Nassauiaan JS 's-gravenhage Tel

Transcriptie

1 nkinfpwmçpaan Aclvîes nîet-ambtelijlce acmescomnïssfe UINUCKWUÖKAAU WQB VGRAVENHAGE, OR - /652 S Bericht op het schrijven van WJZ 5708/3094 d.d. 30 november Betreffende! Ontwerp-besluit, houdende wijziging van een aantal inrichtingsbesluiten in verband met het opnemen van enige bepalingen omtrent stage. Nassauiaan JS 's-gravenhage Tel de staatssecretaris van onderwijs en wetenschappen, mw. drs. N.J. Ginjaar-Maas, Postbus 25000, 2700 LZ Zoetermeer FEB) AAN G/vdW/AK/b In antwoord op uw nevenvermeld schrijven, waarin u de Onderwijsraad advies vraagt met betrekking tot een ontwerp-besluit, houdende wijziging van een aantal inrichtingsbesluiten in verband met het opnemen van enige bepalingen omtrent stage, deelt de Vierde Afdeling van de Onderwijsraad u, na kennisname van de adviezen van een aantal artikel 3-organisaties, het volgende mede. Het blijkt de Afdeling, dat dit ontwerp-besluit niet alleen voortvloeit uit de behandeling van de "Beleidsnota stages" in de Tweede Kamer en uw brief d.d. 26 juli 1982 daarover aan de Kamer, maar tevens een onderdeel vormt van de uitvoering van de in het Open Overleg Wagner gemaakte afspraken. Het regeringsstandpunt bij het eindrapport "Op weg naar een gezamenlijke verantwoordelijkheid" van dit Overleg (Kamerstuk , nr. 1) stelt, dat u de voorstellen van het Overleg met betrekking tot de kwaliteit van stageplaatsen in het beroepsonderwijs zult overnemen en verwerken in een ontwerp-a.m.v.b. De Afdeling kan zich in grote lijnen met de inhoud van het daartoe strekkende onderhavige ontwerp-besluit, dat de stages zoveel mogelijk harmoniseert en formaliseert, verenigen. Zij vraagt zich wel af, in hoeverre met betrekking tot dit ontwerp-besluit de betrokkenheid van het georganiseerd bedrijfsleven "tot en met het finale stadium" gestalte zal krijgen, dit gelet op de mede-verantwoordelijkheid van dat bedrijfsleven op het terrein van de "totstandkoming van de regelgeving", zoals die in voornoemd regeringsstandpunt aan de orde komt. Het voorliggende ontwerp-besluit hangt samen met de benadering van de regeling van de stage per schoolsoort, in casu het lager beroepsonderwijs, voor zover daarin stages voorkomen, en het middelbaar beroepsonderwijs. De Raad stelde zich in zijn advies van 31 maart 1981, 0R/405 Alg., reeds achter een dergelijke algemene beleidslijn. Ook deelde hij destijds de opvatting, dat een oplossing voor de stageproblematiek zoveel mogelijk moest worden gezocht door middel van aansluiting op de reeds bestaande, zeer gevarieerde, praktijkleersituaties. De Nota van toelichting bij het ontwerp-besluit stelt op blz. 19, dat Men gelieve bij hst antwoord dagtekening en nummer van dit schrijven te vermelden

2 het in "deze eerste fase" nog slechts gaat om "formalisering in algemene termen van in de praktijk gegroeide regels". De Afdeling maakt hieruit op, dat deze regelgeving pas een eerste stap is en aan wijziging onderhevig zal zijn, zodra het nader beraad, dat over de stageproblematiek wordt gevoerd, of de ervaringen met de onderhavige stagebepalingen opgedaan, daartoe nopen. De Afdeling sluit zich aan bij uw opvatting (blz. 20/24 van de Nota van toelichting) dat bij de stage het leereffect centraal staat en dat de leereffecten van de stagiaires in hoofdzaak zijn gericht op (door de school) geformuleerde leer- en vormingsdoelen. Daarmee vormt de stage terecht een integraal bestanddeel van het totale opleidingsprogramma van een onderwijsinstelling (blz. 19 van de Nota van toelichting) en kan de inrichting van de stage daaraan worden getoetst. In dit verband heeft de Afdeling enige moeite met de stage als "leermiddel" (blz. 20 Nota van toelichting), op grond waarvan het bevoegd gezag wordt opgedragen een stageplan op te stellen. De Afdeling wijst daarbij op de in de Grondwet verwoorde vrijheid van het bijzonder onderwijs van de keuze der leermiddelen, waaromtrent het geen pas geeft voorschriften in wet of besluit uit te vaardigen. Het verdient haars inziens voorkeur zowel voor openbaar als voor bijzonder onderwijs gelijkelijk te spreken van stage als individuele leerweg in plaats van stage als individueel leermiddel. De Afdeling acht het een goede zaak, dat scholen bij het gebruik maken van buitenschoolse leerplaatsen zich op de details daarvan moeten bezinnen door het opstellen van een stageplan en door het sluiten van stage-overeenkomsten en eventueel samenwerkingsovereenkomsten. Het verbaast de Afdeling wel dat bij het opstellen van het stageplan geen overleg wordt voorgeschreven met de stagebiedende organisaties, waarbinnen dit stageplan ten uitvoer moet worden gelegd en op basis waarvan wel een individuele stage-overeenkomst wordt gesloten tussen school, leerling en organisatie. Reeds in zijn advies van 10 mei 1980, 0R/394 Alg., achtte de Onderwijsraad het noodzakelijk verplicht te stellen, dat ten aanzien van het kort-m.b.o. hierbij ook de landelijke organen van het leerlingwezen of andere daartoe geëigende instellingen zouden worden betrokken. Vervolgens mist de Afdeling in het ontwerp-besluit de mogelijkheid ontheffing te verlenen van de verplichting een stage-overeenkomst te sluiten. In de gevallen, dat het onmogelijk is om een stage-overeenkomst aan te gaan (de Afdeling denkt hierbij aan i.h.n.o.-leerlingen, die praktijkuren doorbrengen bij alleenstaande dames of gezinnen met kinderen of aan stagiaires in vrije beroepen, zoals artsen, die geen stage-overeenkomst plegen aan te gaan) dient een dergelijke ontheffing te voorzien. In de optiek van het ontwerp-besluit dient de stageovereenkomst een regeling te bevatten die de inspectie in staat stelt toezicht uit te oefenen binnen de stagebiedende organisa-

3 OR/652 S -3- tie. De Afdeling is van mening dat een dergelijke regeling niet past in een overeenkomst tussen school, leerling en stagebiedende organisatie. Hoogstens zou een dergelijke regeling een plaats kunnen vinden in een samenwerkingsovereenkomst tussen stagebiedende organisatie en school. Los van het bovenstaande acht de Afdeling het niet juist dat de inspectie zich bezighoudt met datgene wat zich afspeelt binnen een stagebiedende organisatie. Een dergelijk toezicht zal bovendien op onoverkomelijke bezwaren stuiten van de kant van de stagebiedende organisaties. De Afdeling is dan ook van mening dat alleen de schoolcomponent voorwerp van toezicht kan zijn. Zij acht dit het maximaal haalbare. De Afdeling wijst - wellicht ten overvloede - op de grote moeite, die scholen zich moeten getroosten om stageplaatsen te verkrijgen en te behouden. Naar haar mening dient met name de overheid niet achter te blijven bij het beschikbaar stellen van deze stageplaatsen. Zij vraagt zich in dit verband zelfs af, of niet iedere gesubsidieerde instelling zou moeten worden verplicht tot het beschikbaar stellen van stageplaatsen, dit naar analogie met de schoolpracticumregelingen in de Wet op het basisonderwijs en de Wet op het voortgezet onderwijs. Wellicht kunnen tevens centrale opleidingsplaatsen onder supervisie van het bedrijfsleven een oplossing bieden. In ieder geval zal zowel de overheid als het bedrijfsleven initiatieven moeten ontwikkelen om voldoende stageplaatsen te creëren. In dit verband acht de Afdeling het overigens wel gewenst, dat in de Nota van toelichting de voorwaarden worden opgenomen, die de minister zal stellen indien voor een leerling geen "reguliere" stageplaats buiten de school kan worden gevonden en het bevoegd gezag van die school als gevolg daarvan "op andersoortige wijze in de stage" moet voorzien (zie bijvoorbeeld artikel 20c Besluit l.b.o./l.a.v.o. in artikel I onder C van het ontwerp-besluit en de Nota van toelichting daarbij). Deze "alternatieve" stageplaats zal immers gelijkwaardig dienen te zijn aan een "normale" stageplaats, waaraan blijkens de resultaten van het Open Overleg Wagner de nodige kwaliteitseisen moeten worden gesteld. Voorts mist de Afdeling in het ontwerp en de Nota van toelichting duidelijke uitspraken c.q. oplossingen omtrent knelpunten, zoals de juridische positie van de stagiair en de financiële aspecten van de stage. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting in het onderdeel "verzekering". De Afdeling acht het ten principale onjuist, dat het aangaan van een verzekering ten behoeve van de leerling/stagiair niet verplicht wordt gesteld, terwijl kan worden aangesloten aan de regeling, opgenomen in de Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering. In deze wet worden immers gelijkgesteld met een dienstbetrekking: leerlingen die al dan niet in het kader van hun studie aan een instelling van onderwijs praktisch werkzaam zijn bij een werkgever om vakbekwaamheid te verwerven (artikel 4, eerste lid onder g). De Afdeling acht het niet acceptabel, dat een stelsel van voorzieningen, dat er is voor hen, die in dienstbetrekking in een onderneming werkzaam

4 zijn, niet van toepassing wordt verklaard op deze leerlingen, die met erkend grotere gevaren in een onderneming verblijven, terwijl de overheid een dergelijk verblijf wenst, ja zelfs voorschrijft. Dit klemt vooral, waar stages vroeger in overwegende mate een illustrerend-motiverend karakter hadden, doch thans meer een oefenkarakter, hetgeen grotere risico's met zich meebrengt. Een verwijzing naar de ouderbijdrage acht de Afdeling dan ook beslist onvoldoende. Naar haar mening zouden de kosten van een redelijke verplicht af te sluiten verzekering ter zake van verpleging, revalidatie en invaliditeit door het Rijk aan de scholen moeten worden vergoed. Overigens zou volgens de Afdeling de stagiair tijdens zijn stage steeds zijn leerlingstatus moeten behouden, ook al draagt hij - min of meer toevallig en vaak ook nog arbitrair - bij aan productieve arbeid. Uit de eventuele vergoedingen, die dan niet behoeven te worden aangemerkt als loon en die aan de school, waarvan de stagiair afkomstig is, ten goede zouden moeten komen, zouden kosten, als die voor een verzekering van alle stagiaires, eventueel vergoed kunnen worden. Daarmee wordt ongelijke behandeling tussen leerlingen voorkomen en zullen organisaties wellicht eerder stageplaatsen beschikbaar houden c.q. stellen. Verder acht de Afdeling het, gelet op het beperkte aantal beschikbare stageplaatsen, verstandig om, wanneer in het kader van persoonlijke en maatschappelijke vorming wordt gedacht aan een algemeen oriënterende stage binnen het deeltijdk.m.b.o., met name alternatieve vormen als oriëntatiedagen, excursies e.d. in ogenschouw te nemen, dit mede gelet op het aantal beschikbare lessen (4) binnen de lessentabel. In de toelichting op het ontwerp-besluit wordt gesteld, dat dit besluit het gehele middelbaar beroepsonderwijs, waarin gebruik wordt gemaakt van stages, omvat. De Afdeling mist echter het middelbaar agrarisch onderwijs. Reeds in haar advies van 19 april 1983 (OR IV/265 S) aan de minister van landbouw en visserij, inzake het ontwerp-besluit middelbaar landbouwonderwijs, pleitte zij uitdrukkelijk voor meer samenhang tussen het middelbaar agrarisch onderwijs en het overige m.b.o., ook voor wat betreft de praktijktijd. De Afdeling neemt aan, dat het ontwerp-besluit middelbaar landbouwonderwijs in overeenstemming met het onderhavige ontwerp-besluit zal worden aangepast. In het voorliggende ontwerp-besluit worden op verschillende plaatsen bevoegdheden, zoals met betrekking tot de tijdstippen waarop de stages plaatsvinden, de tijdsduur van de stagedag, de jaarperioden waarbinnen geen stage mag worden gelopen en de inrichting van de stage (zie bijvoorbeeld artikel 20 f van het Besluit 1.b.o./l.a.v.o. in artikel I onder c, artikel 11, vierde lid, van het Besluit m.t.o. in artikel II onder B en blz. 26 van de Nota van toelichting) gedelegeerd aan de minister. Deze vorm van subdelegatie is volgens de Afdeling strijdig met het bepaalde in artikel 23, eerste lid en tweede lid onder a, van de Wet op het voortgezet onderwijs, dat voorschrijft dat,

5 OR/652 S -5- indien voorschriften omtrent de inrichting van het onderwijs (in casu de praktijktijd) worden vastgesteld, deze voorschriften slechts bij algemene maatregel van bestuur mogen worden gegeven. Met betrekking tot de concrete tekst van het ontwerpbesluit deelt de Afdeling u nog het volgende mede. Artikel III, m.h.n.o.: De Afdeling meent, dat de bepalingen in dit artikel alleen van toepassing moeten zijn op de afdeling intas van het m.h.n.o. De afdeling KV/JV is immers in afbouw en kent een laatste leerjaar in het schooljaar 1985/1986. Zij acht het weinig zinvol binnen deze afdeling nog nieuwe zaken te entameren. Deze afdeling behoort haars inziens in het ontwerpbesluit voor wat betreft deze wijziging te worden uitgezonderd. Artikel VI, m.d.g.o.: Het laatste gedeelte van de zin van artikel 12, derde lid onder e (C) stelt de Afdeling voor te wijzigen in: " een plan voor andere buitenschoolse activiteiten met overeenkomstige onderdelen". (Ditzelfde geldt voor het vergelijkbare onderdeel in Artikel VII, kort-m.b.o., en Artikel VIII, deeltijd kort-m.b.o.) Artikel VII, k.m.b.o.: In artikel 11, vierde lid (B), wordt het gebruik maken van buitenschoolse leerplaatsen in het volletijd kort-m.b.o. verplicht gesteld. Nu deze bepaling zodanig is geformuleerd, dient ook in artikel lic (C) van dit besluit het bevoegd gezag verplicht te worden, indien voor een leerling geen stageplaats kan worden gevonden, deze leerling een alternatieve stageplaats aan te bieden. In bedoeld artikel lic dient daartoe het woord "kan" te worden vervangen door: zal. Namens de Vierde Afdeli (mr. H. Drop, algemeen secretaris).