Evaluatie Stichting Bodemcentrum. Ministerie van Infrastructuur en Milieu

Transcriptie

1 Evaluatie Stichting Bodemcentrum Ministerie van Infrastructuur en Milieu

2 Ernst & Young Advisory Cross Towers, Antonio Vivaldistraat HP Amsterdam, Netherlands Postbus AC Amsterdam, Netherlands Tel: Fax: ey.com Ministerie van Infrastructuur en Milieu T.a.v. de heer drs. T.C. Welkers Postbus JG DEN HAAG Den Haag, 1 maart 2017 ROVE-AJTMRE/ap Geachte heer Welkers, Hierbij bieden wij u de concept eindrapportage aan. Dit rapport is de uitkomst van de evaluatie die EY heeft uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (hierna: ministerie van IenM). De opdracht voor EY was het evalueren van het functioneren van Stichting Bodemcentrum bij de uitvoering van de Besluit financiële bepalingen bodemsanering (hierna: Bfbb) en daarmee de bijdrage aan de bodemsaneringsoperatie. Mede gelet op de voorgenomen fusie is het van belang de mate van doeltreffendheid en doelmatigheid van Stichting Bodemcentrum te evalueren. Op basis van de uitkomsten worden concrete aanbevelingen gedaan aan Stichting Bodemcentrum, Stichting Bodembeheer Nederland en het ministerie van IenM. De werkzaamheden zijn verricht van november 2016 tot en met februari De werkzaamheden bestonden onder uit een uitgebreide deskstudie en interviews met verschillende medewerkers, bodemspecialisten en stakeholders van de Stichting Bodemcentrum. Wij bedanken de medewerkers van Stichting Bodemcentrum, het ministerie van IenM en alle andere betrokken personen en organisaties die hun medewerking hebben gegeven aan deze evaluatie. Wij hopen dat deze evaluatie uw ministerie inzicht biedt in het functioneren van de Stichting Bodemcentrum bij de uitvoering van het Bfbb en daarmee haar algehele bijdrage aan de bodemsaneringsoperatie in Nederland. Hoogachtend, Ernst & Young Advisory drs. S.M. Koppert Senior Manager prof. dr. F. Harmsen Partner Publieke Sector Ernst & Young Advisory is een handelsnaam van Ernst & Young Accountants LLP. Dit is een limited liability partnership opgericht naar het recht van Engeland en Wales en geregistreerd bij Companies House onder registratienummer OC In relatie tot Ernst & Young Advisory wordt de term partner gebruikt voor een (vertegenwoordiger van een) vennoot van Ernst & Young Accountants LLP. Ernst & Young Accountants LLP is statutair gevestigd te 6 More London Place, London, SE1 2DA, Verenigd Koninkrijk, heeft haar hoofdvestiging aan Boompjes 258, 3011 XZ Rotterdam, Nederland en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel Rotterdam onder nummer Op onze werkzaamheden zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin een beperking van de aansprakelijkheid is opgenomen.

3 Pagina 2 Inhoudsopgave Managementsamenvatting 3 1 Inleiding Aanleiding Doel Onderzoeksmethode en verantwoording Overig Leeswijzer 10 2 Achtergrond en context Ontwikkelingen in het Nederlandse bodembeleid Besluit en Regeling financiële bepalingen bodemsanering Stichting Bodemcentrum Doelstellingen Stichting Bodemcentrum De organisatiestructuur Aanpak Stichting Bodemcentrum bij saneringen Financiering 19 4 De doeltreffendheid en doelmatigheid van Stichting Bodemcentrum De relevante beleidsontwikkelingen Doeltreffendheid Stichting Bodemcentrum Doelmatigheid Stichting Bodemcentrum 35 5 Conclusie Doeltreffendheid Doelmatigheid 45 6 Aanbevelingen 47 Bijlagen 1. Lijst geïnterviewden 2. Bronnen deskstudie

4 Pagina 3 Managementsamenvatting Aanleiding evaluatie Op grond van artikel 30 van het Besluit financiële bepalingen bodemsanering heeft de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Stichting Bodemcentrum aangewezen als coördinerend rechtspersoon, belast met de uitvoering en coördinatie van bodemsaneringsactiviteiten met betrekking tot bedrijfsterreinen van bij de rechtspersoon aangesloten eigenaren of erfpachters van die bedrijfsterreinen. Deze aanwijzing van de staatssecretaris Infrastructuur en Milieu loopt tot 1 april Mede gelet op de toekomstige activiteiten na de voorgenomen fusie tussen Stichting Bodemcentrum en Stichting Bodembeheer Nederland acht het ministerie van Infrastructuur en Milieu (hierna: ministerie van IenM) het van belang de mate van doeltreffendheid en doelmatigheid van Stichting Bodemcentrum in de periode te evalueren. Daarnaast heeft het ministerie van IenM verzocht om te komen tot concrete aanbevelingen voor de nieuwe organisatie waar Stichting Bodemcentrum in opgaat. De evaluatie heeft de volgende doelen: Het bepalen van de doeltreffendheid en de doelmatigheid van het opereren van Stichting Bodemcentrum; Het komen tot aanbevelingen voor de nieuwe organisatie waar Stichting Bodemcentrum in opgaat met betrekking tot de activiteiten die door Stichting Bodemcentrum worden uitgevoerd. Onderzoeksmethode Om te kunnen bepalen welke bijdrage Stichting Bodemcentrum heeft geleverd aan de bodemsaneringsoperatie richt de evaluatie zich enerzijds op de doeltreffendheid van de wijze waarop Stichting Bodemcentrum een bijdrage heeft geleverd aan de bodemsaneringsoperatie. Dit houdt in dat onderzocht wordt in welke mate de realisatie van subsidieverlening en specialistische ondersteuning aan bedrijven met een historische bodemverontreiniging voldoet aan de doelstellingen van Stichting Bodemcentrum en daarmee met de beleidsdoelstellingen op basis waarvan het ministerie van IenM de subsidie verstrekt. Anderzijds, wordt de doelmatigheid van de bedrijfsvoering en uitvoering van projecten van Stichting Bodemcentrum onderzocht. Dat betekent dat wordt bekeken of de ingezette middelen efficiënt zijn aangewend om de gestelde doelen te realiseren. Bevindingen Het doel van Stichting Bodemcentrum (businessplan september, 2007) is tweeledig, namelijk: Het op een efficiënte en effectieve wijze doen uitvoeren van bodemsaneringen van bedrijfsterreinen op initiatief van de betrokken bedrijven en het bevoegd gezag; Het bieden van een totaaloplossing aan bedrijven die te maken krijgen met bodemsanering en gebruik willen maken van de kennis en expertise van Stichting Bodemcentrum. Doeltreffendheid De doelstelling van Stichting Bodemcentrum is het realiseren van bodemsaneringen van historische bodemverontreinigingen op bedrijfsterreinen. Stichting Bodemcentrum heeft initieel aangegeven dat er tenminste honderd saneringen per jaar moeten plaatsvinden om van toegevoegde waarde te zijn binnen de bodemsaneringsoperatie in Nederland. Het beleid met betrekking tot de noodzaak een verontreiniging te saneren is echter significant aangepast gedurende de tijd dat Stichting Bodemcentrum actief is geweest en dit heeft geleid tot een andere werkwijze voor bodemsanering dan oorspronkelijk was voorzien. Het aantal daadwerkelijk uitgevoerde saneringen is daardoor veel lager dan verwacht.

5 Pagina 4 Met betrekking tot de oorspronkelijke doelstellingen, bleek Stichting Bodemcentrum doeltreffend in het genereren van aanmeldingen van bedrijven voor een financiële bijdrage van de overheid bij Stichting Bodemcentrum. De landelijke inventarisaties, uitgevoerd door Stichting Bodemcentrum (in 2014, 2015 en 2016) hebben meer duidelijkheid gebracht over de feitelijk bodemverontreinigingsproblematiek onder de aangemelde bedrijven. Hiermee is Stichting Bodemcentrum effectief geweest in het in kaart brengen van de problematiek, waarbij tevens is gebleken dat de problematiek minder groot is dan verwacht. Desondanks is de doelstelling van Stichting Bodemcentrum om tenminste aanmeldingen voor een financiële bijdrage van de overheid te ontvangen van bedrijven overtroffen. In totaal hebben zich bedrijven aangemeld bij Stichting Bodemcentrum. Door het aanbieden van een totaaloplossing, actieve gezamenlijke voorlichtingscampagnes met bevoegd gezag en tussentijdse contacten met bevoegd gezag heeft Stichting Bodemcentrum voor veel eigenaren van een bedrijfsterrein met een historische bodemverontreiniging saneren eenvoudiger gemaakt. Met name de totaaloplossing is een belangrijke factor geweest, vanwege het bieden van zekerheid door de afkoop van publiekrechtelijke risico s bij bedrijven. Hiermee is de financieel economische onzekerheid voor deze bedrijven als gevolg van een bodemverontreiniging weggenomen en doen deze bedrijven volledig mee aan het maatschappelijke- en economische verkeer. Gezien het bovenstaande, is het aannemelijk dat meer saneringen zijn uitgevoerd en dat de bodemsaneringsoperatie in Nederland is versneld door het bestaan van Stichting Bodemcentrum, zij het op een kleinere schaal dan voorzien doordat de problematiek kleiner is dan oorspronkelijk gedacht. Hoewel niet opgenomen in de doelstellingen van de beschikking van het ministerie van IenM, heeft Stichting Bodemcentrum actief bijgedragen en invloed gehad op beleidsontwikkeling en -uitvoering. Dit geldt voor het tot stand komen van de gebiedsgerichte aanpak, waarbij de bron van een bodemverontreiniging wordt verwijderd en de restverontreiniging actief wordt gemonitord. Daarnaast heeft Stichting Bodemcentrum ook actief bijgedragen aan het in het leven roepen van de Cofinancieringsregeling, die het ook voor eigenaren van een bedrijfsterrein met een historische bodemverontreiniging veroorzaakt na 1975, maar vóór 1987 en die niet als spoedlocatie is aangemerkt, mogelijk maakte om in aanmerking te komen voor een bijdrage van de overheid in de saneringskosten. Door gezamenlijk op te trekken met bedrijfsleven en bevoegd gezag bij bijvoorbeeld de landelijke inventarisatie - is Stichting Bodemcentrum er in geslaagd om draagvlak te creëren binnen het werkveld. Doelmatigheid In eerste instantie is gekeken naar de doelmatigheid van de aanpak die Stichting Bodemcentrum hanteert, waarbij voor locaties met een grondwaterverontreiniging is gekozen voor een doelmatige aanpak door de bron weg te halen en de restverontreiniging (de pluim) te monitoren. Hiermee worden alleen kosten gemaakt voor het opruimen van de restverontreiniging als dit noodzakelijk is vanuit beleid en wet- en regelgeving. De inzet van middelen voor het uitvoeren van de activiteiten door Stichting Bodemcentrum, is doelmatig geweest. Met name het werken met een kleine vaste kern van projectmanagers, aangevuld met een flexibele schil, is doelmatig, omdat niet altijd evenveel projectmanagers nodig zijn. Door de externe inhuur wordt de inzet gepleegd op basis van de daadwerkelijke capaciteitsbehoefte. Daarnaast is het doelmatig omdat voor de diverse werkzaamheden een diversiteit van specialistische kennis en vaardigheden nodig is.

6 Pagina 5 De werkwijze van Stichting Bodemcentrum De werkwijze van Stichting Bodemcentrum bij de uitvoering van haar activiteiten is doelmatig geweest. Door actief samen te werken met ondernemersverenigingen is het mogelijk geweest om een brede doelgroep van bedrijven te bereiken en daaronder draagvlak te creëren voor Stichting Bodemcentrum en de saneringsoperatie. Doordat ook bevoegd gezag nauw betrokken was bij de operatie is, is ook onder overheden vertrouwen in en draagvlak voor de werkwijze bij bodemsaneringen ontstaan. De werkwijze rondom de selectie van bedrijven die aanmerking konden komen voor een subsidie, waarbij bedrijven eerst zelf moeten investeren in het doen van onderzoek, draagt bij aan het feit dat door Bodemcentrum alleen voorbereidende inspanningen werden gepleegd voor deze bedrijven die daadwerkelijk gemotiveerd waren om bij de noodzaak tot een sanering over te gaan. Bedrijven is de mogelijkheid geboden om het publiekrechtelijke risico op het moeten saneren van een (rest)vervuiling af te kopen bij Stichting Bodemcentrum. Op basis van een vastgestelde procedure wordt de bijdrage van het bedrijf bepaald, hierin zit een bedrag voor het (gedeeltelijk) afdekken van de potentiële risico s. Verder wordt door Stichting Bodemcentrum een financiële buffer aangehouden van tenminste 10mln. Mocht dat niet voldoende zijn en Stichting Bodemcentrum failliet gaat, dan neemt het ministerie van IenM de verantwoordelijkheid over. Er is tot nu toe geen noodzaak geweest om een aanspraak te maken op het gereserveerde budget voor onvoorziene ontwikkelingen. Het gaat hier echter om risico s van projecten die tot in het oneindige kunnen lopen, mogelijk groot en moeilijk beheersbaar zijn. Dat tot nu toe geen aanspraak is gemaakt op de gereserveerde budgetten is dan ook geen enkele garantie dat deze reserves in de toekomst niet nodig zullen zijn. Aanbevelingen Tot slot worden naar aanleiding van deze evaluatie een aantal aanbevelingen gedaan met het zicht op de voorgenomen fusie van Stichting Bodemcentrum met Stichting Bodembeheer Nederland. Deze aanbevelingen zijn gericht aan Stichting Bodemcentrum, Stichting Bodembeheer Nederland en het ministerie van IenM. Zo wordt aanbevolen ook bij de nieuwe Stichting Bodembeheer Nederland een klankbordgroep in te stellen om verschillende partijen te betrekken bij de bodemsaneringsoperatie in Nederland. Door de klankbordgroep van Stichting Bodemcentrum over te nemen kan de nieuwe stichting de reputatie als betrouwbare partner voor alle partijen borgen. Daar naast wordt aanbevolen een actieve communicatiecampagne te voeren over de gevolgen van de fusie voor bijvoorbeeld de publiekrechtelijke risico s en om de voorgenomen wijzigingen in de Bfbb en Rfbb onder de aandacht te brengen bij bedrijven en bevoegd gezag. Om kennis niet verloren te laten gaan en de herkenbare werkwijze van Stichting Bodemcentrum in de markt niet verloren te laten gaan zou het kunnen helpen om zo veel mogelijk gebruik te maken van de kennis en ervaring van bestaande projectmanagers van Stichting Bodemcentrum. In een aantal gevallen neemt de Stichting Bodemcentrum de publiekrechtelijke risico s van de verontreinigde bodem over van een bedrijf. Hiervoor heeft zij een vergoeding ontvangen van de desbetreffende bedrijven. Jaarlijks wordt het risico opnieuw beoordeeld. Mochten de publiekrechtelijke risico s, overgenomen door Stichting Bodemcentrum, overgaan naar de nieuwe stichting, dan wordt aanbevolen de periodieke inschatting te blijven maken en te delen met het ministerie van IenM, omdat met de fusie deze risico s niet verdwijnen.

7 Pagina 6 Door de ontwikkeling van een nieuwe omgevingswet zal bevoegd gezag waarschijnlijk nieuwe omgevingsvisies en plannen ontwikkelen. Door Stichting Bodembeheer Nederland hierbij te betrekken kan gebruik worden gemaakt van haar expertise om kansen die er mogelijk ontstaan om de bodemkwaliteit te verbeteren ook daadwerkelijk aan te grijpen. Door de achterdekking die het ministerie van IenM af heeft gegeven aan Stichting Bodemcentrum staat het ministerie uiteindelijk aan de lat om deze risico s af te dekken als de middelen van Stichting Bodemcentrum daarvoor niet voldoende zijn. Omdat Stichting Bodemcentrum met de overname van de publiekrechtelijke verantwoordelijkheid op een aantal locaties mogelijk grote en moeilijk beheersbare risico s in huis haalt bevelen wij aan dat het ministerie van IenM een toets uitvoert voordat Stichting Bodemcentrum deze risico s aangaat. Deze aanbeveling geldt ook voor een eventuele nieuwe achterdekking van het ministerie van IenM aan Stichting Bodembeheer Nederland. Een second opinion door een onafhankelijke partij, kan het ministerie extra inzicht geven in de technische en financiële risico s. Eventueel kan overwogen worden een second opinion alleen boven een bepaald drempelbedrag te vragen. Op basis van de resultaten kan het ministerie besluiten zo nodig extra maatregelen te treffen om de risico s af te dekken.

8 Pagina 7 1 Inleiding De evaluatie van Stichting Bodemcentrum is door EY uitgevoerd in opdracht van het ministerie van IenM. In dit hoofdstuk wordt nader ingegaan op de aanleiding voor de evaluatie, het doel van de evaluatie en de toegepaste methode van onderzoek. Daarnaast is er in dit hoofdstuk een leeswijzer opgenomen. 1.1 Aanleiding In 2001 is een Convenant bodemsanering bedrijfsterreinen gesloten tussen overheid en bedrijfsleven, waarbij een saneringsplicht voor het bedrijfsleven is gekoppeld aan stimulering van de vrijwillige bodemsanering door het bedrijfsleven gekoppeld aan een saneringsplicht voor spoedeisende saneringen. Op 1 januari 2006 is dit convenant omgezet in wetgeving met het Besluit financiële bepalingen bodemsanering (hierna: Bfbb). Dit besluit bevat diverse financiële stimuleringsmaatregelen voor de aanpak van ernstige bodemverontreiniging op bedrijfsterreinen en is gebaseerd op artikel 76j van de Wet bodembescherming. Door de Minister van IenM is Stichting Bodemcentrum aangewezen als coördinerend rechtspersoon - op grond van artikel 30 Besluit en Regeling financiële bepalingen bodemsanering - in het kader van de Bedrijvenregeling en Cofinancieringsregeling. Stichting Bodemcentrum heeft met ingang van 2007 subsidie ontvangen om als coördinerend rechtspersoon op basis van het Bfbb ondersteuning te verlenen bij de uitvoering van bodemsaneringen. De overeenkomst tussen het ministerie van IenM en Stichting Bodemcentrum loopt tot 1 april Waarschijnlijk zullen de resterende werkzaamheden (rechten en verplichtingen) van Stichting Bodemcentrum per 1 april 2017 worden overgedragen aan een andere organisatie, Stichting Bodembeheer Nederland, waarmee Stichting Bodemcentrum voornemens is te fuseren. 1.2 Doel De opdrachtgever, het ministerie van IenM, laat een evaluatie van Stichting Bodemcentrum uitvoeren door een extern bureau. De evaluatie richt zich op het functioneren van Stichting Bodemcentrum bij de uitvoering van het Bfbb en daarmee de bijdrage aan de bodemsaneringsoperatie. De evaluatie betreft Stichting Bodemcentrum als geheel en geeft geen oordeel over individuele projecten. Mede gelet op de toekomstige activiteiten na de voorgenomen fusie is het van belang de mate van doeltreffendheid en doelmatigheid van Stichting Bodemcentrum in de afgelopen periode te evalueren. Op basis van de uitkomsten worden vervolgens concrete aanbevelingen gedaan aan Stichting Bodemcentrum, Stichting Bodembeheer Nederland en het ministerie van IenM. Het doel van de evaluatie is: Het bepalen van de doeltreffendheid en de doelmatigheid van het opereren van Stichting Bodemcentrum. Het komen tot aanbevelingen voor de nieuwe organisatie waar Stichting Bodemcentrum in opgaat met betrekking tot de activiteiten die door Stichting Bodemcentrum worden uitgevoerd. De evaluatie van Stichting Bodemcentrum heeft betrekking op de periode

9 Pagina Onderzoeksmethode en verantwoording Voor deze evaluatie is gebruik gemaakt van een erkende methodiek voor evaluaties die specifiek wordt gemaakt voor de situatie en de onderzoeksvraag. Onderstaand wordt het raamwerk van de methodiek voor evaluaties schematisch weergegeven. Figuur 1.1: Raamwerk methodiek evaluatie Het doel van de evaluatie is te onderzoeken of Stichting Bodemcentrum een doeltreffende en doelmatige bijdrage heeft geleverd aan de uitvoering van het Bfbb en daarmee aan de bodemsaneringsoperatie in Nederland. Om te kunnen bepalen welke bijdrage Stichting Bodemcentrum heeft geleverd aan de bodemsaneringsoperatie richt de evaluatie zich enerzijds op de doeltreffendheid van de wijze waarop Stichting Bodemcentrum een bijdrage heeft geleverd aan de bodemsaneringsoperatie. Dit houdt in dat onderzocht wordt in welke mate de realisatie van subsidieverlening en specialistische ondersteuning aan bedrijven met een historische bodemverontreiniging voldoet aan de doelstellingen van Stichting Bodemcentrum en daarmee met de beleidsdoelstellingen op basis waarvan het ministerie van IenM de subsidie verstrekt. Anderzijds, wordt de doelmatigheid van de bedrijfsvoering en uitvoering van projecten van Stichting Bodemcentrum onderzocht. Dat betekent dat wordt bekeken of de ingezette middelen efficiënt zijn aangewend om de gestelde doelen te realiseren. Het onderzoek bestaat allereerst uit een deskstudie. Daarbij wordt naar uiteenlopende documentatie gekeken zoals businessplannen, interne procesbeschrijvingen, dossiers van projecten, halfjaarrapportages, jaarverslagen, beschikkingen, relevante convenanten, Besluit financiële bepalingen bodemsanering (Bfbb) en beleidsdocumenten. Een volledige lijst is opgenomen in de bijlage. Naast deze deskstudie zijn interviews 1 gehouden met Stichting Bodemcentrum en stakeholders van de Stichting Bodemcentrum, zoals bedrijven, belangenverenigingen van het bedrijfsleven, adviesbureaus, het bevoegde gezag en het ministerie van IenM. 1 De lijst van respondenten is opgenomen in bijlage 1.

10 Pagina 9 In hoofdlijnen zijn in deze interviews de volgende onderwerpen aan bod gekomen: de beleidscontext en redenen voor de oprichting van Stichting Bodemcentrum, ervaringen met de werkwijze van Stichting Bodemcentrum, de doelen van Stichting Bodemcentrum en in hoeverre deze zijn gerealiseerd, hoe de samenwerking van Stichting Bodemcentrum verliep met haar stakeholders. Daarnaast is tijdens de interviews gevraagd naar mogelijke verbeteringen. De in de deskstudie en interviews opgedane kennis is vervolgens gebruikt om te beoordelen in welke mate Stichting Bodemcentrum doeltreffend en doelmatig is geweest. Onderzoeksvragen doeltreffendheid van Stichting Bodemcentrum In het kader van doeltreffendheid wordt bezien in hoeverre de inspanningen van Stichting Bodemcentrum hebben bijgedragen aan het bereiken van haar doelstellingen. In deze evaluatie wordt gekeken naar de wijze waarop Stichting Bodemcentrum de wettelijke normen en beleidsuitgangspunten naar feitelijke uitvoering heeft vertaald. Bij onderzoek naar de doeltreffendheid van Stichting Bodemcentrum gaat het om de volgende met elkaar in verband staande vragen: 1. Wat zijn de doelstellingen van Stichting Bodemcentrum? 2. Welke acties heeft Stichting Bodemcentrum ondernomen om deze doelen te bereiken? 3. In hoeverre zijn de gestelde doelen behaald? 4. In hoeverre is het behalen van de gestelde doelen toe te schrijven aan de inspanningen van Stichting Bodemcentrum? Een eerste doel van de bodemsaneringsoperatie is het verkrijgen van inzicht in de aard en omvang van de problematiek van historische bodemverontreiniging in Nederland. Daarnaast beoogt de bodemsaneringsoperatie dat in 2030 de bodem geschikt is voor het gewenste gebruik, waarbij tot 2020 de focus ligt op het wegnemen van onaanvaardbare risico s voor mens, ecosysteem en verspreiding bij huidig gebruik. Deze doelstellingen gelden nu nog steeds, echter is het beeld over hoe deze onaanvaardbare risico s weg te nemen in de loop van de tijd verandert. Waar eerst het beeld was dat alle historische verontreinigingen volledig gesaneerd moesten worden, is later een aanpak (op basis van beleid) ontstaan waarbij de risico s van deze verontreinigingen beheerst kunnen worden door bijvoorbeeld monitoring in plaats van direct tot sanering over te gaan. Later in deze evaluatie wordt hier dieper op in gegaan, wanneer de invloed van Stichting Bodemcentrum op het beleid rondom bodemverontreiniging beschreven wordt. Om de onderzoekvraag met betrekking tot de doeltreffendheid van Stichting Bodemcentrum te beantwoorden hebben wij de bijdrage van Stichting Bodemcentrum onderzocht ten aanzien van het aantal aanmeldingen van verontreinigde locaties, het aantal uitgevoerde projecten, daadwerkelijk uitgevoerde saneringen en de ontwikkeling van beleid op het gebied van bodemverontreiniging. Onderzoeksvragen doelmatigheid van Stichting Bodemcentrum Bij het onderzoek naar de doelmatigheid van Stichting Bodemcentrum gaat het om de volgende vragen: 1. Welke prestaties heeft Stichting Bodemcentrum geleverd? 2. Welke middelen en hoeveel middelen heeft zij hier voor ingezet? 3. Hadden met de ingezette middelen de doelstellingen beter bereikt hadden kunnen worden, of had hetzelfde resultaat met minder middelen bereikt kunnen worden?

11 Pagina 10 Om inzicht in de doelmatigheid van de prestaties van Stichting Bodemcentrum te kunnen geven, is informatie over de drie in deze definitie genoemde ingrediënten noodzakelijk: Inzicht in de prestaties Welke bijdrage heeft Stichting Bodemcentrum geleverd aan de uitvoering van het Besluit financiële bepalingen bodemsanering en daarmee aan de bodemsaneringsoperatie. Inzicht in de middelen Alle middelen die gebruikt zijn door Stichting Bodemcentrum voor de dienstverlening (van subsidieaanvraag tot realisatie van saneringen en nazorg) moeten worden meegenomen in het onderzoek. Hierbij is bijvoorbeeld gekeken naar de ingezette financiële middelen, het gebruik van de beschikbaar gestelde subsidie en de personele inzet Inzicht in de kwantiteit Hier wordt gekeken naar de bijdrages van Stichting Bodemcentrum op de terreinen zoals beschreven in het gedeelte over doeltreffendheid. 1.4 Overig Dit onderzoek en de hierbij behorende werkzaamheden zijn niet uitgevoerd in het kader van een controle- of beoordelingsopdracht en derhalve kan geen zekerheid worden verstrekt omtrent de getrouwheid van de financiële informatie, anders dan ter zake van de aspecten, welke door ons zijn onderzocht en waarover wordt gerapporteerd. In het kader van dit onderzoek hebben wij derhalve geen reperformance of testwerk verricht teneinde vast te stellen dat de weergegeven gegevens aansluiten met onderliggende data. Indien en voor zover u op grond van de wet- en/of regelgeving gehouden bent ons rapport aan derden (waaronder de leden van de Tweede Kamer) te openbaren of indien het u anderszins is toegestaan ons rapport te openbaren, dient u het rapport als geheel te openbaren en niet in delen. Indien u aldus het rapport aan derden openbaart dient u deze derden erop te wijzen dat zij het rapport in zijn geheel dienen te beschouwen. 1.5 Leeswijzer In hoofdstuk 1 is de inleiding van het rapport opgenomen bestaande uit de aanleiding, het doel van de evaluatie, de onderzoeksmethode en verantwoording, overige mededelingen en de leeswijzer. In hoofdstuk 2 worden de ontwikkelingen in het Nederlandse bodembeleid uiteengezet. Het betreft hier de achtergrond en context die relevant is voor het reilen en zeilen van Stichting Bodemcentrum. In hoofdstuk 3 worden de doelstellingen van Stichting Bodemcentrum beschreven, de organisatiestructuur, de aanpak bij saneringen, de financiering en de inzet van middelen nader toegelicht. In hoofdstuk 4 wordt de doeltreffendheid en doelmatigheid van Stichting Bodemcentrum beschreven. Hoofdstuk 5 bevat de conclusie van de evaluatie. Hoofdstuk 6 bevat aanbevelingen voor Stichting Bodemcentrum, Stichting Bodembeheer Nederland en het ministerie van Infrastructuur en Milieu.

12 Pagina 11 2 Achtergrond en context In dit hoofdstuk gaan wij in op de achtergrond en ontwikkelingen in het Nederlandse bodembeleid die er uiteindelijk toe hebben geleid dat Stichting Bodemcentrum is opgericht. Vervolgens gaan wij in dit hoofdstuk kort in op de reikwijdte van Stichting Bodemcentrum als coördinerend rechtspersoon. 2.1 Ontwikkelingen in het Nederlandse bodembeleid De speerpunten in het huidige bodembeleid De zorg voor de bodem ligt verankerd in de Wet bodembescherming (Wbb), waarin het belang van de bescherming van de bodem is vastgelegd: het belang van het voorkomen, beperken of ongedaan maken van veranderingen van hoedanigheden van de bodem, die een vermindering of bedreiging betekenen van de functionele eigenschappen die de bodem voor mens, plant of dier heeft. Het bodembeleid is erop gericht dat uiterlijk in 2030 de bodem geschikt is voor het gewenste gebruik. Tot 2020 ligt de focus op het wegnemen van onaanvaardbare risico s voor mens, ecosysteem en verspreiding bij huidig gebruik. Het Convenant Bodem en Bedrijfsleven 2015 stelt in artikel 3.3 ten aanzien van spoedlocaties dat alle spoedlocaties met onaanvaardbare verspreidings- of ecologische risico s in 2020 zijn gesaneerd dan wel dat in 2020 ten minste de risico s van deze locaties op basis van een saneringsplan worden beheerst. Voorts wordt in het Convenant artikel 3.6 gesteld dat eigenaren van niet-spoedlocaties de betreffende locaties in beginsel pas hoeven te saneren op een natuurlijk moment en op een door hen gekozen wijze overeenkomstig de bepalingen van de Wet bodembescherming. De algehele bodemsaneringsoperatie wordt gefinancierd door het Rijk, provincies en gemeenten en door eigenaren van verontreinigde locaties. Dit betreft zowel private eigenaren (bedrijven en particulieren) als publieke eigenaren (zoals gemeenten en provincies). De financiering van de bodemsaneringsoperatie aan het bevoegd gezag (ex. Wbb) wordt verdeeld via de decentralisatie-uitkering bodem (DUB). Daarnaast levert het ministerie van IenM een bijdrage in de vorm van subsidies via onder andere de Bedrijvenregeling en Cofinanciering. De voorgeschiedenis Eind zeventiger jaren werd de eerste grote bodemverontreiniging ontdekt in Nederland. Een nieuwbouwwijk in de gemeente Lekkerkerk bleek te zijn gebouwd op verontreinigde grond. Deze casus leidde tot grote opschudding in de Nederlandse samenleving. Begin jaren 80 werden meer bodemverontreinigingen ontdekt in bijvoorbeeld Amsterdam en Alphen aan de Rijn. Hoewel er nog geen goed zicht was op de exacte aard en omvang van de problematiek van historische bodemverontreiniging, zorgden de ontdekking van verontreinigde locaties voor een gevoel van urgentie. Een wettelijke regeling kwam tot stand met de vaststelling van de Interimwet Bodemsanering (IBS) in Het uitgangspunt van deze wet was het principe De vervuiler betaalt. Een belangrijk instrument in deze wet was dan ook de mogelijkheid tot kostenverhaal door middel van het civielrecht: de overheid saneert op eigen kosten en verhaalt achteraf de kosten bij de veroorzaker van de bodemverontreiniging van het terrein.

13 Pagina 12 Naast kostenverhaal, zijn bij de start van de saneringsoperatie ook andere opties onderzocht voor de financiering van de bodemsanering van onder meer (voormalige) bedrijfsterreinen. Andere opties, zoals een heffingenstelsel of de vorming van een fonds, stuitte echter op praktische problemen en/of konden niet rekenen op voldoende draagvlak bij alle betrokken partijen. Om die reden is uiteindelijk gekozen voor kostenverhaal langs de civielrechtelijke weg van individuele aansprakelijkheid. In de praktijk bleek het lastig om kosten van saneringen bij verontreinigingen veroorzaakt vóór 1975 te verhalen op de veroorzaker van de verontreinigde grond. Als gevolg van een door jurisprudentie steeds verdergaande inperking van het verhaalinstrument moest de overheid kunnen aantonen dat de veroorzaker van een bodemverontreiniging zich op het moment dat het de bodem verontreinigde had kunnen realiseren dat de Staat zich deze verontreiniging zou aantrekken en tot sanering zou overgaan. De Hoge Raad oordeelde in 1992 dat kostenverhaal niet mogelijk was als de verontreiniging was veroorzaakt vóór 1975, aangezien bedrijven voor die datum niet konden voorzien dat de overheid later vermogensnadeel zou leiden als gevolg van bodemverontreiniging. Het zou onredelijk zijn om bedrijven volledig aansprakelijk te stellen voor de in die tijd veroorzaakte bodemverontreiniging. Hiermee werden bedrijven van verontreinigde grond door de rechter gevrijwaard tegen een gedwongen financiële bijdrage aan de sanering. In 1994 werd dit nog eens bevestigd door vier arresten van de Hoge Raad. De lijn van de arresten uit 1992 werd bevestigd en doorgetrokken naar gevallen waarin sprake was van verontreiniging van locaties buiten het eigen bedrijfsterrein. In 2001 heeft de Hoge Raad opnieuw deze sterk aansprakelijkheid beperkende beslissingslijn aangescherpt door het begrip ernstige verwijtbaarheid uiterst stringent te interpreteren tot opzet en bewuste roekeloosheid. Door het oordeel van de Hoge Raad dat bedrijven vrijwaarde van een onvrijwillige bijdrage voelde het Rijk zich genoodzaakt tot het kiezen van een andere benadering. De samenwerking tussen bedrijfsleven en overheid Vanaf 1989 werd door het bedrijfsleven ingezet op een vrijwillige aanpak. De zogenaamde Commissie Oele, vormde de start van de Bodemsaneringsoperatie Bedrijfsterreinen (BSB) en stond aan de wieg van vrijwillige sanering in eigen beheer door het bedrijfsleven. De Commissie Oele stelde een systematiek op voor de inventarisatie van bodemverontreiniging bij risicovolle bedrijven en de bepaling van de prioriteitsvolgorde voor onderzoek- en saneringsstappen. Op aanbeveling van de commissie Oele werd een BSB-operatie opgezet. Onder toezicht van BSB-stichtingen werden bedrijfsterreinen met een bodemverontreiniging geïnventariseerd en gesaneerd. Deelname aan de operatie was vrijwillig. Bedrijven die niet vrijwillig meewerkten konden wel verplicht worden de bodem te onderzoeken en te saneren op basis van het besluit Verplicht bodemonderzoek bedrijfsterreinen en de saneringsregeling in de Wbb. De BSB operatie heeft veel inzicht gegeven in de omvang en aard van bodemverontreinigingen zowel bij bedrijven als bij de overheid. Dit, in combinatie met de arresten van de Hoge Raad, leidde uiteindelijk tot een constructieve dialoog tussen overheid en bedrijfsleven. De rechtszaken hadden zowel het Rijk als het bedrijfsleven geld gekost en intussen werd er onvoldoende voortgang geboekt met de saneringsoperatie. Overheid en bedrijfsleven erkende echter beiden het belang om het bodemprobleem op te lossen. Het convenant tussen bedrijfsleven en overheid De dialoog tussen bedrijfsleven en de overheid heeft in 2001 uiteindelijk geleid tot het Convenant Bodemsanering op in gebruik zijnde en blijvende bedrijfsterreinen (Bedrijvenregeling van 2001) tussen het ministerie van IenM, het ministerie van Economische Zaken, provincies en gemeenten en de werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland. Dit convenant bevat afspraken over nieuwe instrumenten, saneringsplicht en subsidieregeling, teneinde meer vaart te brengen in de bodemoperatie.

14 Pagina 13 In 2005 werd hiervoor de intentieverklaring ondertekend. Dit convenant leidde de oprichting van Stichting Bodemcentrum in. Het totaal aan afspraken, vastgelegd in het convenant, is bekend onder de naam Bedrijvenregeling. De afspraken zijn daarna verder uitgewerkt in: Wet Bodembescherming voor wat betreft de saneringsplicht voor bedrijven; Besluit financiële bepalingen bodemsanering en de Regeling financiële bepalingen bodemsanering 2005 voor wat betreft subsidieregelingen. De Commissie Monitoring en Evaluatie Bedrijvenregeling (MEB) Voor het monitoren van de werking, de effectiviteit en het bereik van de Bedrijvenregeling tijdens het interim beleid is in 2003 de Commissie Monitoring en Evaluatie Bedrijvenregeling (verder: Commissie MEB) ingesteld. In het convenant Bodemsanering op in gebruik zijnde en blijvende bedrijfsterreinen is vastgelegd dat de Commissie MEB in ieder geval de volgende aspecten bij de monitoring betrekt: Het aantal aanmeldingen voor deelname; Het aantal bedrijven dat een aanspraak op een bijdrage vanuit de overheid wordt toegekend; De financiën die met de aanspraken gemoeid zijn; Het aantal bedrijven wier aanvraag voor een bijdrage vanuit de overheid wordt geweigerd; De reden voor toekenning dan wel weigering van aanvragen. De commissie heeft, voortbordurend op deze aspecten, een monitoringsprotocol gemaakt en rapporteerde in de periode jaarlijks aan de convenantpartijen over de uitvoering van de Bedrijvenregeling. De commissie deed dit op basis van de gegevens die bevoegd gezag beschikbaar stelde. In 2005 is, naar aanleiding van de bevindingen van de commissie MEB de Bedrijvenregeling aangepast met als doel de werking te verbeteren en vooral het bereik van de regeling te vergroten. De belangrijkste wijzigingen in het kader van deze evaluatie waren: Het verlagen van de drempel voor aanmelding door het laten vervallen van de eis dat bij aanmelding gelijk een nader onderzoek wordt overlegd; Het (soepeler) subsidiabel maken van deelsaneringen, die in de praktijk frequent aan de orde zijn en ook al wordt niet meteen het gehele geval aangepakt vaak milieu hygiënische winst opleveren; Het mede op basis van het support van de Commissie door het georganiseerde bedrijfsleven oprichten van de Stichting Bodemcentrum; De instelling van een Draagkrachtregeling voor bedrijven die de sanering ondanks subsidie niet kunnen betalen. De regeling houdt in dat het bevoegd gezag de sanering overneemt, waarbij het bedrijf in kwestie de bijdrage levert die het objectief gemeten kan opbrengen; De ontwikkeling van een aanvullend co-financieringsinstrument voor bedrijven waarvoor de Bedrijvenregeling geen uitkomst biedt omdat de vervuiling dateert van voor Voor locaties waar de vervuiling dateert van de periode biedt cofinanciering mogelijk een oplossing. De Bedrijvenregeling is in 2006 opgenomen in het Besluit en de Regeling financiële bepalingen bodemsanering 2005.

15 Pagina Besluit en Regeling financiële bepalingen bodemsanering 2005 Het Besluit financiële bepalingen bodemsanering en de Regeling financiële bepalingen bodemsanering 2005 zijn per 1 januari 2006 in werking getreden. Het besluit bevat vier financiële stimuleringsregelingen om sanering van bedrijfsterreinen te stimuleren. Dergelijke stimuleringsregelingen waren er hiervoor nog niet. In het delegatiebesluit heeft de Minister van Infrastructuur en Milieu taken en bevoegdheden ten aanzien van het verstrekken van subsidies aan derden gedelegeerd aan bevoegd gezag. Bevoegd gezag heeft in de periode vóór 2006 ervaring opgedaan met de afhandeling van subsidies in het kader van het interim beleid. Eigenaren of erfpachters van in gebruik zijnde en blijvende bedrijfsterreinen konden zich tot 1 januari 2008 aanmelden voor de Bedrijvenregeling. De oprichting van Stichting Bodemcentrum Op 10 januari 2005 hebben Bovag, Netex, Koninklijke Metaalunie, FME-CWM, MKB-Nederland, VNO-NCW en Rabobank Nederland in het bijzijn van de staatsecretaris van het toenmalige ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM) een intentieverklaring ondertekend om te komen tot een gezamenlijke aanpak van de bodemverontreiniging van bedrijfsterreinen. De oprichting van Stichting Bodemcentrum dateert van 4 december Stichting Bodemcentrum moest als organisatie van en voor het bedrijfsleven bodemsaneringen voor het bedrijfsleven vereenvoudigen. Een centrale organisatie met de specialistische kennis en kunde om bodemsaneringen uit te (laten) voeren. Dit was nodig omdat deze specialistische kennis en kunde doorgaans bij bedrijven ontbreekt. Door de Minister van IenM is Stichting Bodemcentrum bij de oprichting aangewezen als coördinerend rechtspersoon, op grond van art. 30 Bfbb. Stichting Bodemcentrum is hiermee aangewezen om namens het ministerie van IenM te beoordelen of bedrijven recht hebben op subsidie en deze subsidie te verstrekken. Het betreft: Bedrijvenregeling Dit is een stimuleringsregeling voor alle ernstige gevallen van bodemverontreiniging ontstaan vóór Eigenaren en erfpachters van in gebruik zijnde en blijvende bedrijfsterreinen hadden tot 1 januari 2008 de gelegenheid om zich voor de Bedrijvenregeling aan te melden. De hoogte van de subsidie kan oplopen tot maximaal 70%. Cofinanciering Dit is een stimuleringsregeling voor ernstige gevallen van bodemverontreiniging ontstaan voor Voor dergelijke bodemverontreinigingen kunnen bedrijven een bijdrage krijgen van maximaal 25% in de saneringskosten (MKB 35%) met een maximum bijdrage van ,- (minimisregeling). De werkzaamheden van Stichting Bodemcentrum beperken zich niet tot de implementatie van deze twee regelingen. De doelstellingen, werkzaamheden en aanpak van Stichting Bodemcentrum worden nader beschreven in het volgende hoofdstuk.

16 Pagina 15 3 Stichting Bodemcentrum Het doel van dit hoofdstuk is om inzicht te geven in de doelstellingen van Stichting Bodemcentrum, de organisatiestructuur, de financiering en de inzet van middelen. De elementen uit dit hoofdstuk zijn van belang omdat zij een grondslag bieden voor de analyse van de doeltreffendheid en doelmatigheid van Stichting Bodemcentrum. 3.1 Doelstellingen Stichting Bodemcentrum Stichting Bodemcentrum is in het leven geroepen om bedrijven te stimuleren om hun historische bodemverontreiniging te saneren en hen te ondersteunen bij de praktische uitvoering daarvan. De stichting biedt deze bedrijven de mogelijkheid om de algehele problematiek van een bodemverontreiniging uit te besteden. Stichting Bodemcentrum beoogt de bedrijven met een historische bodemverontreiniging te ontzorgen, terwijl risico s zoveel als mogelijk worden gemitigeerd en de kosten zo laag mogelijk worden gehouden. Het doel van Stichting Bodemcentrum is verwoord in haar Businessplan De organisatie heeft de volgende doelen: Het op een efficiënte en effectieve wijze doen uitvoeren van bodemsaneringen van bedrijfsterreinen op initiatief van de betrokken bedrijven en het bevoegd gezag; Het bieden van een totaaloplossing aan bedrijven die te maken krijgen met bodemsanering en gebruik willen maken van de kennis en expertise van Stichting Bodemcentrum. Bij de oprichting van Stichting Bodemcentrum zijn Kritische Succes Factoren (KSF) geformuleerd, zie hiervoor tabel 3.1. Tabel 3.1: Kritisch Succes Factoren Kritische Succes Factor (KSF) Minimale aantal aanmeldingen van bedrijven voor financiële bijdrage van de overheid bij Stichting Bodemcentrum Uit te voeren projecten: projecten; projecten; projecten; projecten Maximale procentuele afwijking van de initiële projectramingen ten opzichte van de feitelijke gemiddelde uitvoeringskosten van sanering door Stichting Bodemcentrum Bron: Stichting Bodemcentrum Businessplan Waarde % Een uitgevoerd project staat volgens het businessplan van Stichting Bodemcentrum gelijk aan een opgelost probleem. Dit hoeft niet altijd het daadwerkelijk uitvoeren van een bodemsanering te betekenen, maar kan ook administratieve afhandeling betekenen als gevolg van bijvoorbeeld het ontbreken van een acute saneringsnoodzaak. Ook is in het businessplan van Stichting Bodemcentrum bepaald dat Stichting Bodemcentrum onvoldoende toegevoegde waarde oplevert voor bedrijven indien er geen zicht is op dat er tenminste 100 saneringen per jaar worden uitgevoerd.

17 Pagina De organisatiestructuur Stichting Bodemcentrum bestaat uit twee statutaire onderdelen: het bestuur en het bureau. Daarnaast is een klankbordgroep actief. In onderstaand figuur is de verhouding tussen deze drie gremia weergegeven. Figuur 3.1: Organogram Stichting Bodemcentrum Het bestuur van Stichting Bodemcentrum is het besturend orgaan van de stichting. Het bestuur is gemandateerd om beslissingen te nemen binnen de kaders zoals beschreven in de beschikking van het ministerie van IenM. In het bestuur zijn verschillende stakeholders van de Stichting Bodemcentrum vertegenwoordigd vanuit bedrijfsleven. Het bestuur van Stichting Bodemcentrum bestaat uit een vertegenwoordiging van: VNO-NCW, MKB Nederland, Netex, Bovag en Koninklijke Metaalunie. Het ministerie van IenM heeft geen positie in het bestuur. De taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van het bestuur zijn o.a.: Besturen van de Stichting; Bepalen van het overallbeleid; Vaststellen van het businessplan; Bepalen activiteiten en prioriteiten van het Bureau; Vaststellen te hanteren richtlijnen en procedures door het Bureau; Voortgangsbewaking; Belangenbehartiging en communicatie, o.a. met de eigen achterban. Het bureau van Stichting Bodemcentrum is het uitvoerende orgaan van de Stichting en is verantwoordelijk voor de uitvoering en verwezenlijking van de gestelde doelen. De taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van het bureau zijn o.a.: Voorbereiden en uitvoeren van het door het Bestuur vastgestelde beleid; Overleggen en maken van afspraken met bedrijven, met overheidsinstanties zoals het ministerie van VROM, Bodem+, provincies en gemeenten, met uitvoerende partijen zoals aannemers, grondreinigers en adviesbureaus, en met andere partijen en organisaties, zoals de BSB-stichtingen; Verantwoordelijk voor de uitvoering van projecten; Verantwoordelijk voor de interne en externe communicatie; Verantwoordelijk voor het verstrekken van adequate informatie aan het bestuur.

18 Pagina 17 De klankbordgroep van Stichting Bodemcentrum fungeert als afstemorgaan tussen bestuur en bureau van Stichting Bodemcentrum met de verschillende betrokken overheden (bevoegd gezag en ministerie van IenM). De klankbordgroep bestaat uit een vertegenwoordiging van het ministerie van IenM, Bodem+, bevoegd gezag en bedrijfsleven. De klankbordgroep heeft als doel bij te dragen aan een goede en succesvolle samenwerking en aan voldoende draagvlak bij alle betrokken partijen. De klankbordgroep heeft een adviserende functie (en geen toezichthoudende of controlerende functie). 3.3 Aanpak Stichting Bodemcentrum bij saneringen Stichting Bodemcentrum is door het bedrijfsleven opgericht om een oplossing te bieden voor eigenaren van bedrijfsterreinen met een historische bodemverontreinigingen in Nederland. De aanpak die de organisatie hierbij heeft ontwikkeld gaat uit van de 1-loket gedachte waarin een totaaloplossing wordt geboden aan bedrijven. Dit houdt in dat een bedrijf met een historische bodemverontreiniging het gehele traject van een sanering kan uitbesteden aan Stichting Bodemcentrum. De werkwijze van Stichting Bodemcentrum is vastgelegd in het Basisdocument voor uitvoering van projecten Bodemcentrum. Dit document is ontwikkeld in samenwerking met het ministerie van IenM en specialisten op het terrein van bodemsanering. Met het Basisdocument wordt beoogd een heldere en eenduidige beschrijving te geven van de wijze waarop Stichting Bodemcentrum haar saneringsprojecten uitvoert. Een belangrijk uitgangspunt hierbij is het ontzorgen van bedrijven, waarbij de mogelijkheid wordt geboden dat Stichting Bodemcentrum het gehele saneringsproject overneemt en een korting wordt aangeboden op de sanering met behulp van de aan Stichting Bodemcentrum toegekende subsidie. De werkwijze tijdens de voorbereidingsfase en de afspraken met het bevoegd gezag hierover staan verwoord in het document Richtlijnen voor saneringen door Stichting Bodemcentrum. Stichting Bodemcentrum onderscheidt in hoofdlijnen drie fasen (figuur 3.2) in de uitvoering van projecten: 1. De intake; 2. Totaalplan voor Sanering; 3. Uitvoering van de sanering. Figuur 3.2: Drie processtappen Stichting Bodemcentrum Ad 1. Intake Bij de intake wordt de situatie van een bedrijfsterrein onderzocht door een procesmanager van Stichting Bodemcentrum. In deze werkwijze van Stichting Bodemcentrum is opgenomen dat bedrijven zelf een onderzoek laten doen naar de bodemverontreiniging (bijvoorbeeld het Nader Onderzoek). Deze kosten vallen buiten de eventueel toe te kennen subsidie of korting in het geval het Bodemcentrum het saneringsproject in zijn geheel overneemt en uitvoert. Om te voorkomen dat bedrijven een totaalsaneringsplan vrijblijvend laten opstellen - waardoor Stichting Bodemcentrum kosten maakt maar er uiteindelijk geen sanering plaatsvindt - vraagt Stichting Bodemcentrum een vergoeding van voor een dergelijk totaal saneringsplan.

19 Pagina 18 Ad 2. Totaalplan en Ad 3. Uitvoering sanering Het totaalplan bevat de technische analyse van de huidige situatie, een totale kostenraming en prijsvoorstel voor de sanering (offerte) inclusief korting c.q. subsidie die kan worden verkregen voor de sanering. Op basis van dit plan kan een bedrijf zelf de keuze maken of zij daadwerkelijk overgaat tot sanering en of zij dit aan het Stichting Bodemcentrum over laat of eventueel een andere partij. Deze uitvoeringsfase bestaat uit drie processtappen die zowel in tijd als in aard van de werkzaamheden van elkaar gescheiden zijn. Het betreft: 1. De ontwerp- en detailleringsfase; 2. De uitvoerings- en realisatiefase (uitvoeren grondsanering en/of aanleg in-situ of grondwater saneringssysteem); 3. De exploitatiefase (in stand houden saneringssysteem inclusief nazorg). Ad 1. Ontwerp- en detailleringsfase Tijdens de ontwerpfase wordt het werkplan of het bestek opgesteld, de aanbesteding voorbereid en gerealiseerd. De ontwerpfase wordt afgesloten met de gunning van de sanering aan een aannemer. Daarnaast worden andere voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd zoals het aanvragen van vergunningen, het sluiten van een overeenkomst met zakelijke gerechtigden over praktische uitvoeringsaspecten en het eventueel afsluiten van een verzekering voor kostenoverschrijdingen bij de bodemsanering. Ad 2. Uitvoerings- en realisatiefase Tijdens de uitvoeringsfase wordt de grondsanering uitgevoerd en worden systemen voor grondwateronttrekking en/of in-situ saneringen geïnstalleerd en gecontroleerd op functioneren. Deze fase wordt afgesloten met een proces verbaal van opneming/oplevering en een evaluatieverslag. Bij langlopende grondwater- of in-situ saneringen (meerdere jaren) wordt onderscheid gemaakt in een evaluatieverslag van de grondsanering en die van de grondwatersanering. Het evaluatieverslag van de grondsanering wordt direct na afronding ervan bij het bevoegd gezag Wbb ingediend. Voor grondwatersaneringen wordt het eindverslag voorafgegaan door periodieke voortgangsverslagen. Ad 3. Exploitatiefase van de sanering Tijdens de exploitatiefase van in-situ saneringen (langlopende grondwatersaneringen) worden de geïnstalleerde systemen in bedrijf gehouden. Deze fase wordt afgerond als de saneringsdoelstelling is bereikt. Het eindresultaat wordt vastgelegd in het overall evaluatieverslag dat de goedkeuring moet krijgen van het bevoegd gezag (beschikking op het evaluatieverslag). Alleen voor in-situ saneringen met een looptijd langer dan één jaar wordt een aparte exploitatiefase onderscheiden. Bij saneringen korter dan één jaar wordt de hele sanering tot de uitvoeringsfase gerekend. Nazorg (of monitoring) Nazorg is aan de orde bij een functiegerichte sanering van immobiele verontreinigingssituaties. Stichting Bodemcentrum beschouwt de fase van nazorg als een aparte fase, die volgt op de uitvoeringsfase, c.q. de exploitatiefase. Deze fase gaat dus in na het bereiken van de saneringsdoelstelling. Het adviesbureau, dat de milieukundige begeleiding uitvoert, dient bij afronding van de sanering het (globale) nazorgplan uit het saneringsplan te toetsen en te actualiseren. Het resultaat hiervan wordt vastgelegd in het genoemde nazorgplan van Stichting Bodemcentrum. Het nazorgplan zal na afronding van de sanering, mede op basis van de resultaten van het evaluatieverslag worden geconcretiseerd en aan het bevoegde gezag voor beschikking verlening worden voorgelegd.