De invloed van het soort obstakel op de denkwijze over het obstakel. Universiteit van Amsterdam Bosko Icev Studentennr:

Transcriptie

1 De invloed van het soort obstakel op de denkwijze over het obstakel Universiteit van Amsterdam Bosko Icev Studentennr: Begeleider : Michael Vliek Aantal woorden abstract: 215 Aantal woorden these: 7840 Aantal woorden onderzoeksopzet: 1489

2 Abstract Mensen krijgen vaak te maken met verschillende soorten obstakels. Deze kunnen het best opgelost worden als men een goede denkwijze over het obstakel hanteert. De literatuur liet zien dat ingewikkelde obstakels zonder een duidelijke oplossing leiden tot een globale denkwijze over het obstakel. Echter, de huidige literatuur kijkt naar obstakels met dezelfde kenmerken. Dat zijn obstakels met een spatieel kenmerk zoals een wegblokkade of hinderlijke geluiden. Er bestaan ook obstakels met temporele en sociale kenmerken respectievelijk tijdnood of een twijfelende vriend als een belangrijke beslissing genomen moet worden. Deze obstakels worden door mensen op een andere wijze aangepakt dan een spatieel obstakel en dat kan leiden tot een andere denkwijze over het obstakel. Dit verslag bekijkt of het soort obstakel invloed heeft op de denkwijze over het obstakel. Het verslag bevestigt dat een spatieel obstakel tot een globale denkwijze over het obstakel leidt. Daarentegen blijkt wel dat een temporeel obstakel als wachten of tijdnood tot een specifieke denkwijze over het obstakel leidt. Ook komt naar voren dat een kleine sociale afstand tot het sociaal obstakel tot een specifieke denkwijze leidt en een grote sociale afstand tot een globale denkwijze. Tot slot suggereert het verslag dat negatieve emoties zoals frustratie en agressie samen met het soort obstakel invloed kunnen hebben op de denkwijze over het obstakel. 2

3 Inhoudsopgave 1. De Invloed van Verschillende Soorten Obstakels op de Denkwijze over het Obstakel 4 2. Construal Level Theorie en de Verschillende Soorten Obstakels Soorten Obstakels en de Denkwijze over de Obstakels Conclusie en Discussie Literatuurlijst Appendix: Onderzoeksopzet 31 3

4 De Invloed van Verschillende Soorten Obstakels op de Denkwijze over het Obstakel Het dagelijks leven van mensen zit vol verschillende soorten obstakels. Elk soort leidt mogelijk tot een andere denkwijze over en oplossing voor het obstakel. Ze hebben wel gemeen dat ze werken als beperkende factoren die men weerhouden om zijn doelen in bepaalde situaties te behalen (Higgins, 2006). Volgens Marguc en collega s (2011) is er alleen sprake van een obstakel als een persoon een bepaalde factor in een situatie als een beperkende factor ziet die opgelost moet worden, want anders wordt het geblokkeerde doel niet behaald. Dezelfde factor kan in een andere situatie niet als een beperkende factor gezien worden omdat de factor geen beperkende invloed heeft op het behalen van een doel. Voorbeelden van situaties met mogelijke obstakels zijn: een wegblokkade dat de weg naar werk blokkeert, weinig tijd om goed te leren voor een tentamen, of een vriend die overtuigd moet worden om samen met een andere vriend een woning te huren. De wegblokkade, de tijdnood en de twijfelende vriend zijn in betreffende situaties de beperkende factor of ook wel het obstakel. Men moet deze obstakels oplossen om zijn doel te bereiken respectievelijk op tijd op het werk zijn, goed leren voor een tentamen of de woning huren samen met de vriend. Echter, bovenstaande voorbeelden kunnen in bepaalde situaties niet als beperkende factoren gezien worden. Een wegblokkade dat de weg naar werk blokkeert wordt niet als een obstakel gezien, want men heeft voldoende tijd om een andere weg te nemen of er zijn diverse andere routes naar het werk. Kortom, volgens de huidige literatuur worden obstakels gedefinieerd als factoren die in een bepaalde situatie gezien worden als beperkende factoren die doelen blokkeren en opgelost moeten worden om ervoor te zorgen dat de geblokkeerde doelen bereikt worden ( Higgins, 2006, Marguc en collega s, 2011). Volgens de huidige literatuur heeft een obstakel invloed op de motivatie en de emoties van een individu en op de denkwijze over het obstakel. De literatuur laat vooral de positieve 4

5 invloed van obstakels op motivatie zien. Een studie heeft aangetoond dat de anticipatie op een obstakel zorgt voor toenemend optimisme over het behalen van het doel, toenemende inspanning en toenemende waardering voor het geblokkeerde doel ( Zhang & Fischbach, 2010). Een andere studie van Oettingen en collega s (2009) liet soortgelijke resultaten zien. In één studie lieten deze onderzoekers proefpersonen nadenken over de mogelijke obstakels bij het voorbereiden van een presentatie. De resultaten toonden aan dat proefpersonen het einddoel het geven van een goede presentatie meer waarderen en meer gemotiveerd zijn om dat doel te behalen dan proefpersonen die niet over de mogelijke obstakels moesten nadenken. De literatuur laat zien dat obstakels en emoties met elkaar in verband staan. Een obstakel kan zorgen dat een bepaald doel niet behaald wordt. Deze obstakels kunnen leiden tot toenemende negatieve opwinding ( Berkowitz, 1989; Lewis & Ramsay, 2005), toenemende agressieve neigingen ( Berkowitz, 1989) of toenemende depressie ( Klinger, 1979). De literatuur laat ook zien dat een obstakel tot positieve emoties kan leiden als het geblokkeerde doel wel behaald wordt. Dit blijkt uit het onderzoek van Higgins en Scholer (2009). In één studie lieten deze onderzoekers de deelnemers anagrammen oplossen met een obstakel. Het obstakel was een hinderlijk achtergrond geluid dat uit willekeurige woorden bestond. De deelnemers die dachten goed gepresteerd te hebben op de taak met het obstakel, toonden meer waardering voor de taak en hun eigen vaardigheden dan de rest van de deelnemers. Volgens de huidige literatuur leidt een obstakel tot bepaalde emoties afhankelijk van of het geblokkeerde doel wel of niet behaald wordt. Als een obstakel niet overwonnen wordt en het doel niet behaald, heeft dat negatieve emoties tot gevolg. Als een obstakel wel overwonnen wordt en het geblokkeerde doel behaald, leidt dat tot positieve emoties. De huidige literatuur laat zien dat obstakels ook invloed hebben op de denkwijze over de obstakels. Uit eerder onderzoek bleek dat als deelnemers gevraagd werden om chips met Chinese stokjes te eten ( Wegener, Connally, Shearer & Vallacher, 1983, aangehaald uit 5

6 Marguc en collega s, 2011) of koffie te drinken uit een zware en ongewone mok ( Wegener, Vallacher, Macomber, Wood, & Arps, 1984) ze de obstakels met concrete termen beschreven. De studies laten zien dat obstakels die een simpele handeling moeilijker maken en een voor de hand liggende oplossing hebben, tot een meer specifieke denkwijze over het obstakel en het geblokkeerde doel leiden. Marguc en collega s (2011) breiden deze onderzoeken uit door te laten zien dat een hinderlijk geluid dat uit willekeurige gesprekken bestond en onverwachte weghindernissen zonder een makkelijke oplossing, leiden tot een globale denkwijze over het obstakel. Uit de studie bleek dat een ingewikkeld obstakel zorgt dat een persoon een stap achteruit neemt en daarmee de psychologische afstaand van het obstakel vergroot. Dat leidt tot leidt tot een globale denkwijze over het obstakel. De huidige literatuur laat zien dat obstakels die routine handelingen moeilijker maken leiden tot een specifieke denkwijze over de obstakels. Dit soort obstakels leiden tot een specifieke denkwijze, want men is goed bekend met de taak en de mogelijke oplossingen voor het obstakel. Hierdoor kan men ook de taak en het obstakel gedetailleerd beschrijven. In tegenstelling tot deze obstakels, leiden ingewikkelde obstakels zonder een duidelijke oplossing tot een globale denkwijze. Volgens Marguc en collega s (2011) is een persoon dan minder bekend met dit soort obstakels en de mogelijke oplossingen. Een persoon moet globaal denken over het obstakel om zijn perceptuele vermogen te vergroten om een passende oplossing te bedenken. Dit kan ertoe leiden dat de persoon het obstakel beter analyseert en vervolgens oplost. Uit de literatuur komt naar voren dat een obstakel positieve invloed heeft op de motivatie van een persoon. Het zorgt ervoor dat men meer gaat streven naar een oplossing voor het obstakel en het behalen van het geblokkeerde doel. Het analyseren en bedenken van een oplossing voor het obstakel is mogelijk afhankelijk van de denkwijze over het obstakel. De toenemende motivatie kan de denkwijze over het obstakel stimuleren zodat het sneller 6

7 opgelost wordt. Een obstakel kan het beste opgelost worden als er een goede denkwijze over het obstakel gehanteerd wordt. Met een goede denkwijze wordt bedoeld, een denkwijze dat tot het oplossen van het obstakel en het behalen van het geblokkeerde doel leidt. Als een goede denkwijze gestimuleerd wordt door de toenemende motivatie, leidt dit tot een oplossing die ervoor kan zorgen dat het obstakel overwonnen wordt en het geblokkeerde doel behaald. Dit heeft positieve emotionele gevolgen. Echter, als een foute denkwijze over het obstakel gestimuleerd wordt door de toenemende motivatie leidt dat tot het bedenken van een oplossing die niet voldoende is om het obstakel te overwinnen en het doel te behalen. Dit heeft negatieve emotionele gevolgen. De denkwijze over het obstakel wordt beïnvloed door andere variabelen zoals de kenmerken van het obstakel. We moeten meer kennis vergaren over de variabelen die invloed hebben op de denkwijze over het obstakel. Met deze kennis kan verder onderzocht worden of de denkwijze over het obstakel ook tot goede oplossingen leidt. Uiteindelijk kan bij bepaalde obstakels een goede denkwijze toegepast worden om de toenemende motivatie te benutten, het geblokkeerde doel te behalen, positieve emotionele gevolgen te ervaren en de negatieve emotionele gevolgen te vermijden. Uit de huidige literatuur blijkt dat de denkwijze over het obstakel wordt beïnvloed door de kenmerken van het obstakel. Een obstakel bij routine taken leidt tot een specifieke denkwijze en een obstakel bij moeilijke taken leidt tot een globale denkwijze. In dit verslag wordt verder gekeken naar obstakels bij moeilijke taken, want deze hebben niet een duidelijke oplossing. Dit betekent dat er een kans bestaat dat men een slechte oplossing bedenkt en vervolgens met de negatieve emotionele gevolgen te maken krijgt. Dit is niet het geval bij routine taken, want de oplossing is voor de hand liggend en de kans tot het ontstaan van negatieve emotionele gevolgen is veel kleiner. 7

8 In het onderzoek van Marguc en collega s (2011) kwam naar voren dat ingewikkelde obstakels zonder een duidelijk oplossing tot een globale denkwijze over de obstakels leidt. In het onderzoek werd een wegblokkade en een hinderlijk geluid als een obstakel gebruikt. De obstakels in het onderzoek hebben gemeen dat ze fysiek of van een fysieke bron afkomstig zijn en in de nabije ruimte van de persoon bevinden. Echter een obstakel als tijdnood of een twijfelende vriend zijn obstakels met andere kenmerken. Tijdnood is een obstakel dat niet fysiek is en dringend een oplossing eist en een twijfelende vriend is een obstakel waarin één persoon het obstakel is. De verschillende kenmerken kunnen ertoe leiden dat de obstakels op een andere wijze aangepakt worden. Tijdnood kan bijvoorbeeld zorgen dat men beter gaat plannen om het obstakel op te lossen en een obstakel als een twijfelende vriend kan eerder leiden tot het tonen van emoties. De verschillende reacties op de verschillende obstakels hebben mogelijk andere invloed op de psychologische afstaand en denkwijze over het obstakel. De verschillende kenmerken van een obstakel kunnen dus leiden tot een andere denkwijze over het obstakel. Dit verslag probeert te kijken of de soort obstakel invloed heeft op de denkwijze over het obstakel. De invloed van de soort obstakel op motivatie en emotie wordt niet behandeld, want volgens de huidige literatuur zijn er weinig aanwijzingen voor dat de variabelen beïnvloed worden door het soort obstakel. Volgens de literatuur wordt motivatie beïnvloed door de anticipatie van een obstakel en de emoties door het wel of niet bereiken van een doel na een obstakel. In dit verslag wordt de vraagstelling behandeld met behulp van vier paragrafen en een onderzoeksvoorstel. In de eerste paragraaf wordt de Construal-level theorie (CLT; Trope & Liberman, 2003) besproken. De theorie verklaart het verband tussen psychologische afstaand en denkwijze. Marguc en collega s (2011) redeneren in hun onderzoek vanuit deze theorie. Als we eenmaal weten op welke wijze een obstakel de psychologische afstaand beïnvloed kunnen we met de CLT redeneren welke denkwijze men over het obstakel hanteert. Dus om 8

9 de vraagstelling van het verslag te beantwoorden moet eerst de CLT besproken worden. De theorie wordt ook gebruikt bij het benoemen van de drie soorten obstakels die in het verslag gehanteerd worden: spatiële-, temporele- en sociale obstakels. In de tweede paragraaf wordt de invloed van de drie verschillende soorten obstakels op de denkwijze over het obstakel besproken. In de derde paragraaf wordt de invloed van de verschillende coping strategieën, die zich voordoen bij bepaalde soorten obstakels, op de denkwijze over het obstakel besproken. In de vierde paragraaf worden de belangrijkste conclusies, discussiepunten en pluspunten van het verslag toegelicht. Tot slot wordt er een onderzoeksvoorstel gepresenteerd dat gebaseerd is op de vraagstelling van het verslag. 9

10 Construal Level Theorie en de Verschillende Soorten Obstakels In deze paragraaf wordt ten eerste het onderzoek van Marguc en collega s (2011) uit de inleiding, breder beschreven. Vervolgens wordt de Construal-level theorie (CLT) uitgelegd. Daarna wordt besproken hoe de theorie toegepast wordt in het onderzoek van Marguc en collega s (2011). Uiteindelijk wordt het verband tussen de CLT en obstakels uitgelegd en met behulp van de CLT wordt een obstakel verdeling gemaakt dat gehanteerd wordt bij het beantwoorden van de hoofdvraag. Marguc en collega s (2011) keken naar de invloed van ingewikkelde obstakels zonder een duidelijke oplossing, op de denkwijze over de obstakels. In een experiment lieten de onderzoekers de deelnemers anagrammen oplossen met een obstakel. Het obstakel was een hinderlijk achtergrond geluid dat uit meerdere gesprekken bestond. In dit experiment werd de denkwijze over het obstakel gemeten met een Navon-taak (Navon, 1977). Bij een Navon letter taak krijgen de deelnemers een letter op het computer scherm te zien, bijvoorbeeld de letter H. De letter H is een grote letter die gevormd wordt door bijvoorbeeld kleine letters L. De deelnemers worden gevraagd de grote of de kleine letter te herkennen. De deelnemers die de grote letter sneller herkennen hanteren een meer globale denkwijze en het sneller herkennen van de kleine letters wordt geassocieerd met een specifieke denkwijze. Uit de Navon-taak bleek dat deelnemers die een taak met een obstakel moesten oplossen, sneller reageerden op de grote letters dan deelnemers die een taak zonder een obstakel moesten oplossen. Het experiment laat zien dat een obstakel kan leiden tot een globale denkwijze over het obstakel. In één ander experiment lieten deze onderzoekers de deelnemers een bepaald punt in een labyrint bereiken. Het obstakel in de taak waren wegblokkades die de makkelijkste wegen naar het eindpunt blokkeerden. De denkwijze over het obstakel werd gemeten met de 10

11 oogbeweging van de deelnemers over het scherm.volgens de onderzoekers associeert de globale denkwijze met oogbewegingen over het hele scherm en de specifieke denkwijze associeert met oogbewegingen die zich beperken tot een bepaald gebied op het scherm. Uit de oogbeweging van de deelnemers bleek dat deelnemers die een taak met een obstakel moesten oplossen meer naar het hele labyrint keken dan deelnemers die een taak zonder obstakel moesten oplossen. Uit twee experimenten bleek dat ingewikkelde obstakels zonder een duidelijke oplossing leiden tot een globale denkwijze over het obstakel. Construal-level theorie Marguc en collega s (2011) redeneren in hun studie vanuit de CLT. De CLT is gebaseerd op de aanname dat men niet in staat is om aan het hier en nu te ontsnappen. Het is onmogelijk om het verleden of de toekomst, andere plekken, andere mensen of alternatieve werelden te ervaren. Men kan zich deze ervaring echter wel mentaal representeren. Volgens het artikel van Trope en Liberman (2010) beweert de CLT dat men zich deze ervaringen voorstelt door mentale representaties over de ervaringen te vormen. Men kan de toekomst of het gedrag van andere mensen voorspellen, herinneringen vormen van het verleden of speculeren over de gevolgen van verschillende mogelijkheden. Voorspellingen, herinneringen en speculaties zijn een voorbeeld van mentale representaties. De mentale representaties kunnen verdeeld worden in hoogniveau of ook wel abstracte representaties en laagniveau of specifieke representaties. De hoogniveau representaties beantwoorden de vraag welk doel een object of een actie heeft. De laagniveau representaties beschrijven de details van een object of een actie. Een voorbeeld om het representatie niveau goed weer te geven is: een actie als voor een tentamen leren kan voorgesteld worden op een hoogniveau, het examen goed maken, of op een laag niveau, lezen van het boek. De 11

12 mentale representatie het examen goed maken, beschrijft het doel dat bereikt moet worden bij de actie voor een tentamen leren. De representatie is abstracter dan de laagniveau representatie. De laagniveau representatie bevat meer details, in dit geval beschrijft het hoe de actie voor een tentamen leren bereikt kan worden: door het lezen van het boek. Het niveau van de mentale representatie wordt beïnvloed door de psychologische afstand. Psychologische afstand is de subjectieve ervaring of een bepaald object of een persoon dichtbij of veraf van het zelf bevindt. Er bestaan vier soorten psychologische afstanden: spatieël, temporeel, sociaal en hypothetisch ( Trope en Liberman, 2003). Spatieël is de afstand die weergeeft of een object zich dichtbij of ver in de ruimte bevindt van het zelf. Temporeel geeft weer of een object zich dichtbij of veraf in tijd bevindt van het zelf. Sociaal geeft weer of het zelf een goede band heeft met een persoon ( kleine sociale afstand ) of dat het zelf een persoon als een onbekende ziet ( grote sociale afstand). Hypothetische afstand geeft weer of een object echt is ( kleine hypothetische afstand) of dat een object voorgesteld is ( grote hypothetische afstand). Een belangrijk kenmerk van de vier afstanden is dat ze met elkaar gerelateerd zijn. In een studie van Stephan en collega s (2010) werden de deelnemers gevraagd om voor een persoon een locatiebeschrijving op papier te zetten met beleefd taalgebruik of met spreektaal. De onderzoekers gingen er vanuit dat beleefd taalgebruik geassocieerd wordt met mensen op een grotere sociale afstand en spreektaal met mensen op een kleinere sociale afstand. Uit de resultaten bleek dat deelnemers die beleefd in hun locatie beschrijving waren (sociale afstand groot), dachten dat de locatie op een grotere afstand van hun huidige locatie was ( spatiële afstand groot) en dat de persoon in de verre toekomst gebruik van de beschrijving zou maken( temporele afstand groot). Deelnemers die spreektaal gebruikten dachten dat de locatie dicht bij hun huidige locatie was en dat de persoon in de nabije toekomst gebruik van de beschrijving zou maken. De onderzoekers lieten zien dat afname of toename bij een psychologische afstand leidt tot respectievelijk afname of toename 12

13 van de andere psychologische afstanden. Dit betekent dat beïnvloeden van één psychologische afstaand leidt automatisch tot beïnvloeden van de andere psychologische afstanden De belangrijkste aanname van CLT is dat representatie niveau en psychologische afstand aan elkaar gerelateerd zijn. Een object dat op een grotere psychologische afstand bevindt van het zelf wordt voorgesteld met hoogniveau of ook wel abstracte mentale representaties. Een object dat op een kleinere psychologische afstand bevindt van het zelf wordt voorgesteld met laagniveau of ook wel specifieke mentale representaties. Deze aanname wordt bevestigd door een studie van Liberman en Forester (2009). De onderzoekers gingen de deelnemers vragen om een essay te schrijven over hun leven na één jaar ( grote temporele afstand ) en over hun leven na één week ( kleine temporele afstand). Er werd gebruik gemaakt van een Navon letter taak (Navon, 1977) om het representatie niveau van de deelnemers te meten. De Navon taak, zoals eerder beschreven, laat zien of een persoon globaal denkt of ook wel abstracte representaties vormt over een bepaald object of specifiek denkt of ook wel specifieke representaties vormt. Abstracte representaties worden geassocieerd met sneller reageren op de grote letters en specifieke representaties met sneller reageren op de kleine letters. Uit de resultaten bleek dat de deelnemers die een essay moesten schrijven over hun leven na één jaar sneller reageerden op de grotere letters dan deelnemers in de controle conditie, hier moesten de deelnemers geen essay schrijven. De deelnemers die een essay moesten schrijven over hun leven na één week reageerden sneller op de kleine letters dan de deelnemers in de controle conditie. Uit het onderzoek bleek dat een object dat zich op een grote temporele afstand bevindt wordt voorgesteld met abstracte representaties en een object op een kleine sociale afstand met specifieke representaties. Dit onderzoek bevestigt de aanname van de CLT dat de psychologische afstand invloed heeft op het representatie niveau. 13

14 De CLT beweert ook dat het representatie niveau invloed heeft op de psychologische afstand. Een object dat voorgesteld wordt met hoogniveau representaties wordt geschat op een grotere psychologische afstand van het zelf. Een object dat voorgesteld wordt met laagniveau representaties wordt geschat op een kleinere psychologische afstand van het zelf. In dezelfde studie laten Liberman en Forester (2009) zien dat deze aanname van de CLT klopt. De onderzoekers gebruikten hierbij de Navon-taak om de deelnemers te priemen met abstracte representaties of met specifieke representaties. De deelnemers in de abstracte representatie conditie moesten steeds reageren op de grote letters en deelnemers in de specifieke representatie conditie op de kleine letters. Uit de resultaten bleek dat deelnemers die gepriemd werden met een abstracte representatie een bezoek aan de tandarts in de verre toekomst gingen schatten en deelnemers in de specifieke representatie conditie een bezoek aan de tandarts in de nabije toekomst. Uit het onderzoek bleek dat een abstracte representatie van een object leidt tot het zien van het object op een grotere psychologische afstand van het zelf en een specifieke representatie leidt tot het zien van het object op kleinere psychologische afstand van het zelf. Dit is in overeenstemming met de aanname dat het representatie niveau invloed heeft op de psychologische afstand. Construal-level theorie en obstakels In het onderzoek van Marguc en collega s (2011) wordt het verband tussen obstakels en denkwijze verklaard met behulp van de CLT. De onderzoekers beweren dat een obstakel leidt tot een stap terugnemen om het perceptuele vermogen te vergroten. De persoon kan op deze wijze het obstakel beter analyseren en uiteindelijk oplossen. Vervolgens redeneren de onderzoekers vanuit de CLT dat het nemen van een grotere psychologische afstand leidt tot het vormen van meer abstracte representaties of ook wel een globale denkwijze over het 14

15 obstakel. De onderzoekers gingen dit aantonen met behulp van de Navon letter taak en de oogbeweging van de deelnemers. Echter, in de inleiding wordt beweerd dat niet alle obstakels op dezelfde wijze aangepakt worden. Een obstakel als wegblokkade, zoals in het onderzoek van Marguc en collega s (2011), verschilt van een obstakel als tijdnood of twijfelende vriend. Deze obstakels worden ook op een andere wijze aangepakt. Bij een wegblokkade, zoals al gezegd, gaat men een stap terug nemen, maar bij tijdnood gaat men bijvoorbeeld plannen en dus in hele specifieke stappen denken. De wijze waarop een obstakel wordt aangepakt kan invloed hebben op de psychologische afstaand van het obstakel en ook op de denkwijze over het obstakel. Met behulp van de huidige literatuur kunnen we kijken hoe men bepaalde soorten obstakels analyseert en probeert op te lossen. Vervolgens kan gekeken worden hoe een bepaald soort aanpak van een obstakel de denkwijze of de ervaring van psychologische afstand tussen het obstakel en de persoon beïnvloedt. Uiteindelijk kan met behulp van het verband tussen het niveau van mentale representaties en psychologische afstand, zoals beschreven in de CLT, een uitspraak gedaan worden over de invloed van een obstakel op de denkwijze over het obstakel. Het verslag wil laten zien dat de soorten obstakels invloed hebben op de denkwijze over het obstakel. Echter, er bestaat in de huidige literatuur geen verdeling van obstakels in verschillende soorten. In het verslag wordt gebruik gemaakt van de vier psychologische afstanden beschreven in de CLT om de verschillende soorten obstakels te bepalen. Marguc en collega s (2011) redeneren vanuit de CLT theorie dat mensen een psychologische afstand nemen als ze een obstakel tegenkomen. Echter, er worden meerdere vormen van afstand door de CLT voorgesteld die van invloed zijn op de mentale representaties. De specifieke kenmerken van een obstakel kunnen alleen invloed hebben op één bepaalde psychologische afstand. Een wegblokkade zorgt dat een persoon een stap terugneemt om zijn omgeving of 15

16 ook wel de ruimte beter te verkennen. De wegblokkade beïnvloedt alleen de spatiële afstand die een persoon ervaart. Een tijdsnood obstakel zorgt dat men de tijd beter zal verdelen en beter inzicht zal krijgen of het einddoel behaald zal worden. Het obstakel beïnvloedt alleen de perceptie van de temporele afstand tussen een persoon en zijn einddoel. Een twijfelende vriend zorgt dat een persoon de reden van twijfel gaat analyseren met de kennis die hij/zij over zijn vriend heeft. De wijze van analyseren kan alleen de perceptie van de sociale afstand tussen de twee personen beïnvloeden. Op basis van deze aanname worden obstakels verdeeld in drie soorten: spatiële, temporele en sociale obstakels. De hypothetische afstand wordt niet in de obstakel verdeling gebruikt. Een voorbeeld van een hypothetische obstakel is het anticiperen op een mogelijke obstakel. Echter als men zich een mogelijke obstakel voorstelt dan erkent men het obstakel als een beperkende factor die zich als een echte obstakel kan voordoen. Men zal het obstakel analyseren en er ook mogelijke oplossingen voor bedenken alsof het obstakel zich echt kan voordoen. De denkwijze over het obstakel wordt dan niet beïnvloed door de hypothetische eigenschap van het obstakel, maar de denkwijze is afhankelijk van andere eigenschappen van het obstakel zoals de soort obstakel. 16

17 Soorten Obstakels en de Denkwijze over de Obstakels Uit het onderzoek van Marguc en collega s (2011) bleek dat een obstakel tot een globale denkwijze over het obstakel leidt. De kritiek op het onderzoek is dat in het onderzoek slechts één soort obstakel gebruikt wordt. Obstakels met andere kenmerken dan de obstakels in het onderzoek van Marguc en collega s (2011), hebben mogelijk een andere invloed op de denkwijze. Volgens de obstakel verdeling, besproken in de vorige paragraaf, zijn de obstakels uit het onderzoek van Marguc en collega s (2011) voorbeelden van spatiële obstakels. De obstakels in het onderzoek waren een wegblokkade en een hinderlijk geluid dat uit gesprekken bestond. Ze hebben gemeen dat ze beiden fysiek of van een fysieke bron afkomstig zijn, die zich in de nabije ruimte van een persoon bevindt. In de volgende deelparagraaf wordt dit grondig besproken. Spatiële Obstakels Een spatieel obstakel is een obstakel dat zich in de nabije fysieke ruimte van het zelf bevindt. Een dergelijk obstakel is een fysiek voorwerp dat de weg naar een bepaald doel blokkeert. Het eerste obstakel dat werd gebruikt in het onderzoek van Marguc en collega s (2011) was een hinderlijk geluid. Een hinderlijk geluid is geen fysiek voorwerp, maar de bron van het geluid is dat meestal wel. Als men een hinderlijk geluid hoort dan wordt dat geluid geassocieerd met de bron die het geluid produceert. De bron van het hinderlijke geluid is in dit geval een belangrijk deel van het obstakel. Aangezien de bron van het geluid een fysiek voorwerp is en als een obstakel gezien kan worden dat in de nabije ruimte van het zelf bevindt, kan aangenomen worden dat het hinderlijke geluid dat afkomstig is van een bepaalde geluidsbron een spatieel obstakel is. Het tweede obstakel dat werd gebruikt in het onderzoek 17

18 van Marguc en collega s (2011) was een wegblokkade. Een wegblokkade is een fysiek voorwerp dat de weg blokkeert naar een bepaald doel en kan dus eveneens als een spatieel obstakel worden gezien. Uit het onderzoek van Marguc et al. ( 2011) bleek dat als men een spatieel obstakel tegenkomt op weg naar een doel, men meer globaal gaat nadenken over het obstakel. Globaal denken over een obstakel is hetzelfde als hoogniveau mentale representaties vormen over het obstakel. Deze resultaten worden ondersteund door een ander onderzoek van Marguc, Kleef en Forster (2011). In dit onderzoek moesten de deelnemers zich inleven in een scenario. In het scenario werd beschreven dat de deelnemers onderweg waren naar een verjaardagsfeestje. In het ene gedeelte van het scenario werd beschreven dat deelnemers een wegblokkade tegenkwamen en in het andere gedeelte was er geen wegblokkade. De wegblokkade is, zoals eerder besproken, een vorm van een spatieel obstakel. De denkwijze van de deelnemers werd gemeten door hen een afstand te laten schatten tussen hun huidige locatie en een andere locatie. De resultaten lieten zien dat deelnemers die een spatieel obstakel tegenkwamen de afstand tussen de locaties groter gingen schatten dan deelnemers die geen spatieel obstakel tegenkwamen. Deze resultaten kunnen met behulp van de CLT beredeneerd worden. Volgens de CLT leidt een grotere psychologische afstand van een voorwerp tot het vormen van hoogniveau mentale representaties over dat voorwerp of ook wel tot een globale denkwijze over het voorwerp. De deelnemers die een obstakel tegenkwamen schatten de psychologische afstand tussen twee locaties groter in. Het schatten van een grotere psychologische afstand is een aanwijzing dat deelnemers in het obstakel conditie globaal gaan denken over de situatie. Aangezien het obstakel een belangrijk element van de situatie is, zal men ook globaal over het spatieel obstakel denken. Het spatieel obstakel is in beide onderzoeken van Marguc en collega s (2011) ook een onverwacht element zonder een duidelijke oplossing. De deelnemers 18

19 zijn niet bekend met het obstakel, dit betekent dat de psychologische afstand tussen de deelnemers en het obstakel groter is. Volgens de CLT gaan deelnemers hoogniveau mentale representaties vormen voor het obstakel als gevolg van de grote afstand. Volgens Marguc en collega s ( 2011) activeert een spatieel obstakel bij een persoon het gedrag een stap terugnemen. Dit gedrag houdt in dat een persoon moet uitzoomen om de situatie in zijn geheel te bekijken. Door dit gedrag kan een persoon beter de situatie analyseren en dus oplossingen bedenken voor het obstakel. Dit gedrag zorgt voor het vergroten van de spatiële afstand tussen de persoon en het obstakel. Volgens de CLT zal een persoon dan globaal denken over het obstakel. Uit de besproken onderzoeken blijkt dat een spatieel obstakel tot een globale denkwijze over het obstakel leidt. Temporele Obstakels Een temporeel obstakel is een obstakel waar tijd een bepaald doel blokkeert. Een veel voorkomend temporeel obstakel is wachten. Bij dit obstakel moet men een lange tijd wachten om een bepaald doel te bereiken of een beloning te krijgen. Echter, de meeste mensen willen niet lang wachten om hun doel te bereiken of een beloning te krijgen. Een onderzoek uit de literatuur bevestigt deze aanname. Het onderzoek laat zien dat als men kan kiezen tussen nu duizend dollars krijgen of over één jaar, men altijd kiest voor het nu krijgen van de duizend dollars (Green, Meyerson, en McFadden, 1997). Hetzelfde onderzoek laat ook zien dat als men moet kiezen tussen nu achthonderd dollars krijgen of duizend dollars over één jaar, men bijna altijd kiest voor de kleinere geldbeloning die meteen verkregen kan worden. Men kiest eerder voor de kleinere beloning dan de grotere beloning, omdat de wachttijd de waarde van de uitgestelde beloning vermindert en de waarde van de beloning in de nabije toekomst vergroot. Dit heet time discounting (Trope en Liberman, 2003). Het 19

20 onderzoek van Green en collega s (1997) laat zien dat door time discounting men eerder geneigd is om voor een beloning of een doel te kiezen dat in de nabije toekomst bereikt kan worden, ongeacht of de beloning of het doel objectief minder waard is dan het doel of beloning met een bepaalde wachttijd. Zoals uit het onderzoek blijkt kiest men eerder voor achthonderd dollars nu dan duizend dollars over één jaar, ongeacht het feit dat achthonderd dollars minder waard is dan duizend dollars. Uit de vorige alinea blijkt dat wachten een temporeel obstakel is, want men wilt liever niet een lange tijd wachten en men zoekt gauw naar andere oplossingen in de nabije toekomst. Volgens het onderzoek van Green en collega s (1997) is een alternatief doel of beloning in de nabije toekomst meer aantrekkelijk dan een doel in de verre toekomst. Een persoon kiest dus eerder voor het alternatieve doel in de nabije toekomst. De temporele afstand die een persoon ervaart tussen zichzelf en dit doel is klein, aangezien het doel zich in de nabije toekomst bevindt. Volgens de CLT leidt een kleinere psychologische afstand van het doel tot het vormen van meer specifieke representaties of ook wel tot een meer specifieke denkwijze over dat doel. Er kan geconcludeerd worden dat een temporeel obstakel als wachten ervoor zorgt dat men zich eerder richt op een doel in de nabije toekomst dan op een doel met een wachttijd. De denkwijze over het doel in de nabije toekomst is specifiek. Het obstakel wachten leidt tot een specifieke denkwijze over de situatie. Aangezien het obstakel een onderdeel van de situatie is, is het mogelijk dat de denkwijze over het obstakel ook specifiek is. Dit betekent dat het temporeel obstakel wachten zorgt voor een specifieke denkwijze over het obstakel. Een ander voorbeeld van een temporeel obstakel is tijdnood. Dit obstakel ontstaat als men een bepaald doel moet behalen, maar de tijd om het doel te behalen beperkt is. Met andere woorden het probleem doet zich voor als er sprake is van een deadline. Een voorbeeld van een probleem dat zich in het dagelijkse leven kan voordoen is als een persoon een school- 20

21 of werk opdracht moet inleveren voor een deadline. De deadline kan ertoe leiden dat men onzeker wordt of hij/zij goed zal presteren, want er is onvoldoende tijd om de opdracht om een passende wijze te maken. Men moet zich op een bepaalde manier gedragen om de beperkte tijd zo goed mogelijk te benutten om uiteindelijk een goede opdracht in te leveren. Met andere woorden men moet het obstakel tijdnood oplossen om zijn doel te bereiken. In een studie van Peetze en collega s (2010) keken de onderzoekers naar het verband tussen de temporele afstand van een deadline en de denkwijze van de deelnemers. De taken die in het onderzoek gebruikt werden waren een school opdracht, winkelen voor de kerstdagen en een artikel schrijven voor een tijdschrift. De taken moesten voldaan worden voor een bepaalde deadline. De denkwijze van de deelnemers werd gemeten met een vragenlijst. De deelnemers moesten aangeven tot hoever zij over mogelijke problemen gingen nadenken bij het uitvoeren van de taken. De deelnemers werden verdeeld in twee condities. In de eerste conditie werden de deelnemers ruim voor de deadline gevraagd naar hun denkwijze over de taak, de verre temporale conditie. In de tweede conditie werden de deelnemers een paar dagen voor de deadline gevraagd naar hun denkwijze over de taak, de nabije temporele conditie. Door de deelnemers vlak voor de deadline te vragen over hun denkwijze, werd het obstakel tijdnood geoperationaliseerd. Uit de resultaten bleek dat in alle drie de taken de deelnemers in de nabije temporele conditie meer over mogelijke problemen gingen nadenken dan deelnemers in de verre temporele conditie. Het onderzoek laat zien dat als een deadline nadert men meer probleemgericht gaat denken. Uit de studie blijkt dat het temporeel obstakel tijdnood zorgt dat een persoon anticipeert op mogelijke obstakels die zijn einddoel kunnen blokkeren. Dit kan geïnterpreteerd worden als een vorm van inzoom gedrag. Het gedrag leidt tot een beter inzicht in de situatie. Hierdoor kan men beter plannen en mogelijke obstakels overwegen om uiteindelijk zijn einddoel voor de deadline te behalen. Bij dit gedrag zal men de aspecten van 21

22 de situatie heel gedetailleerd bekijken. Dit kan leiden tot het ervaren van een kleinere psychologische afstand tussen de persoon en de situatie. Volgens de CLT leidt het ervaren van een kleinere psychologische afstand tot een specifieke denkwijze over de situatie. Het obstakel is een belangrijk onderdeel van de situatie, dus de denkwijze over het obstakel is ook specifiek. De aanname dat het temporeel obstakel tijdnood tot inzoom gedrag leidt en uiteindelijk tot een specifieke denkwijze over het obstakel wordt ondersteund door de planning fallacy ( Buehler, Dale en Michael, 1994 ). In één studie van Buehler en collega s (1994) vroegen de onderzoekers aan de deelnemers de tijd te schatten die ze dachten nodig te hebben om hun eindthese te schrijven. Een groep deelnemers werd gevraagd hoeveel tijd ze nodig dachten te hebben als alles volgens plan zou verlopen (optimistische conditie). Dit werd ook gevraagd aan een andere groep deelnemers die te maken kregen met veel obstakel (pessimistische conditie). Uiteindelijk gingen de onderzoekers kijken hoeveel tijd de deelnemers in werkelijkheid nodig hadden om hun eindthese te schrijven. Uit de resultaten bleek dat de deelnemers in de optimistische conditie dachten dat ze veel minder tijd nodig zouden hebben om hun these te schrijven dan ze in werkelijkheid nodig hadden. Deze deelnemers gingen de tijd die nodig was voor het schrijven van hun these onderschatten, dit heet de planning fallacy. De deelnemers in de pessimistische conditie gingen de tijd nodig voor het schrijven van hun these heel nauwkeurig voorspellen. Deze deelnemers vertoonden niet de planning fallacy. Volgens de onderzoekers concentreren de deelnemers in de pessimistische conditie zich op de details van de situatie als ze gevraagd worden om rekening te houden met mogelijke obstakels. Dit is een vorm van inzoom gedrag dat uiteindelijk leidt tot het ervaren van een kleinere psychologische afstand en een specifieke denkwijze. Volgens het onderzoek van Peetze en collega s (2010) leidt het temporeel obstakel tijdnood ertoe dat men mogelijke obstakels overweegt, dus tot een specifieke denkwijze over het obstakel. 22

23 Uit deze deelparagraaf blijkt dat wachten en tijdnood twee mogelijke temporele obstakels zijn. Wachten om een doel te behalen leidt ertoe dat men zich concentreert op het behalen van een ander dergelijk doel in de nabije toekomst. De psychologische afstand wordt hierdoor kleiner en dat leidt tot het vormen van een specifieke denkwijze over het obstakel. Tijdnood zorgt ervoor dat men de situatie in details overweegt, door te kijken naar mogelijke problemen die zich kunnen voordoen. Dit leidt tot een meer specifieke denkwijze over het obstakel. Sociaal Obstakels Een sociaal obstakel ontstaat als een persoon een bepaald doel blokkeert van een ander persoon. Een voorbeeld van een situatie waarin een sociaal obstakel zich kan voordoen is als je een woning wilt huren maar je moet dat wel met een vriend doen. Echter, de vriend is aan het twijfelen of hij de woning wil. De twijfelende vriend moet overtuigd worden om het einddoel, de woning huren, te behalen. Een ander voorbeeld van een sociaal obstakel is als je de woning wilt huren maar je moet dat met een onbekende persoon doen. Echter, de onbekende persoon heeft nog niets van zich laten horen. De onbekende persoon moet dan nog bereikt worden om het einddoel te behalen. In beide voorbeelden is een persoon het obstakel dat overwonnen moet worden., Het verschil is echter dat de persoon een betere band heeft met de vriend dan met een onbekende. De betere band wordt geassocieerd met een kleine sociale afstand en de minder goede band met een grote sociale afstand. Het is mogelijk dat de sociale afstand tot het obstakel invloed heeft op de denkwijze over het obstakel. Dit werd onderzocht in een studie van Liviatan en collega s (2008). De onderzoekers lieten de deelnemers, de schrijver van een essay beoordelen. Een groep deelnemers kreeg een essay van een goede kwaliteiten te lezen en een andere groep een essay van een slechte 23

24 kwaliteit( abstracte eigenschap van de schrijver). De deelnemers kregen extra informatie over hoe de schrijver van het essay op een irrelevante fysieke taak had gepresteerd ( specifieke eigenschap van de schrijver). De onderzoekers lieten de deelnemers geloven dat de schrijver van het essay heel erg op hen leek ( kleine sociale afstand) of helemaal niet op hen leek ( grote sociale afstand). Uit de resultaten bleek dat de deelnemers in de kleine sociale afstand conditie in hun beoordeling meer rekening hielden met de specifieke eigenschap van de schrijver, dan de deelnemers in de grote sociale afstand conditie. Het onderzoek laat zien dat een kleine sociale afstand ertoe leidt dat men meer rekening houdt met specifieke eigenschappen van een persoon. Dit betekent dat als een vriend het sociale obstakel is men meer rekening gaat houden met de specifieke eigenschapen van die vriend. Het sociale obstakel met een kleine sociale afstand leidt tot een specifieke denkwijze over het obstakel. Daarentegen zal men een meer globale denkwijze over het obstakel hanteren als het sociale obstakel een onbekende is. Een andere variabel dat van invloed kan zijn op het verband tussen sociale obstakels en de denkwijze over de obstakels is negatieve emoties. In het artikel van Berkowitz (1989) wordt beweerd dat als men door een persoon van zijn doel weerhouden wordt dit tot frustratie en vervolgens agressie ten opzichte van die persoon leidt. Een sociaal obstakel als een twijfelende vriend kan tot deze negatieve emoties leiden. Volgens Trope en Liberman (2010) worden emoties geassocieerd met een kleine psychologische afstand. Dit betekent dat de toenemende frustratie en agressie mogelijk kunnen leiden tot het ontstaan van een tunnelvisie. Dit zorgt ervoor dat een persoon zijn aandacht richt op zijn negatieve emoties en op het uiten of onderdrukken van deze emoties. Andere aspecten van de situatie worden onder invloed van de negatieve emoties genegeerd. Een persoon die negatieve emoties ervaart zal minder rekening houden met de reden die zijn vriend heeft om te twijfelen of op een alternatieve wijze proberen het einddoel de woning huren te bereiken. Door zich te richten 24

25 op de specifieke emoties en de andere aspecten van de situatie te negeren wordt de psychologische afstand tussen de persoon en de situatie kleiner. Dit leidt tot vormen van specifieke mentale representaties van de situatie of ook wel tot een specifieke denkwijze over de situatie. Het sociale obstakel is ook een onderdeel van de situatie dus de denkwijze over het obstakel zal ook specifiek zijn. Echter, een persoon zal eerder negatieve emoties tonen tegenover een bekende dan tegenover een onbekende. Deze aanname wordt ondersteund door Smith en Mackie (2007). Zij beweren dat de privacy tussen mensen met een goede band groter is. Dit kan ervoor zorgen dat een persoon eerder negatieve emoties ervaart tegenover de mensen met wie hij/zij een goede band heeft. Dit betekent dat een persoon eerder negatieve emoties ervaart ten opzichte van een twijfelende vriend dan ten opzichte van een onbereikbare onbekende die zijn doel een woning huren blokkeert. De negatieve emoties leiden tot een specifieke denkwijze over het obstakel twijfelende vriend. Er kan geconcludeerd dat men eerder negatieve emoties ervaart tegenover een sociaal obstakel met welke hij/zij een goede band heeft. De negatieve emoties leiden tot een specifieke denkwijze over het sociaal obstakel. Echter, negatieve emoties kunnen ook ontstaan als een onbekende het sociaal obstakel is. Negatieve emoties kunnen ook ontstaan door de invloed van een andere soort obstakel zoals een spatieel of een temporeel obstakel. Dit betekent dat de negatieve emoties ook bij deze obstakels voor een tunnelvisie zorgen en dit leidt uiteindelijk tot een specifieke denkwijze over het obstakel. Echter de aanname van een tunnelvisie en het effect van tunnelvisie op de verschillende soorten obstakels vind weinig ondersteuning in de huidige literatuur. Dit is een discussiepunt dat verder besproken wordt in de volgende paragraaf. Uit deze deelparagraaf blijkt dat een sociaal obstakel kan leiden tot zowel een specifiek als een globale denkwijze. Een sociaal obstakel op een kleine sociale afstand van een persoon wordt eerder beschreven met specifieke kenmerken, dit leidt tot een specifieke 25

26 denkwijze over het obstakel. Daarentegen wordt een obstakel op een grote sociale afstand beschreven met abstracte kenmerken, dit leidt tot een globale denkwijze over het obstakel. Men ervaart ook eerder negatieve emoties, als frustratie en vervolgens agressie, tegenover een sociaal obstakel met een kleine sociale afstand. De emoties leiden tot een specifieke denkwijze over het obstakel. Echter het kan ook zo zijn dat men negatieve emoties toont tegenover een obstakel dat op een grote sociale afstand bevindt. Het is mogelijk dat de negatieve emoties leiden tot een specifieke denkwijze over het obstakel. 26

27 Conclusie en Discussie Uit dit verslag blijkt dat het soort obstakel invloed heeft op de denkwijze over het obstakel. Met behulp van de CLT kunnen drie soorten obstakels benoemd worden: spatiële, temporele en sociale obstakels. Het blijkt dat een spatieel obstakel ervoor zorgt dat een persoon een stap achteruit neemt en dat leidt tot een grotere psychologische afstand van de situatie. Uiteindelijk leidt dat tot een globale denkwijze over het spatieel obstakel. Uit het verslag bleek ook dat het temporeel obstakel wachten ervoor zorgt dat een persoon zijn aandacht richt op een doel in de nabije toekomst. Dit leidt tot een kleinere psychologische afstand en uiteindelijk tot een specifieke denkwijze over het temporeel obstakel wachten. Een andere temporeel obstakel is tijdnood. Een persoon probeert dit obstakel op te lossen door beter te plannen en rekening te houden met andere mogelijke obstakels. Door het obstakel tijdnood wordt de situatie in detail overwogen, dat leidt tot een kleinere psychologische afstand tot de situatie en uiteindelijk tot een globale denkwijze over het temporeel obstakel tijdnood. Als laatste bleek dat de invloed van een sociaal obstakel op de denkwijze over het obstakel afhankelijk is van de sociale afstand die een persoon heeft tot het obstakel. Een kleine sociale afstand zorgt ervoor dat men meer rekening houdt met de specifieke eigenschappen van het sociaal obstakel, dit leidt tot een specifieke denkwijze.. Daarentegen zorgt een grote sociale afstand dat het sociaal obstakel beschreven wordt met abstracte eigenschappen hetgeen leidt tot een globale denkwijze over het obstakel. Uit het verslag bleek ook dat een sociaal obstakel tot negatieve emoties kan leiden zoals frustratie en vervolgens agressie. Volgens de literatuur zal men eerder negatieve emoties ervaren tegenover een persoon met een kleine sociale afstand. In het verslag wordt beweerd dat de negatieve emoties leiden tot een tunnelvisie en dit leidt vervolgens tot een specifieke denkwijze over het sociaal obstakel. Echter negatieve emoties kunnen ook ontstaan bij sociale 27

28 obstakels met een kleine sociale afstand, spatiële en temporele obstakels. Men kan veronderstellen dat de negatieve emoties ook bij deze obstakels tot een specifieke denkwijze leiden. Echter er is in de huidige literatuur weinig ondersteuning te vinden voor de verklaring van een tunnelvisie bij de emoties frustratie en agressie en ook voor het effect van deze emoties op de verschillende soorten obstakels. Dit verslag biedt wel een mogelijke basis voor een vervolgonderzoek met de vraag of de emoties frustratie en agressie werkelijk tot een tunnelvisie en een specifieke denkwijze leiden. Vervolgens kan het effect van een tunnelvisie bij de verschillende soorten obstakels onderzocht worden. Het verslag biedt inzicht in een andere variabel die effect kan hebben op zowel het soort obstakel als op de denkwijze over het obstakel. Echter er zijn nog kritiekpunten op het verslag. Het eerste kritiek punt is dat er geen rekening wordt gehouden met de invloed van meer complexe obstakels. Een complex obstakel is een obstakel dat een combinatie is van twee soorten obstakels. Een complex obstakel kan bijvoorbeeld een temporeel en sociaal obstakel tegelijkertijd zijn. Een twijfelende vriend moet binnen een paar dagen overtuigd worden de woning met jou te huren. Het complexe obstakel kan dus een combinatie zijn van alle drie de obstakels die in dit verslag besproken worden. De invloed van dit soort obstakel op de denkwijze over het obstakel is mogelijk anders dan de invloed van een meer eenvoudige obstakel. Het verslag kijkt niet naar het mogelijke verschil tussen eenvoudige en complexe obstakels. Echter, dit kritiekpunt vormt een basis voor vervolgonderzoek. Een vervolgonderzoek kan eenvoudige en complexe obstakels met elkaar vergelijken om te kijken of ze een andere invloed hebben op de denkwijze. Het onderzoek kan ook het onderscheid tussen eenvoudige en complexe obstakels duidelijk maken, aangezien de huidige literatuur daar weinig over zegt. Een tweede kritiekpunt op het verslag is dat mogelijke factoren als doel belang ook invloed kunnen hebben op de denkwijze over het obstakel. Echter in het verslag wordt geen 28