ONDERWIJSRAAD VGRAVENHAGE, 15 DEC. 1983

Transcriptie

1 Äävies niet-ambielijke adviescommissie V/OB, ONDERWIJSRAAD VGRAVENHAGE, 15 DEC Nassaulaan 6 O.R. IV/390 S 2514 JS 's-gravenhage Bericht op het schrijven van 12 oktober 1983, WJZ U666/ 3U08 C. Betreffende: ontverp-besluit middelbaar dienstverlenings- en gezondheidszorgonderwijs. vdw/ak Tel de staatssecretaris van ondervijs en wetenschappen, mevr. drs. N.J. Ginjaar-Maas, Nieuwe Uitleg 1, 's-gravenhage. AAN ^_ ^P ^^ ^r In antwoord op uw bovengenoemd verzoek om advies inzake het ontwerp-besluit, houdende regelen met betrekking tot de inrichting en de eindexamens van het middelbaar dienstverlenings- en gezondheidszorgonderwijs met de daarbij behorende nota van toelichting bericht de Vierde Afdeling van de Onderwijsraad u het volgende. De Afdeling heeft hierbij betrokken het advies van de Inspectie MHNO/MSPO van november 1983 en het advies van enkele art. 3-organisaties. Voor zover zij daarmee instemt, gaat zij daarop in. De herstructurering van het middelbaar huishouden nijverheidsonderwijs en het middelbaar sociaal-pedagogisch onderwijs is sedert 1976 gebaseerd op de desbetreffende in de Tweede Kamer aanvaarde Beleidsnota van staatssecretaris De Jong. Ook al gingen de gedachten daarin nog uit naar een integrale invoering van het m.h.n.o./m.s.p.o.-nieuwe stijl in het jaar 1980, de ontwikkeling van een nieuwe schoolsoort uit een bestaande verloopt nimmer zo snel als de beleidsinstanties zich voorstellen. Ook blijkt het nieuwe onderwijs niet in alle opzichten te voldoen aan de doelstellingen, die in 1976 nog daaraan werden toegedacht. Het meest opvallende verschil is wel, dat het nieuwe m.d.g.o. niet zodanig gevarieerd - ook naar niveaus - is, dat in beginsel alle abituriënten uit de eerste cyclus van het voortgezet onderwijs toelaatbaar zijn, zoals in 1976 nog de bedoeling was. De Afdeling komt hierna hierop terug. De Afdeling juicht het toe, dat de onderwijskundige inrichting van het middelbaar dienstverlenings- en gezondheidszorgonderwijs (hierna te noemen: m.d.g.o.) en het examen thans bij algemene maatregel van bestuur zullen worden geregeld. Gezien de maatschappelijke zekerheid voor de scholen, voor de leerlingen en hun ouders en voor de arbeidsmarkt is regeling bij algemene maatregel van bestuur verre te verkiezen boven de goedkeuring van het leerplan via de algemene maatregel van bestuur ex artikel 2k, derde lid, van de Wet op het voortgezet onderwijs en boven de toepassing van artikel 29, tweede lid, tweede volzin, van deze wet. Desondanks heeft de Afdeling nog even overwogen, of de laatste weg toch niet noodzakelijk was, nu aan het conceptbesluit zovele juridische bezwaren ten grondslag liggen. Bij Man gelieve bi hat antwoord dagtekening an nummer van dit «chri yen ta vermelden

2 OR IV/390 S -2- haar advies van 18 november I983, OR IV/386 S, inzake de conceptcirculaire schoolinvoeringsplan m.d.g.o. heeft de Afdeling reeds gewezen op deze bezwaren. In het kort herhaalt de Afdeling hier, dat afgezien van het feit, dat artikel 23 nog niet is aangepast aan de toevoeging van de scholen voor m.d.g.o. aan artikel 1H van de wet, de wet slechts de mogelijkheid tot delegatie van wetgeving geeft aan een algemene maatregel van bestuur ten aanzien van de in het tweede lid van artikel 23 genoemde zaken. Het ontwerp-besluit gaat veel verder dan de wet toelaat door onder andere voorschriften te geven en zelfs subdelegatie toe te staan ten aanzien van zaken zoals het schoolwerkplan, het activiteitenplan, de eindtermen en het schoolinvoeringsplan. Het ontwerp-besluit, dat uit dien hoofde in strijd met de wet is, wijst de Afdeling op deze onderdelen dan ook af. Nu zou het in de bedoeling kunnen liggen om de Wet op het voortgezet onderwijs dienaangaande alsnog aan te passen aan het concept-besluit. Afgezien van het feit, dat aldoende een weg wordt bewandeld, die in tegenstelling is met een normale staatsrechtelijke gang van zaken, is de Afdeling van oordeel, dat aan het m.d.g.o. niet meer c.q. zwaardere eisen moeten worden gesteld dan aan de andere vormen van middelbaar beroepsonderwijs. Zodra voor het gehele middelbaar beroepsonderwijs de eis geldt van een schoolwerkplan, activiteitenplan e.d. dient het m.d.g.o. daarvan niet te worden uitgezonderd. Om deze reden is de Afdeling ook voor de bepaling in het ontwerp-besluit om de inwerkingtreding van de artikelen 12 en 13 ter zake van het schoolwerkplan en activiteitenplan voorlopig uit te stellen (zie artikel 83, eerste lid). Zolang dat echter niet het geval is, behoort de algemene maatregel van bestuur die de inrichting van het m.d.g.o. regelt, vooralsnog "slechts" de voorschriften te bevatten, die in artikel 23, tweede lid, van de wet, worden opgesomd. De Afdeling ziet op dit moment dan ook geen enkele reden om de wet dienaangaande aan te passen aan het concept-besluit. Mede uit een oogpunt van deregulering geeft de Afdeling verre de voorkeur aan een "eenvoudig" inrichtings- en examenbesluit, gebaseerd op de huidige tekst van de artikelen 23 en 29 van de wet. Dit geldt ook en met name ten aanzien van de in het concept-besluit geïntroduceerde "eindtermen". Ook in het Besluit opleiding leraren basisonderwijs van 26 september 1983 (Stb. 538) is hiervan sprake, nadat de Wet regeling PABO's (artikel III onder o) hieraan de wettelijke grondslag had gegeven. Daarmee kon de Zevende Afdeling van de Raad instemmen, omdat dit onderwijs een bijzondere positie inneemt, daar het leidt tot eindtermen, die de grondslag leggen voor het op de basisschool te geven onderwijs en de deugdelijkheid daarvan in hoge mate bepalen.

3 De Afdeling is echter van mening, dat ten aanzien van het m.d.g.o. het wellicht nuttig en nodig was ten tijde van de projecten herstructurering m.h.n.o./m.s.p.o. eindtermen te formuleren, die voor deze projecten richtinggevend zouden kunnen zijn. De overheid kan in projectsituaties ook gerechtigd zijn, ja is vaak zelfs verplicht duidelijke eisen c.q. doelstellingen te stellen, waarbij de marges smaller mogen zijn dan na de algehele invoering wanneer reeds een algemeen beeld omtrent het te bereiken niveau voorhanden kan zijn. Bij integrale invoering van een nieuw soort vàn scholen dient de overheid zich op normale wijze te houden aan de regeling, vastgelegd in de Wet op het voortgezet onderwijs, die van kracht is voor het "gewone" m.b.o. en gebaseerd is op de Grondwet. De waarborgen van deugdelijkheid wat dit betreft zijn te vinden in de inrichting van het onderwijs, blijkend uit onder andere de (basis)lessentabellen, en ook in de regeling van de examens en in de eindexamenprogramma's. Zeker wanneer weer "toezichthoudende gecommitteerden" een taak krijgen, zoals bij het m.d.g.o. (zie artikel 50 en de toelichting daarop) behoeven geen extra eisen te worden gesteld. De Afdeling is van mening, dat "eindtermen" slechts te rechtvaardigen zijn als objectief van buiten het onderwijs te stellen eisen, die gerelateerd zijn aan het beroep. Voor wat betreft het m.d.g.o. zouden hiervoor wellicht slechts in aanmerking komen de beroepenvelden, waarin assistenten gezondheidszorg werkzaam zullen zijn in verband met de wettelijke eisen ten aanzien van de volksgezondheid en de wereld van mode en kleding in verband met de vestigingseisen. Considerans. Het ontgaat de Afdeling, waarom verwezen wordt naar artikel 17 van de Wet invoering m.d.g.o. Dit artikel wijzigt artikel 2k van de Wet op het voortgezet onderwijs, dat met het ontwerp-besluit niets van doen heeft. Artikel 1. In dit artikel worden zeer vele begrippen van een omschrijving voorzien. De Afdeling is in de eerste plaats van mening, dat voor vergelijkbare vormen van onderwijs zoveel mogelijk dezelfde terminologieën met betrekking tot in wet of besluit gehanteerde begrippen moeten worden gebruikt. Zij wees daarop reeds in haar advies van 18 april 1983, OR IV/266 S, inzake de he_ versie van het voorlopig onderwijsleerplan/onderwijskundig kader fase 1.5 m.d.g.o. Zij refereert tevens wederom aan het concept-inrichtingsbesluit middelbaar landbouwonderwijs, dat soms geheel andere formuleringen bezigt dan het onderhavige concept-besluit. Teneinde ongewenste divergenties te vermijden, dient hierin dienaangaande meer overeenstemming te worden gebracht.

4 OR IV/390 S -It- Ten aanzien van enkele onderdelen van artikel 1 merkt de Afdeling het volgende op. Van de werking van het concept-besluit wordt op grond van de omschrijving van het begrip "school" uitgezonderd de school c.q. de afdeling, die is aangewezen op grond van het Koninklijk besluit van 7 december 1973 (Stb. 62O). De Afdeling wijst erop, dat "de opleidingen voor assisterende beroepen in de gezondheidssector" in dit besluit zijn opgenomen (Koninklijk besluit van 11 september 198O, Stb. U93). De inrichting van deze opleidingen is echter ook geregeld in het onderhavige ontwerp-besluit. Derhalve moet in hoofdstuk VI "Slotbepalingen" alsnog een artikel worden opgenomen tot wijziging van het Koninklijk besluit van 7 december De Afdeling heeft geen bezwaar tegen het hanteren van het woord "studierichting", ook al is het een ruimer begrip dan "differentiatie" en minder ingeburgerd bij het m.d.g.o. dan de term "afstudeerrichting". Als omschrijving voor "studierichting" stelt de Afdeling voor: een toespitsing op een bepaalde beroepskwalificatie binnen het onderwijsprogramma van een afdeling. Het is de Afdeling niet duidelijk, waarom de wettelijke term "praktijktijd" niet wordt gehandhaafd in plaats van het nu opgevoerde "stage". In de omschrijving daarvan dient het woord "opleiding" te worden vervangen door : afdeling. Het begrippen-arsenaal ter zake van de examens is uitgebreid met enkel nauw omschreven nieuwe definities, waarvan het bezwaar kan zijn, dat in het besluit zelf toch weer andere omschrijvingen (moeten) worden gegeven. Zo is "examentoets" niet alleen gedefinieerd in artikel 1, maar ook nog eens in artikel 57, vierde lid, maar dan op iets andere wijze. Overigens is in het concept-besluit veel vaker sprake van het niet-gedefinieerde begrip "toets" dan van "examentoets", hetgeen verwarring te weeg kan brengen ten opzichte van de "tussentijdse toetsen (voortgangstoetsen), die nodig zijn voor het onderwijsleerproces zelf" (biz. 15 Nota van toelichting) Overigens is wat dit betreft niet duidelijk of "examentoets" alleen betrekking heeft op het centraal examen of ook geldt voor de schoolbeoordeling. Verder is in de omschrijving van het begrip "richlijn" in artikel 1 niet geheel terug te vinden de betekenis, die hieraan in onderwijskundige zin veelal wordt gehecht namelijk als aanwijzing van een te volgen handelwijze. De Afdeling kan zich voorstellen, dat een gedetailleerde omschrijving van allerlei begrippen onder de begripsbepalingen nuttig en nodig is, maar zij vraagt zich af, of in de Wet op het voortgezet onderwijs genoemde begrippen, zoals "diploma", "gecommitteerde", "deskundige", "praktijktijd" e.d. moeten worden gedefinieerd in het concept-besluit, terwijl de considerans verwijst naar de artikelen in de wet, die deze begrippen ook hanteren. Zij meent, dat slechts die

5 OR IV/390 S -5- begrippen omschrijving verdienen, waaraan uit een oogpunt van wetgeving niet valt te ontkomen. Artikel 2. De Afdeling acht het juist de in dit artikel genoemde afdelingen in het ontwerp-besluit wettelijk te regelen. Volledig afgerond zijn zij nog niet, maar de mogelijkheid het besluit, eenmaal van kracht, te wijzigen en aan te passen aan in de praktijk gebleken knelpunten doet de Afdeling wat dit betreft niet aarzelen. Zelfs zou zij op dit moment niet schromen in het ontwerp-besluit een plaats in te ruimen voor de afdelingen m.d.g.o.-u.v. en m.d.g.o.-v.p. althans voor wat betreft de algemene hoofdstukken en bepalingen van het besluit, opdat de ontwikkeling van deze afdelingen plaats heeft onder de vigeur van dit besluit. Daarmee zou enerzijds ook voor de toekomst zijn vastgelegd, dat deze afdelingen tot het m.d.g.o. behoren en zou voor wat betreft de afdeling m.d.g.o.-u.v. aan een periode van onzekerheid definitief een eind worden gemaakt. Anderzijds kan op de scholen, die het aangaat, eenzelfde algemene gedragslijn worden gevolgd ten aanzien van deze nieuwe afdelingen en de "reguliere" afdelingen, waardoor discrepanties worden voorkomen. In de naamgeving van de afdelingen is blijkens de Nota van Toelichting getracht consistentie te brengen door uit te gaan van de werksoort waarop wordt voorbereid. Hierdoor is echter naar het gevoelen van de Afdeling de naam van de afdeling Consumptief - huishoudtechnisch werk uit emancipatorisch oogpunt zo ongelukkig uitgevallen, dat zij u voorstelt voor deze afdeling, de benaming "civiele en consumptieftechnische diensten" (m.d.g.o.-ccd) in te voeren. Verder acht zij het aan te bevelen de term "assistentie" in de naamgeving van de afdeling AG te heroverwegen. Nu het toch niet is gelukt in de naam van elke afdeling de werksoort te benoemen (zie m.d.g.o.-mk) kan voor de afdeling m.d.g.o.-ag wellicht weer worden teruggegrepen op het begrip "assistenten". Artikel h. Ter zake van de toelaatbaarheidsvoorwaarden merkt de Afdeling het volgende op. Reeds in haar advies van 16 april 1980, OR 251 SPO, verzette zij zich ertegen om als toelaatbaarheidseisen aan elke opleiding ten minste twee 1.b.o.-vakken op C-niveau te verlangen. Op dat moment (198O) was in de diverse voorlopige onderwijsleerplannen een vak op A-niveau en vijf op B-niveau (Mode en Kleding), de "laagste" toelaatbaarheidseis. De Afdeling meende dat, indien mocht blijken, dat een te laag toelatingsniveau problemen veroorzaakte bij het doorlopen van een bepaalde opleiding, bij de integrale invoering nog altijd herziene toelatingsregelingen in specifieke gevallen waren te treffen.

6 . OR IV/390 S -6- Nog in de Vierde versie van het voorlopig onderwijsleerplan/onderwijskundig kader fase 1.5» de Afdeling toegezonden om advies op 21 maart I983, VO/LMB/MBO/ , kwamen opleidingen voor, die de'bezitter van een l.b.o.-diploma met zes vakken op B-niveau als toelaatbaar beschouwden. Enkele maanden later wordt echter besloten om daarvan af te zien en ten minste twee vakken op C-niveau te eisen, waaronder Nederlands (Voorontwerp-a.m.v.b. m.d.g.o. juni I983, VO/LMB/ 7-J+6205O en ontwerp-besluit artikel h). De Afdeling vraagt zich af, welke motieven hieraan ten grondslag liggen. Zij is van oordeel, dat ten aanzien van bepaalde afdelingen volstaan kan worden met de eerdergenoemde verlaagde toelaatbaarheidsnormen. Een voornaam argument, dat hiervoor pleit, is het feit, dat de leerlingen, die het aangaat, tot nu toe redelijk voor den dag zijn gekomen op de projectscholen, die zelf dan ook geen bezwaar ertegen blijken te hebben deze leerlingen toe te laten. Indien financiële motieven op de achtergrond een rol zouden meespelen, moet worden bedacht, dat leerlingen, die niet mogen worden toegelaten, maar wel sterk gemotiveerd zijn een opleiding aan een school voor m.d.g.o. te volgen, zich zullen (kunnen) aanmelden bij de afdeling interim algemene schakelopleiding en dientengevolge toch ten laste van het voor het m.d.g.o. beschikbaar gestelde budget zullen komen. Naar aanleiding van de relatie tussen motivatie en toelating wijst de Afdeling nog erop, dat naast de cijfermatige kwestie van het aantal vakken op C-niveau ook vele niet-meetbare en niet-toetsbare kwaliteiten en eigenschappen van de leerling een rol spelen, die hem geschikt kunnen maken een opleiding op m.d.g.o.-niveau met succes te kunnen volgen. Een opleiding op l.b.o.-c-niveau in het vak Nederlands is niet altijd noodzakelijk met name niet bij de afdeling m.d.g.o.-ab, waarbij een aangeboren creativiteit belangrijker is, en bij de afdeling m.d.g.o.-vz, of niet mogelijk bij bijvoorbeeld leerlingen uit culturele minderheden. Voor wat de toelaatbaarheidseisen van de afdeling m.d.g.o.-ag betreft voegt de Afdeling daar nog het volgende aan toe. Artikel k, tweede lid onder a, bepaalt dienaangaande, dat de bezitter van een diploma l.b.o. onder meer eindexamen moet hebben gedaan in ten minste scheikunde, kennis der natuur of natuur- en scheikunde. De Afdeling heeft moeite met deze eis, daar deze in strijd is met het tot nu toe gevoerde toelatingsbeleid (zie bijlage bij de circulaire van 28 oktober 1982, C VO/LMB-82-O29). Ook heeft de Afdeling bedenkingen tegen de in dit artikellid onder c geformuleerde toelaatbaarheidseis dat de bezitter van een diploma driejarig m.a.v.o. of een diploma m.a.v.o. tevens examen dient te hebben afgelegd in een van de vakken natuurkunde of scheikunde.

7 . OR IV/390 S -7- Zij mist in de Nota van Toelichting argumenten, die het voorstaan van een toelatingsbeleid in vorenbedoelde zin, waarmede de doorstroming voor de leerlingen van het l.b.o. en het m.a.v.o. naar de afdeling m.d.g.o.-ag wordt bemoeilijkt, rechtvaardigen. Naar haar mening zouden deficiënties wat deze vakken betreft voor deze leerlingen in de lessentabel moeten kunnen worden opgevangen. De Afdeling heeft verder kennis ervan genomen dat de inspectie ingevolge artikel h, vijfde lid, in bijzondere gevallen ontheffing kan verlenen van de toelaatbaarheidsvoorwaarden genoemd in dit artikel. Volgens de Nota van Toelichting valt hierbij onder andere te denken aan volwassenen die op grond van kennis en ervaring kunnen worden geacht aan het vereiste toelatingsniveau te voldoen. De Afdeling vraagt zich echter af of hierbij wel een juist voorbeeld wordt gebruikt. Waar het in casu gaat om onderwijs aan dagscholen voor leerlingen van 16 tot 19 jaar, komen hiervoor, naar de mening van de Afdeling, eerder in aanmerking minderjarigen met bijvoorbeeld een andere culturele achtergrond of leerlingen, die een jaar kort-m.b.o. hebben gevolgd. Artikel 6. De Afdeling acht het te ver gaan een kandidaat-leerling, die de toelating tot een school wordt geweigerd, een recht van beroep tegen het schriftelijk en gemotiveerd uitgebrachte besluit van het bevoegd gezag ter zake te geven, waarbij deze niet-toegelaten kandidaat tevens het recht ontvangt kennis te nemen van alle op dat besluit betrekking hebbende adviezen en rapporten. De Afdeling is van oordeel, dat hiermede een beroepsgang in het leven wordt geroepen, die in strijd is met de onafhankelijkheid van het bevoegd gezag op dit gebied. Bovendien brengt deze beroepsgang een nodeloze procedurele gang van zaken met veel administratief werk met zich mee, en kan zij ongefundeerde verwachtingen bij een kandidaatleerling wekken. Om voormelde redenen meent de Afdeling dan ook dat een dergelijke beroepsgang moet worden afgewezen. Artikel 8. De Afdeling acht de hierbij toegestane marge van 2^0 uren tussen het maximum en het minimum aantal te geven lessen te gering. Een marge van 36O acht zij uit onderwijskundig en onderwijsorganisatorisch oogpunt te verkiezen, teneinde het bevoegd gezag met toepassing van artikel 38, zesde lid, de benodigde ruimte te kunnen bieden om de onderwijskundige situatie aan de school naar eigen inzicht te kunnen optimaliseren. Artikelen 9, 12 en 13. Voor wat betreft deze artikelen verwijst de Afdeling naar het algemene deel van dit advies. Zij gaat daarom op de inhoud van deze artikelen niet nader in.

8 Artikel 10. De Afdeling wijst erop, dat het begrip "basistabel" niet in het besluit wordt omschreven, terwijl tevens een toelichting op dit artikel in de Nota van Toelichting ontbreekt. Op grond van artikel 10, lid 2, kunnen vakken worden samengevoegd. De Afdeling vraagt zich af, of de verplichting van de minister nadere voorwaarden hieraan te verbinden in overeenstemming is met de delegatiebepalingen van de wet. De Afdeling acht het niet juist, indien als gevolg van de formulering van "stagedag" in artikel 10, lid 3, als "werkdag bij een stagebiedende organisatie", het uitwerken van stage-opdrachten op school, het vervaardigen van stageverslagen en stagebegeleidingsgesprekken voor zover zij op school plaatsvinden (zie bijvoorbeeld de methodische werkbegeleiding bij de afdelingen m.d.g.o.-sa, -AB, -AW) niet op een "stagedag" mag plaatsvinden. De tekst van artikel 10, lid 3, maakt dit thans onmogelijk. In de toelichting bij artikel 8 van het conceptbesluit zijn enkele voorbeelden opgenomen van een berekening van het aantal lessen, waarbij gebruik wordt gemaakt van de in artikel 10, lid 3, geboden mogelijkheid stages in leseenheden uit te drukken. De Afdeling wijst in de eerste plaats erop, dat het toestaan van een afronding van 10 tot 20 leseenheden (zie toelichting bij artikel 8) een verschil van 7 stagedagen kan uitmaken, hetgeen een groot verschil is gelet op het feit, dat bij de meeste afdelingen exact wordt vastgelegd hoelang een stage moet duren (65 dagen, 135 dagen of 200 dagen). Vervolgens komt het de Afdeling onjuist voor stages te creëren van 65 dagen, 135 dagen of 200 dagen. Logischer en onderwijsorganisatorisch eenvoudiger te verwerken voor de scholen zijn stages van 65 dagen, (2 x 65 =) 130 dagen of (3 x 65 =) 195 dagen. Op grond van de toelichting bij artikel 8 voornoemd kan een leerling toch nog op meer dagen uitkomen. Overigens acht de Afdeling het gewenst bij de afdelingen, waarbij niet het maximum- en het minimumaantal stagedagen worden voorgeschreven, hiertoe alsnog over te gaan met name in verband met problemen bij het verwerven van stageplaatsen c.q.. het uitschrijven van simulatie-opdrachten. Ten slotte zal in artikel 10, lid 3, niet van "lessen maar conform de toelichting van "leseenheden" moeten worden gesproken. Artikel 11. De Afdeling acht het uit een oogpunt van rechtszekerheid en ter waarborging van de deugdelijkheid een goede zaak, dat door het bevoegd gezag met de stagebiedende organisaties afspraken over de stages worden gemaakt. Het laat

9 OR IV/390 S -9- zich indenken, dat door het te zeer formaliseren van dergelijke afspraken zoals in voornoemd artikellid wordt voorgeschreven, stagebiedende organisaties, die zich niet strikt formeel wensen te binden, zullen afhaken, waardoor enerzijds een overeenkomst onmogelijk wordt, anderzijds er stageplaatsen verloren zullen kunnen gaan; te verwijzen valt in dit verband bijvoorbeeld naar het werkveld van de gezondheidszorg waar ziekenhuizen wel bereid zijn om samenwerkings- en stage-overeenkomsten te sluiten, terwijl huisartsen dienaangaande in het algemeen hiertoe niet wensen over te gaan. Daarenboven wordt in voornoemd artikellid de onjuiste indruk gewekt, dat het bevoegd gezag slechts een samenwerkings- en stage-overeenkomst mag afsluiten. Op grond van deze argumenten beveelt de Afdeling aan om ten aanzien van het bepaalde in artikel 11, vierde lid, meer fasering aan te brengen door niet voor te schrijven dat een overeenkomst moet worden gesloten - in ieder geval het imperatieve karakter hieraan te ontnemen -, maar dat afspraken over stages en samenwerking worden gemaakt. Ter zake van het zesde lid is de Afdeling onder verwijzing naar het algemeen gedeelte van dit advies van mening dat de hierbij aan de minister toegekende bevoegdheid tot het geven van nadere regels zich niet verdraagt met de delegatiebepalingen, zoals vervat in artikel 23, eerste en tweede lid, van de Wet op het voortgezet onderwijs. Artikel 1U. De Afdeling wijst erop, dat de zin "zodat deze bewoners, patiënten of cliënten meer in staat zijn tot een zinvolle inrichting van hun leven" niet alleen betrekking heeft op beeldende enz. activiteiten, maar op alle voorafgaande doelstellingen. Deze zin dient dan ook met een nieuw "gedachtenstreepje" aan te vangen, waarbij het woord "zodat" vervangen dient te worden door: opdat. Artikelen 16, 19, 22, 25, 28, 31, 3 1 * en 37 (basistabellen). De Afdeling constateert met genoegen dat er thans meer eenheid in de benamingen van de vakken in de onderscheiden afdelingen is aangebracht. Zij merkt echter op, dat de term "moderne vreemde taal" welke in de afgelopen zeven jaar onderwerp van discussie is geweest, thans is gewijzigd in "moderne taal". De Afdeling vraagt zich af, of dit juist is, daar onder "moderne taal" ook het vak Nederlands kan worden verstaan. De Afdeling heeft voorkeur voor het handhaven van de term "moderne vreemde taal". Op grond van artikel 10, tweede lid, mogen vakken tot geïntegreerde onderdelen van het onderwijsprogramma worden samengevoegd. In de basistabellen worden echter vakken soms gesplitst opgevoerd, terwijl het uit onderwijskundig en ook rechtspositioneel oogpunt veruit de voorkeur verdient deze

10 OR IV/390 S -10- vakken direct al met andere vakken in de lessentabellen geintegreerd op te nemen. De Afdeling dringt in dit verband bij u erop aan in plaats van de vakken natuurkunde en scheikunde (artikelen 22 en 25) op te voeren het vak: natuur- en scheikunde (dit vak functioneert reeds lang bij de afdeling Intas). Ten aanzien van de nieuw uitgesplitste vakken algemene economie en bedrijfseconomie (artikel 22, 25, 28 en 31), die het geïntegreerde vak economie vormen, en de vakken verpleegkunde, verloskunde en kennis van ziektebeelden (artikelen 16 en 37), die zonder meer geïntegreerd kunnen worden tot het vak verpleegkunde, doet de Afdeling hetzelfde voorstel. Met de geïntegreerde aanbieding is in de projecten voldoende ervaring opgedaan. In ieder geval dienen die uitsplitsingen te worden tegengegaan, waarvan de noodzaak niet blijkt. In een aantal basistabellen komt voor het vak "theorie en methoden van " (artikelen 16, 19, 31, 3*+, 37)- De Afdeling geeft er de voorkeur aan daarbij niet de naam van de afdeling of de studierichting aan te geven, aangezien daarmede vaak niet de gehele beroepsvorming kan worden gedekt. De Afdeling stelt voor telkens te spreken van: theorie en methoden van de specifieke beroepsvorming (of in plaats hiervan: beroepsuitoefening). Hiermede wordt tevens voorkomen, dat al te gedetailleerde afsplitsingen, zoals bij de afdelingen m.d.g.o.-aw en -SA, nodig zijn. Artikel 18. De Afdeling ziet - overeenkomstig haar advies van 18 april 1983 voornoemd - niet de zin ervan in te differentiëren in drie studierichtingen bij de afdeling m.d.g.o.-aw. De zeer smalle opleiding tot ambulant hulpverleningswerker (m.d.g.o.-aw/ah) acht zij zelfs voor een differentiatie nog te beperkt. Wel kunnen er volgens haar door middel van enige variatie in programma-onderdelen bepaalde keuzemomenten zijn, waarin de hieraan verbonden aspecten de nadruk ontvangen, maar deze aspecten onderbrengen in een afzonderlijke studierichting verengen eerder de opleiding dan dat zij deze verruimen. Artikel 21. De Afdeling betreurt het, dat het niet mogelijk is gebleken de afdeling m.d.g.o.-ag te doen aanvangen met een globale basisassistentenopleiding, waarna een differentiatie in een van de assistentschappen kan worden gekozen. Artikelen Zoals in het algemene deel reeds is betoogd, stemt de Afdeling niet in met het inspectievoorstel de afdeling m.d.g.o.-ch nog niet in deze a.m.v.b. te regelen.

11 Artikel 38. In de formatieregeling van het m.d.g.o. zijn afzonderlijke begeleidingseenheden opgevoerd, die per afdeling kunnen verschillen. Daarmede stemt de Afdeling in, maar zij heeft de volgende bezwaren tegen de berekening van het aantal begeleidingseenheden in verhouding tot het aantal stagedagen (artikel 38, lid 3). Als basis voor deze formule heeft gediend êên begeleidingseenheid per leerling gedurende de stageperiode, waarbij voor de afdelingen m.d.g.o.-vz, -AB en -AW een "factorophoging" heeft plaatsgevonden. Bij de afdeling m.d.g.o.-vz heeft deze ophoging plaats, doordat leraarlessen worden omgezet in begeleidingsuren (blz. 10 Nota van toelichting). De Afdeling acht dit onjuist, daar korte stages in verhouding juist meer begeleidingstijd vergen in verband met werving, bezoek en de begeleiding zelf dan de lange stages, waarbij de leerling langer op een adres verblijft. Vervolgens is bij de afdeling m.d.g.o.-vz geen sprake van een keuze tussen het al dan niet omzetten van leraarlessen in begeleidingsuren, aangezien de 200 stagedagen (de Afdeling stelt voor 195 dagen, zie artikel 10) verplicht zijn. De begeleidingseenheden zijn niet uitsluitend ingesteld ten behoeve van de stagebegeleiding, zoals uit de Nota van toelichting valt op te maken en zoals ook is geponeerd in de circulaire van 3 februari I982, C VO/LMB/ MBO/2-81/039, inzake de "Schaduwformule" voor de projektscholen. Zij dienen - de Afdeling wees daarop reeds in haar advies van 18 april I983 voornoemd - mede voor de algemene studiebegeleiding tijdens het leerproces en met name voor de begeleiding bij het keuzeproces van de afstudeerrichting. De Afdeling stelt u gelet op het vorengaande daarom voor een formule voor de berekening van de begeleidingseenheden te hanteren, die de basis per leerling aangeeft voor de algemene begeleiding en stagewerving e.d., aangevuld met een component, die door de verhouding met het aantal stagedagen wordt bepaald. De formule, als bedoeld in artikel 38, zou daarom als volgt kunnen luiden: E = (0,15 + p x) 1, waarbij x een nader vast te stellen getal (bijvoorbeeld 0,1) is, en, waarbij p = (S = aantal stagedagen). (Derhalve: bij afdelingen met 65 stagedagen: P = 0,5; bij afdelingen met 130 stagedagen: P = 1; bij afdelingen met 195 stagedagen: P = 1,5-) Hiermede wordt een rechtvaardiger toedeling van de begeleidingsuren bereikt dan in de voorgestelde formule.

12 OR IV/390 S -12- De Afdeling juicht het toe, dat de mogelijkheid bestaat de zgn. facultatieve lessen om te zetten in taakeenheden dan wel begeleidingsuren (artikel 38, zesde lid). De Afdeling acht een omzetting tot alleen de begeleidingsuren een te grote beperking van de mogelijkheden van de scholen en wijst die daarom af. Artikel kf. Het is de Afdeling niet duidelijk, welke de relatie is van de in dit artikel weergegeven taken van de landelijke examencommissie en de in de Nota van toelichting bij dit artikel genoemde taken "evaluatie van en advisering over de inhoud van het examen en het examenprogramma". De Afdeling begrijpt uit de Nota van toelichting wel, dat met "examen", zoals vermeld in artikel h"j, eerste lid, het centraal examen wordt bedoeld. Artikel hô en U9. De Afdeling mist hierbij de exacte datum waarop de hierbedoelde commissies jaarlijks uiterlijk dienen te zijn ingesteld. Artikel 55- Uit de Nota van toelichting bij dit artikel valt op te maken, dat alleen "in bijzondere gevallen" toepassing aan de tweede volzin van dit artikel kan worden gegeven. De Afdeling meent, dat dit in het artikel zelf moet worden verwoord. Artikel 6k. De Afdeling vraagt zich af, of dit artikel ook doelt op "bijzondere gevallen" bij de herkansing. Verder dient in de toelichting nader te worden omschreven, wat wordt verstaan onder "bepaalde omstandigheden". Artikel 68. De omschrijving in het eerste lid van hetgeen bij de schoolbeoordeling moet worden getoetst beperkt naar het de Afdeling voorkomt de scholen in hun vrijheid bij de schoolbeoordeling te toetsen, hetgeen zij zelf van belang achten. De schoolbeoordeling moet immers de examenstof omvatten, die in het door u vastgestelde examenprogramma wordt opgenomen. De Afdeling kan zich voorstellen, dat scholen gezien bijvoorbeeld hun levensbeschouwelijke achtergrond dieper op bepaalde examenonderdelen zullen willen ingaan dan het examenprogramma voorschrijft. Ook kunnen de scholen bij hun onderwijs meer aan bod laten komen dan bij de onderdelen van de examenstof wordt voorgeschreven, hetgeen gelet op de formulering van artikel hk dan niet zou kunnen worden getoetst bij de schoolbeoordeling. De Afdeling meent, dat het besluit deze mogelijk-

13 OR IV/390 S -13- heden niet moet afsnijden, althans in de toelichting zal hierop moeten worden ingegaan. De Afdeling acht het met de inspectie niet reëel de gelegenheid te bieden reeds in het eerste leerjaar afsluitende examentoetsen te laten afleggen. Daarbij moet worden bedacht, dat het de scholen vrij staat om in tussentoetsen in het eerste jaar te onderzoeken, of leerlingen een bepaald vak geheel of gedeeltelijk beheersen, zonder dat dit tot vak, waarin in het eerste leerjaar examen moet worden gedaan, wordt "verheven". De Afdeling denkt hierbij aan een vak als machineschrijven bij de afdeling m.d.g.o.-ag. Artikel 75- Naar aanleiding van het advies van de inspectie ter zake merkt de Afdeling op het voor bepaalde onderdelen van de opleiding gewenst te achten dat een certificaat niet een onbeperkte geldigheidsduur heeft. Een eenmaal behaald certificaat garandeert immers niet, dat na verloop van tijd gewenste vaardigheden nog worden beheerst of dat niet wordt achtergelopen bij ontwikkelingen in het werkveld. Toch moet hierbij worden bedacht, dat waarschijnlijk vooral die vroegtijdige schoolverlaters op een later tijdstip alsnog het diploma m.d.g.o. wensen te behalen, die'in het werkveld eerst enige ervaring hebben opgedaan en als gevolg daarvan niet achterlopen op de ontwikkelingen daarin, althans daarmee bekend zijn. De Afdeling komt tot de conclusie, dat certificaten in de specifieke beroepsvakken in geldigheidsduur moeten kunnen worden beperkt, waarbij zij met name denkt aan specifieke vaardigheden van afdelingen, waarvan de examens mede zijn geregeld op grond van een wet. Wel moet rekening worden gehouden met de na het behalen van het certificaat in de betrokken werkvelden opgedane ervaring. In het concept-besluit zou daartoe moeten worden bepaald, dat in bijzondere gevallen de minister, tezamen met de minister van het betrokken departement, de Onderwijsraad gehoord, kan beslissen, dat certificaten een beperkte werkingsduur hebben. Aan artikel 75 zou daarom kunnen worden toegevoegd: Onze minister kan, in overeenstemming met de minister van economische zaken of van welzijn, volksgezondheid en cultuur, de Onderwijsraad gehoord, bepalen, dat in bijzondere gevallen certificaten een beperkte tijd geldig zijn. In de Nota van toelichting dient een motivering van deze bepaling te worden opgenomen. Overigens zouden korte na- en bijscholingscursussen in beroepsspecifieke onderdelen en vakken, die permanent worden gegeven, tegemoetkomen aan bezwaren tegen het bezit van een te "oud" certificaat. Tevens kunnen deze cursussen van belang zijn voor degenen, die reeds langer in het werkveld werkzaam zijn en wel een diploma bezitten.

14 * OR IV/390 S Artikel 78. De Afdeling kan zich voorstellen, dat het in het eerste lid van dit artikel opgenomen tijdstip (1 augustus), waarop het verslag van het examen moet worden ingezonden, voor vele scholen te vroeg valt. Toch zal dit mede afhangen van de inhoud van de voorschriften omtrent de wijze, waarop deze verslagen moeten worden ingericht, die de minister op grond van het derde lid kan verstrekken. Artikel 83. Voor wat betreft dit artikel verwijst de Afdeling naar het algemene deel van dit advies en naar zijn reeds eerder aangehaalde advies van 18 november I983, OR IV/386 S, inzake de concept-circulaire schoolinvoeringsplan m.d.g.o. Namens de Afdeling voornoemd, [mr. W.J.E. van de Water, coördinerend secretaris).