Uw kenmerk BVE/BI d.d. 8 januari 1992

Transcriptie

1 Advies niet-ambtelijke adviescommissie WOB. Aan de minister van onderwijs en wetenschappen, de heer dr. ir. J.M.M. Ritzen, Postbus 25000, 2700 LZ Zoetermeer. Onderwijsraad Nassaulaan JS 's-gravenhage Telefoon Telefax Ons kenmerk OR /2B S HLP/CR Onderwerp eindtermen m.b.o. Uw kenmerk BVE/BI d.d. 8 januari 1992 's-gravenhage, 31 januari 1992 In uw boven aangehaalde brief verzoekt u de Raad advies uit te brengen over de eindtermen van de m.d.g.o.-opleiding verzorging. De adviesaanvrage is behandeld in de Afdeling secundair onderwijs (beroepsonderwijs) van de Onderwijsraad, waarbij kennis is genomen van het inspectie-advies van 17 december 1991 ter zake. Op basis hiervan bericht de Afdeling u het volgende. De Afdeling wijst er voor de goede orde op dat dit advies samenhangt met haar advies van 3 januari jl. (OR /2B S) over een negental andere eindtermdocumenten m.b.o. De in dat advies opgenomen algemene opmerkingen hebben -uiteraardook betrekking op de onderhavige eindtermen. De Afdeling is van mening dat de eindtermen verzorging in het algemeen aan de te stellen eisen voldoen. De kanttekeningen die de Afdeling hierna bij dit eindtermendocument maakt verhinderen haars inziens niet dat het voor vaststelling per 1 februari 1992 gereed kan worden geacht. Op 17 januari jl. heeft zij dit reeds telefonisch aan uw ministerie laten weten. Waardering heeft zij onder meer voor de opbouw in clusters van certificaateenheden. Positief oordeelt zij voorts over het feit dat de algemene en de instrumentele vaardigheden goed geïntegreerd in de certificaateenheden zijn opgenomen. Ook is de Afdeling van oordeel dat de onderhavige eindtermen zodanig geformuleerd zijn dat de scholen de ruimte hebben er zelf nader invulling aan te geven. Het komt haar tevens voor dat er voldoende mogelijkheden zijn voor aanpassingen aan Vermeld bij beantwoording van een brief kenmerk en datum

2 toekomstige ontwikkelingen en voor regionale inkleuring door de scholen. Er zijn evenwel volgens de Afdeling aspecten in het onderhavige eindtermendocument die nog toelichting dan wel aanvulling verdienen. Over de integratie van de algemene vakken in de beroepsgerichte certificaateenheden oordeelt de Afdeling op zich zelf beschouwd positief. Wel acht zij een nadere toelichting die deze integratie verduidelijkt noodzakelijk, nu een en ander niet expliciet uit de inhoud van de certificaateenheden is af te lezen. Enige uitleg is verder gewenst waar het gaat om de visie ten aanzien van de plaats van de specifiek op het beroep gerichte vakken, de toepassing ervan in de praktijk en de samenhang met de algemene vakken. Dit komt het inzicht in de opbouw en structuur van het document ten goede. Vragen heeft de Afdeling over het aspect "aandachtspunten". Uit de aanbiedingsbrief van de SOGW van 3 0 september 1991, maakt de Afdeling op dat in een afzonderlijk "schooldocuraent" bij de eindtermen "aandachtspunten" zijn geformuleerd, waarmee "bij het verrichten van de betreffende werkzaamheden rekening moet worden gehouden en in de opleiding aandacht aan kan worden geschonken". Uit het eindtermendocument zelf (p. 2) blijkt dat in de opleiding aan de aandachtspunten "nadrukkelijk aandacht geschonken (zal) moeten worden". Afgezien van de hieruit blijkende discrepantie vraagt de Afdeling zich af, wat de status van zulk een "schooldocument" in een "aparte publicatie" kan zijn. De Afdeling is van mening dat de scholen, voor zover zij ten minste de eindtermen als te bereiken doelstellingen hanteren (conform art. 18 W.V.O.), verder vrij zijn in de uitwerking van de eindtermen in leerplannen. Zij acht het onjuist, dat met deze aandachtspunten "rekening moet worden" bij het verrichten van deze werkzaamheden. Verder is de verhouding aandachtspunten/eindtermen haar niet helder. Zo vraagt zij zich af, waarom op grond van de certificaateenheid op p. 23 een leerling globaal gewoonten en opvattingen binnen de Hindoestaanse gemeenschap moet kunnen beschrijven, met als aandachtspunt: de hoofdkenmerken van de Islam. Uit het document (p. 11) blijkt dat voor een leerling van de lange m.d.g.o.-vz-opleiding de certificaateenheden Ib, IIb en Illb mede als de "basiskwalificatie" worden beschouwd. Hoewel deze lange opleiding tot een hoger deskundigheidsniveau opleidt dan de korte opleiding, benoemen deze certificaateenheden werkzaamheden "onder begeleiding", terwijl dezelfde certificaateenheden voor de korte opleiding (Ia, IIa, lila) de werkzaamheden "zonder toezicht" beschrijven. Nu zou hiervoor de reden kunnen zijn, dat voor de leerlingen in de lange opleiding in de certificaateenheden geen toespitsing op de werkvelden plaatsvindt, maar -zonder nadere toelichting

3 hierop- bevreemdt de Afdeling dit verschil toch binnen het concentrische model, waarvan de opstellers van dit document blijken uit te gaan. Gelet op het beroepsprofiel komt het de Afdeling voor dat de leerlingen van de lange opleiding de hier bedoelde werkzaamheden ook "zonder toezicht" zelfstandig moeten kunnen verrichten. Onder de vereisten voor het behalen van het diploma helpende respectievelijk verzorgende (pagina 11) worden de certificaten A en B maatschappelijke en culturele vorming niet genoemd. Wel wordt op de volgende pagina aangegeven dat de certif icaateenheden persoonlijke en maatschappelijke vorming 1 bij de certif icaateenheden I, II en III en de persoonlijke en maatschappelijke vorming 2 bij de certificaateenheden IV, V en VI behoren. Uit een oogpunt van duidelijkheid beveelt de Afdeling aan de certificaateenheden in het algemeen overzicht als afzonderlijke eenheden op te nemen alsmede in de eisen voor de diploma's. Het is de Afdeling onduidelijk waarom bepaalde certif icaateenheden uit de basiskwalificaties IV, V en VI worden herhaald in de certificaateenheden voor de differentiaties VII t/m XI (zie p. 66, 72, 77, 81 en 86). In de certif icaateenheden IV, V en VI zijn toch de eindtermen opgenomen die voor alle verzorgenden gelden? Indien gedoeld wordt op een nadere toespitsing van deze eindtermen in het kader van de velddifferentiaties, dan dient dit te worden aangegeven, net zoals dit is geschied bij certificaateenheden als "bijzondere lichamelijke verzorging". De Afdeling acht het het overwegen waard aspecten met betrekking tot culturele minderheden zoals genoemd bij de lange opleiding (p. 23) nadrukkelijker op te nemen bij de korte opleiding. Naar de Afdeling heeft geconstateerd is aan de afstemming tussen de lange en de korte opleiding verzorgende respectievelijk helpende (met deze naamgeving kan zij overigens instemmen) goed aandacht is besteed. Zij spreekt hiervoor haar waardering uit. Wel zou de opbouw van de kwalificatiestructuur naar haar mening verhelderd kunnen worden in een schema, waarin zichtbaar wordt gemaakt wanneer onderdelen van de certificaten van de verschillende differentiaties van de korte en de lange opleiding samenvallen. Verder legt de Afdeling de nadruk op het belang van een goede afstemming van deze eindtermen op die voor de opleiding VP. Een nadere afstemming op de in-service opleidingen komt haar eveneens gewenst voor. Tevens dient rekening gehouden te worden met de ervaringen in de regionale experimenten met betrekking tot een samenhangend stelsel voor opleidingen verzorging en verpleging, die thans op enkele plaatsen in den lande worden uitgevoerd.

4 De eindtermen kunnen een ondersteunende rol spelen bij de bevordering van emancipatorisch gedrag. Uit de eindtermen persoonlijke en maatschappelijke vorming 1 komt met name bij de korte opleiding (16 e.v.) naar voren dat alleen kennis van rolpatronen en de manifeste gevolgen daarvan gekend moeten worden. In dit kader merkt de Afdeling op dat haar vanuit de praktijk geluiden bereiken die erop wijzen dat in de opleiding VZ het mensbeeld van de merendeels vrouwelijke leerlingen nogal traditioneel is. Het is de Afdeling daarom onduidelijk hoe de eindtermen genoemde ondersteundende rol kunnen vervullen. In uw adviesaanvrage vermeldt u dat in deze eindtermen nog geen aparte certificaateenheid is opgenomen wat betreft de doorstroming naar het h.b.o. in afwachting van het advies van de HBO-raad ter zake. Zoals echter wordt aangegeven in van het eindtermendocument gaan de opstellers er, volgens de Afdeling terecht, van uit dat de doorstroming naar verwant h.b.o. met het diploma van de lange opleiding tot verzorgende ook zonder afzonderlijke doorstroomcertificaten mogelijk is. De Afdeling is benieuwd naar de reactie van de HBO-raad op dit punt. Aangaande de examinering merkt de Afdeling mede gelet op de taken van de inspectie en de Onderwijsraad in het kader van artikel 29a, derde lid, der wet het volgende op. Het is haar, in aansluiting op het vermelde in haar advies van 3 januari jl., onduidelijk of de scholen de certificaateenheden telkens goed zullen kunnen "vertalen" in examenonderdelen (cfr. het bepaalde in het concept-examenbesluit m.b.o.). De formulering van de "vereiste beroepshouding" is soms zo vaag dat een "vertaling" voor de scholen in onderdelen van het examen niet eenvoudig zal zijn. Dit geldt ook voor het "vertalen" van begrippen als "omgaan met..." (b.v. p. 76) en "participeren in groepsverzorging" (p. 76 en 80). Aanbeveling verdient het verder om aan te geven of en, zo ja, voor welke certificaateenheden centrale examinering plaats zal vinden. Indien in het overleg tussen de werkvelden en het onderwijs is afgesproken dat geen centrale examinering noodzakelijk is, heeft dit in dit geval de instemming van de Afdeling. Enigerlei opmerking hieromtrent in het eindtermendocument stelt zij echter wel op prijs. Aan hetgeen de Afdeling in haar vorenbedoelde advies van 3 januari jl. heeft opgemerkt over de afstemming van de eindtermen van de verschillende opleidingen voegt de Afdeling thans het volgende toe. In haar advies van 3 januari constateerde zij tekortkomingen ter zake van de afstemming van de eindtermen van de e. a.o.-opleidingen ten opzichte van die

5 5 van de lange opleiding m.d.g.o.-sociale arbeid. Laatstgenoemde opleiding neemt als verwante, maar eigensoortige m.b.o.- opleiding een zodanige plaats in dat een bevredigende afbakening is geboden. Tevens dient afstemming van beide opleidingen op het leerlingwezen en het lager beroepsonderwijs plaats te vinden. De Afdeling zal te zijner tijd bij de beoordeling van de eindtermen m.d.g.o.-sa hieraan aandacht besteden. Namens de Afdeling oemd, (A. orzitter), (mr. W.J.E/van de Water, coördinerend secretaris)