PARITAIRE PARLEMENTAIRE VERGADERING ACS-EU

Transcriptie

1 PARITAIRE PARLEMENTAIRE VERGADERING ACS-EU Commissie sociale zaken en milieu 1 juni 2006 WERKDOCUMENT over water in ontwikkelingslanden Voorstel van Eija-Riitta Korhola, corapporteur van het Europees Parlement DT\ doc APP/3854/Rev.

2 1. Inleiding De VN-millenniumontwikkelingsdoelstellingen (MOD's) en het eindverslag van 2005 van de Millenniumwerkgroep voor water en riolering, getiteld "Gezondheid, waardigheid en ontwikkeling, wat ervoor nodig is". Het VN-rapport over Wereld Waterontwikkeling, "Water, een gedeelde verantwoordelijkheid", van 9 maart De slotverklaringen van de Wereld Water Forums in Marrakech (1997), Den Haag (2000), Kyoto (2003) en Mexico City (2006). Het G8-wateractieplan, aangenomen op de Top van Evian in 2003 en bekrachtigd in de G8- verklaring van Gleneagles van 7 juli Het partnerschap op grond van de Overeenkomst van Cotonou dat met betrekking tot dit specifieke gebied in de praktijk moet worden gebracht. De resolutie van het Europees Parlement over waterbeheer in ontwikkelingslanden en prioriteiten voor EU-ontwikkelingssamenwerking (2003). De tijdens de van 26 augustus t/m 4 september 2002 te Johannesburg gehouden Wereldtop over duurzame ontwikkeling aangenomen politieke verklaring. Toegang tot drinkwater is een grondrecht van de mens dat in het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten is vastgelegd. Water is van essentieel belang voor leven, gezondheid, voedsel, welzijn en ontwikkeling. Vooral in Afrika heeft men te kampen met dringende waterproblemen. De materiële beschikbaarheid van waterbronnen is zeer beperkt. Tekortkomingen van institutionele, beheer- en infrastructuurkaders. Waterbronnen worden steeds kwetsbaarder door de toenemende druk die uit het groeiende waterverbruik, onduidelijke neveneffecten (zoals vervuiling) en de achteruitgang van het milieu voortvloeit. Dit kan op vele locaties en in vele regio s een mogelijke bron van sociale en politieke instabiliteit vormen en voor een ontelbaar aantal mensen rampzalige gevolgen hebben. Redelijkerwijs heeft een mens per dag ten minste 20 liter nodig en hiervoor moet binnen een straal van 1 km een waterbron aanwezig zijn (Verslag inzake globale watervoorziening en waterzuivering, 2000, WHO/UNICEF). Van de 6 miljard mensen hebben er 1,7 miljard geen toegang tot drinkwater en hebben meer dan 3 miljard mensen geen toegang tot sanitaire voorzieningen (cijfers afkomstig van de WHO). De komende tien jaar komen er nog eens 1 miljard nieuwe mensen bij die water nodig hebben. APP/3854/Rev. 2/7 DT\ doc

3 In dit verslag worden zoutwaterbronnen buiten beschouwing gelaten. 2. Omvang van het verslag a) Water Drinkwater Water voor sanitaire voorzieningen Landbouw/Hydrocultuur Water voor economische doeleinden b) Oorzaken en gevolgen van de uitputting van grondwater en de toenemende schaarste aan veilig water Bevolkingsgroei Verstedelijking, industrialisering, industriële vervuiling Ontbossing Gezondheid (door een gebrek aan water en door vervuild water veroorzaakte ziektes) Politiek (kwesties met betrekking tot territoriale wateren kunnen in bepaalde regio s van de wereld tot gewapende conflicten leiden) Extra aandacht voor: Ontbossing Het verband tussen water en de reproductieve gezondheid Latente regionale conflicten die met water te maken hebben c) Beheer en controle van de watersector in ACS-landen Programma s inzake publiek-private samenwerking (PPP) Openbare waterdiensten Kerngedachte Fel tegen de privatisering van diensten op het gebied van watervoorziening d) Huidige stand van zaken op het gebied van EU-optreden ACS-EU-Waterfaciliteit EU-Waterinitiatief 3. Mogelijke acties a) De ACS helpen bij het nemen van maatregelen om het beheer en de controle van de watersector duidelijk te reguleren; er zijn vier projecten opgestart; b) De coördinatie van het waterbeleid en -beheer verbeteren in de landen die aan hetzelfde stroomgebied grenzen; c) Ontwikkelen van lokale capaciteiten voor de ontwikkeling en het onderhoud van watervoorzieningen (gemeenschapsbeheer); DT\ doc 3/7 APP/3854/Rev.

4 d) Zuiveringsinstallaties; e) Regelgevende kaders op internationaal niveau; f) Bevorderen van nieuwe technologieën als onderdeel van programma's op het gebied van watervoorziening en sanitaire voorzieningen; g) De rol van de vrouw bij de watervoorziening en het beheer en onderhoud van waterbronnen. APP/3854/Rev. 4/7 DT\ doc

5 Informatienota over de thema's die in het ontwerpverslag aan bod moeten komen De Europese Waterfaciliteit (in 2004 in het leven geroepen) Doel en doelstellingen Bijdragen aan het uitbannen van de armoede en aan duurzame ontwikkeling door het bereiken van specifieke millenniumontwikkelingsdoelstellingen (MOD's) 1 en van de doelstellingen van de Wereldtop inzake duurzame ontwikkeling (WSSD) 2. De duurzame watervoorziening en de infrastructuur voor sanitaire voorzieningen uitbreiden en het waterbeheer en de IWRM-praktijken (Integrated Water Resource Management) in ACS-landen door partnerschap verbeteren en helpen de financiering rond te krijgen. Werking Het gaat om een extra instrument dat niet in de plaats komt van bestaande nationale programma's. De doelstellingen moeten worden bereikt door extra middelen vrij te maken en beschikbaar te stellen 3, alsook door rechtstreeks samen te werken met degenen die het meeste door drinkwatertekorten en het ontbreken van sanitaire voorzieningen worden getroffen. Het gaat om een nieuwe aanpak van projecten die bij de aanvragen voor cofinanciering de kwaliteit van het project vooropstelt. Projecten worden uitsluitend gecofinancierd. De Waterfaciliteit zorgt voor een ruime verdubbeling van de middelen die al via het 9de EOF voor water en sanitaire voorzieningen beschikbaar zijn. Er moet een bedrag ter hoogte van 500 miljoen euro aan de Waterfaciliteit worden toebedeeld, dat in twee termijnen wordt vrijgegeven. Naar verwachting zullen tegen 2010 in totaal 10 miljoen mensen toegang tot drinkwater hebben gekregen en zullen 5 miljoen mensen sanitaire basisvoorzieningen hebben gekregen. De sleutelbeginselen zijn: eigen inzet (initiatief door de ACS-landen), innovatie en flexibiliteit (maatregelen op maat), een geïntegreerde aanpak (armoedebestrijding en gendergevoeligheid), bestuur (beter waterbeleid en -beheer) en een open aanpak (met oproepen tot het indienen van voorstellen). Bij de eerste oproep van de Waterfaciliteit tot het indienen van voorstellen is de cofinanciering van 97 projecten goedgekeurd. Deze projecten belopen in totaal 410 miljoen euro; 230 miljoen euro daarvan wordt door de Waterfaciliteit gefinancierd. Naast de projecten die in het kader van de oproep tot het indienen van voorstellen worden ondersteund, draagt de Waterfaciliteit ook bij aan verschillende activiteiten van het EU-Waterinitiatief (EUWI), 1 Een van de MOD's is dat het aantal mensen dat niet over veilig drinkwater beschikt, met de helft moet worden teruggebracht. 2 Heeft als doelstelling vastgelegd dat het aantal mensen dat niet over sanitaire basisvoorzieningen beschikt, met de helft moet worden teruggebracht. 3 Boven op elke euro die bij de Waterfaciliteit werd aangevraagd, kwam nog eens 80 cent uit andere financieringsbronnen. Hieruit blijkt de invloedrijke rol van de Waterfaciliteit. DT\ doc 5/7 APP/3854/Rev.

6 bijvoorbeeld het initiatief voor het stroomgebied van de Nijl (18 miljoen euro). Ook is 20 miljoen euro aan de Afrikaanse Waterfaciliteit ter beschikking gesteld. Er zijn geen projecten gecofinancierd waarbij de aanvrager of een van de partners uit de privé-sector afkomstig was. APP/3854/Rev. 6/7 DT\ doc

7 Het Waterinitiatief van de Europese Unie (EUWI) Het EUWI is in 2002 tijdens de Wereldtop inzake duurzame ontwikkeling in Johannesburg in het leven geroepen. Alle acties van de EU-lidstaten en van de Europese Commissie die gericht zijn op het bereiken van de MOD's die met water te maken hebben, alsook op het bereiken van de doelstellingen die in 2002 tijdens de Wereldtop inzake duurzame ontwikkeling zijn vastgesteld, moeten door het EUWI worden gefaciliteerd. Het initiatief heeft eerder een politiek dan een financieel karakter en moet de coördinatie en samenwerking tussen alle betrokkenen faciliteren. Doelstellingen Versterking van de politieke inzet en het partnerschap voor waterinitiatieven door middel van maatregelen en innovatie; Bevordering van een beter waterbeheer, meer capaciteitsopbouw en een grotere bewustwording; Nauwere samenwerking door een stroomgebiedgebonden aanpak in nationale en grensoverschrijdende wateren te stimuleren; Extra financiële bronnen aanboren en mechanismen bedenken om duurzame financiering te waarborgen. Werking Er zijn een aantal dingen bereikt: De politieke bereidheid om actie te ondernemen is groter geworden dankzij partnerschappen, zoals een partnerschap met de Afrikaanse Ministerraad voor water. De beleidsdialoog tussen de EU, de regeringen van partnerlanden en belanghebbenden is tot het belangrijkste instrument van het EUWI uitgegroeid. De deelnemers aan deze dialoog signaleren kansen, brengen beperkingen en financieringsproblemen boven tafel, bedenken strategieën en maken zich in het algemeen sterk voor een beter beheer van zaken die met water te maken hebben. Er wordt gewerkt aan een Europees onderzoeksnetwerk (ERA-Net) dat de coördinatie van de onderzoeksactiviteiten in het kader van het waterbeleid van de EU-lidstaten en van de Commissie op zich moet nemen. Verder moet dit netwerk nauwere banden met onderzoeksorganisaties en -activiteiten in ontwikkelingslanden tot stand brengen. Via het EUWI wordt een project opgezet ter ondersteuning van vijf Afrikaanse organisaties die zich met het grensoverschrijdende stroomgebied van rivieren bezighouden. Hiermee is 10 miljoen euro uit het 9de EOF gemoeid. Dit werk heeft gefungeerd als katalysator voor de oprichting van een organisatie voor het stroomgebied van de rivier de Volta. Ook steunt het bestaande organisaties voor het stroomgebied van de Niger, het Tsjaadmeer, de Oranje-Senque en het Victoriameer/de Kagera. Hoewel er dus een en ander is bereikt, zijn er ook enkele minpunten. Het EUWI komt maar langzaam vooruit, de lidstaten lopen er niet echt warm voor en het is lastig de nodige financiering voor het initiatief rond te krijgen. WaterAid en het Tear Fund (beide actieve deelnemers aan het initiatief) hebben het EUWI aan een kritisch onderzoek onderworpen. Ook zij constateerden dat er geen vooruitgang van betekenis is geboekt en dat de betrokkenheid van de EU-lidstaten te wensen overlaat. Ze hebben aangedrongen op een forse versterking van de activiteiten en een strengere verantwoordingsplicht voor het initiatief. Een werkgroep onder leiding van Italië bekijkt in hoeverre het EUWI doeltreffend is. DT\ doc 7/7 APP/3854/Rev.