6,3. Praktische-opdracht door een scholier 5932 woorden 26 september keer beoordeeld. Geschiedenis
|
|
- Wouter de Groot
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Praktische-opdracht door een scholier 5932 woorden 26 september ,3 76 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Mijn Praktische opdracht gaat over de Molukken crisis. De laatste tijd zijn de Molukken weer vaak in het nieuws, door het stijgende geweld op de Molukken zelf en de dreiging van de Molukkers hier in Nederland dat ze actie willen gaan voeren. Door middel van dit werkstuk wil ik o.a. achter de oorzaken van deze problemen komen en wat de Molukken crisis nou precies is. Ik heb geprobeerd een zoveel mogelijke chronologische vertelwijze aan te houden en ik heb een soort van tijdsbalk gemaakt als benaderingswijze. Ik heb 2 artikelen gebruikt als 2 historische bronnen bij de conclusie. De Molukken zijn een eilandengroep en provincie van Indonesië, bestaande uit een groot aantal (ca. 1000) eilanden gelegen tussen Sulawesi en Nieuw-Guinea, vierkante kilometer, met 2,06 miljoen inwoners. De hoofdstad is Ambon. De eilanden zijn bergachtig. Langs de randen van de Banda zee en de Bandatrog komen vele en soms zware aardbevingen door. De kleine eilanden aan de binnenzijde van de trog zijn alle (niet actieve) vulkanen. Ook de randen van de Molukkenzee vertonen deze verschijnselen. De westkust van Halmahera en de eilanden daarvoor zijn vulkanisch; daarnaast komen koraaleilanden voor. Het klimaat vertoont een duidelijk moessonkarakter, met in het zuiden een lange droge periode. De bevolking van de Molukken bestaat uit een groot aantal verschillende etnische groepen. Op de zuidelijke eilanden zijn de inwoners voornamelijk (protestants-)christelijk, verder overweegt de islam. Behalve de officiële taal, Bahasa Indonesia, worden zeer vele verschillende talen gesproken; zo bijvoorbeeld op Halmahera het Galela, het Tobelo en, als algemene verkeerstaal voor het eiland en het omringende gebied, het Ternataans. Ik heb de volgende hoofdvraag en deelvragen bedacht: Hoofdvraag: Waar draait de Molukken crisis om? Deelvragen: Hoe komen de Molukkers in Nederland? Wat speelt/de zich af op de Molukken? Helpt Nederland de Molukken? Waarom voeren de Molukkers acties hier in Nederland? Benaderingswijze De Republiek der Vrije Zuid-Molukken (RMS) werd gebouwd op de ruïnes van het Nederlandse koloniale imperium in Indonesië. De RMS heeft slechts enkele maanden bestaan. De meeste Molukkers in Nederland zijn nakomelingen van KNIL-militairen. De naoorlogse Molukse geschiedenis in jaartallen: 1945 De Indonesische nationalisten Soekarno en Hatta proclameren op 17 augustus de Republiek Indonesië, twee dagen na de Japanse capitulatie. Pagina 1 van 11
2 1946 Overeenkomst van Linggadjati waarbij Nederland het gezag van de Republiek Indonesië over Java en Sumatra erkent binnen een federale structuur van de 'Verenigde Staten van Indonesië' Politionele acties van Nederland, gericht tegen de Indonesische nationalisten Nederland draagt de soevereiniteit over aan de Verenigde Staten van Indonesië (RIS). Die bestaat uit de Republiek Indonesië met daarnaast vijftien 'autonome' deelstaten De Republiek Indonesië breidt haar gezag uit over de deelstaten. Nadat het parlement van de deelstaat Oost-Indonesië te kennen geeft aansluiting te willen bij de Republiek Indonesië, besluit een aantal Zuid-Molukse leiders (onder wie Chr. Soumokil, ir. J.A. Manusama en J.H. Manuhutu) tot onafhankelijkheid. Op 25 april volgt de Proclamatie van de Vrije Republiek der Zuid-Molukken. Op 17 augustus herstelt Indonesië de eenheidsstaat en op 3 november openen Indonesische troepen de aanval op Ambon Overkomst van Molukse KNIL-militairen en hun gezinnen vanuit Java naar Nederland. Zowel de Molukkers als de Nederlandse overheid gaan uit van een 'tijdelijk' verblijf. Bij aankomst krijgen de KNIL'ers te horen dat ze uit militaire dienst zijn ontslagen. Die 'vernedering' leidt tot verbittering Manusama vlucht vanuit Nieuw Guinea naar Nederland. Jaren '50 Het accent in de Molukse gemeenschap verschuift van herstel van de 'militaire rechtspositie' naar realisering van het politieke ideaal van de RMS Op 12 april wordt Soumokil, RMS-president die sinds 1963 in Indonesische gevangenschap verkeert, geëxecuteerd. De éénheidspartij Badan Persatuan erkent Manusama als opvolger in ballingschap Zuid-Molukse jongeren bezetten de woning van de Indonesische ambassadeur in Wassenaar aan de vooravond van het bezoek van de Indonesische president Soeharto aan Nederland Jongeren kapen in 1975 een trein bij Wijster en bezetten het Indonesisch consulaat in Amsterdam. Akkoord van Wassenaar tussen Nederland en Indonesië over onder meer vrijwillige repatriëring van Nederlandse Molukkers. In 1977 volgt weer een treinkaping (bij De Punt) en een schoolgijzeling in Bovensmilde 'Gezamenlijke Verklaring' van de Nederlandse regering en de Badan Persatuan. Afspraken over een jaarlijkse uitkering voor de 'eerste generatie', maatregelen op gebied van huisvesting en werkgelegenheid Manusama draagt het leiderschap over aan de gepensioneerde arts F. Tutuhatunewa. Manusama overlijdt in De Molukkers in Nederland Voor het antwoord moeten we terug in de geschiedenis. Die geschiedenis begint met de kruidnagel en de nootmuskaat. Twee specerijen die vroeger alleen in de Molukken voorkwamen en heel waardevol waren. Al voor onze jaartelling wordt over deze specerijen geschreven. In de Romeinse tijd werden kruidnagelen via karavanen naar Europa gebracht, waar ze veel opbrachten. Handelaren die vanuit andere gebieden in Azie en het Arabische schiereiland naar de Molukken kwamen, brachten ook de Islam naar de Molukken. Een deel van de bevolking bekeerde zich tot deze godsdienst. Een ander deel werd bekeerd tot het christendom nadat de Portugezen in 1512 in de Molukken kwamen om op hun beurt handel te drijven. Nadat ze tevergeefs hadden geprobeerd om een monopolie (alleenrecht) op de handel in de Molukse specerijen te krijgen, werden de Portugezen aan het begin van de zeventiende eeuw verdreven door de Nederlanders. De Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) had daarna nog veel moeite om de bevolking van de Molukken te onderwerpen. Pas na tientallen jaren van strijd kon de VOC eindelijk het Pagina 2 van 11
3 monopolie op kruidnagelen en nootmuskaat invoeren. Vanaf die tijd mocht de bevolking deze specerijen alleen aan de VOC verkopen tegen een vaste prijs. Die prijs was in de zeventiende en achttiende eeuw nog hoog, maar zakte in de loop van de negentiende eeuw. Dat kwam omdat er nu ook op andere plaatsen (Zanzibar) kruidnagelen werden geteeld. Uiteindelijk werd het monopolie in 1867 afgeschaft. De VOC was vooral een handelsmaatschappij. Met de islamitische leiders in de Molukken werd afgesproken dat de VOC niet zou proberen moslims te bekeren tot christenen. Omgekeerd zou dat ook niet mogen. Heidenen mochten wel bekeert worden. De VOC voelde zich verantwoordelijk voor de christelijke Molukkers. In hun dorpen werden daarom eenvoudige schooltjes opgericht. De Molukseonderwijzers gaven door de week les en preekten op zondag. In islamitische dorpen waren er tot in de twintigste eeuw bijna geen dropsscholen. Omdat ze konden lezen en schrijven hadden de Molukse christenen een voorsprong toen het Nederlandse bestuur op zoek was naar personeel. Zo kwamen ze overal in de Indonesische archipel te werken als ambtenaar, onderwijzer, dominee en als soldaat in het Koninklijk Nederlands Indisch Leger, het KNIL. Dat KNIL had veel soldaten nodig omdat Nederland aan het eind van de negentiende eeuw overal in de Indonesische archipel zijn invloed wilde uitbreiden. Tegen Indonesische vorsten die zich daartegen verzetten, werd hard opgetreden. In Aceh was vanaf 1873 een oorlog aan de gang die meer dan vijfentwintig jaar zou duren. Christelijke Molukkers waren gewilde soldaten, omdat werd gezegd dat ze beter vochten dan soldaten uit andere bevolkinsgroepen. Ook wrden ze meer vertrouwd omdat ze hetzelfde geloof hadden als de Nederlanders. Binnen het KNIL hadden de Molukse soldaten een bevoorrechte positie. Ze kregen meer soldij, werden sneller bevorderd en hun kinderen mochten naar speciale scholen voor soldatenkinderen. Er waren bijna geen Molukse moslims die soldaat werden. Zij hielden zich vooral bezig met landbouw, visserij en scheepvaart. Toen de Japanners Nederlands-Indië in maart 1942 hadden bezet, begonnen ze al snel de Nederlanders uit hun banen te zetten. Ook mocht er geen Nederlands meer gesproken worden. Een deel van de Nederlanders verdween in kampen, terwijl de Nederlandse KNIL-militairen in krijgsgevangenschap gingen. De andere soldaten van het KNIL werden al snel vrijgelaten want Japan presenteerde zich in het begin aan de bevolking van Indonesië als een bevrijder die hen losmaakte van de overheersing door Nederland. Al snel werd duidelijk dat ze die Molukkers die voor Nederland hadden gewerkt niet echt vertrouwden. Molukse KNIL-soldaten werden soms als dwangarbeider gedwongen om Japanse vliegvelden aan te leggen. Dat Japanse wantrouwen was soms terecht. Molukkers werkten meer dan eens samen met Nederlanders en anderen die verzet wilden plegen tegen Japan. Dat liep meestal op niets uit en veel leden van het verzet werden gevangen genomen, mishandeld of gedood. Daar zaten ook veel Molukkers bij. De capitulatie van Japan op 15 augustus 1945, werd in Jakarta de Republik Indonesia, de Indonesische Republiek, uitgeroepen door twee leiders van de Indonesische nationalistische beweging, Soekarno en Hatta. Zij vonden dat de tijd van het kolonialisme voorbij was en Indonesië als zelfstandige staat verder moest. Voor Nederland was dat onaanvaardbaar. Vier jaar lang werd er gevochten en werd er onderhandeld, voordat Nederland op 27 december 1949 in Amsterdam officieel de soevereniteit overdroeg aan de Verenigde Staten van Indonesië. Tijdens die vier jaar werden de Molukkers door veel Nederlanders gezien als de trouwe bondgenoten van Nederland, terwijl ze voor veel Indonesiërs handlangers van Nederland waren. Dat gold vooral voor de Molukse KNIL-soldaten. Pagina 3 van 11
4 Nadat Indonesië in 1949 onafhankelijk was geworden, barstte direct een strijd los over hoe de staat eruit moest zien. Soekarno en Hatta zagen niets in de Verenigde Staten van Indonesië die bestond uit zestien deelstaten en een federale regering. Zij wilden liever een eenheidsstaat met één regering en provincies. Binnen een jaar kregen zijn hun zin. Op 17 augustus 1950 werden de Verenigde Staten van Indonesië officieel de Republiek Indonesië. Op Ambon was daarvoor op 25 april 1950 een eigen staat uitgeroepen, de Republik Maluku Selatan (RMS), de Republiek der Zuid-Molukken, uit angst voor overheersing vanuit de hoofdstad van Indonesië, Jakarta. De regering in Jakarta vond dat er sprake was van een opstand en stuurde uiteindelijk troepen naar de Molukken. De hoofdstad Ambon werd in december 1950 veroverd, andere eilanden volgden later. Ondertussen zaten zo n vierduizend Molukse KNIL-militairen steeds meer in de knel. Hun leger, het KNIL, werd op 26 juli 1950 opgeheven. De Molukse militairen zaten met hun families overal in Indonesië te wachten op wat er zou gaan gebeuren. De Molukse militairen mochten, net als hun collega s, kiezen om soldaat te worden in het nieuwe Indonesische leger. Toen op Ambon de RMS was uitgeroepen wilden de meesten van hen naar Ambon. Dat mocht niet van de Indonesische regering. Ook Nieuw-Guinea, dat toen nog bij Nederland hoorde, was uiteindelijk verboden terrein. Omdat er geen andere mogelijkheid was, werden de Molukse militairen en hun gezinnen In totaal zo n personen in het eerste halfjaar van 1951 naar Nederland gebracht. Iedereen dacht toen nog dat het maar een paar maanden zou duren Inmiddels is de Molukse gemeenschap in Nederland ongeveer personen. Behalve diegenen die hier als volwassenen in 1951 aankwamen de eerste generatie is er nu al een opgroeiende vierde generatie. De Molukkers behoren daarmee tot de oudste etnische groeperingen die na de oorlog naar Nederland kwamen. Wat er allemaal gebeurt is op de Molukken Wim Manuhutu: Het begon op 19 januari 1999 met een ruzie tussen een christelijke chauffeur van een van de busjes die in Ambon-stad voor het openbaar vervoer zorgen en een moslim-passagier. Aan het einde van diezelfde dag stonden overal in de stad huizen, kantoren, kerken en moskeeen in brand en vochten duizenden mensen in de straten van de stad met zwaarden, speren en pijl en boog. Hoe kon dat bebeuren? Indonesië is met ongeveer 200 miljoen inwoners het vierde land in de wereld. Het is ook de grootste moslimnatie ter wereld. Meer dan 85% van alle mensen in Indonesië is moslim. Mensen die een ander geloof aanhangen christenen, hindu s en buddhisten zijn dus een kleine minderheid, terwijl er in de Molukken vroeger net iets meer christenen dan moslims waren. Omdat ze beter waren opgeleid, hadden christenen vaak betere banen bij de overheid. Nadat Indonesië onafhankelijk was geworden, kwam daar verandering in. Moslims kregen ook beter onderwijs en kregen langzamerhand ook meer posities bij de plaatselijke overheid in de Molukken. Zo ontstond een nieuw evenwicht. Dat evenwicht werd aan het begin van de jaren negentig weer verstoord, omdat steeds meer moslims banen kregen binnen de overheid. De christenen in de Molukken begonnen zich daar zorgen over te maken, omdat de Indonesische regering onder president Soeharto geloof in dit geval de Islam gebruikte om steun voor de regering te winnen. Die zorgen werden alleen maar groter, doordat tegelijkertijd steeds meer mensen (migranten) van andere eilanden naar de Molukken kwamen op zoek naar een beter bestaan. Veel van deze migranten kwamen van Zuid-Sulawesi. Tienduizenden van hen gingen in Ambon-stad wonen om daar te gaan werken als Pagina 4 van 11
5 becak-rijder (fietstaxi), verbouwer van groente of marktkoopvrouw. De aanwezigheid van deze migranten veroorzaakte in de stad spanningen met het christelijk deel van de bevolking dat het gevoel kreeg een minderheid in de eigen stad te worden. Omdat deze migranten moslim waren, speelde het verschil in geloof ook een rol in de spanningen. Die spanningen bleven lang onder de oppervlakte, omdat het bewind van president Soeharto hard optrad tegen iedere vorm van ontrust. Bovendien was het voor het toerisme ook aantrekkelijk om de Molukken af te schilderen als een gebied waar mensen met een verschillende godsdienst juist goed met elkaar kunnen opschieten. Dat beeld komt niet uit de lucht vallen. Tussen christelijke en islamitische dorpen in de Molukken konden speciale vriendschapsbanden bestaan, pela, die betekenden dat de inwoners van die dorpen elkaar altijd moesten helpen. Daarnaast was het zo dat de mensen in de Molukken vroeger niet zo n nadruk legden op het verschil in geloof. In het begin van de jaren negentig werd dat anders. De Molukken maken deel uit van Indonesië. Dat betekent ook dat gebeurtenissen in Jakarta, de hoofdstad van Indonesië, gevolgen hebben op Ambon en de andere eilanden in de Molukken. In mei 1998 moest president Soeharto aftreden, omdat de bevolking geen vertrouwen meer in hem had en dat ook durfde te tonen via demonstraties. Vooral de studenten in Indonesië waren tegen Soeharto. Zij vonden dat hij verantwoordelijk was voor de zware economische crisis in het land en wilden meer democratie. Deze hervormingsbeweging wordt de Reformasi-beweging genoemd. In de dagen rondom het aftreden van Soeharto vonden in Jakarta ernstige onlusten plaats. Daarbij moesten vooral de Chinezen in Jakarta het ontgelden. Hun huizen en winkels werden aangevallen, geplunderd en in brand gestoken. Dat is in de geschiedenis van Indonesië wel vaker gebeurd: de Chinezen zijn vaak de zondebok. Ook kerken werden aangevallen en in brand gestoken omdat veel Chinezen christen zijn. Dat maakte ook de christenen in Ambon extra ongerust. Toen in november 1998 in Jakarta een aantal christen-molukse bewakers van een casino door een menigte werd vermoord, steeg de spanning op Ambon. De gouverneur van Ambon probeerde nog olie op de golven te gooien door met islamitische en christelijke leiders te vergaderen, maar achteraf gezien was vooral Ambon-stad met zijn inwoners een kruidvat met een heel kort lont. Wie heeft dat lont nu aangestoken? Daarover doen veel verhalen de ronde. Met een beschuldigende vinger wordt gewezen naar de familie Soeharto die met behulp van onderwereldfiguren het geweld op Ambon zou hebben aangewakkerd om zo onrust in het land te veroorzaken als straf voor het moeten aftreden van de president. Bovendien kon op deze wijze voorkomen worden dat er serieus onderzoek werd gedaan naar de grote rijkdommen die de familie Soeharto in meer dan dertig jaar bij elkaar had verzameld. Een regering die met grote onrust te maken had, had wel wat anders aan zijn hoofd. Een aanwijzing voor de gedachte dat doelbewust is gewerkt aan het feller maken van de gevechten is dat kerken en moskeen werden aangevallen. Dat was bij vroegere gevechten tussen groepen uit verschillende wijken in de stad niet eerder geberud. Moslims en christenen hechten beiden groet waarde aan hun gebedshuizen. Aanvallen en vernielingen wekken vaak grote woede. Religie is volgens deze theorie heel slim gebruikt om mensen tegen elkaar op te zetten. Hoewel veel is gesproken over deze provocateurs zijn nog toe alleen de kleine visjes gevangen. De nieuwe president van Indonesië, Abdurrahman Wahid, heeft onlangs gezegd te weten dat een kleine groep van generaals en zakenlieden achter de onlusten in het land, zoals in de Molukken, zit. Op deze wijze zouden zij willen voorkomen dat hun belangen worden aangepakt en Indonesië verandert in een land met meer democratie en met minder corruptie en vriendjespolitiek. Pagina 5 van 11
6 Toen de gevechten eenmaal begonnen waren, breidden ze zich ook snel uit. Niet alleen in Ambon-stad, maar ook daarbuiten werd gevochten. De gevolgen waren verschrikkelijk. Omdat de huizen in grote delen van Ambon-stad vlak op elkaar zijn gebouwd, vatten ze ook gemakkelijk vlam. Hele huizenblokken gingen zo in vlammen op, net als scholen, kantoren, winkels en honderden becaks. Het aantal slachtoffers liep in die eerste dagen snel op. Behalve tientallen doden, waren dat honderden gewonden die steek- en houwwonden hadden. Daarnaast moesten tienduizenden hun huizen ontvluchten en zochten ze een veilig heenkomen in kazernes, kerken en moskeeën. In de eerste weken van februari ontvluchtten bijna mensen de Molukken. Daarbij ging het vooral om de migranten uit Zuid-Sulawesi. Omdat er in Ambon-stad veel mensen uit andere gebieden in de Molukken woonden, getekende dat het geweld in de stad ook onrust en onlusten in andere delen van het gebied teweeg bracht. Zo begon een keten van geweld van wraak en weerwraak die nauwelijks te stoppen was. Het officiële dodental was in januari van dit jaar inmiddels al boven de 2000 gestegen. In het begin waren het vooral christelijke Molukkers en moslim-migranten die tegen elkaar vochten, maar al gauw werd duidelijk dat de meeste moslim-molukkers de zijde van hun geloofsgenoten kozen. Inmiddels is Ambon-stad opgedeeld in wijken waar of de christenen of de moslims de dienst uitmaken. Van beide zijden zijn milities gevormd, waarbij met name van moslim-zijde ook strijders van buiten de Molukken actief zijn. Nadat het vanaf juni 1999 relatief rustig was geweest, barstte eind juli een tweede golf van geweld los, waarin meer slachtoffers vielen dan in de eerste fase van januari tot eind mei. Deze tweede golf leek begin december wat af te nemen. Op 26 december 1999, Tweede Kerstdag, braken opnieuw grootschalige gevechten uit in Ambon en in andere delen van de Molukken. Daarbij vielen in korte tijd weer honderden doden, nu vooral in de Noord-Molukken. Al een dag na het uitbreken van de gevechten op 19 januari werden extra troepen naar Ambon gestuurd om de rust te herstellen. In de maanden daarna zouden nog duizenden militairen volgen. In januari 2000 waren er meer dan militairen en politiemensen in de Molukken op de been. De aanwezigheid van grote hoeveelheden soldaten heeft er niet voor gezorgd dat de gevechten ophielden. Waarom was dat niet het geval? De soldaten en politieagenten op Ambon zouden als neutrale factor tussen de strijdende partijen moeten staan Vanaf het begin was het duidelijk dat sommige militairen en politieagenten daar grote moeite mee hadden omdat ze sympathie hadden voor een van beide groepen. Soms werden wapens uitgeleend, ammunitie verkocht e kwamen er ook al snel berichten dat militairen soms in burgerkleding gewoon met een van de partijen meevochten. Dat betekende dat er nu ook slachtoffers vielen door geweervuur. In de loop van het conflict is dat alleen maar erger geworden. Het vertrouwen in leger en politie is dan ook niet groot. Van christelijke zijde worden legereenheden beschuldigd van geweld tegen hen, terwijl moslims vooral de politie beschuldigen op moslims te schieten. Toen de nieuwe opperbevelhebber van het Indonesische leger, admiraal Widodo, op 7 januari 2000 op Ambon was, legde hij er dan ook de nadruk op dat een neutrale opstelling van het leger een absolute voorwaarde voor het beëindigen van het geweld was. Alleen door onpartijdig en duidelijk optreden zou het vertrouwen van de bevolking gewonnen kunnen worden. Dat van Christelijke zijde wordt gevraagd om waarnemers uit het buitenland bijvoorbeeld van de Verenigde Naties is een teken dat het leger niet wordt vertrouwd. Pagina 6 van 11
7 Direct na het begin van de gevechten werden er oproepen gedaan om met het vechten op te houden. Die oproepen kwamen van de gouverneur en de leiders van de verschillende geloofsgemeenschappen zoals de bisschop van Ambon, de leider van de protestantse kerk in de Molukken en islamitische voormannen. Al die oproepen haalden weinig uit en lieten vooral zien dat het gezag van deze leiders beperkt was. Ook oproepen vanuit de hoofdstad Jakarta om te stoppen met geweld, werden genegeerd. In het afgelopen jaar zijn er vele missies vanuit Jakarta naar Ambon gekomen om de situatie in ogenschouw te nemen en te kijken naar mogelijke oplossingen. Ministers en andere hoge functionarissen, generaals en andere officieren: zij brachten allen bezoeken aan Ambon. Nadat de toenmalige president Habibie in augustus 1999 nog afzag van een bezoek aan de Molukken vanwege de veiligheidssituatie, brachten de pasgekozen president Abdurrahman Wahid en vice-president Megawati Soekarnoputri op 12 december een bezoek aan Ambon. De laatste die het conflict in de Molukken in haar takenpakket heeft bezocht de Molukken nog een keer van 24 tot en met 26 januari Dat president Wahid op 12 december een delegatie van Molukkers in Nederland met zich meebracht, is een van de vele aanwijzingen voor zijn vermogen om onverwachte dingen te doen. Ook zijn bezoek betekende overigens niet dat er een einde kwam aan het geweld. Ondertussen zijn in de Molukken wel pogingen gedaan om de beide partijen met elkaar te laten praten. Christenen- en moslimvrouwen hebben samen gedemonstreerd tegen het geweld, terwijl ook wordt geprobeerd om juist die groepen die direct aan de gevechten deelnemen te bereiken. Daar wordt meer van verwacht dan wanneer alleen leden van de top van de samenleving met elkaar spreken. Het geweld heeft grote schade aangericht. In februari 1999 werd al gesproken over een schade van 120 miljoen gulden aan woningen, kantoren en andere voorzieningen. Sindsdien is die schade alleen nog maar groter geworden. Bedrijven zijn verwoest of hebben hun activiteiten moeten staken, omdat de werknemers zijn gevlucht. Het toerisme, een belangrijke bron van inkomsten voor de Molukken, is helemaal stil komen te liggen. Inmiddels zijn er minstens mensen ontheemd als gevolg van het geweld in de Molukken. Zij kunnen niet meer terug naar huis en verblijven bij familieleden of in tentenkampen, kazernes of andere opvangplaatsen. Sommigen zitten daar al meer dan een jaar. Kinderen krijgen soms provisorisch onderwijs in de opvangplaatsen. De gezondheidssituatie verschilt van eiland tot eiland. Omdat de verbindingen in de Noord-Molukken moeilijk zijn als gevolg van de voortdurende gevechten, dreigen er op sommige plaatsen voedseltekorten te ontstaan. Op andere plaatsen is het eenzijdige menu een probleem. Vooral kinderen zijn bevattelijk voor ziekten. Wat Nederland doet Het Internationale Rode Kruis, Artsen zonder Grenzen België en het Franse Action contre le Faim zijn enkele van de internationale organisaties die in de Molukken actief zijn. Daar werken ze vaak samen met lokale organisaties voor het uitdelen van voedsel en geneesmiddelen. Vanuit Nederland ondersteunt onder andere Kerken in Aktie hulpverlening in de Molukken, terwijl er vanuit de Molukse gemeenschap zelf ook initiatieven zijn genomen om hulp te bieden. Hulpverlening is niet zonder risico s, vooral als wordt geprobeerd de hulp zo eerlijk mogelijk te verdelen onder de verschillende groepen slachtoffers. In januari 2000 vergaderde de Indonesische regering met een groep van 23 donorlanden ter voorbereiding van de plannen voor de wederopbouw. Eerste voorwaarde is wel dat het geweld stopt. Doordat de Molukken een heel eind van Nederland vandaag ligt, kan er niet zoveel gedaan worden aan Pagina 7 van 11
8 het geweld, maar organisatie van hulp was wel mogelijk. Geld werd opgehaald, kleding werd verzameld en er kwamen benefietconcerten. Het waren veel kleine acties. Een voorbeeld is de Stichting Help Ambon in Nood, die vanuit de Molukse kerken is opgericht. Gedurende een groot deel van 1999 voelden veel Nederlandse Molukkers zich in de steek gelaten door hun omgeving, de Nederlandse samenleving en de Nederlandse overheid. Om meer aandacht te vragen voor de Molukken, organiseerden zij in tal van plaatsen stille tochten : een vreedzaam protest tegen het geweld op Ambon en andere eilanden. De Nederlandse overheid leek aanvankelijk weinig oog te hebben voor de zorgen waar de Molukse bevolkingsgroep mee te maken had. Uitspraken van minister Van Aartsen van Buitenlandse Zaken versterkten dit beeld. Zo reageerde hij in de Tweede Kamer op vragen over de twijfelachtige rol van het Indonisische leger met de afwerdende opmerking dat hij contact op zou nemen met zijn Indonesische collega Alatas. Maar die had juist in voorgaande dagen laten weten dat het leger niets verweten kon worden. Dus daar werd weinig van verwacht. Toen de ministerraad uiteindelijk als geheel in beweging kwam, kwam Wahid een bezoek aan Nederland brengen. Wahid nodigde toen de Molukkers uit om naar Indonesie te komen, dus bezocht van 14 tot en met 19 oktober 1999 een Molukse delegatie Jakarta. Van 10 tot en met 18 december 1999 ging opnieuw een Molukse delegatie naar Jakarta, wederom op uitnodiging van Wahid, die nu president van Indonesie was geworden. De bezoeken aan Indonesie hebben er niet voor gezorgd dat het geweld op de Molukken tot staan kwam. Wel is een belangrijk taboe doorbroken: tientallen jaren lang was de RMS, en eigenlijk de hele Molukse bevolkingsgroep in Nederland een open zenuw voor Indonesie. In reactie daarop was ook de Nederlandse overheid tot voor kort nogal krampachtig als het om de Moluks-Indonesische verhoudingen ging. Dat werd nu in één klap veranderd. Want bij herhaling liet president Wahid weten vertrouwen te hebben in zijn Molukse gesprekspartners: Ook zij willen het beste voor de Molukken. Dat was even wennen voor allerlei Indonesische en Nederlandse officials. Dat is ook wennen voor RMS-president Tutuhatunewa, die minder dan zijn kabinetslede in staat blijkt om zijn vijandsbeeld ten opzichte van Indonesië bij te stellen. Toch heeft Wahid bij de meeste Molukkers in Nederland het nodige krediet. Bij het bezoek van de Indonesische president aan Nederland begin februari 2000 deed zich de tot voor kort ondenkbare situatie voor, dat de RMS-beweging op het Malieveld een demonstratie organiseerde ter ondersteuning van Wahid bij zijn pogingen om het geweld op de Molukken te beteugelen en de macht van het Indonesische leger te beperken. De meeste Molukkers realiseren zich dat alleen als Wahid stevig in het zadel komt te zitten, de situatie in de Molukken weer beter kan worden. De Molukkers voeren actie De zeventiger jaren werden gekenmerkt door opstandige Molukse jongeren hiervoor waren de volgende redenen. - de jongeren werden thuis KNIL- gedisciplineerd opgevoed. - de slechte sociaal- economische positie. - het feit dat hun ouders met vreedzame acties niets bereikt hadden. - ze waren geïnspireerd geraakt door de Palestijnse acties. Pagina 8 van 11
9 - de slechte integratie van jongeren: ze blijven geïsoleerd, want thuis wordt er Ambon-Maleis gesproken en er werden speciale woongroepen opgericht voor Molukkers. - hun cultuur is in tweeën geknipt en het RMS- ideaal werd een ideologie Jongeren verklaren aan de pers en tv: Wij zijn geen achteraf product van het kolonialisme, maar zijn de dupe geworden van de smerige politiek, die bedreven werd door onze vijanden Nederland en Indonesië, waarvan het uiteindelijke resultaat was, dat onze geliefde ouders ingescheept en vervoerd werden naar dit land. Alle acties die de Molukse jongeren hebben gedaan: Op 2 december 1975 werd een trein gekaapt, op 25 november 1975 werd het Indonesische consulaat in Amsterdam bezet (duurde 18 dagen 4 doden), op 23 mei 1997 weer een trein gekaapt dit duurde tot 11 juni (8 doden) en op13 maart 1978 werd het provinciehuis in Assen overvallen (2 doden). De acties hadden wel degelijk effect. Dit zijn de effecten: -het niet naderbij komen van het RMS-ideaal. -de Nederlandse regering moest aandacht moest geven aan de Molukken en andere etnische minderheden. -het besef dat men rekening moest gaan houden met de 2e-generatie problematiek (minderhedenbeleid) -de Nederlandse regering erkende dat er een psychologische blunder was gemaakt. -er kwam een herdenkingspenning (de Rietkerk-penning) voor alle voormalige strijders en een jaarlijkse uitkering van f 2000,-. Een mening over de Molukken crisis van een Molukker Ik (Jessica) dacht bij mezelf van, ik heb nu alles wel zo mooi opgeschreven, maar hoe denkt nou een echte Molukker hierover? Dus ik ging op internet zoeken of ik een site kon vinden waar je vragen mocht stellen. Zo n site had ik gevonden en ik heb vanaf daar een aantal vragen naar een moluk gestuurd. Hieronder staat de brief die ik terug kreeg: Beste Jessica, Het spelletje wat Indonesië met de Molukken speelt duurt al jaren, als sinds het ontstaan van de RMS (1950) bezet Indonesië illegaal de eilanden van de Molukken. Waarom illegaal denk je? Nou, de RMS is officieël uitgeroepen en erkend door de Verenigde Naties (de Internationale Gemeenschap). E e n van de redenen waarom zij de Molukken bij Indonesië willen houden is natuurlijk de belangrijke grondstoffen die daar te vinden zijn. Buiten dat hebben wij Molukkers natuurlijk ook eeuwige trouw gezworen aan de Nederlandse vierkleur en dat is ons natuurlijk niet in dank afgenomen. Die eeuwige trouw hebben wij met ons eigen bloed/levens moeten bekopen. Voor de Indonesiërs zijn en blijven wij hun vijand en zij noemen ons dan ook wel eens landverraders of honden van de Belanda's. Al sinds 1950 probeert men dus min of meer het Molukse volk uit te roeien of het Molukse volk te laten verdwijnen uit de Molukken. Enkele manieren om dat doel te bereiken stuurden of eerder gezegd lieten zij Javanen of Chinesen (ik zeg vaak de niet Molukkers) op de Molukken wonen, zij bouwden daar hun zaak of winkel op en zo creëerden Pagina 9 van 11
10 zij al een stuk minder werkgelegenheid voor de Molukkers. Veel van die Molukkers moesten toen wel buiten de Molukken gaan wonen en zij hebben hun koffers gepakt en hun heil in Jakarta of ergens anders in Indonesië gezocht. Zij hadden tenslotte ook een gezin te onderhouden. Dit is jaren zo doorgegaan om zo de Molukkers langzaam uit de Molukken te laten verdwijnen en natuurlijk de RMS uit te roeien. De RMS is hun grootste vijand, een ieder die uitkwam voor de RMS werd tenslotte vermoord. Voor meer informatie over de RMS verwijs ik je naar onze website. De Molukkers is van nature een sterk volk en zij hebben onderling goede banden met elkaar opgebouwd. Die band liep uiteen van buur tot buur maar ook van dorp tot dorp, je helpt elkaar als Molukker. Men ondertekent hier zelfs een soort samenwerkingsverdrag voor. Voorbeeld: Molukse jongere/kind komt thuis van school alleen hij of zij komt erachter dat de ouders niet thuis zijn door omstandigheden, nu heeft hij of zij geen avondeten. Wat dan vrij normaal is dat je als kind gewoon naar de buren loopt en vraagt of je daar even aan tafel kan aanschuiven. Hier kijkt men niet raar van op want wij de buren weten dat het andersom ook zou worden gedaan. Die sterke band is e e n van de kenmerken die onze cultuur zo sterk en hecht maakt. Op 19 januari 1999 is het project Moslims VS Christenen in werking gezet door de Indonesische regering. Het is natuurlijk belachelijk voor woorden dat men in de media heeft gezet dat de onlusten op de Molukken zijn ontstaan doordat een Moslim buschaufeur ruzie kreeg met een Christen Molukker en dat toen de zaak is gaan escaleren. Hoe zij het voor elkaar hebben gekregen om de Molukken en de Molukkers zover uitelkaar hebben kunnen trekken is voor mij ook een nog steeds een raadsel. Om de zaak nog verder te kunnen escaleren op de Molukken hebben zij vanuit Jakarta de extremistische Moslim organisatie Laskar Jihad gestuurt. Dit met als doel de Molukkers nog verder uit elkaar verdrijven. Diezelfde Laskar Jihad bezet vrijwel een groot gedeelte van alle Molukse dorpen op Ambon Eiland, zij halen de Moslims Molukkers over om tegen de Christenen te vechten. Doe zij hier niet aan mee dan worden zij vermoord en vaak gaat hun gezin dan ook ten onder, veel keus hebben zij niet echt. De Laskar Jihad beweert dat de RMS alleen bij de Christenen hoort en dat de Moslims niks te maken willen hebben met de RMS. Maar vergeet niet dat de Laskar Jihad uit Jakarta komt en de RMS is opgezet door de Molukkers zelf en dus bij de Molukken thuis hoort. De RMS is voor alle Molukkers. Op 25 april (de dag dat de RMS is uitgeroepen, 1950) is op de Molukken de eerste RMS vlag gehesen in een Moslimdorp, voor ons Molukkers een feit dat de RMS van ons allemaal is. De Indonesische media zet met grote letters op de voorpagina van elke krant dat dat pure provocatie is. In totaal hebben op de Molukken zo'n kleine 2000 RMS vlaggen in de mast gehangen op 25 april Wat ik hiermee wil aangeven is dat wij Molukkers weten wat wij willen en dat de RMS leeft, zowel hier in Nederland als op de Molukken. Dat de een groepering actie voert voor een onafhankelijk Molukken en weer een andere groepering een demonstratie houdt voor vrede op de Molukken is gewoon een manier hoe zij aandacht willen schenken/trekken voor de Molukken. Je moet er niet zoveel achter gaan zoeken, want dat doet de media al genoeg Jessica. Veel Molukkers willen en denken pas vrede op de Molukken terug te krijgen door onafhankelijkheid, of Pagina 10 van 11
11 eerst vrede en dan pas onafhankelijkheid, maar tenslotte willen wij allemaal hetzelfde en dat is vrede en onafhankelijkheid op de Molukken en dat doel zullen wij met allen halen. Of het nou morgen is of vandaag, de koers naar een rustig en vredig onafhankelijk Molukken blijft ongewijzigd. Ik sluit af met onze strijdgroet, Mena Muria! (Een voor allen en allen voor een!) RMS Fanaticz Conclusie De Molukkers kwamen in Nederland doordat ze eigenlijk geen andere plaats hadden om te verbijven, het KNIL bestond niet meer. De Molukken zouden maar voor een korte tijd in Nederland blijven, ondertussen zijn ze hier nog steeds en voeren ze acties om zo o.a. hun medeleven te tonen aan alle Molukkers die in de Molukken zijn. Ook willen ze dat de overheid meer aandacht aan de Molukken gaat besteden. Nederland gaat zich al wat meer om de Molukkers bekommeren. Waar het eigenlijk om draait is de Molukkers willen vrede en onafhankelijkheid!! Na ongeveer 13 uur aan dit werkstuk te hebben gezeten, kan ik tot de conclusie komen dat de Molukken crisis om hoofdzakelijk twee dingen draait en wel om de Molukken onafhankelijk te maken van Indonesië en om de strijd tussen de moslims en de Christenen. De strijd tussen de moslims en de christenen is nu vooral in het nieuws. Op 12 februari hebben de Molukse moslims en christenen een vredesovereenkomst getekend in Indonesië. Beide partijen hadden de wens uitgesproken een definitief einde te maken aan het nu al drie jaar slepende conflict. Een onderdeel van de vredesovereenkomst was dat alle burgers hun wapens moeten inleveren en groepen die naar de Molukken zijn gekomen om onrust te stoken het gebied moesten verlaten. Maar 28 mei barst het geweld weer los, een bende gewapende mannen had in het Ambonese dorp Soya christenen aangevallen. Zeker zes mensen werden vermoord en eenzelfde aantal is omgekomen in de vlammen nadat de aanvallers op verscheidene plaatsen brand hadden gesticht. Twee van de extremistische, islamitische overvallers waren zelf gedood. Het zal nog een hele tijd duren voordat het vertrouwen tussen christenen en moslims daar in Indonesië weer hersteld zal zijn en de Molukken weer een aangename vakantiebestemming zullen zijn. Ik vond het heel erg leuk om aan deze Praktische opdracht te werken. Ik ben nu echt heel erg veel over de Molukken te weten gekomen. Er was gelukkig wel wat informatie te vinden over dit onderwerp.vooral omdat het een actueel onderwerp is, kun je in kranten veel informatie vinden. Voor het verleden kon ik meer informatie vinden in boeken. Ik heb nu ook veel meer sympathie voor de Molukken gekregen, dat komt omdat ik ze nu meer ben gaan begrijpen. Ik vind dat heel erg fijn, want anders had ik waarschijnlijk een verkeerd beeld van de Molukkers gehad. Misschien is mijn werkstuk wat aan de lange kant, maar ik had echt zoveel informatie gevonden en ik vond het meeste allemaal wel belangrijk om te vertellen. Het was echt heel erg leerzaam om deze praktische opdracht te doen, ik heb er echt wat aan gehad. Pagina 11 van 11
Praktische opdracht Geschiedenis De Molukken Historische Achtergronden
Praktische opdracht Geschiedenis De Molukken Historische Achtergronden Praktische-opdracht door een scholier 3093 woorden 10 mei 2004 6,4 31 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De Molukken Historische achtergrond
Nadere informatieHoofdvraag: in hoeverre is Nederland geschiedkundig met de Molukken verbonden?
Boekverslag door L. 3335 woorden 13 april 2005 6.3 337 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag: in hoeverre is Nederland geschiedkundig met de Molukken verbonden? Deelvragen: - wat betekenen de molukken
Nadere informatieWe zijn 2 zusjes Leah en Dika, we komen uit een gezin van 10 kinderen. We zijn in Teuge geboren en opgegroeid, waar we een geweldige jeugd hebben
Barakkenkampen In 1951 kwamen 12.000 Molukse KNIL-militairen en hun gezinnen noodgedwongen in Nederland aan voor een tijdelijk verblijf. Ze werden opgevangen in kampen. Het woonoord in Lage Mierde was
Nadere informatieIndonesian Times blz. 4 toch niet vrij? en spotprent
Indonesian Times 28-12-1949 blz.2 eindelijk onafhankelijk!! blz. 5 het dagelijks leven en advertentie Blz. 3 onafhankelijkstrijd? blz.6 eerlijke strijd? blz. 4 toch niet vrij? en spotprent blz.7 column
Nadere informatieRonde Indonesië. De antwoorden
Ronde Indonesië De antwoorden 1 INDONESIE Vraag 1) Indonesië is het land met: #a. de meeste moslims. b. op één na de meeste moslims. c. op twee na de meeste moslims. Volgens cijfers uit 2010 heeft Indonesië
Nadere informatieWat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie)
Praktische-opdracht door J. 1743 woorden 12 september 2011 6,1 32 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag Wat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie)
Nadere informatieEindexamen geschiedenis havo 2008-I
De koloniale relatie tussen Nederland(ers) en Nederlands-Indië De volgende gebeurtenissen uit de geschiedenis van Nederlands-Indië staan in willekeurige volgorde: 1 Johannes van den Bosch introduceert
Nadere informatieExamen HAVO. Geschiedenis (nieuwe stijl) en geschiedenis en staatsinrichting (oude stijl)
Geschiedenis (nieuwe stijl) en geschiedenis en staatsinrichting (oude stijl) Examen HAVO Vragenboekje Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 22 mei 9.00 12.00 uur 20 02 Voor dit examen
Nadere informatiePraktische opdracht Geschiedenis Korea Oorlog
Praktische opdracht Geschiedenis Korea Oorlog Praktische-opdracht door een scholier 1407 woorden 1 februari 2003 4,5 118 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Opdracht 1: Wat zijn volgens jouw de oorzaken van
Nadere informatieEindexamen geschiedenis havo 2007-I
Van kind tot burger: Volksopvoeding in Nederland (1780-1901) De Calvinisten hechtten er veel belang aan dat de mensen zelf de Bijbel konden lezen. 1p 1 Welk gevolg had dit voor het onderwijs in de Republiek?
Nadere informatieOpstel Aardrijkskunde Conflicten in Syrie
Opstel Aardrijkskunde Conflicten in Syrie Opstel door een scholier 1690 woorden 17 januari 2016 7,6 20 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Conflicten in Syrie mijn onderzoek Syrische bootvluchtelingen,
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Tweede Wereldoorlog
Werkstuk Geschiedenis Tweede Wereldoorlog Werkstuk door een scholier 1663 woorden 7 juni 2004 6,3 124 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoud Inleiding Hoofdstuk 1: Spanning voor de oorlog Hoofdstuk 2:
Nadere informatieVertaling Geschiedenis Molukse treinkaping
Vertaling Geschiedenis Molukse treinkaping Vertaling door een scholier 2688 woorden 4 december 2005 7,5 81 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Waarom komen de Molukkers naar Nederland? In de loop van 1944
Nadere informatieGeschiedenis groep 6 Junior Einstein
De oude Grieken en Romeinen hadden ze al en later ook de Vikingen. Koloniën. Koopmannen voeren met hun schepen over zee om met andere landen handel te drijven. Langs de route richtten ze handelsposten
Nadere informatieAls bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.
Examen HAVO 2008 tijdvak 1 dinsdag 20 mei 9.00-12.00 uur geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 28 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 76 punten te behalen. Voor elk vraagnummer
Nadere informatieAls bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.
Examen HAVO 2007 tijdvak 2 woensdag 20 juni 9.00-12.00 uur geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 29 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 78 punten te behalen. Voor elk
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme
Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk door een scholier 1970 woorden 12 oktober 2005 6,7 72 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag: Hoe beschrijven en verklaren we
Nadere informatieverrijking a Familiegeschiedenis Bekijk het fragment en beantwoord de vraag. Wat vind je van zijn verhaal?
verrijking a Familiegeschiedenis Bekijk het fragment en beantwoord de vraag. 1 Diederik van Vleuten vertelt hier over zijn familiegeschiedenis in Nederlands-Indië. Wat vind je van zijn verhaal? 23 a thema
Nadere informatie5,1. 1. Het scheppingsverhaal. 2. De verschillende volken. 3. Godsdiensten. Werkstuk door een scholier 3629 woorden 11 mei keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 3629 woorden 11 mei 2007 5,1 61 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Voorwoord. Matthijs en ik (Rob) werken samen omdat we bevriend met elkaar zijn en allebei serieus werken met
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2007 - I
De koloniale relatie Indonesië-Nederland + Het Indonesisch-Nederlands conflict 1945-1949 Gebruik bron 15. 1p 22 Wat was een gebruikelijke route van VOC-schepen naar Indonesië? A route 1 B route 2 C route
Nadere informatieGeschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor
Geschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor Terugkijken: Bij de ene revolutie ontstaat een nieuw en onafhankelijk land. Vrijheid is voor de inwoners
Nadere informatieHet land op de kaart
Eritrea Het land op de kaart Indeling Geografie Geschiedenis De bevolking Godsdienst Onafhankelijkheidsoorlog Politiek Oorlog met Ethiopië 1998 Eindeloze dienstplicht Geografie. Eritrea ligt in de hoorn
Nadere informatieInleiding Transmigratie (HAVO stof Indonesië)
Inleiding Transmigratie (HAVO stof Indonesië) De Indonesische archipel strekt zich uit over meer dan 18.000 eilanden in het zuidoosten van Azië. Gewoonlijk wordt de archipel ingedeeld in 5 grotere eilanden
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2003 - II
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOLONIALE RELATIE INDONESIË NEDERLAND + HET INDONESISCH NEDERLANDS CONFLICT 1945 1949 Gebruik bron 1. 1p 1 Er is een verschil
Nadere informatieA) Handelsposten. Verovering Makassar door Cornelis Speelman. 4.VELH inv. nr
A) Handelsposten Verovering Makassar door Cornelis Speelman 4.VELH inv. nr. 619.68 Bron Admiraal Cornelis Speelman verslaat de koning van Makassar op Celebes in 1667. De kaart is gemaakt door cartograaf
Nadere informatieToespraak van Anouchka van Miltenburg, Voorzitter van de Tweede Kamer, bij de bijeenkomst van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945, op 14 augustus 2015 in de Tweede Kamer We dachten dat we na de capitulatie
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Romeinen
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Ro Samenvatting door S. 1180 woorden 29 maart 2016 6,4 11 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Hoofdstuk 5 De Ro Paragraaf 1 t/m 7 1 Van dorp
Nadere informatieDe koloniale relatie Indonesië Nederland kerndeel antwoorden
De koloniale relatie Indonesië Nederland kerndeel antwoorden 1 2 1. De VOC werd opgericht in 1602. 2. Dergelijke Nederlandse nederzettingen heetten factorijen/handelsposten. De Nederlanders stichtten deze
Nadere informatieChina. - De geschiedenis en cultuur van Peking -
Pagina 1 Groep 8 Colofon China - De geschiedenis en cultuur van Peking - Leerling - informatie Inleiding In deze les gaan wij het hebben over de Chinese stad Peking. We kijken met elkaar naar een stukje
Nadere informatieNaam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940)
Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Adolf Hitler In 1933 kwam Adolf Hitler in Duitsland aan de macht. Hij was de leider van de nazi-partij. Hij zei tegen de mensen: `Ik maak van Duitsland
Nadere informatie6,4. Praktische-opdracht door een scholier 2434 woorden 7 februari keer beoordeeld. Geschiedenis. Inleiding
Praktische-opdracht door een scholier 2434 woorden 7 februari 2002 6,4 76 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Ik vroeg me het verscheel af tussen de Molukken nu en hoe het vroeger was. Er is volgens
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Treinkaping De Punt
Werkstuk Geschiedenis Treinkaping De Punt Werkstuk door een scholier 3471 woorden 11 maart 2009 6,1 31 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Eind 1949 werd het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Vlaams Waals conflict
Werkstuk Geschiedenis Vlaams Waals conflict Werkstuk door een scholier 1470 woorden 25 oktober 2003 6,8 41 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Memo-dossier Vlaams nationalisme. Hoofdvraag: Hoe ontwikkelde
Nadere informatieGeschiedenis van Suriname : Suriname van Engelse naar Nederlandse landbouwkolonie
Geschiedenis van Suriname 1667-1683: Suriname van Engelse naar Nederlandse landbouwkolonie 581-1795: De Republiek In de 17e en 18e eeuw spraken we nog niet van één Nederland maar, van de Republiek der
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje. KB-0125-a-14-1-b
Bijlage VMBO-KB 2014 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-14-1-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een politieke prent over een biddende fabrikant (1907): Onderschrift
Nadere informatieEindexamen geschiedenis vwo 2008-II
De koloniale relatie tussen Nederland(ers) en Nederlands-Indië In 1596 bereikte een Nederlandse expeditie onder Cornelis de Houtman Bantam. 2p 1 Leg uit welk verband er bestaat tussen deze expeditie en
Nadere informatieNEDERLAND IN DE 16e EEUW
NEDERLAND IN DE 16e EEUW In de 16e eeuw vielen de Nederlanden onder de Spaanse overheersing. Er bestonden grote verschillen tussen de gewesten (= provincies), bv: - dialect - zelfstandigheid van de gewesten
Nadere informatieLES 6. De Tempel opbouwen
LES De Tempel opbouwen Sabbat Doe Lees Ezra 4- goed door. Heeft iemand jou ooit afgeremd toen je enthousiast was over een project? Hoe ging je met die persoon om? Hoe zou jij je voelen als je bij de Tempel
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Module 1
Samenvatting Geschiedenis Module 1 Samenvatting door Dion 1590 woorden 23 oktober 2016 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Samenvatting Geschiedenis Module 1 Par 1 De VOC in Indonesië Arabische kooplieden
Nadere informatieGeschiedenis (nieuwe stijl) en geschiedenis en staatsinrichting (oude stijl)
Geschiedenis (nieuwe stijl) en geschiedenis en staatsinrichting (oude stijl) Examen HAVO Vragenboekje Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Voor dit examen zijn maximaal 83 punten te behalen; het examen
Nadere informatie2. Bourtange I. Kijk naar het plaatje en lees bovenstaande titel. Waar zou de luistertekst over gaan? Kruis het juiste antwoord aan.
2. Bourtange I. Kijk naar het plaatje en lees bovenstaande titel. Waar zou de luistertekst over gaan? Kruis het juiste antwoord aan. 1. Boeren gebruiken een tang om de nagels van hanen bij te knippen.
Nadere informatiegeschiedenis en staatsinrichting CSE KB
Examen VMBO-KB 2007 tijdvak 2 dinsdag 19 juni 9.00-11.00 uur geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit 32 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 48 punten
Nadere informatieNaam: FLORIS DE VIJFDE
Naam: FLORIS DE VIJFDE Floris V leefde van 1256 tot 1296. Hij was een graaf, een edelman. Nederland zag er in de tijd van Floris V heel anders uit dan nu. Er woonden weinig mensen. Verschillende edelen
Nadere informatieKwestie Vught (1951) Zwarte bladzijde in onze gezamenlijke geschiedenis moedig omgeslagen. Nu is het tijd voor een nieuw begin.
Kwestie Vught (1951) Zwarte bladzijde in onze gezamenlijke geschiedenis moedig omgeslagen. Nu is het tijd voor een nieuw begin. President van de Republik Maluku Selatan, Mr. J.G. Wattilete, en de voorzitter
Nadere informatieHoe de Molukse geloofstradities en het christendom samenkwamen in de Molukse kerk in Nederland
Hoe de Molukse geloofstradities en het christendom samenkwamen in de Molukse kerk in Nederland Een jong lid van een tahuri-orkest. De tentoonstelling Molukse kerk in de polder toont de geschiedenis van
Nadere informatieHet mysterie: Moord op Lumumba
Het mysterie: Moord op Lumumba Lumumba was de eerste premier van onafhankelijk Congo in 1960. Twee weken na zijn aantreden werden Lumumba en zijn regering afgezet tijdens een staatsgreep en werd Lumumba
Nadere informatieVeel Europese landen (vooral Engeland, Frankrijk, Portugal en Nederland) veroverden veel (overzeese) gebieden, kolonies. Waarom?
Samenvatting door Floor 1727 woorden 2 april 2014 6,5 76 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 4.1 Nationalistische bewegingen in de kolonies 1.1 Europese macht in Azië en Afrika 17 e eeuw: Veel
Nadere informatie1red , NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, uur
1red18248 29-06-2007, NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, 22.50 uur MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE MINISTERRAAD, OVER HET ONDERZOEK NAAR EVENTUELE VERLENGING VAN DE MISSIE IN
Nadere informatieNaam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld
Naam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld In meer dan dertig landen in de wereld is er oorlog. Wereldwijd zijn er dus miljoenen kinderen die een oorlog meemaken. Vraag 1. Kun je drie landen noemen
Nadere informatiedeeultûrele grens de natuurlijke grens onafhankelijk de open grens de $~aatkundi "" ~...de 't-aalg(ens Kijkles Hoofdstuk 8 Les 1
Kijkles Hoofdstuk 8 Les 1 Grenzen verdwijnen De schutting in jouw tuin is de grens tussen jouw tuin en die van de buren. Tussen woonwijken, gemeenten, provincies en landen zijn ook grenzen. Die grenzen
Nadere informatieAfghanistan. NAVO-militair gedood in Zuid-Afghanistan
Afghanistan NAVO-militair gedood in Zuid-Afghanistan KABUL - In het zuiden van Afghanistan is dinsdag een militair van de internationale vredesmacht ISAF gedood. Dat maakte een woordvoerder van de troepen
Nadere informatieExamenopgaven VMBO-KB 2003
Examenopgaven VMBO-KB 2003 tijdvak 1 woensdag 21 mei 09.00-11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-C Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit
Nadere informatieGeschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren
Geschiedenis kwartet jagers en boeren jagers en boeren jagers en boeren Reusachtige stenen die door mensen op elkaar gelegd zijn. Zo maakten ze een begraafplaats. * Hunebedden * Drenthe * Trechterbekers
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door S. 1030 woorden 18 mei 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis samenvatting H2 1: Wetenschappelijke Revolutie 17 e eeuw Kenmerken: Observeren
Nadere informatieA L G E M E E N M A A R T
A L G E M E E N Oorlogsbron van de Maand M A A R T 2 0 1 7 De Oorlogsbron van de Maand is ontwikkeld om tussendoor of als start van een les uit te voeren. Het is een korte opdracht waarbij leerlingen en
Nadere informatie5.2. Praktische-opdracht door een scholier 1531 woorden 18 september keer beoordeeld. Geschiedenis. Inleiding
Praktische-opdracht door een scholier 1531 woorden 18 september 2003 5.2 49 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Ik wil wat vertellen over sommige bevolkingsgroepen die uit andere landen in ons lang
Nadere informatieAfghanistan docentenhandleiding
Afghanistan docentenhandleiding Docentenhandleiding Inhoud De situatie in Afghanistan wordt in het nieuws ondergesneeuwd door andere conflicten. Toch gaat daar de strijd voort. Bijna elke week zijn er
Nadere informatieDeze PowerPoint presentatie gaat over Kerk en Israël, in het bijzonder over de Protestantse Kerk (in Nederland) en Israël. Met de naam Israël wordt
Deze PowerPoint presentatie gaat over Kerk en Israël, in het bijzonder over de Protestantse Kerk (in Nederland) en Israël. Met de naam Israël wordt bedoeld: het Israël dat wij ontmoeten in de bijbel en
Nadere informatieBronnen Noem een bron uit de tijd van de wereldoorlogen. Moet op het kaartje staan. Ooggetuigen Voedselbon Monument Museum Oorlogsgraven Filmbeelden
Bronnen Noem een bron uit de tijd van de wereldoorlogen. Moet op het kaartje staan. Ooggetuigen Voedselbon Monument Museum Oorlogsgraven Filmbeelden Bronnen Noem een museum uit die tijd. Openluchtmuseum
Nadere informatieONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN
STUDIONLINE JAARGANG 2, NR. 10 ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN DL 2 D O M I N E E O N L I N E. O R G Vierhonderd jaar geleden vergaderde de synode in Dordrecht. Je weet inmiddels wat een synode is: een
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
De Chinese Muur 1. Voorwoord. 2. Wat is de Chinese Muur? 3. Waar ligt de Chinese Muur? 4. Waarom bouwden de Chinezen de Chinese Muur? 5. Hoe bouwden de Chinezen de Chinese Muur? 6. Hoe lang en hoe groot
Nadere informatiePraktische opdracht Geschiedenis Afrika
Praktische opdracht Geschiedenis Afrika Praktische-opdracht door een scholier 2206 woorden 11 januari 2007 6,3 74 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo HOOFDVRAAG Wat is mythe en wat is werkelijkheid
Nadere informatieWelke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen.
Tussen welke twee landen is de Eerste Wereldoorlog begonnen? 1. Engeland en Frankrijk 2. Duitsland en Frankrijk 3. Duitsland en Engeland Nederland blijft neutraal. Wat betekent dat? 1. Nederland kiest
Nadere informatie5.1: Wat is kolonisatie/imperialisme en welke veranderingen brengt het mee?
5.1: Wat is kolonisatie/imperialisme en welke veranderingen brengt het mee? Wat is een kolonie? Het begrip kolonie kan meerdere betekenissen hebben. Dit hangt af van de tijd waarin het wordt geplaatst
Nadere informatie14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur.
Psalmen Psalm 78 1 Een lied van Asaf. De lessen van het verleden Luister allemaal naar mijn woorden. Luister goed, want ik wil jullie iets leren. 2 Wijze woorden wil ik spreken, wijze woorden over het
Nadere informatieDe koude oorlog Jesse Klever Groep 7
De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 1 Voorwoord Tijdens het maken van mijn spreekbeurt over Amerika kwam ik de Koude oorlog tegen. De koude oorlog leek mij een heel interessant onderwerp waar ik niet
Nadere informatieLeerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam
Leerlingen handout stadswandeling Amsterdam Groep 1: de Surp Hoki Armeens Apostolische kerk Adres: Kromboomsloot 22, Amsterdam Namen leerlingen: In deze handout staat alle informatie die je nodig hebt
Nadere informatiegermaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).
Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest
Nadere informatieAls bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.
Examen HAVO 2007 tijdvak 1 dinsdag 22 mei 9.00-12.00 uur geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 28 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 78 punten te behalen. Voor elk vraagnummer
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2007 - II
De koloniale relatie Indonesië - Nederland + Het Indonesisch-Nederlands conflict 1945-1949 Gebruik bron 24, 25, 26 en 27. 2p 18 Vier begrippen over de geschiedenis van de VOC: a factorij b hongi-tochten
Nadere informatieDe Franse keizer Napoleon voerde rond 1800 veel oorlogen in Europa. Hij veroverde verschillende gebieden, zoals Nederland en België. Maar Napoleon leed in 1813 een zware nederlaag in Duitsland. Hij trok
Nadere informatie65 jaar Molukkers in Nederland Bijzondere band tussen twee volken
Andere Tijden Sport OVT Verborgen verleden Van Alle Tijden Quiz Meer ge Afleveringen Zoeken 65 jaar Molukkers in Nederland Bijzondere band tussen twee volken 3 november 2016 Leestijd: 7 minuten Morgen
Nadere informatieUITWERKING OEFENVRAGEN NEDERLAND EN INDONESIE VIER EEUWEN CONTACT EN BEINVLOEDING GESCHIEDENIS
UITWERKING OEFENVRAGEN NEDERLAND EN INDONESIE VIER EEUWEN CONTACT EN BEINVLOEDING VAK: NIVEAU: GESCHIEDENIS MAVO De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen.
Nadere informatieHoofdstuk 1: Hoe ontwikkelde de VOC kooplieden tot bestuurders en wat zijn de gevolgen?
Werkstuk door een scholier 1613 woorden 6 januari 2006 6,3 33 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Inleiding Het koloniale verleden in Indonesië speelt een belangrijke rol in de hedendagese Nederlandse
Nadere informatieTijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus
138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2003 - I
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOLONIALE RELATIE INDONESIË - NEDERLAND + HET INDONESISCH NEDERLANDS CONFLICT 1945 1949 1p 1 De VOC kreeg van de Staten-Generaal
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis De Tweede Wereldoorlog
Samenvatting Geschiedenis De Tweede Wereldoorlog Samenvatting door Cas 1253 woorden 2 april 2018 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding. Waarom ik voor dit onderwerp heb gekozen. Ik heb voor dit
Nadere informatieSamenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties
Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De
Nadere informatie1 Belangrijk in deze periode
1 Belangrijk in deze periode In 1945 eindigt de Tweede Wereldoorlog (1940-1945). Duitsland wil, onder leiding van Adolf Hitler, Europa veroveren. Na vijf jaar strijd en 55 miljoen doden geeft Duitsland
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Jodenhaat in de Tweede Wereldoorlog
Werkstuk Geschiedenis Jodenhaat in de Tweede Wereldoorlog Werkstuk door een scholier 2028 woorden 13 december 2005 4,7 122 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sfinx Vraag 1 a) In welk jaar werd Nederland
Nadere informatie6,4. Antwoorden door een scholier 1268 woorden 14 januari keer beoordeeld. Maatschappijleer
Antwoorden door een scholier 1268 woorden 14 januari 2004 6,4 39 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Maatschappijleer hoofdstuk 4 een multiculturele samenleving Opdracht 1 a) Aardappelen
Nadere informatieToespraak G. Verbeet Zwolle, 15 augustus 2016
Toespraak G. Verbeet Zwolle, 15 augustus 2016 Dames en heren, jongens en meisjes, Dank voor de uitnodiging om vandaag te mogen spreken bij deze bijzondere herdenking bij het monument Indië-Nieuw-Guinea
Nadere informatieInhoud. Inleiding...4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van mensenrechten...6 Hoofdstuk 2 Dertig mensenrechten...14
Inhoud Inleiding...4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van mensenrechten...6 Hoofdstuk 2 Dertig mensenrechten...14 Inleiding Je hoort of leest vaak over mensenrechten. Maar kun je ook een paar mensenrechten opnoemen?
Nadere informatieVerslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen
Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag door Lotte 1570 woorden 19 juni 2017 3 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijdvak: Tijd van Grieken
Nadere informatie1 Tessalonicenzen 1. Begin van de brief
1 Tessalonicenzen 1 Begin van de brief Paulus groet de christenen in Tessalonica 1 Dit is een brief van Paulus, Silvanus en Timoteüs, aan de christenen in de stad Tessalonica. Jullie horen bij God, de
Nadere informatieNa de WOI vluchtte de keizer naar Nederland
Hoofdstuk 3 Na de WOI vluchtte de keizer naar Nederland Waarom NL? Nederland was een neutraal land. Bleef in NL tot aan zijn dood. Vrede van Versailles Vs, Eng, Fra winnaars. Duitsland als enige schuldig
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Onafhankelijkheid Indonesie
Samenvatting Geschiedenis Onafhankelijkheid I Samenvatting door een scholier 956 woorden 17 januari 2004 4,4 48 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Multatuli is de grondlegger van de ethische koers. KPM:
Nadere informatieEindexamen geschiedenis havo 2008-II
De koloniale relatie tussen Nederland(ers) en Nederlands-Indië Gebruik bron 1. Bij elk bronfragment past één van de volgende, in willekeurige volgorde staande, onderwerpen: 1 de Bersiap-tijd; 2 de Napoleontische
Nadere informatieWat zijn de oorzaken en gevolgen van het afschaffen van de kinderarbeid in Nederland?
Werkstuk door een scholier 2392 woorden 16 februari 2010 6,5 63 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Werkstuk Wij hebben voor het onderwerp kinderarbeid en de parlementaire samenleving gekozen omdat dit onderwerp
Nadere informatieGeschiedenisvan Suriname. 1980: de staatsgreep
Geschiedenisvan Suriname 1980: de staatsgreep De oprichting van de SKM Voor de onafhankelijkheid was de Nederlandse regering verantwoordelijk voor de verdediging van Suriname. Na de onafhankelijkheid moest
Nadere informatieModule 7 Staatsinrichting en rechtsstaat
Module 7 Staatsinrichting en rechtsstaat 7.1 Onze democratie Tekst 1: Wie is de baas in Nederland? Nederland is een democratie. Dat betekent: de bevolking is de baas. Maar je kunt niet 16,7 miljoen bazen
Nadere informatieExamenopgaven VMBO-GL en TL 2003
Examenopgaven VMBO-GL en TL 2003 tijdvak 2 woensdag 18 juni 09.00-11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE GL EN TL GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-D Gebruik het bronnenboekje. Dit examen
Nadere informatieDINGEN DIE JE MOET WETEN
50 Maar wat gebeurde er precies? Welke landen en mensen waren belangrijk? Dit boek staat vol met weetjes, landkaarten en foto s over een tragische periode in de wereldgeschiedenis. JIM ELDRIDGE ISBN 978
Nadere informatieGeachte burgemeester, dames en heren, beste jongens en meisjes,
Toespraak Gerdi Verbeet Onthulling vernieuwd monument Voorhout, 3 mei 2017 Geachte burgemeester, dames en heren, beste jongens en meisjes, Hartelijk dank dat u mij vandaag de gelegenheid geeft iets te
Nadere informatieLees het verhaal over Columbus de ontdekkingsreiziger (deel 1)
Lees het verhaal over Columbus de ontdekkingsreiziger (deel 1) Dit is Columbus. Columbus ontdekte in 1492 Amerika. Hij was een ontdekkingsreiziger. Columbus was heel gemeen. Daar lees je straks meer over.
Nadere informatieNaam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn
Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Filips II In 1566, meer dan vierhonderd jaar geleden, zijn veel mensen boos. Er is onrust in de Nederlanden. Er zijn spanningen over het geloof, veel mensen
Nadere informatieTijd van Grieken en Romeinen. 2.4 De late oudheid. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen
De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten Pax Romana = Romeinse vrede, in 3 e eeuw n. Chr. onder druk door: 1. Invallen door Germaanse stammen 2. Conflicten
Nadere informatieSO 1. Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014. Historisch Overzicht
SO 1 Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014 Historisch Overzicht 1. Welke doelstelling had Wilhelm II bij zijn aantreden als Keizer van Duitsland? 2. Welk land behoorde niet tot de Centralen tijdens de Eerste
Nadere informatiePraktische opdracht Geschiedenis Rolverdeling in het gezin
Praktische opdracht Geschiedenis Rolverdeling in het gezin Praktische-opdracht door een scholier 2111 woorden 7 februari 2003 7,7 39 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding: Dit hoofdstuk gaat over
Nadere informatieGEBIEDEN. 5 havo 3 Indonesië 8-12
GEBIEDEN 5 havo 3 Indonesië 8-12 Ontbossing: economie en ecologie botsen Vanuit welke dimensies kun je naar ontbossing kijken? Economische dimensie Ecologische dimensie hoezo? Bijdrage aan handelsbalans
Nadere informatie