6,3. Samenvatting door een scholier 1951 woorden 9 december keer beoordeeld. Samenvatting artikel:2,3,4,5,31,32,34,35,43,44

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1951 woorden 9 december ,3 28 keer beoordeeld Vak ANW Samenvatting artikel:2,3,4,5,31,32,34,35,43,44 Artikel 2! Anno 1900 Ø Gezondheidszorg; veel ziekteprocessen nog niet goed bekend Ø Bestaan Melkweg bekend. Nog geen inzicht in structuur heelal. Ø Olympische Spelen in Parijs, naar Parijs om te kijken. Anno 2000 en heden Ø Medische zorg op hoog peil; veel nieuwe geneesmiddelen Ø Melkweg is 1 van de vele stenenstelsels + veel meer inzicht in opbouw van het heelal Ø Sydney; over de hele wereld te volgen via tv en internet Artikel 3! Zonder nieuwsgierigheid geen ontwikkeling Artikel 4! Om het wetenschappelijk werk gaande te kunnen houden heb je bijv. eigenwijsheid nodig. De ene wetenschapper blijft onderzoeken om de ander van zijn gelijk te kunnen overtuigen. Prout vergelijkt Deuterium (H) met zuurstof (O) hij zegt dat door met 8 te vermenigvuldigen dit uitrekenbaar is. Berzelius toont aan dat de verschillende elementen verschillende atoommassa s hebben en dus van elkaar verschillen. Medelijden kan ook een drijfveer voor onderzoek zijn. Duitse chemicus Feux Hoffmann kon niet aanzien dat zijn vader zoveel buikpijn had door het medicijn op basis van salicylzuur. Hij ging experimenteren om een betere pijnstiller te vinden. Een andere drijfveer is bijv. het uitloven van een prijsvraag (hierdoor versnelt het onderzoek). Ook ambitie en andere vormen van eerzucht spelen een rol in de wetenschapsbeoefening. Ø Het National Cancer Institute (Amerika) onder leiding van Robert Gale. Ø Het Institute Passteur (Parijs) onder leiding van Luc Montagnier streden om de eerste ontdekking van het hiv-virus dit werd in 1983 ontdekt. Ze verweten elkaar van oneerlijke praktijken. In 1909 vond Paul Ehrlich een medicijn tegen syfilis uit. De gevolgen van syfilis zijn; Ø De ziekte kan het hele lichaam aantasten Ø Het skelet kan worden aangetast Pagina 1 van 6

2 Ø Het hart en de organen worden na enige jaren aangetast Tegenwoordig wordt syfilis terwijl dit nauwelijks meer voorkomt bestreden met penicilline. Chilisalpeter= NaNo3 dit bestaat vooral uit meststoffen Men gebruikt stikstofverbindingen om mest te produceren Twee voorbeelden van onderzoeken waar in Nederland maatschappelijke discussies zijn over ontstaan zijn; Ø Genetische manipulatie Ø Sperma van doden gebruiken Artikel 5! In 1997 erkende de eerste sigarettenfabriek Ligget dat roken longkanker veroorzaakt ze beloofden te betalen voor de extra kosten in de gezondheidszorg. Als iemand iets niet ethisch vindt dan voldoet hij niet aan de normen en waarden. In 1973 ontdekte men dat PVC een vorm van leverkanker kan veroorzaken. Bij verbranding van PVC kunnen giftige dampen vrijkomen. PVC is verwerkt in bijvoorbeeld; Ø Regenpijpen Ø Elektriciteitsbuis Ø Pennen Ø Rioleringsbuis Door weekmakers eten kinderen speelgoed op en worden hier heel erg ziek van. Vervolgens werd dit speelgoed uit de handel gehaald en werd even later weer terug geplaatst maar dan vervangen door speelgoed want niet meer op snoepjes leek of ander eetbaar materiaal. Begrippen artikel 2, 3, 4, 5 Natuurwetenschappen; Wetenschappen die zich bezig houden met de levenloze en levende natuur in al zijn facetten. Afhankelijk van de onderwerpen die bestudeerd werden spreken we van; Biologie, Natuurkunde, Scheikunde, Geologie en Astronomie (sterrenkunde) Fundamenteel onderzoek; Onderzoek dat in principe niet is gericht op toepassingen. Dit onderzoek vindt veelal plaats aan de Universiteiten. Toegepast onderzoek; Bij dit onderzoek gaat het vooral om de toepasbaarheid van de resultaten. Deze vorm van onderzoek vindt vooral plaats bij bedrijven en Technische Universiteiten. Drijfveren voor wetenschap; 1. nieuwsgierigheid 2. eigenwijsheid, koppigheid 3. sociale betrokkenheid 4. erkenning en prestige 5. broodwinning 6. winstbejag, de verlokking van het Grote Geld. Ethiek; Het nadenken over wat wel en wat niet zou mogen, wat wel en wat niet goed verantwoord is. Artikel 31! In Nederland zijn actieve brandweerlieden bij de gemeentelijke brandweren, hiervan zijn er 4593 in Pagina 2 van 6

3 beroepsdienst, overigen zijn vrijwilligers. De beroepsbrandweermensen zijn vooral te vinden in de grotere steden en in officiersfuncties bij de kleinere gemeenten. Actieve werving heeft de laatste jaren gezorgd voor een groeiende instroom van vrouwen (daarvan zijn er nu 742) en leden van minderheidsgroepen. De wet van Lavoisier toont aan dat er bij verbranding geen massa verloren gaat. Hij werd als belastinginner ter door veroordeeld op 8 mei zijn vrouw maakte zijn levenswerk af. Vroeger geloofden de mensen dat er in een brandbare stof flogiston zat. Deze was na de verbranding op. Geesteswetenschappen; een sinds W. Dilthey in zwang geraakte benaming voor de wetenschapper die de uitingen van de geestelijke bedrijvigheid van de mens tot object hebben. Spiritisme; het geloof in een persoonlijk voortbestaan na de dood, gecombineerd met het geloof dat overledene onder bepaalde omstandigheden in staat zijn zich met de op aarde levenden in verbinding te stellen. Feiten over alcohol; Ø zeer brandbaar Ø giftig Ø alcohol maakt mensen minder geremd Ø makkelijk zelf te maken materie is een begrip dat aangeeft dat iets bestaat uit moleculen. De meest voorkomende elementen in het lichaam zijn; H2 en O2. Stoffen die de cel ingaan zijn water zuurstoffen en voedingsstoffen Stof die in de cel gevormd wordt is eiwit Stoffen die de cel uitgaan zijn water, koolstofdioxide en afvalstoffen Langdurig alcoholgebruik; Ø aantasting hersencellen Ø aantasting organen (maag en lever) Ø aantasting spieren (hart) Artikel 32! IJzer is het 4e meest voorkomende element op aarde. IJzer bevindt zich in hemoglobine in gebonden toestand deze zit in de rode bloedlichaampjes deze zorgen voor het transport van zuurstof. In de Industriële revolutie (18e eeuw) werden de eerste hoogovens uitgevonden doordat er gebruik werd gemaakt van Cokes. In 1850 werden door in Engeland Sir Henry Bessemer en in Amerika door William Kelly nieuwe soorten goedkoop staal geproduceerd. Er werden vanaf nu grote bouwwerken van staal gemaakt in plaats van ijzer of hout. Blik vormt ca. 60% van alle staalafval. Artikel 34! Papier is een soort matje van vezels. Door het ruwe oppervlak blijven de vezels aan elkaar zitten. De vezels zijn van planten afkomstig want dierlijke vezels zijn niet ruw genoeg. De uitvinder van papier is de wesp, deze maakt zijn nest door het fijnkauwen van hout en schors tot papier. In 140 v. Chr. Maken Chinezen papier als kleding en inpakmateriaal. In 110 wordt schrijfpapier gebruikt. In 590 het toiletpapier. In 751 leren de Arabierenpapier kennen in Samarkand. In 1150 komt het Pagina 3 van 6

4 naar Spanje. In 1189 papiermo9len in Herault (Frankrijk). In 1391 in Duitsland en in Engeland in de weg van het papier = wesp - Ts ai Lun in China - Samerkand Bagdad Cairo Marokko Spanje Neurenberg Engeland. Artikel 35! In 3000 v. Chr. De voorloper van het papier is papyrus het komt uit Egypte en werd oorspronkelijk gebruikt om sandalen mee te vlechten voor te schrijven gebruikte zij perkament. In 59 v. Chr. Voerde Julius Caesar de krant in deze werd overal in Rome opgehangen en was gemaakt van perkament. De eerste gedrukte boekwerken kwamen uit Korea, Japan en China. In 1450 ontstond dit pas in Europa. Het beroemde papier voor rasterkopien komt uit Nederland en stamt uit 1926 ontdekt door van der Grinten. Een kwart van al ons afval is papier hier weer 65% van is recyclebaar. Het is veel voordeliger en beter voor het milieu om te recyclen. Karton is 100% gerecycled. Je kan niet alles recyclen omdat de vezels dit maar 4 tot 6 keer aankunnen. In 1993 is er besloten om andere bleekmiddelen zoals waterstofperoixide te gaan gebruiken omdat deze dioxinen geven zoals chloor doet, deze zijn gevaarlijk. Op scholen worden zo n tot miljoen kopieën per jaar gemaakt. Ook hier wordt aangeraden om te gaan recyclen. Vroeger werd er getekend op rotsen hierna volgde de perkament (geprepareerde dierenhuid). In Toscane werd in 1300 papier gebruikt. In Japan en China werd het papier van zijden gemaakt. Grafiek= verzamelnaam voor allerlei reproductietechnieken van kunst op papier. Artikel 43! In de afgelopen decennia is de kennis van de nachtelijke sterrenhemel sterk afgenomen. Men ziet de sterrenhemel niet helemaal meer door lichtvervuiling. Dit wordt veroorzaakt doordat er in Nederland veel licht s nachts is en doordat je door de maan geen zwakkere lichtbronnen meer kunt waarnemen. In de oudheid had men natuurlijk minder last van lichtvervuiling. Iedereen was dan ook vertrouwd met de sterrenhemel. Men zag ook mythische figuren in de sterren. Deze waren de sterrenbeelden. Deze sterrenbeelden die wij nu kennen zijn afkomstig uit het gebied rond de Middellandse Zee en hebben namen afkomstig van de Griekse Mythologie. Al vanaf het begin van de beschaving probeert men de sterren te rangschikken zodat ze teruggevonden kunnen worden. Het eerste geschrift over onze sterrenbeelden dateert uit 1700 v. Chr. En komt uit Messopotamie. Griekenland is de bakermat van de astronomie. Exodus is de eerste Griek die de sterrenbeelden beschrijft, dit doet hij in 400 v. Chr. Hipparchus bedacht een schaal van lichtsterkte die we nu nog steeds handhaven. Door Ptolemaeus 48 beschreven sterrenbeelden gebruiken wij er nog maar 47. de Arabieren breidden de astronomische kennis ook uit. De Europese astronomie leeft pas weer sinds de 15e eeuw. In 1754 voegt een fransman nog eens 14 sterrenbeelden toe met de namen van Wetenschappelijke instrumenten. In 1928 wordt de vaste grens van 88 sterrenbeelden afgesproken. Elke ster behoort tot een sterrenbeeld. Pagina 4 van 6

5 Twaalf sterrenbeelden vormen de zogenaamde dierenriem. Dit zijn de sterrenbeelden waar zo, maan en planeten doorheen bewegen. De afzonderlijke sterren worden aangegeven met een letter uit het Griekse alfabet. Orion, de jager, is een gemakkelijk herkenbaar sterrenbeeld. Zijn schouders en knieën worden aangegeven door vier heldere sterren. Drie andere markeren zijn gordel en de Orionnevel zijn zwaard. Artikel 44! Een hemelkoepel is een soort kaart, begrensd door de horizon en met het zenit (het punt precies boven je hoofd) in het midden. Op zo n koepel is oost en zuid verwisseld aangezien je deze kaart eigenlijk boven je hoofd zou moeten houden. De poolster staat in het noorden en maakt deel uit van de kleine beer. De eclyptica wordt ook wel eens aangegeven. Dit is de lijn waarlangs de planeten aan de hemel voorbij trekken. Hierin kunnen we 2 soorten sterren onderscheiden; de circum polaire sterren(beelden) zijn sterren die de hele avond en nacht aan de sterrenhemel staan. Niet circum polaire sterren(beelden) hebben een baan die voor een (groot) deel onder onze horizon ligt. De sterren gaan de andere kant op dan dat de aarde draait (dus als de aarde linksom draait dan gaan de sterren rechtsom). Ook kun je gebruik maken van een hemelkoepel. Nadir, het punt precies onder onze voeten. De poolas is ook ingetekend. (deze wijst naar de poolster en daardoor staat die ster dus altijd in het noorden). De hemelequator is de projectie van de aardse equator op de hemelbol. Begrippen artikel 43 en 44! Lichtvervuiling; De diffusie verlichting van de nachthemel die ervoor zorgt dat lichtzwakke objecten onzichtbaar worden. Dit strooilicht wordt veroorzaakt door de verlichting van steden, dorpen, wegen en agrarische en industriële bedrijven. Magnitude; Maat voor de helderheid van een hemelobject. Hoe groter het magnitudegetal des te zwakker het object. Per magnitude-eenheid wordt een object ongeveer 2,5 maal zo zwak. De zwakste objecten die met het blote oog zichtbaar zijn, hebben magnitude 5. de helderste sterren hebben magnitude 1. Hemelbol; De denkbeeldige bol waartegen we vanaf de aarde de hemellichamen geprojecteerd zien. Zenith; Het punt op de hemelbol recht boven de waarnemer. Nadir; Het punt op de hemelbol recht onder de waarnemer (dus niet zichtbaar) Hemelequator; De projectie van de evenaar op de hemelbol. Poolster; De ster die ongeveer recht boven de noordpool staat. Ecliptica; De projectie van het baanvlak van de aarde op de hemelbol. Dit is de lijn waarlangs de zon, de maan, en de planeten langs de hemelbol bewegen. Overige aantekeningen Omtrek van een cirkel is; 2 x pi x r Snelheid; afstand : tijdsduur Tijdsduur; afstand : snelheid Omtrek aarde bij evenaar; 2 x pi x r = 2 x 3,14 x 6378= km. Snelheid; : 24 uur = 1670 km/h = 464 m/s Diameter aarde= km. De gemiddelde afstand van de aarde naar de zon; wordt de astronomische eenheid ( 1 AE) genoemd. Pagina 5 van 6

6 1 AE = 1,49600 x 10 tot de 11e m baan aarde om zon= 2 x pi x v = 2 x 3,14 x 1,49600 x 10 tot de 11e = 9,40 x 10 tot de 8e km. Tijdsduur= 365,25 dagen = 365,25 x 24 x 3600 = 3,16 x 10 tot de 7e sec. Snelheid= 9,40 x 10 tot de 8e km : 3,16 x 10 tot de 7e = 29,8 km/s dus zo n 30 km/sec. Tijdsduur licht van zon naar aarde= 1,49600 x 10 tot de 11e : 2,998 x 10 tot de 8e = 499 sec. = ca. 8,3 min. 1 AE = 8,3 lichtminuten. Pagina 6 van 6