aparte opdracht: Productie gezond voedsel in de stad/etalages langs de Waterlandseweg (14 bovenbouw leerlingen technasia, 4 studenten Aeres). Op 20 juni zullen de leerlingen in de hal van het provinciehuis hun ideeën tentoonstellen. 5.5 Betrokkenheid bedrijfsleven Het programma Floriade Werkt! heeft als doel om de economische structuur te versterken. Het betrekken van het bedrijfsleven staat dan ook centraal bij de verschillende activiteiten. Zo raken via de challenges, de hackathon innovatieve bruggen, het onderzoeksprogramma voor de Flevo Campus, de kennisbijeenkomsten en de Growing Green Cities beweging in Almere in toenemende mate bedrijven, brancheorganisaties en maatschappelijke organisaties betrokken. Excursie op locatie bij: Onze tuinen in Almere Ontwerp: Straat van de toekomst Ontwerp: Noordelijke Boulevardbrug 20

22 5.6 Activiteiten in de regio Zoals Leeuwarden Fryslân Culturele Hoofdstad 2018 op een inspirerende wijze liet zien, is het mogelijk om een groot evenement naar een grote stad te halen, maar tegelijkertijd activiteiten in de gehele regio te ontplooien. De Stichting Bildtse Aardappelweken is een aansprekend voorbeeld, waar aardappelboeren in Het Bildt diverse zeer druk bezochte culturele evenementen ontplooiden. In Flevoland worden jaar-in-jaar-uit al heel veel agro & food gerelateerde evenementen georganiseerd. Denk aan de Bloembollen Vakdagen, Groen Techniek Holland, bollenroutes, de Fish-Potato Run, regionale voedselmarkten, activiteiten tijdens de Dutch Agro Food Week, enz. Het moet mogelijk zijn om, ieder vanuit de eigen kracht, in 2022 in de hele regio dit soort evenementen in het licht van de Floriade te plaatsen. De gemeente Dronten is de eerste Flevolandse gemeente die daarvoor geld heeft gereserveerd. Die gemeente denkt ook aan de wederkerigheid: Een Dronten week op de Floriade, maar ook een Floriade week in Dronten. We merken dat steeds meer partijen actief gaan nadenken over wat zij met de Floriade kunnen, nu 2022 dichterbij komt en men zich realiseert dat het echt door gaat. De provincie is een logische partner om dit proces te ondersteunen, en samen met de gemeente Almere wordt verkend of hiervoor ook een deel van de provinciale cofinanciering kan worden ingezet. 21

23 Colofon Dit is een uitgave van: Provincie Flevoland Visarenddreef 1 Postbus AB Lelystad Contact: T E info@flevoland.nl W April 2019