7,3. Werkstuk door een scholier 2549 woorden 22 januari keer beoordeeld. Verzorging. Longemfyseem

Transcriptie

1 Werkstuk door een scholier 2549 woorden 22 januari ,3 59 keer beoordeeld Vak Verzorging Longemfyseem Prevalentie Uit huisartsenregistraties kan worden opgemaakt dat de gemiddelde prevalentie van COPD 2,48% voor mannen en 2,05% voor vrouwen is (RIVM, 2002.) Dit betreft mannen en vrouwen. De eerste symptomen van COPD doen zich meestal voor na het vijfenveertigste levensjaar. De prevalentie neemt snel toe met de stijging van de leeftijd. Liefst 16% van de mannen boven de 75 jaar heeft COPD. Bij de vrouwen is dit 4,4%. Op dit moment lijden volgens epidemiologische gegevens naar schatting meer dan 1 miljoen Nederlanders, al dan niet bewust, aan COPD. In Nederland zal volgens voorspellingen het aantal patiënten tot 2010 met circa 35% toenemen. Wat is longemfyseem? Longemfyseem is een chronische aandoening van de longen. De longen verliezen hun elasticiteit waardoor voortdurende benauwdheid ontstaat. De ziekte hoort samen met chronische bronchitis bij de groep COPD (ziekten met chronische luchtwegvernauwing.) In de longen vertakt de luchtpijp zich tot steeds kleinere buisjes. De kleinste takjes eindigen in fijne blaasjes: de longblaasjes. In de longen zitten miljoenen van deze longblaasjes. Bij longemfyseem gaan de tussenwandjes van de longblaasjes kapot. Na verloop van tijd blijven er steeds minder longblaasjes over. Er komen grotere, slappe blazen voor in de plaats. Longemfyseem ontstaat bijna altijd door het roken van sigaretten. Sigarettenrook bevat veel giftige stoffen die het longweefsel aantasten. Normaal gesproken herstelt het lichaam deze schade, maar door het roken werkt dit reparatiesysteem niet meer. Ook het jarenlang inademen van andere vieze en giftige stoffen (luchtvervuiling) zou een oorzaak van longemfyseem kunnen zijn. Er is ook een vorm van longemfyseem die ontstaat door een erfelijk tekort aan een bepaald eiwit (alfa 1 antitrypsine deficiëntie.) Kinderen met deze aandoening hebben vaak leverproblemen en bij volwassenen staat longemfyseem meer op de voorgrond. Wat is COPD? Mensen met COPD hebben gevoelige luchtwegen. Dat betekent dat de luchtwegen sterk reageren op prikkels van buitenaf en daardoor vernauwen. De belangrijkste klachten zijn benauwdheid en hoesten. COPD is de afkorting van de Engelse naam chronic obstructive pulmonary disease. Het gaat om een groep ziekten waarbij de luchtwegen niet goed werken. De bekendste ziekten die onder COPD vallen zijn Pagina 1 van 8

2 longemfyseem en chronische bronchitis. Vroeger sprak men van CARA, maar dat woord gebruikt men niet meer. Een belangrijk verschil tussen COPD en CARA is dat astma er nu niet meer bij hoort, terwijl die wel onder de term CARA viel. COPD komt in bepaalde families vaker voor dan in andere. Erfelijke aanleg kan een oorzaak zijn van COPD, maar dat hoeft niet. Er zijn ook andere factoren, zoals roken, allergieën (bijvoorbeeld voor huismijt of stuifmeel), infecties of stress. Wat is chronische bronchitis? Chronische bronchitis is een ziekte van de luchtwegen. Samen met longemfyseem valt het onder de term COPD. COPD is een naam voor ziekten die te maken hebben met chronische luchtwegvernauwing. Vroeger noemde men dit CARA, maar dat woord gebruikt men niet meer. De luchtwegen vertakken zich vanaf de luchtpijp in steeds kleinere buisjes. Deze vertakkingen heten bronchiën. Aan de binnenkant van de luchtwegen zitten trilhaartjes, die bij bronchitis beschadigd zijn. Daardoor moet u veel hoesten en geeft u slijm op. U kunt ook last krijgen van kortademigheid. De oorzaak van chronische bronchitis is bijna altijd roken. Ook het inademen van schadelijke stoffen, zoals verontreinigde lucht kan chronische bronchitis veroorzaken. Mensen die ooit longemfyseem of tuberculose hebben gehad kunnen ook chronische bronchitis ontwikkelen. Chronische bronchitis wordt in eerste instantie behandeld met medicijnen die de luchtwegen verwijden. In bepaalde gevallen zijn ontstekingsremmende medicijnen nodig. Soorten - diffuus longemfyseem; - lokaal longemfyseem. Bij beide typen kan longemfyseem zowel een gevolg zijn van een andere chronische longziekte, als een uiting zijn van een zelfstandige longziekte. Een vijftal groepen chronische longziekten kunnen longemfyseem veroorzaken: - chronisch astma; - diffuse of lokale chronisch-fibrotische longziekten; - stoflongen; - chronisch-fibrotische longtuberculose; - vicariërend longemfyseem. In het laatste geval is er sprake van een uitzetting van de longblaasjes als het volume van een longdeel toeneemt (na schrompeling van andere longdelen) door overrekking. Men neemt deze vorm ook wel waar na grote longoperaties (lobectomie). Tot het zelfstandig longemfyseem wordt gerekend: - lokaal emfyseem; Pagina 2 van 8

3 - diffuus essentieel longemfyseem. Lokaal emfyseem Bij dit type longemfyseem ontstaan plaatselijk in de longen grote blazen (bullae); de oorzaak is onbekend; de ziekte is ernstig omdat zij soms progressief verloopt. Diffuus essentieel longemfyseem Deze vorm wordt meestal waargenomen bij oudere mannen. Men neemt aan dat chronisch hoesten of langdurig blazen op muziekinstrumenten de oorzaak kunnen zijn. Verder spelen zowel de verstarring van de borstkas als het krom worden op oudere leeftijd een rol. Er kan ook sprake zijn van vernauwing van de bloedvaten. Of deze bloedvatvernauwing primair of secundair is, blijkt nog omstreden te zijn. Symptomen Bij een patiënt met longemfyseem kan het zijn dat de borstkas zich voortdurend in een inademingstand bevindt, met weinig bewegende longgrenzen, een kleine hartfiguur, een hypersonore percussietoon alsmede verzwakt ademgeruis. Soms heeft men te doen met patiënten met longemfyseem, waarbij het grote longvolume ontbreekt. Het is dan zelfs moeilijk deze vorm van longemfyseem van astma te onderscheiden. Patiënten met astmatische bronchitis zijn vrijwel nooit geheel klachtenvrij. Vaak is de uitademing verlengd en zijn bronchitische geruisen hoorbaar. Het astmatische karakter van de ziekte blijkt uit de aanvallen van benauwdheid, uit de invloed van het weer en emoties en uit de familie-anamnese. Bij longemfyseem treedt een aantal fysiologische stoornissen op: Abnormale verdeling van ingeademde lucht en bloeddoorstroming in de longen; Stoornissen van de ventilatie door vernauwde luchtwegen; Verhoogde ademarbeid; Veranderingen in de longdoorbloeding; Stoornissen in de regulatie van de ademhaling. Abnormale verdeling van ingeademde lucht en bloeddoorstroming in de longen Een normaal persoon ademt gemiddeld 12 maal per minuut circa 500 ml lucht. Hiervan komt circa 350 ml in de longblaasjes terecht; de zogenaamde alveolaire ventilatie bedraagt dus circa 4 liter per minuut. Het hartminuutvolume is bij een normaal persoon in rust circa 5 liter per minuut. Bijna 100 procent van dit bloed gaat door de longen; de verhouding tussen alveolaire ventilatie en pulmonale perfusie is 0,8. Stoornissen van de ventilatie door vernauwde luchtwegen Obstructie van de luchtwegen veroorzaakt steeds veel moeilijkheden bij de patiënt. Bij een vernauwing van de kleinere luchtwegen met 50 procent ontstaat een zestienvoudige toename van de luchtwegweerstand. Pagina 3 van 8

4 Daardoor neigt de emfyseempatiënt tot meepersen tijdens het uitademen. Deze persdruk wordt via het longweefsel ook uitgeoefend op de kleinere luchtwegen, waardoor deze nog meer vernauwen. Alleen verhoging van de intra-bronchiale druk kan dit effect opheffen. Daardoor ademen veel emfyseempatiënten tussen strakgehouden lippen uit, waardoor enige overdruk ontstaat in de mond, trachea en bronchiën. Verhoogde ademarbeid Omdat de elasticiteit van de longen bij patiënten met emfyseem sterk is afgenomen moet de patiënt: - meer spieren gebruiken tijdens de inademing, teneinde de long mee te krijgen met de uitzetting van de thorax; - spieren gebruiken bij de uitademing, hetgeen onder normale omstandigheden niet het geval is. De zuurstofconsumptie bij rustige ademhaling van normale personen is zeer laag (ongeveer 0,5 ml zuurstof voor elke liter van het ademminuutvolume.) Bij een normaal respiratoir quotiënt van 0,8 is de corresponderende hoeveelheid koolzuur dus slechts 0,4 ml. Bij een ademminuutvolume van 80 of meer liter kost' elke volgende liter lucht ongeveer 2 ml zuurstof en produceert 1,5 ml koolzuur. Een gezond persoon kan uit elke liter lucht circa 45 ml zuurstof opnemen en tegelijk ten minste 35 ml koolzuur afgeven. Bij patiënten met ernstig longemfyseem kan de hoeveelheid zuurstof, benodigd om 1 liter lucht te kunnen ademen, oplopen tot 25 ml of meer. In combinatie met een gestoorde verhouding tussen de ventilatie en de perfusie wordt de gasuitwisseling in de longen zeer inefficiënt. De zuurstofopname uit 1 liter lucht daalt dan tot circa 20 ml. Er wordt dan een situatie bereikt, waarin vergroting van de ventilatie gepaard gaat met het ontstaan van een zuurstofschuld' en een overmaat aan koolzuur. Dit geeft gemakkelijk aanleiding tot ademhalingsmoeilijkheden. Het is begrijpelijk dat er in deze situatie een soort balans ontstaat met alveolaire hypoventilatie (opvoering van deze alveolaire ventilatie kost te veel zuurstof.) De prijs die voor alveolaire hypoventilatie betaald moet worden is hoog: schade aan het centrale zenuwstelsel (ademcentrum) en hemodynamische gevolgen, namelijk verhoogde druk in de longslagaders, hetgeen kan leiden tot het ontstaan van cor pulmonale. Veranderingen in de longdoorbloeding Bij patiënten die overlijden aan longemfyseem worden anatomische veranderingen in de longbloedvaten gevonden. Men heeft echter geen directe correlatie tussen destructie van longbloedvaten en cor pulmonale kunnen aantonen. Gedacht wordt aan invloed van drukverhoudingen in de luchtwegen, invloed van geneesmiddelen en het hartminuutvolume. Pagina 4 van 8

5 Stoornissen in de regulatie van de ademhaling Normale personen reageren prompt op een verhoging van de koolzuurspanning in het bloed met een verhoging van het ademminuutvolume. Bij emfyseempatiënten is deze reactie veel zwakker: hoe hoger de koolzuurspanning, des te zwakker wordt deze reactie. Waarschijnlijk heeft de ademarbeid een belangrijke invloed op de regulatie van de ademhaling. Gedurende de slaap is de regulatie van de ademhaling iets minder gevoelig. De koolzuurspanning in ons bloed is dan circa 5 mm Hg hoger, de zuurstofspanning iets lager dan normaal. Men spreekt in zo'n geval van fysiologische hypoventilatie. Bij patiënten met longemfyseem, bij wie de zuurstofspanning in het bloed ook overdag al iets verlaagd is en de koolzuurspanning iets verhoogt, zal een verdere daling gedurende de slaap (of na toediening van kalmerende middelen of slaapmiddelen) enige hypoxie veroorzaken. De fysiologische hypoventilatie gedurende de slaap is bij emfyseempatiënten verantwoordelijk voor het veel voorkomende verschijnsel dat ze zich s morgens de eerste uren na het ontwaken tamelijk slecht' en benauwd voelen. Oorzaken Longemfyseem is in de westerse wereld een veel voorkomende ziekte, die een zekere voorkeur toont voor mannen boven de 45 jaar, maar in principe op elke leeftijd kan voorkomen. De onderstaande factoren komen als potentiële oorzaken in aanmerking: - sigaretten roken; - luchtverontreiniging; - beroepsinvloeden; - allergie; - auto-immuniteit; - infecties; - erfelijke aanleg; - geslacht; - ras; - veroudering. Sigaretten roken De meeste patiënten met longemfyseem hebben jarenlang sigaretten gerookt. Na consumptie van tot sigaretten, een aantal dat ongeveer overeenkomt met één pakje per dag gedurende acht jaar, is de kans op het optreden van longemfyseem reeds verdubbeld. Luchtverontreiniging De invloed van luchtverontreiniging staat niet vast, in die zin dat het hier vooral de kwantiteit betreft. Is er Pagina 5 van 8

6 veel verontreiniging dat is er bijna altijd sprake van een groter aantal emfyseempatiënten. Beroepsinvloeden Bij mijnwerkers wordt verhoudingsgewijs veel longemfyseem gevonden. Omdat echter de meeste mijnwerkers ook zware rokers zijn, is het moeilijk deze factoren van elkaar te scheiden. Allergie De relatie tussen allergie en het optreden van emfyseem is zwak, zo ze al bestaat. Indien een allergische conditie aanleiding geeft tot het ontstaan van astma, wordt de kans weer groter op het ontstaan van longemfyseem. Auto-immuniteit Er zijn slechts indirecte, maar geen directe aanwijzingen dat auto-immuniteit een rol zou spelen bij het optreden van longemfyseem. De kans op de aandoening is groter indien auto-immuniteit aanleiding geeft tot het optreden van astma. Infecties De betekenis van infecties bij het ontstaan van longemfyseem is omstreden. Als een patiënt eenmaal longemfyseem heeft, kunnen recidiverende infecties de progressie van het ziektebeeld versnellen. Erfelijke aanleg, geslacht, ras Een genetische, familiaire predispositie wordt regelmatig gevonden in bepaalde families, maar is geen regel. Veroudering Longemfyseem is zonder twijfel een aandoening van de oudere man. Als doodsoorzaak komt het bij mannen boven 65 jaar tweemaal zoveel voor als bij mannen tussen 55 en 64 jaar en vijfmaal zoveel als bij mannen onder 55 jaar. Daarom wordt wel gedacht aan veroudering als oorzakelijke factor. Men kan echter ook stellen, dat alle oorzakelijke factoren des te langer kunnen inwerken naarmate iemand ouder wordt. Behandeling van longemfyseem Longemfyseem is een chronische ziekte en gaat dus nooit over. Wel voorkomt een goede aanpak dat de ziekte erger wordt: Stoppen met roken. Dit heeft meteen een positieve invloed op de ziekte. Bij rokers verloopt de ziekte slechter dan bij ex-rokers. Het is dus nooit te laat om te stoppen; Medicijnen. U krijgt luchtwegverwijders tegen de benauwdheid en meestal ook luchtwegbeschermers (corticosteroïden) tegen ontstekingen. Meestal moeten deze medicijnen geïnhaleerd worden, maar de medicijnen zijn er ook in tabletvorm; Beweging. Veel mensen met longemfyseem vermijden inspanning omdat ze bang zijn voor benauwdheidaanvallen Hierdoor gaat hun conditie sneller achteruit. Sommige fysiotherapeuten zijn gespecialiseerd in de begeleiding van emfyseempatiënten. Zij kunnen u ook oefeningen leren die u kunt Pagina 6 van 8

7 gebruiken bij benauwdheidaanvallen Gezonde voeding en supplementen. Een groot deel van de patiënten is te mager. Dit heeft een negatieve invloed op de ziekte. Overleg met uw arts of een diëtist welke voeding en eventueel kunstmatige voeding voor u geschikt is; Een griepprik. Mensen met longemfyseem hebben een verzwakte weerstand en een eenvoudige griep kan voor hen grote gevolgen hebben; Zuurstof. Patiënten die voortdurend te weinig zuurstof in hun bloed hebben, hebben veel baat bij zuurstoftherapie. Niet alleen voor de longen is dit een goede behandeling, maar ook voor de rest van het lichaam. Een laag zuurstofgehalte richt namelijk schade aan in vele organen. Soms helpt een operatie waarbij het zieke deel van de longen wordt weggehaald (longvolumereductie.) Er blijft dan een kleinere long over die beter functioneert. Het effect van de operatie echter maar tijdelijk. Een longtransplantatie is de enige manier om longemfyseem te genezen. Het Academisch Ziekenhuis Groningen voert deze operaties uit. Deze zware ingreep wordt echter alleen gedaan bij mensen die nog in een goede conditie zijn. Aandachtspunten bij de verzorging Toon begrip Stelt u zichzelf eens voor wat het betekent om bijvoorbeeld met een beperkte hoeveelheid lucht de trap op te moeten. Wees mild en toon begrip. Roep tijdig hulp in Het is erg zwaar om de dagelijkse verzorging van iemand met ernstig COPD alleen op u te nemen. Neem aangeboden hulp dan ook zoveel mogelijk aan. Daarnaast moet uw partner op tijd aangeven aan familie of huisarts dat het te moeilijk wordt. Dan kan hulp worden geregeld, bijvoorbeeld met de thuiszorg. Schuldgevoelens daarover zijn niet terecht. Bedenk dat met wat hulp de verzorging langer is vol te houden. Vriendschappen COPD klachten kunnen vriendschappelijke contacten flink onder druk zetten en een normaal sociaal leven in de weg staan. Zoek naar nieuwe vormen om de vriendschap in te vullen. U kunt misschien wat vaker een kaartje, of een briefje sturen. Nachtrust Als iemand s morgens niet zo fit is, is dit vaak het gevolg van nachtelijke benauwdheid en gebrek aan nachtrust. Laat merken dat u begrijpt dat zo iemand iets langzamer op gang komt. Accepteer de grenzen Mensen met COPD weten vaak door ervaring wat hun mogelijkheden en beperkingen zijn. Soms is iemand door zijn benauwdheid zo beroerd, dat elke inspanning te veel is. Accepteer het als iemand even gaat zitten tijdens een wandeling of inspannende karweitjes laat liggen of aan anderen overdraagt. Complicaties Pagina 7 van 8

8 Er zijn een vijftal complicaties van longemfyseem die vrij constant en in een relatief hoge frequentie voorkomen. Ventilatoire insufficiëntie: deze toestand gaat gepaard met achterblijven van koolzuur in de longen. Cor pulmonale, waarbij de rechterhelft van het hart zowel door zuurstofgebrek als door hypertensie in de kleine circulatie niet meer zijn taak als pomp volledig kan uitvoeren; deze toestand wordt gekenmerkt door cyanose, verhoogde veneuze druk en stuwing in de lever. Maagzweren: circa 25 procent van de patiënten met longemfyseem krijgt zweren in de maag of het duodenum; een goede verklaring hiervoor ontbreekt nog. Bronchuscarcinoom: patiënten met longemfyseem hebben een grotere kans op bronchuscarcinoom dan andere groepen. ( Longkanker een aandoening van de luchtpijpvertakkingen is. De meeste gezwellen gaan uit van het slijmvlies van de luchtpijpvertakkingen.) Thronische luchtweginfectie: meestal worden Haemophilus influenzae(hersenvliesontsteking), pneumokokken (longontsteking) en staphylococcus aureus ((MRSA) gekweekt uit het sputum van emfyseempatiënten; ook virusinfecties zijn van betekenis. Preventie De preventie van longemfyseem berust op tijdige herkenning van de factoren die deze ziekte veroorzaken en ongunstig beïnvloeden. Chronische bronchitis kan in wezen genezen. Longemfyseem en longfibrose zijn als gevolg van weefseldestructie niet reversibel maar behoeven niet progressief te zijn als men verdere weefselvernietiging kan voorkomen door agressieve therapie. De patiënt zal door de arts steeds uitvoerig worden ingelicht over het doel van de toegepaste behandeling; begrip bij de patiënt is een essentiële voorwaarde voor diens medewerking. Bronnen: Pagina 8 van 8