De Taalkanjers - Thema 1 HANDLEIDING

Transcriptie

1 LES 9 De Taalkanjers - Thema 1 HANDLEIDING SUGGESTIES VOOR LINKEN Je kunt het kopieerblad met de dobbelsteen (de 5 W-vragen en de H-vraag) kopiëren voor alle leerlingen. Laat ze zelf de dobbelsteen versieren en maken. In de les bewegingsopvoeding doe je een aantal spelen die typisch zijn voor de jeugdbeweging (Dikke Bertha, Schipper mag ik overvaren?...). In de les WO laat je de leerlingen allerlei knopen maken, zoals in de jeugdbeweging. ZILL-DOELEN 1 2 persoonsgebonden cultuurgebonden IVzv4 Specifieke strategieën inzetten om vragen, opdrachten, uitdagingen en problemen efficiënt aan te pakken OWsa7 Het nut en het belang ervaren, onderzoeken en illustreren van instellingen, organisaties en verenigingen die de kwaliteit van het samenleven bevorderen TOsn1 Een schriftelijke boodschap verwerken Informatie ordenen, verbinden of samenvatten (uit verhalen en informatieve teksten uit kinderliteratuur, schoolboeken en andere media) 24

2 LES 9 Hoe ontstaat een groep? LESDOELEN Lezen - Begrijpend lezen De leerlingen maken een mindmap bij een gelezen tekst om zo beter te leren samenvatten op basis van de vijf W-vragen en de H-vraag. De leerlingen zoeken de sleutelwoorden in een tekst en kunnen ze aanduiden. Attitudes en andere leerinhouden De leerlingen leren strategieën om relevante van irrelevantie informatie te onderscheiden en om de relevante informatie makkelijker te memoriseren. MATERIAAL Werkboek p Kopieerbladen Extra materiaal markeerstift (voor elke leerling) LESVERLOOP Aanzet 1 Voor het lezen: voorspellen 2 Wat weet je over de scouts? LEERLIJNEN Dit kwam eerder aan bod De leerlingen maken een mindmap tijdens het activeren van voorkennis. Dit komt later aan bod De leerlingen vatten een tekst mondeling samen. Kern 3 Tijdens het lezen: samenvatten 4 Een mindmap invullen 5 Na het lezen: beoordelen Reflectie 6 We kijken terug VOOR DE LES Je kopieert kopieerblad (leesmaatje) voor de aanloopgroep. Lamineer eventueel de kopieerbladen zodat ze langer meegaan. Vouw de dobbelsteen met de vijf W-vragen en de H-vraag. (kopieerblad 1.9.2) Je tekent een mindmap op het bord (zie werkboek, oefening 3). 25

3 AANZET werkboek p. 21 TIP Indien leerlingen extra ondersteuning nodig hebben bij het leesmaatje, overloop je met hen de vragen op het kopieerblad. LESVERLOOP 1 Voor het lezen: voorspellen Je vertelt aan de leerlingen dat ze gaan lezen, maar dat ze voor het lezen gaan voorspellen. De leerlingen nemen hun werkboek. Je herhaalt samen nog even wat voorspellen betekent en hoe je dat kunt doen. Je maakt hierbij gebruik van het leesmaatje in het werkboek. Je verwoordt ook hardop hoe jij voorspelt. Voordat ik lees, kijk ik naar de afbeeldingen. Ik zie zwart-witfoto s van een oudere man en fietsende jongens en een kleurenfoto van jongens die in het gras zitten. Wat doet de man? (Hij glimlacht.) Hoe ziet de man eruit? (Hij heeft een soort uniform aan. Hij heeft een hemd aan met verschillende insignes erop. Hij heeft een sjaaltje om en een bijzondere hoed op.) Wat valt je op aan de foto van de man? (Het lijkt een oude foto, want het is een zwart-witfoto. Waarschijnlijk is het een foto die lang geleden gemaakt is. Er staat een naam onder de foto: Robert Baden-Powell. Dat is waarschijnlijk de naam van de man.) Wat doen de jongens op de zwart-witfoto? (Ze fietsen en zwaaien naar de fotograaf.) Wat doen de jongens op de kleurenfoto? (Ze zitten in het gras.) Hoe zien de jongens eruit? (Net zoals de man hebben ze een sjaaltje om en een hemd met insignes aan.) Hoe is de tekst opgebouwd? (Hij is verdeeld in vier kortere stukken, vier alinea s.) Ik lees de titel: Het ontstaan van de scouts. Wat zou de man op de foto te maken hebben met het ontstaan van de scouts? (eigen antwoord) Ik denk na over de tekst. Zou de tekst waargebeurd zijn? (Ja, ik denk het wel.) Waarom denk je dat? (eigen antwoord) Waarover zou de tekst kunnen gaan? (over wanneer en hoe de scouts zijn ontstaan en wat de man op de foto daarmee te maken heeft) Ik ga de tekst lezen om meer te weten te komen over het ontstaan van de scouts. Wat kunnen we doen om de informatie die we lezen goed te onthouden? (tussentijds samenvatten en een schema maken) In een samenvatting breng je de belangrijkste informatie bijeen. Zo kan je die makkelijker onthouden. Je hoeft daarna ook niet meer de hele tekst te lezen om de informatie terug te vinden. Een samenvatting kan een korte tekst zijn, maar je kan ook kiezen voor een mindmap. Het woord mindmap betekent zoveel als gedachten-kaart, een soort foto die je helpt om informatie beter te onthouden. Je verwoordt het doel van de les. Vandaag maken we stap voor stap een samenvatting van een gelezen tekst met een mindmap. 26

4 2 Wat weet je over de scouts? Voordat de leerlingen aan de slag gaan met de tekst, kunnen ze hun eigen ervaringen met de jeugdbewegingen delen aan de hand van een aantal vragen in het werkboek. Ben je zelf lid van een jeugdbeweging zoals de scouts? (eigen antwoord) Welke activiteiten doe je bij de jeugdbeweging? (eigen antwoord) Wanneer ga je naar de jeugdbeweging? (eigen antwoord) 3 Tijdens het lezen: samenvatten We gaan de tekst in stukken lezen en we proberen sleutelwoorden te vinden. De sleutelwoorden schrijven we daarna in de mindmap. Wat zijn sleutelwoorden? (de belangrijkste woorden in een tekst) Hoe vinden we sleutelwoorden in een tekst? (door de W-vragen te stellen) Wat zijn de W-vragen ook alweer? (Wie? Wat? Waar? Wanneer? Waarom?) Waarom noemen we ze W-vragen? (Ze beginnen allemaal met een W.) Welke vraag ontbreekt hier nog? (Hoe?) Je leest de eerste alinea hardop en de leerlingen lezen in hun werkboek mee. Je vraagt of er woorden/stukken tekst zijn die de leerlingen niet begrijpen. Je ondersteunt de leerlingen (bv. stuk herlezen, woord in de context plaatsen). Je herhaalt deze werkwijze voor de andere alinea s. KERN werkboek p. 21 TIP Wijs de leerlingen erop dat er nog andere manieren zijn om sleutelwoorden te achterhalen. Woorden die frequent voorkomen in de tekst zijn bijvoorbeeld vaker sleutelwoorden. TIP Laat de leerlingen het verband tussen sleutelwoorden en woordsoorten ontdekken. Zelfstandige naamwoorden en werkwoorden zijn het vaakst sleutelwoorden. Lidwoorden en bijvoeglijke naamwoorden zijn zelden sleutelwoorden. werkboek p. 22 Het ontstaan van de scouts Engeland In die tijd zag de wereld er heel anders uit. Er bestonden bijna geen vliegtuigen of auto s. Kinderen gingen meestal niet of weinig naar school, maar werkten overdag in fabrieken of op het land. Tijd om te spelen en dingen te ontdekken was er niet. We hebben de eerste alinea gelezen. Op het bord staan de vragen die ons kunnen helpen bij het zoeken naar de sleutelwoorden. Op welke vragen kunnen we een antwoord vinden in dit stuk tekst? We gooien met de dobbelsteen. Welke W-vraag komt tevoorschijn? Je bespreekt samen met de leerlingen de W-vragen aan de hand van de dobbelsteen. Over wie gaat dit stuk tekst? Ik markeer kinderen. Wanneer gebeurde er iets? Ik markeer Waar gebeurde er iets? Ik markeer Engeland. De leerlingen lezen zelfstandig de tweede alinea. Ze mogen daarna in tweetallen de zes vragen (de W-vragen en de Hoe-vraag) bespreken en in overleg sleutelwoorden markeren. Je stimuleert het gebruik van het leesmaatje. Onder leiding van de Engelse generaal Robert Baden-Powell gingen 21 arme jongens in de natuur kamperen. Dat werd in die tijd alleen door zwervers gedaan. Na aankomst werden de eenentwintig jongens in vier groepen ingedeeld, elk met een dierennaam. Een van de jongens was leider. Ze werkten, aten en sliepen ook samen. Dat was allemaal erg nieuw in die tijd. Op welke W-vragen kunnen jullie een antwoord vinden in dit stuk tekst? Als jullie het eens zijn over een sleutelwoord, mogen jullie dat markeren. 27

5 Je bespreekt met de leerlingen welke sleutelwoorden ze hebben gevonden en hoe ze tot die woorden gekomen zijn. Ga hierbij in op de denkwijze van de leerlingen. Op welke W-vragen geeft dit stuk een antwoord? (eigen antwoord) Waarom heb je dat woord geselecteerd? (eigen antwoord) Waarom is dat een sleutelwoord? (eigen antwoord) Over wie gaat dit stuk tekst? Ik markeer Robert Baden-Powell, de naam van de man die de jongens meenam in de natuur. Ik markeer ook 21 arme jongens. Wat gebeurde er? Ik markeer in de natuur kamperen. Hebben jullie nog andere sleutelwoorden gevonden? (eigen antwoord) De leerlingen lezen zelfstandig de derde alinea. Tijdens het kamperen leerden ze over spoorzoeken, eerste hulp bij ongevallen, mensen in nood redden en het verzamelen van en zorgen voor eten. Baden-Powell deed dat om de jongens beter voor te bereiden op hun taken in het Engelse leger. Hij wist dat de meeste jongens door hun jeugd in de fabriek niet veel wisten en hadden. Toen hij benoemd werd tot commandant, begon hij meteen dingen te verzinnen om soldaten beter op te leiden. Hij zorgde voor ontspanning en gaf les in hygiëne, waardoor de gezondheid van de jongens beter werd. Je bespreekt met de leerlingen welke sleutelwoorden ze hebben gevonden en hoe ze tot die woorden gekomen zijn. Ga hierbij in op de denkwijze van de leerlingen. Op welke W-vragen geeft dit stuk een antwoord? (eigen antwoord) Waarom heb je dat woord geselecteerd? Waarom is dat al dan niet een sleutelwoord? (eigen antwoord) Hoe zijn de jongens beter voorbereid op de taken in het Engelse leger? Ik markeer spoorzoeken, eerste hulp bij ongevallen, mensen in nood redden en verzamelen van en zorgen voor eten. Waarom deden de jongens al die activiteiten? Om beter voorbereid te zijn op de taken in het Engelse leger. Ik markeer beter voor te bereiden op hun taken in het Engelse leger. Jullie mogen dezelfde woorden markeren als jullie ze nog niet hadden gemarkeerd. Vinden jullie andere sleutelwoorden in dit stuk tekst? De leerlingen lezen zelfstandig de vierde alinea. Ze mogen daarna in duo s de zes vragen bespreken en in overleg sleutelwoorden markeren. Hij vond het ook erg belangrijk dat soldaten goede verkenners waren. Hij vond dat een verkenner een goed geschreven rapport moest kunnen maken van wat hij gezien had, een kaart moest kunnen tekenen, met een kompas moest kunnen werken en kunnen seinen. Dat leerde hij ook allemaal aan de scouts. Bespreek met de leerlingen welke sleutelwoorden ze hebben gevonden en hoe ze hiertoe gekomen zijn. Ga hierbij in op de denkwijze van de leerlingen. We hebben nu de vierde alinea gelezen. Op welke W-vragen geeft deze alinea een antwoord? (eigen antwoord) Waarom heb je dat woord geselecteerd? Waarom is dat al dan niet een sleutelwoord? (eigen antwoord) 28 Dit stuk tekst gaat over hoe je een goede verkenner kunt zijn. Ik markeer rapport, kaart tekenen, kompas werken en seinen. Jullie mogen dezelfde woorden markeren.

6 4 Een mindmap invullen Je overloopt de W-vragen en noteert het juiste antwoord telkens op het bord in de mindmap. De leerlingen noteren mee in hun werkboek bij de juiste W-vragen en de H-vraag in de mindmap. werkboek p. 23 We gaan nu samen de mindmap invullen. Wat wil dat ook alweer zeggen, een mindmap? (Mind wil zeggen gedachten en map betekent kaart. Met een mindmap breng je je gedachten in kaart: je geeft ze weer in een duidelijke structuur, in een diagram dat is opgebouwd uit woorden, prenten Alles hangt aan elkaar vast, alles houdt verband met elkaar.) Je ziet in de mindmap vragen staan. Er zijn vijf W-vragen en er is één hoe-vraag: wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe? We proberen op alle vragen een antwoord te geven. Over wie gaat de tekst? (over Robert Baden-Powell en 21 arme jongens) Waarover gaat de tekst? (over hoe de scouts zijn ontstaan) Wanneer zijn de scouts ontstaan? (in 1907) Waar zijn de scouts ontstaan? (in Engeland) Waarom zijn de scouts ontstaan? (Robert Baden-Powell vond het belangrijk dat de 21 arme jongens beter voorbereid werden op de taken in het Engelse leger.) Hoe heeft Robert Baden-Powell de jongens beter voorbereid op de taken in het Engelse leger? (spoorzoeken, eerste hulp bij ongevallen, mensen in nood redden en het verzamelen van en zorgen voor eten ) 5 Na het lezen: beoordelen Je blikt terug op de tekst. Hebben we goede voorspellingen gemaakt? (eigen antwoord) Je vertelt dat je een tekst beter kunt samenvatten met behulp van een mindmap. Je laat een van de leerlingen een samenvatting geven. Wat vinden jullie van deze tekst? (eigen antwoord) Wat vinden jullie van de vorm van deze tekst? (eigen antwoord) Wat vinden jullie van de inhoud van deze tekst? (eigen antwoord) 6 We kijken terug Je blikt met de leerlingen terug op de doelen van de les. REFLECTIE Welke sleutelwoorden vond je makkelijk, waar ging het moeilijker? (eigen antwoord) Hoe kun je sleutelwoorden snel vinden? (door de W-vragen te stellen) Zou je kiezen voor een samenvatting met zinnen of een samenvatting in de mindmap? Waarom? (eigen antwoord) Waarvoor kun je een mindmap gebruiken? (als je WO wil leren, als je een plan maakt en dat aan anderen wil tonen...) Wanneer is een samenvatting zinvol? (als je moet studeren, als je kennis moet onthouden) Je laat de leerlingen hun werkboek sluiten. Je vraagt wat ze zich nog herinneren van de tekst. Zo ervaren de leerlingen dat ze wellicht al heel wat van de tekst hebben gememoriseerd door het maken van de mindmap. 29

7 LES 9 Hoe ontstaat een groep? Dit kan ik al! Ik kan sleutelwoorden in een tekst vinden. WERKBOEK 2 Het verhaal van de scouts Lees de tekst. Duid de sleutelwoorden aan. Leesmaatje VOOR TIJDENS NA VOORSPELLEN VISUALISEREN BEOORDELEN Ik kijk. Ik lees de titel(s) en de kopjes. Ik denk na. Ik denk aan wat ik al weet. Ik maak een prent/film in mijn hoofd. VERBINDEN Ik leg verbanden. Ik denk na over wat ik lees. Ik denk terug. Ik vertel. SAMENVATTEN Ik denk na over wat belangrijk is. Wie? Wat? Waar? Wanneer? Waarom? Hoe? VRAGEN STELLEN 5 Engeland In die tijd zag de wereld er heel anders uit. Er bestonden bijna geen vliegtuigen of auto s. Kinderen gingen meestal niet of weinig naar school, maar werkten overdag in fabrieken of op het land. Tijd om te spelen en dingen te ontdekken was er niet. Ik vraag me af of ik begrijp Onder leiding van de Engelse generaal Robert Baden-Powell wat ik lees. gingen 21 arme jongens in de natuur kamperen. Dat werd in Begrijp ik de tekst? die tijd alleen door zwervers gedaan. Na aankomst werden de Begrijp ik de belangrijke eenentwintig jongens in vier groepen ingedeeld, elk met een woorden? 10 dierennaam. Een van de jongens was leider. Ze werkten, aten en sliepen ook samen. Dat was allemaal erg nieuw in die tijd. Robert Baden-Powell ~ 1 Lid van de jeugdbeweging Tijdens het kamperen leerden ze over spoorzoeken, eerste hulp bij ongevallen, mensen in nood redden en het verzamelen van en zorgen voor eten. Baden-Powell deed dat om de jongens beter Beantwoord de vragen. 15 voor te bereiden op hun taken in het Engelse leger. Hij wist dat de meeste jongens door hun jeugd in de fabriek niet veel wisten Ben je lid van een jeugdbeweging zoals de scouts? en hadden. Toen hij benoemd werd tot commandant, begon hij meteen dingen te verzinnen om soldaten beter op te leiden. Hij zorgde voor ontspanning en gaf les in hygiëne, waardoor de 20 gezondheid van de jongens beter werd. Welke activiteiten doe je bij de jeugdbeweging? Hij vond het ook erg belangrijk dat soldaten goede verkenners waren. Hij vond dat een verkenner een goed geschreven rapport moest kunnen maken van wat hij gezien had, een kaart moest kunnen tekenen, met een kompas moest kunnen werken en Wanneer ga je naar de jeugdbeweging? 25 kunnen seinen. Dat leerde hij ook allemaal aan de scouts Mindmap maken Hoe? Spoorzoeken, eerste hulp bij ongevallen, mensen in nood redden en het verzamelen van en zorgen voor eten Wie? Robert Baden-Powell en 21 arme jongens Wanneer? in 1907 Wat? het ontstaan van de scouts Waarom? Robert Baden-Powell wou jongens beter voorbereiden op taken in het Engelse leger. Waar? in Engeland Dit heb ik vandaag geleerd. Ik leerde de W-vragen en de H-vraag stellen om sleutelwoorden te vinden. Ik leerde een mindmap met sleutelwoorden maken