Samenvatting Geschiedenis WO II

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis WO II Samenvatting door een scholier 1981 woorden 2 april keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sfinx 1) De Eerste Wereldoorlog 1) Oorzaken 1.1) De aanslag Eeuwen lang 19e eeuw: het rijk brokkelde af =->bestuurden Turkije de Balkan> allerlei kleine staatjes(griekenland/servië/bulgarije/roemenië) die vochten voor hun vrijheid. Tegelijkertijd probeerde RUS en O-H hun grondgebied/invloed op de 1878: Turken weg uit Bosnië-H= onder bestuur van O-H. 1908:->Balkan te vergroten O-H annexeerde B-H: Servië =boos en wilde incorporatie v/d minderheid in een grotere Servische staat. 28 juni 1914: O-H kroonprins Franz Ferdinand&Sophie=bezoek aan Sarajevo(hoofdstad B-H) =Serviërs dubbele moord op F.F. en Sophie=aanleiding tot WOI.->boos 1.2) De Juli-crisis O-H: boos op Servië=zwaar straffen, maar: RUS steunde keizer Franz-Jozef(O-H) vroeg WilhelmII(DU) steun om Servië als politieke->servië factor o/d Balkan uit te schakelen: DU dacht dat RUS niet meteen te hulp zou schieten(hoge prestige van DU)=aanvaring met DU. 23 juli 1914: O-H stuurt Servië verwierp een deel ervan=->servië een ultimatum>o-h verklaard op 28 juli 1914 oorlog aan Servië. EU kon uitbreiding v/d conflicten niet voorkomen: RUS liet Servië niet in de steek en vertrouwde op bondgenoten FA&29 juli->g-b viel O-H Servië aan en begonnen RUS&30 juli->du met gedeeltelijke mobilisatie 31 juli zond DU een ultimatum aan RUS: draai alle->kondigde RUS mobilisatie af 1 augustus: DU->RUS reageerde niet->oorlogsvoorbereidingen binnen 12uur terug FA->verklaard oorlog aan RUS&G-B lieten RUS niet in de steek, omdat ze vreesden dat een DU overwinning=> DU hegemonie in EU. 4 augustus marcheerden DU BE binnen. 1.3) Dieperliggende oorzaken Dubbele moord=binnen 5 waarschijnlijk niet gebeurd als er geen tegenstellingen in EU->weken oorlog in EU waren gekomen(1914). De internationale spanning nam toe door de wedloop om er waren nieuwe machten bijgekomen i/d 19e->kolonies of t imperialisme eeuw(italië/du/japan/vs) die ook kolonies wilden vanwege de toenemende industrialisatie + hoe meer kolonies hoe groter de prestige. De bezettingen verliepen niet Pagina 1 van 6

2 probleemloos: de mogendheden vochten met elkaar en met de plaatselijke bevolking. Er waren 4 belangrijke tegenstellingen in EU: - om sterker te-> Rusland Deze tegenstellingen versterkte t wantrouwen-> O-H Italië staan zochten de grote mogendheden bondgenoten. Begin 20e-> - O-H Triple-> Frankrijk eeuw= 2 vijandige blokken: Driebond -> - Duitsland Entente G-B (Driebond = DU, O-H, Italië; T.E.= RUS, FA,-> - Duitsland G-B). wapenwedloop=->wantrouwen>vergroot wantrouwen tussen EU landen en roept vragen op. 2) Totale Oorlog 2.1) Het verloop van de strijd Du DU->wilde FA verslaan voordat t RUSleger naar de RUS-DU had kunnen dirigeren ging FA snel verslaan volgens t Schlieffenplan: via BE FA i/d rug aanvallen, 4 augustus 19?? begon een aanval->maar :BE weigerde DU ongehinderd door te laten in FA trokken ze van het zuidwesten->du won en trok verder->op Luik > oosten, maar een deel van t DU&EN leger waren ontkomen a/d omsingeling en vielen DU vanuit t zuiden aan=>du->van 6-9 september=slag a/d Marne tweefrontenoorlog moest alsnog gevoerd worden.->verloor Beide partijen probeerden bondgenoten te krijgen: -Centralen=DU, O-H, Osmaanse Rijk, Bulgarije(Italië bleef neutraal); -Geallieerden=RUS, FA, G-B, Japan(1914) 1915: Italië verklaart O-H de oorlog + Servië wordt bezet door DU, O-H en Bulgarije(nadat ze de eerste aanvallen hadden afgeweerd van O-H)). Vanaf mei werd er ook gevochten aan de grens Oostenrijk-Italië. 1916/1917: Roemenië & Griekenland verklaren O-H de oorlog. Eind 1916: Roemenië wordt verslagen en slechts in Griekenland weten de geallieerden zich te handhaven 1917: VS verklaart oorlog aan DU(duikbotenoorlog: G-B legt blokkade i/d neutrale->du zette duikboten in->noordzee=geen grondstoffenaanvoer meer voor DU VS boos=deelname WOI)->schepen werden ook tot zinken gebracht Er kwam een enorme oorlog op gang, waar men niet veel mee opschoot. Er sneuvelden honderdduizenden soldaten, terwijl de terreinwinst soms enkele honderden meters bedroeg. De belangrijkste veldslagen waren die bij Ieper, Verdun en a/d Somme. RUS vocht tegen Oost-Pruisen(verslagen) en O-H(gewonnen). Eind 1914: DU en O-H dreven t RUS leger steeds verder terug naar t oosten. Balkan: geallieerden=nederlaag na nederlaag. 2.2) Het thuisfront WOI=totale oorlog=het hele thuisfront moest zich inzetten om de soldaten van hun voorzieningen te voorzien. De rol v/d staat veranderde: kwantitatief(hij werd groter) en kwalitatief(hij werd machtiger en ging zicht bemoeien met zaken waar die zich anders niet mee bemoeide; bv de uitgaven werden hoger) EN werd machtiger door: de Wet ter vordering v/h Koninkrijk(hiermee kon de regering bv: rantsoenering invoeren, bepaalde gebieden verboden terrein verklaren en mensen zonder proces gevangen zetten. FA werd machtiger door: de staat van beleg, dat gold in grote gebieden(het leger had nagenoeg onbegrensde macht) DU kwam in 1916 met het Hindenburg-programma: de legerleiding kreeg de controle over de hele Pagina 2 van 6

3 economie(bv: fabrieken die niets hielpen in de oorlog werden gesloten). De staten probeerden de mensen te beïnvloeden met censuur(aantal nederlagen en doden werden verzwegen/verschrikkelijke verhalen werden op verlof aan het thuisfront bekend) en propaganda(m.b.v.radio en film werden mannen overgehaald in het leger te gaan en vrouwen om in de oorlogsindustrie te werken/het vijandbeeld werd versterkt). 3) De Russische Revolutie 3.1) De februari-revolutie Begin 1917: oorlogsenthousiasme onder alle omgeslagen in oorlogsmoeheid en ontevredenheid. In veel->oorlogvoerende volken landen kwamen demonstraties en stakingen, maar in RUS was de situatie t ergst: Het leger was gedemoraliseerd en het viel feitelijk uiteen 1917: meer dan een half miljoen soldaten deserteerden Er waren acute voedseltekorten onder de bevolking de politieke situatie was reeds jaren gespannen door de polarisatie tussen een repressief autocratisch systeem dat niet bereid- en in staat was tot verregaande hervorming en een oppositie die streefde naar hervormingen en/of de omverwerping van t tsarenrijk. De 4 belangrijke groeperingen/partijen in RUS voor 1917 zijn: * Sociaal Revolutionairen (1901) * Nationalistische minderheden * (RSDAP) Russische Sociaal Democratische Arbeiderspartij (1903) * Liberalen (1905) -Octobristen -Kadetten Vanaf januari 1917 waren er stakingen in Petrograd(hoofdstad) en in maart liep het uit tot voedselrellen en schietpartijen. Het leger sloot zich aan bij de demonstranten. De hele stad kwam daardoor trad de keizerlijke regering op 12 maart af. Op 15 maart->in hun handen trad Nicolaas II af (onder druk), maar zijn broer (Michael) weigerde de troon einde tsaristische heerschappij.->->->->over te nemen 3.2) De Voorlopige Regering RUS viel uiteen en er ontstonden drie machtscentra: Officieren van het tsaristische leger (wilde herstel van de oude orde) Liberalen uit het Russische parlement(doema), die na de troonsafstand v/d tsaar een Voorlopige Regering hadden gevormd (wilde Liberalen hervormingen) De arbeiders- en de soldatenraden(sovjets) (wilde radicale veranderingen) Deze 3 beseften dat ze elkaar nodig hadden om een burgeroorlog te voorkomen, maar ze hadden verschillende politieke doelen. De Voorlopige Regering besloot de oorlog voort te zetten, ondanks de demonstraties en de oorlogsmoeheid. Als ze niet doorgingen met de oorlog: verliezen v/d steun van G-B& vernederende vrede->fa voor langen tijd als internationale machtsfactor uitgeschakeld.->sluiten met DU De sovjets besloten de regering te steunen, mits t leger zich zou beperken t/e defensieve houding. V/e betere samenwerking gingen er een aantal Mensjewieken en sociaal-revolutionairen i/d regering(5 mei Pagina 3 van 6

4 1917). Eenmaal daar gingen zij toch akkoord met t offensief. De linkse politici lieten zich daartoe verleiden door de: - officieren (rechtse politici) t Offensief van juni1917 mislukte. De boze bevolking - de deelname v/d VS a/d oorlog vond dat de regering niet alleen verantwoordelijk was v/e - door de tekenen dat ook de militaire nederlaag, mr die ook niks terechtbracht v/d Centralen oorlogsmoe waren chaos. De bevolking ging luisteren naar de Bolsjewieken (=radicale alternatieven) 3.3) De Bolsjewieken Op 16april1917 kwam Lenin(leider v/d Bolsjewieken) aan in Petrograd, m.b.v. t DU leger, die hoopten dat Lenin iets kon doen aan de ontwrichting v/d RUS samenleving. De Bolsjewieken begonnen een felle campagne(vrede, brood en land) die moest leiden tot t omverwerpen v/d regering. Het werd een succes en t aantal aanhangers groeide snel. In juli 1917 kwam een nieuwe opstand, met weinig succes. Lenin vluchtte naar Finland, maar deze actie vertraagde slechts de groei v/d Bolsjewieken. 3.4) De Oktoberrevolutie De Bolsjewieken kregen steeds meer macht i/d sovjets. Ze grepen de macht in Petrograd en riepen een nationale vergadering van alle sovjets bijeen, waarmee ze hun radicale plan tot de officiële politiek v/d sovjets wilde maken. De sovjets keurde de plannen goed en de Bolsjewieken hadden 3 taken te vervullen: 1. Controle over t land winnen Nr 3= makkelijkst: december1917=wapenstilstand m/d 2. Hun plan uitvoeren Centralen. Vrede van Brest-Litovsk->Vredesbepalingen 3. De oorlog beëindigen => DU kreeg: Finland, Baltische staten, Polen, Oekraïne. 3.5) De burgeroorlog e/d oprichting v/d Sovjet-Unie De 2 andere taken bleken moeilijk waar te maken: na 3 jaar kregen ze t land pas onder controle na een burgeroorlog tegen de antibolsjewistische groepen die gesteund werden door de Geallieerden. Hierna begonnen ze met de onderdrukking van alle binnenlandse oppositie. Ze voerden censuur in, richtten een geheime politie(tsjeka)op en voerden vele executies uit zonder vorm van proces; RUS veranderde in een eenpartijdicatuur. Om de burgeroorlog te winnen e/d hervorming gestalte te acuut->vermindering v/d productie->hele economie onder controle v/d staat->geven oplossing: gewelddadige requisities van voedsel o/h->voedselprobleem boeren konden niet genoeg produceren=->platteland> 5miljoen->hongersnood(1921) pas met de beëindiging v/d burgeroorlog e/d intro van meer marktgerichte->doden Nieuwe Economische Politiek(NEP) kon in 1921 het regime stabiliseren en de ergste economische problemen oplossen. 1922: de consolidatie werd voltooid met de oprichting v/d Sovjet-Unie. 4) Versailles 4.1) De ineenstorting v/d Centralen VS moest leger opbouwen en->april 1917: VS verklaard DU de oorlog door de VvBrest-Litovsk(maart->kostte meer dan een jaar tijd->verschepen naar DU 1918) zag DU de mogelijkheid eerst de oorlog met FA af te ronden, voordat VS meer dan 1miljoen->DU haalde z`n leger uit RUS, Balkan en Italië terug->aankwam Geallieerden drongen terug, maar de geplande doorbraak->extra soldaten in FA mislukte. Juli 1918: Geallieerden+1miljoen extra VS soldaten drongen DU leger terug. Pagina 4 van 6

5 September1918: DU kreeg bericht dat Bulgarije(bondgenoot) op instorten stond. 29 sept. stond DU leger op instorten en moest DU een wapenstilstandverzoek doen, onder verantwoordelijkheid v/e nieuwe regering die steunde o/d brede meerderheid i/h parlement. 4.2) De Wapenstilstand deed->1oktober: liberale prins Max von Baden=DU rijkskanselier verzoek aan VS president Wilson v/e wapenstilstand op basis v/d 14 punten. de gevechten bleven->volgende gebeurtenissen gebeurden in rap tempo doorgaan terwijl er wapenstilstandonderhandelingen gevoerd door Turkije, O-H & eind okt=proclameren Tsjechië,->30okt 1918=Turkije wapenstilstand->du Joegoslavië, Hongarije=> paar dagen later: Oostenrijk->O-H viel uiteen 11nov: O-H keizer stapt op.->accepteert wapenstilstand 29okt: muiterij o/d DU 9nov keizer Wilhelm treed af en vluchtte->vloot begon, die zich snel uitbreidde 11nov: DU ondertekend wapenstilstand, trok zich terug,->du werd republiek->naar NL leverde veel oorlogsmaterialen in en de DU vloot werd naar G-B gebracht. 4.3) De vredesverdragen van Parijs 12jan 1919: in Parijs begonnen de onderhandelingen tussen de geallieerden over de vredesregeling met de Centralen. Fa wilde geen nieuwe aanval en de FA premier (Clemenceau) vond dat, dat alleen kon door DU zoveel mogelijk te verzwakken. Wilson vond dat er een nieuwe rechtvaardige wereldorde moest komen en dat kon niet met harde behandelingen. FA kreeg zijn zin en 7mei kreeg DU t vredesverdrag voorgelegd en 28juni 1919->Geallieerden dreigde hervatting WOI->probeerde DU t te verzachten ondertekenden DU t Verdrag van Versailles. Korte tijd daarna volgde de vredesverdragen met: * Bulgarije * Oostenrijk(Vv St. Germain: zelfstandigheid van Hongarije, Tsjechoslowakije, Joegoslavië, Polen erkennen, verloor gebied aan Italië en het resterende Oostenrijk mocht zich niet aansluiten bij DU(Anschlussverbot)) * Hongarije(Vv Trianon: Hongarije verloor aanzienlijk gebied aan buurlanden) * Turkije(Vv Sèvres: van Turkije bleef niet meer over dan een klein gebied in EU en Azië) 4.4) Gevolgen v/d oorlog Naast 8,5miljoen doden soldaten, enkele invaliden waren er ook miljoen burgerslachtoffers. Die vielen in gebieden waar gevochten werd, maar in EU stierven ook mensen aan ondervoeding en verzwakking door de blokkade v/d Geallieerden(opgeheven op 19juli 1919). In 1918/1919 heerste over de hele wereld de griepepidemie. In RUS/Klein-Azië waren burgeroorlogen t.i.d. jaren 20. Er was overal veel materiële schade en EU had zich zwaar i/d schulden gevochten. EU was altijd rijk geweest en nu moest t v/d VS lenen en de industrie was i/d oorlog overgegaan op oorlogsproductie. De VS en Japan hadden hun industrie opgebouwd en vervingen EU. Toen EU overging op vredesproductie zag men dat er een einde was gemaakt aan de industriële hegemonie. De oorlog veroorzaakte ook stromen vluchtelingen en er kwam een enorme inflatie die de burgers het meest trof. Ook de positie van vrouwen veranderde. Er kwamen ook de eerste migrantengemeenschappen van mensen die meegevochten hadden i/d oorlog. Pagina 5 van 6

6 Ook had de oorlog weerslag op kunst, veranderde de rol v/d staat en de kijk van mensen o/d wereld, hij bracht nieuwe wapens, burgerluchtvaart, ontwikkelingen op medische wetenschap en doorbraken o/h gebied van chemische industrie. Er waren ook veel politieke veranderingen. De VvV was geen succes, DU was boos, omdat zij niet de aanstichter waren en ze waren vooral boos op de Geallieerden. De VvV zorgde voor een verbitterd DU die nog wel veelmacht had en wachtte o/e gelegenheid om de VvV te reviseren. Pagina 6 van 6