The girl lesing a book : De verwerving van Engels als vreemde taal door leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS) Ascha van Oene

Transcriptie

1 The girl lesing a book : De verwerving van Engels als vreemde taal door leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS) Ascha van Oene

2 Even voorstellen Bachelor logopedie ( ) Kwaliteitsmedewerker / logopedist ( ) Premaster / master Neurolinguïstiek ( ) Logopedist / klinisch linguïst / kwaliteitsmedewerker (2019 heden) 2

3 TOS Kinderen met een TOS vanaf geboorte beperkt vermogen leren moedertaal (Gerrits & van Niel, 2012) Aanhoudende taalproblemen tot in de volwassenheid Onderzoek Clegg, Hollis, Mawhood & Rutter (2005) Longitudinaal onderzoek (9, 13, 24, 36 jaar) 17 Engelse kinderen met TOS vs. typisch ontwikkelende broers en zussen + IQgematchte controlegroep Uitkomst: TOS-groep moeilijkheden receptieve en expressieve taalvaardigheden tot in volwassenheid en lagere scores dan controlegroepen 3

4 Engels (1/2) Wereldtaal (Barber, 2000) 4

5 5

6 Engels (2/2) Sinds 2012 verplicht in het SO (Thijs, Trimbos, Tuin, Bodde, de Graaff, 2011) en verplicht in V(S)O (Geurts & Hemker, 2013) Basiskennis verwerven aan de hand van kerndoelen (Bodde, 2008) Minimaal A1 niveau presteren eind primair onderwijs (Geurts & Hemker, 2013) Basiszinnen begrijpen en produceren Voorstellen aan omgeving Informatie verstrekken over persoonlijke gegevens 6

7 Maar kinderen met een TOS ervaren moeite in het verwerven van de moedertaal. Hoe moet dat dan met een vreemde taal? 7

8 Internationaal onderzoek Onderzoek Tribushinina, Dubinkina en Rabina (2018) Russisch en Engels TOS-participanten versus controleparticipanten Zelfde leeftijd en hoeveelheid Engels taalaanbod Uitkomst: achterstand in beide talen 8

9 Nederlandse kinderen met een TOS en Engels Weinig onderzoek Nederlandse kinderen met een TOS problemen in eerste taalverwerving aannemelijk problemen in tweede taalverwerving Onderzoek Zoutenbier en Zwitserlood (2019) Relatie mondelinge en schriftelijke NL taalvaardigheden en leren Engels? 59 kinderen met een TOS in groep 8 vs. normgroep Me2! Cito Test English Correlatie tests PPVT-III-NL, CELF-4-NL, DMT met basisvaardigheden luisteren en lezen van Me2! Cito Test English Resultaat: positieve correlaties NL en EN taalvaardigheden Conclusie: TOS-groep zwakke Engelse taalvaardigheden t.o.v. normgroep Onderzoek Sijp (2018) Ontbreken basiskennis gespreksvoering of begrip eenvoudige teksten Niet durven uiten in Engels angst voor fouten 9

10 Beïnvloedende factoren Meertaligheid Onderzoek Sanz (2000) 201 typisch ontwikkelende middelbare schoolleerlingen (77 Spaans-Catalaanse meertaligen en 124 Spaanse of Catalaanse eentaligen) Tweetaligheid positief effect op verwerven Engels als derde taal Onderzoek Zoutenbier en Zwitserlood (2019) Meertaligheid geen invloed op resultaten Vreemdetaalaanbod Evaluatie pilot Tweetalig Primair Onderwijs (Driessen et al., 2016) Samenhang prestaties kinderen met frequentie Engels op school en blootstelling thuissituatie Motivatie Onderzoek Sanz (2000) Relatie tussen hoge motivatie en hoge scores Engels Geen NL onderzoek voorhanden 10

11 Engels als vreemde taal Niet voor alle kinderen even makkelijk Moeilijkheden in alle taalaspecten Huidig onderzoek: woordenschat, werkwoordvervoegingen, zinsbouw 11

12 Engels versus Nederlands Grammaticale verschillen invloed op mate van problemen bij leren Engels Zinsbouw Andere volgorde NL hoofdzin SVO-volgorde NL bijzin SOV-volgorde EN SVO-volgorde 6 grammaticale aspecten Negatie en infinitief buiten beschouwing 12

13 Grammaticale aspecten (1/4) -ing vorm in o.t.t. Wordt veel gebruikt in het Engels Geeft voortdurende acties weer Tabel 1. Gebruik onvoltooid tegenwoordige tijd Taal Uitdrukking tijd (en aspect) Vorm Voorbeeld Engels hulpwerkwoord to be + werkwoord + -ing The boy is eating Nederlands werkwoord stam werkwoord, stam +-t, infinitief De jongen eet hulpwerkwoord Hulpwerkwoord zijn + aan het + infinitief De jongen is aan het eten Engelse kinderen met een TOS moeite (Miller, Leonard & Finneran, 2008). Nederlandse kinderen ook? 13

14 Grammaticale aspecten (2/4) 3SG in o.t.t. Inflectioneel systeem Engels minder ingewikkeld en rijk dan Nederlands systeem Tabel 2. De rol van persoon, getal, tijd en aspect bij het vervoegen van werkwoorden Tegenwoordige tijd Verleden tijd Nederlands Engels Nederlands Engels Singular 1SG (ik) speel play speelde played 2SG (jij, u) speelt play speelde played 3SG (hij, zij, het) speelt plays speelde played Plural 1PL (wij) spelen play speelden played 2PL (jullie) spelen play speelden played 3PL (zij) spelen play speelden played Engelse kinderen met een TOS omissie -s (Bedore & Leonard, 1998) He work in plaats van He works 14

15 Grammaticale aspecten (3/4) Hulpwerkwoord do Komt veel voor in het Engels Nodig voor vormen zinnen (Swan, 2016) O.a. Do you like tea?; I don t like tea In NL dummy werkwoord doen (Zwitserlood, 2014) Ik doe een boekje lezen Geen toegevoegde waarde (Blom, van de Craats & Verhagen, 2013) Engelse kinderen met een TOS omissie do (o.a. Grela & Leonard, 2000) 15

16 Grammaticale aspecten (4/4) Onbepaald lidwoord Verschil Nederlandse en Engelse taal Nederlands een Engels a en an Engels rekening houden fonologische context (Oskam, 2008; Swan, 2016) Engels a book, a universe an apple, an hour Nederlands een boek, een universum een appel, een uur Mogelijk moeilijk voor Nederlandse kinderen met een TOS 16

17 Onderzoeksvragen Zijn er verschillen in de Engelse taalvaardigheid tussen kinderen met en zonder een TOS? Welke factoren beïnvloeden de taalverwerving in het Engels bij kinderen met een TOS? Wat is de invloed van meertaligheid? Wat is de invloed van de hoeveelheid taalaanbod? Wat is de invloed van motivatie en ervaring? Welke grammaticale fouten maken Nederlandse kinderen met een TOS in het Engels (specifiek gekeken naar de -ing vorm, derde persoon enkelvoud in de tegenwoordige tijd, negatie, onbepaald lidwoord, hulpwerkwoord do en de infinitief)? 17

18 Methode (1/2) Tabel 3. Gegevens geïncludeerde participanten per onderzoeksgroep TOS (n=27) Controle (n=27) Meertaligheid Eentalig Meertalig 7 7 Geslacht Jongen Meisje 8 9 Leeftijd Spreiding 11;05 13;07 9;06 11;09 M (SD) 12;07 (0.5) 10;09 (0.5) Intelligentie Spreiding M (SD) 35 (24.7) 35 (19.7) 18

19 Methode (2/2) Onderzoeksvraag 1 Peabody Picture Vocabulary Test (PPVT) Clinical Evaluation of Language Fundamentels-5 (CELF-5) Sentence Structure CELF-5 Word Structure Semi-spontane taal (CELF-4 Formulated Sentences en semigestructureerd interview) Onderzoeksvraag 2 Vragenlijst Ervaring Engels Motivatie leren Engels Semi-spontane taal (CELF-4 FS en semigestructureerd interview) Onderzoeksvraag 3 Semi-spontane taal (CELF-4 FS en semigestructureerd interview) Voorbeeldopgave van de CELF-5 SS The boy has a ball 19

20 Resultaten onderzoeksvraag 1 (1/2) 60 Engelse testen 50 47,1 51, ,8 19,1 10 4,4 6,1 0 PPVT CELF-5 SS CELF-5 WS TOS Controle Kinderen met een TOS presteren niet significant slechter op de gemeten Engelse taalvaardigheden dan jongere, typisch ontwikkelende kinderen met een vergelijkbaar nonverbaal IQ en hetzelfde aantal jaren Engels onderwijs. 20

21 Resultaten onderzoeksvraag 1 (2/2) In spontane taal: Alleen kinderen met een TOS Met plaatjes langere zinnen, minder code switches dan zonder plaatjes Tabel 4. Semigestructureerde taalanalyse bij kinderen met een TOS Semi-spontane taal uitgelokt met plaatjes Semi-spontane taal uitgelokt door open vragen M (SD) M (SD) Totaal aantal zinnen 5.93 (0.27) (11.20) Zinnen met code-switching 2.67 (2.32) 7.59 (6.03) MLU (inclusief code-switches) 6.08 (1.56) 4.20 (1.17) Totaal aantal code-switches 5.15 (5.22) (14.76) MLU Engels 6.02 (1.75) 3.48 (1.35) Verhouding Nederlands / Engels (16.10) (25.29) Code-switching Half Engels en half Nederlands (lesing i.p.v. reading; leaping i.p.v. walking) Volledig NL Uitzondering: woorden die veel op NL lijken the car is red 21

22 Resultaten onderzoeksvraag 2 Gekeken naar relatie tussen meertaligheid, vreemdetaalaanbod, motivatie en Engelse maten met correlatieanalyse relatie MLU: hoe meer aanbod binnen de school, hoe langer de zinnen Verder geen relaties gevonden. 22

23 Resultaten onderzoeksvraag 3 (1/4) -ing vorm Met plaatjes minder fouten Met plaatjes Gebruik overgrote meerderheid enkelen Veelvoorkomende fout Omissie hulpwerkwoord The three children reading a book The mother sitting in the car Overige fouten Code-switching (m.n. bij zin met book en read) The boy is lezing een boek The child leest a book Omissie hulpwerkwoord + code-switch The girl lesing een book The litte boys leaping naar de car Zonder plaatjes Omissie hulpwerkwoord En my mother lisint whatch I saying to my brother I going with my dad to Stag Village Code-switching I eeting pizza Onnodig gebruik -ing I love to swimming again En I playing games 23

24 Resultaten onderzoeksvraag 3 (2/4) 3 SG o.t.t. Lijkt bij zinnen met plaatjes beter toegepast te worden Met plaatjes Gebruik overgrote meerderheid enkelen Veelvoorkomende fout Code-switch i.p.v. 3SG The child leest a book De vieder liest de krant Omissie -s The mom wait in the car The boy play a game Overige fouten Have i.p.v. has The boy have a book The girl is sitting on een chair; she have black hair and she les a book Zonder plaatjes Omissie -s He sometimes keep yelling for food And he like to eat the food what he see Have i.p.v. has She have a dog 24

25 Resultaten onderzoeksvraag 3 (3/4) Hulpwerkwoord do Werd niet uitgelokt bij de zinnen met plaatjes. Lijken hulpwerkwoord in verschillende zinnen toe te passen Do you know that? - vraagzin What do you? - vraagzin but I do like math - zin met nadruk 25

26 Gebruik Resultaten onderzoeksvraag 3 (4/4) Onbepaald lidwoord Bij zinnen met plaatjes veelal correcte toepassing en vooral a Bij zinnen zonder plaatjes lijken meer fouten gemaakt met a meer gebruik an Met plaatjes iedereen She s reading a book A boy and a girl playing Super Mario Veelvoorkomende fout een i.p.v. a door code-switch op werkwoord The boy and girl pakken een boek uit de read The children playen een game Overige fouten an i.p.v. a Two children playing an game The children eat a bread, a apple, an banana and applejuice een enkeling Zonder plaatjes een i.p.v. a zonder code-switches He love een banana And I have een grandmother een voor code-switch op zn He love een boterham Een na code-switch op werkwoord My sister haf een A B 26

27 Discussie (1/3) In dit onderzoek: Hoe scoren kinderen op Engels? Relatie met beïnvloedende factoren? Welke grammaticale fouten? Score niet slechter dan controlegroep Geen relatie met beïnvloedende factoren, op 1 na Fouten in grammatica komen overeen met kinderen die Engels als moedertaal hebben 27

28 Discussie (2/3) Op basis van eerder onderzoek (Tribushinina et al., 2018; Zoutenbier & Zwitserlood, 2019) niet verwacht dat groepen niet verschillen Misschien te wijten aan de testen die afgenomen zijn (NL genormeerd vs EN) en/of leeftijd van kinderen Uitkomsten hoopvol: kinderen kunnen het dus wel leren Geen relatie met beïnvloedende factoren Overeenkomstig met onderzoek Zoutenbier & Zwitserlood (2019) maar niet met Sanz (2000), kan liggen aan verschil in opzet onderzoek Attitudes over Engels desondanks wisselend: belangrijk, maar ook saai, weinig intrinsieke motivatie 28

29 Discussie (3/3) Grammaticale fouten in spontane taal: In algemene zin helpt het visueel ondersteunen, dan MLU langer en meer gebruik grammaticale aspecten TOS-participanten passen alle aspecten toe Gaat goed: Hulpwerkwoord do Onbepaald lidwoord (vooral a) gebruik willekeurig inzicht regel twijfelachtig Maar fouten die gemaakt werden vaak overeenkomstig met moedertaalleerders Engels 3SG omissie -s (Bedore & Leonard, ;7-5;9 jarigen) -ing vorm (Miller et al., 2008) Andere fouten komen mogelijk voort uit verschillen NL-EN 29

30 Praktische implicaties Verkennend onderzoek: Hoopvol: leren lijkt te kunnen, afhankelijk van hoe je Engels toets verschillende uitkomsten Zinnen formuleren: plaatje kan helpen Wanneer beginnen met leren? Misschien vroeg Gemaakte fouten lijken op fouten Engelse kinderen: misschien toepassingen voor L1-leerders voor kinderen met TOS ter ondersteuning? 30

31 Conclusie Moeite met het leren van Engels als vreemde taal, maar niet significant slechter dan jongere, typisch ontwikkelende controleparticipanten Vreemdetaalaanbod, motivatie en meertaligheid niet van invloed vroegere start van het Engels, mogelijk eerder vaardig worden in de taal overeenkomsten in de grammatica met Engelstalige kinderen met een TOS. Moeilijkheden die Nederlandstalige en Engelstalige kinderen ervaren in het Engels richten zich op het gebruik van de -ing vorm en de 3SG o.t.t. Onbepaald lidwoord (met name an) lastig voor de Nederlandse TOS-kinderen. Meer onderzoek om de kinderen zo optimaal mogelijk te kunnen begeleiden in Engels 31

32 Het Rotsoord Hildernisseschool Het Taalplein Prof. van Gilseschool Florant dr. Rob Zwitserlood ORWELL project prof. dr. Margreet Rispens dr. Patrick Snellings dr. Britt Hakvoort

33

34 Referentielijst Barber, C. (2000). The english language: A historical introduction. Bedore, L., & Leonard, L. (1998). Specific language impairment and grammatical morphology: A discriminant function analysis. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 41(5), Geraadpleegd op Blom, E., van de Craats, I., & Verhagen, J. (2013). Introduction. In E. Blom, I. van de Craats, & J. Verhagen (Eds.), Dummy auxiliaries in first and second language acquisition (pp. 1-8). Boston/Berlin: Walter de Gruyter, Inc. Bodde, M. (2008). TULE - Engels. Geraadpleegd op Driessen, G., Krikhaar, E., de Graaff, R., Unsworth, S., Leest, B., Coppens, K., & Wierenga, J. (2016). Evaluatie pilot tweetalig primair onderwijs. Geraadpleegd op _Primair_Onderwijs_Startmeting_201415

35 Gerrits, E., & van Niel, E. (2012). Taalachterstand of taalontwikkelingsstoornis? Logopedie en Foniatrie, 84(11), Geurts, B., & Hemker, B. (2013). Balans van het Engels aan het einde van de basisschool. Uitkomsten van de vierde peiling in Geraadpleegd op Grela, B., & Leonard, L. (2000). The influence of argument structure complexity on the use of auxiliary verbs by children with SLI. Journal Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 43, Geraadpleegd op Miller, C. A., Leonard, L. B., & Finneran, D. (2008). Grammaticality judgements in adolescents with and without language impairment. International Journal of Language & Communication Disorders, 43(3), doi: / Oskam, S. (2008). Praktische taalvaardigheid voor Engels in het basisonderwijs. Uitspraak en grammatica (2e herziene druk). Bussum, Nederland: Coutinho. Sanz, C. (2000). Bilingual education enhances third language acquisition: Evidence from Catalonia. Applied Psycholinguistics, 21(1), Sijp, A. (2018). Advies leerlijn Engels bij leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS). Ongepubliceerd stageonderzoek masterstudent Rijksuniversiteit Groningen, in samenwerking met de Tine Marcusschool in Groningen

36 Swan, M. (2016). Practical English usage (4th ed.). Oxford: Oxford University Press. Thijs, A., Trimbos, B., Tuin, D., Bodde, M., & De Graaff, R. (2011). Engels in het basisonderwijs: Vakdossier. Geraadpleegd op Tribushinina, E. (2018). Hoe eerder hoe beter? Vreemdetalenonderwijs voor kinderen met een taalontwikkelingsstoornis. Geraadpleegd op Tribushinina, E., Dubinkina, E. & Rabkina, N. (2018). Can children with DLD acquire a second language with minimal exposure? Paper presented at the Bi-SLI workshop, University of Reading, June 28. Zoutenbier, I. & Zwitserlood, R. (2019). Exploring the relationship between native language skills and foreign language learning in children with language impairments. Zwitserlood, R. (2014). Language growth in Dutch school-age children with specific language impairment. Utrecht: LOT (Proefschrift, Universiteit Utrecht). Geraadpleegd op