PRAKTIJKNOTITIE Inkeerregeling. 1. Inleiding. 2. Wat is inkeren? 2.1. Globale beschrijving

Transcriptie

1 Van: NOAB Adviesgroep-lid Punt & Van de Weerdt Belastingadviseurs Datum: Februari 2018 Onderwerp: 1. Inleiding Mensen vragen wel eens als iemand vertelt dat hij of zij belastingadviseur is of hij of zij veel met zwart geld te maken heeft. Het antwoord zal dan (als het goed is) steevast zijn: nee. Waaraan dan altijd is toe te voegen: als ze mij ergens níet voor nodig hebben is het wel zwart geld. Zoals altijd zijn er echter uitzonderingen die deze regel bevestigen. En die manifesteren zich vooral als iemand zich meldt namens zichzelf, een klant of een oom die centjes in de bergen blijkt te hebben staan. En dan is er geen keus: inkeren. In deze notitie zal worden uitgelegd wat inkeren inhoudt, welke fiscale en strafrechtelijke aandachtspunten er gelden. Navorderingstermijnen voor box 1 en 3, boetes, ontneming en met name veranderingen per zullen ook de revue passeren. Ook na 2017 blijft inkeren zinvol, zo zal blijken. 2. Wat is inkeren? 2.1. Globale beschrijving Onder inkeren wordt verstaan de situatie waarin een belastingplichtige de belastingdienst op de hoogte brengt van het feit dat inkomens- en/of vermogensbestanddelen ten onrechte niet in belastingaangiften zijn verantwoord. De crux schuilt echter in het feit dat dit gebeurt op een moment dat de belastingplichtige niet weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat de Belastingdienst bekend is of zal worden met het feit dat onjuiste aangiften gedaan zijn. De fiscus zit niet stil en heeft weer informatie opgevraagd bij de Zwitserse fiscus, nu over Julius Baer (eerder over UBS en Credit suisse). Heb je daar een rekening en kom je daar nu mee voor de dag, dan is onzeker en zelfs onwaarschijnlijk dat dit nog als vrijwillig zal worden beschouwd. De regeling is vastgelegd in artikel 67n AWR. Formeel spreken we over vrijwillige verbetering. Een vrijwillige inkeer dus. Als aan die vrijwilligheid voldaan wordt, volgt een beloning in de vorm van geen of lagere vergrijpboetes. De belasting zelf moet gewoon betaald worden en er wordt ook gewoon rente in rekening gebracht. Dit geldt allemaal ook na Wat er na 2017 strafrechtelijk gebeurt is echter niet helemaal duidelijk op dit moment. Verder maakt het uit of wordt ingekeerd voor box 1, box 2 of voor box 3 en, in het laatste geval (dus voor box 3) sinds 2017 of de inkeer gebeurt ten aanzien van binnenlands vermogen of buitenlands vermogen. En tot slot maakt het voor de vergrijpboete wellicht uit over welke jaren wordt ingekeerd. Het omslagpunt ligt hierbij op 1 januari Wellicht, want lagere rechters verschillen van mening of dit inderdaad uitmaakt. De Hoge Raad zal zich er binnenkort over gaan uitlaten. Praktijknotitie Pagina: 1/5

2 2.2. Historisch overzicht De inkeerregeling is ingevoerd in Globaal hield de regeling in dat bij inkeer geen vergrijpboete werd opgelegd door de fiscus. Tevens, en dat is een stuk belangrijker dan menigeen zich realiseert, gold dat bij inkeer er geen strafrechtelijke vervolging zou gaan plaatsvinden. En het gevolg dáárvan was dat geen ontneming 1 zou plaatsvinden. In de praktijk eigenlijk het belangrijkste gevolg van inkeer. Met ingang van 2 juli 2009 is de inkeerregeling aangescherpt in de zin dat de termijn waarbinnen geen boete zou worden opgelegd werd beperkt tot twee jaar nadat een onjuiste aangifte was gedaan of gedaan had moeten worden. Voor tijdvakken daarvoor zou wel een boete opgelegd worden, zij het wel een gematigde boete. Ook zou de strafrechtelijke vervolging (en dus ook de ontneming) nog steeds achterwege blijven. Vervolgens is een periode ontstaan waarin de fiscus agressiever werd rondom inkeer dossiers. Een verder gaande automatisering en informatie-uitwisseling tussen landen maakte de pakkans groter, waardoor de fiscus zich deze houding ook kon permitteren. Alhoewel het helemaal niets met inkeer dossiers te maken heeft, leidde de berichtgeving over Nederland als belastingparadijs ook tot een omslag in de berichtgeving en politieke sfeer, waardoor zwartspaarders verder onder vuur kwamen te liggen. Om ze over de streep te trekken werd nog een soort generaal pardon ingevoerd, die duurde van 1 september 2013 tot 1 juli In die periode werd (eenmalig) goedgekeurd dat geen vergrijpboete zou worden opgelegd. Van 1 juli 2014 tot 1 juli 2015 werd een boete opgelegd van 10% van het wettelijk maximum. Voor box 3 is dat maximum 300%, waardoor de boete uitkwam op 30%. Van 1 juli 2015 tot 1 juli 2016 werd dit 20% van 300% ofwel 60% en met ingang van 1 juli 2016 bedraagt de boete bij inkeer 40% van 300% ofwel 120%. Dit zijn de boetes voor box 3 correcties. Voor overige gevallen (bijvoorbeeld een box 1 correctie) kan de boete bij inkeer worden gematigd tot 60% van het wettelijk maximum. Dat maximum bedraagt 100% dus hier dan een boete van 60%. Het lijkt echter mogelijk deze box 1 boetes lager te krijgen. Hier wordt later in deze praktijknotitie nog nader op ingegaan. In januari 2017 liet de Staatssecretaris van Financiën weten dat de inkeerregeling afgeschaft zou gaan worden. In juli 2017 maakte hij dat officieel door een beslissing daartoe te publiceren. Op Prinsjesdag werd een wetsvoorstel gepubliceerd waarin deze afschaffing was opgenomen. De afschaffing zou meebrengen dat het bij inkeer niet langer meer gegarandeerd zou zijn dat er geen strafrechtelijke vervolging zou volgen. En dus ook niet dat er geen ontneming zou plaatsvinden. Het wetsvoorstel is uiteindelijk aangenomen, maar niet dan nadat een enorm ingrijpend amendement was aangenomen op de avond van de stemming over het wetsvoorstel. Het amendement behelsde dat de inkeerregeling alleen afgeschaft werd voor buitenlands box 3 vermogen. En daarmee moeten we het op dit moment doen Inkeren na 2017 Overgangsrecht Allereerst is van belang dat er is voorzien in overgangsrecht. Dit houdt in dat de oude inkeerregeling van toepassing blijft met betrekking tot aangiften die vóór 1 januari 2018 zijn gedaan of hadden moeten zijn gedaan of met betrekking tot inlichtingen, gegevens of aanwijzingen die vóór 1 januari 2018 zijn verstrekt of hadden moeten zijn verstrekt. Voor die situaties kan dus voor bijvoorbeeld buitenlands box 3 vermogen nog wel worden ingekeerd. 1 Ontneming is de term die in de praktijk staat voor toepassing van de plukze-wetgeving. Iets waar het zgn. Teeven-bonnetje over ging. Praktijknotitie Pagina: 2/5

3 Strafrechtelijke vervolging? In 2015 is een protocol in werking getreden waarin is vastgelegd welke overheidsinstantie in actie komt als er sprake is van belastingfraude: de fiscus of de officier van Justitie? Is het nadeelbedrag ,- of meer, dan zal altijd de OVJ in actie komen. Is het lager, dan hangt het van de omstandigheden af. Zo kan het uitmaken wat de mate van impact op de maatschappij is, of het gaat om iemand met een beroep dat een voorbeeldfunctie heeft, zoals notaris of advocaat. Verder is van belang of het vaker is gebeurd (recidive). Ook bekende Nederlanders lijken harder aangepakt te worden. Te denken valt aan recente dossiers betreffende Robin van Linschoten en Co Stompé. Van belang is verder dat in 2008 in antwoord op Kamervragen is bevestigd dat als er in een inkeersituatie sprake is geweest van belastingontduiking waarbij legale inkomsten zijn verzwegen (bijvoorbeeld zwarte omzet van een horeca gelegenheid) de fiscus nooit een melding doet bij het openbaar ministerie. Dat is anders als het om inkomsten met een illegaal karakter (bijvoorbeeld hennepteelt). De Kamervragen waren gesteld in reactie op een belangrijk arrest van de Hoge Raad van 23 oktober In dat arrest besliste dat belastingfraude kwalificeert als witwassen. De vlag zal bij de fiscus en het OM zijn uitgegaan want dit arrest maakt het een stuk eenvoudiger om een strafrechtelijk traject te volgen bij belastingfraude, inclusief ontneming. Ontneming Zonder overdrijven kan worden gesteld dat dit het gevaarlijkste onderdeel is als het gaat om zwartsparen. Met ontneming wordt bedoeld de plukze maatregel. Te vinden in artikel 36 e Wetboek van Strafrecht. Als geen sprake is van inkeer, staat vast dat je met ontneming te maken krijgt. De ontneming is zo gevaarlijk omdat deze geen verjaringstermijnen kent. Het kan teruggrijpen naar bijvoorbeeld de jaren 70 van de vorige eeuw. Rode draad is dan dat gekeken wordt welke belasting ontdoken is in die tijd en dat dit dan alsnog betaald moet worden. Uit een praktijkgeval blijkt dat dit kan oplopen tot 74% wat de OvJ betreft. En dan kan het zo maar zijn dat dit er aan vermogen helemaal niet meer is en dat de ontneming dus meebrengt dat het totale vermogen aan de OvJ moet worden afgestaan. Hierbij is nog wel relevant dat witwassen pas strafbaar is geworden in Het lijkt verdedigbaar dat ontneming over jaren voor deze strafbaarheid niet mogelijk zou moeten zijn. De OvJ denkt daar zeker anders over maar dat zal niet verbazen. Tot slot is relevant dat de AWR een artikel kent dat lijkt mee te brengen dat ontneming helemaal niet mogelijk is bij fiscale delicten (artikel 74 AWR). Genoemd arrest uit 2008 lijkt echter mee te brengen dat ontneming toch mogelijk is, via de witwassen route. Strafrecht en ontneming bij inkeer na 2017 mogelijk? In de aanloop naar de afschaffing van de inkeerregeling is herhaaldelijk zij het summier aangegeven dat door de afschaffing een vrijwillige verbetering van onjuiste aangiften na 2017 niet meer zou meebrengen dat de fiscus geen melding zou doen bij het OM. Inkeren na 2017 zou daardoor veel gevaarlijke worden dan menigeen zich wellicht realiseerde. Zoals aangegeven is door een amendement de inkeerregeling echter niet afgeschaft. Of, zo men wil, slechts gedeeltelijk afgeschaft. Daarbij is echter met geen woord gerept wat de gevolgen zijn in het kader van een melding bij het OM als wordt ingekeerd voor box 1, 2, binnenlands vermogen in box 3 of buitenlands vermogen in box 3. De situatie lijkt (mede op basis van de bewoordingen van een nieuwsbericht van 20 december 2017) nu zo te zijn dat in het verlengde van de afschaffing van de inkeerregeling voor buitenlandse box 3 vermogensbestanddelen, de strafrechtelijke vrijwaring slechts in zoverre ook niet meer bestaat. Met andere woorden, waar je nog wel kan inkeren, zal je nog steeds een strafrechtelijke vrijwaring genieten. Althans voor een fiscaal delict. Of de overgangsregeling die in de inkeerregeling is ingebouwd ook geldt voor het strafrechtelijke traject is onduidelijk. Praktijknotitie Pagina: 3/5

4 Voor het voorkomen van een strafblad is dat overigens minder relevant, omdat het een gemiddelde bank of werkgever niet zal boeien op welke belastingjaren een strafblad betrekking heeft. Waar de strafrechtelijke vrijwaring niet meer bestaat, zal zich ook het gevolg van ontneming manifesteren Navorderingstermijnen bij inkeer Daarover wordt op dit moment geprocedeerd. Het betreft dan bijvoorbeeld de verzwegen omzet van een in Nederland gedreven ijssalon, waarbij de zwarte omzet op een buitenlandse bankrekening is gestort. De rode draad van deze discussie is dat voor box 1 de navorderingstermijn doorgaans 5 jaar dient te zijn en geen 12 jaar. Er is ter zake van de verzwegen omzet immers geen sprake van het opkomen in het buitenland. En dat is wel een voorwaarde voor het verlengen van de 5 jaarstermijn tot 12 jaar. Daarnaast blijkt in deze discussie van belang het antwoord op de vraag of de verzwegen omzet wellicht eerst een aantal jaren thuis onder de vloer heeft gelegen. Ook voor die jaren zou er dan geen mogelijkheid zijn voor een verlengde navorderingstermijn, omdat er geen buitenland bij betrokken was. Het zal niet verbazen dat de fiscus daar anders over denkt. Ook hier is het wachten op de mening van de Hoge Raad Boetes na 2017 De afschaffing van de inkeerregeling heeft eigenlijk geen wijziging aangebracht in de hoogte van de boetes zoals die gelden sinds 1 juli Ook na 2017 zal een vrijwillige verbetering meebrengen dat er een matiging van de boete plaatsvindt. Ter voorkoming van misverstanden: de una via benadering die in de juridische wereld geldt brengt mee dat de overheid wel moet kiezen: of een bestuurlijke boete door de fiscus, of een sanctie (boete of gevangenisstraf) door de OvJ (en ontneming; dat staat dus los van de boete van de OvJ). Wat wel afgeschaft is betreft de vrijwaring voor een boete voor de meest recente 2 jaren. Voor box 3 zal de boete bij vrijwillige inkeer 120% bedragen, bij niet-vrijwillige inkeer kan het oplopen tot 300%. Voor de overige gevallen (dus box 1 of 2) wordt de boete bij vrijwillige inkeer wat de fiscus betreft gematigd tot 60%. Daartegen valt echter wel het een en ander in te brengen. Als bijvoorbeeld sprake is van grove schuld en er wordt vrijwillig ingekeerd, dan ligt het veeleer voor de hand dat een matiging plaatsvindt van 25% (de reguliere vergrijpboete die geldt bij grove schuld) tot bijvoorbeeld 10%. En bij opzet zou de boete bij vrijwillige inkeer van box 1 of 2 moeten uitkomen ver onder de 50%. En dus zeker niet op 60%. Helaas zal dit gelijk vermoedelijk alleen voor een fiscale rechter kunnen worden gehaald. 2.6 Boetes vóór 2010 Hiervoor is bij de chronologische samenvatting van de inkeerregeling aangegeven dat op 2 juli 2009 een aanscherping heeft plaatsgevonden in die zin dat het toen niet meer mogelijk werd om boetevrij in te keren. Alleen nog voor de twee meest recente jaren zou dit nog wel kunnen. De nieuwe regeling ging in op 1 januari Als gevolg hiervan is de vraag ontstaan wat dit voor gevolgen zou hebben voor aangiften die al waren ingediend voor 1 januari 2010 zonder daarin bijvoorbeeld het (buitenlandse) vermogen. Kunnen voor die oude jaren wel boetes worden opgelegd? Dat zou een straf met terugwerkende kracht opleveren. Praktijknotitie Pagina: 4/5

5 Mag dat wel? Over het antwoord op die vraag wordt door de lagere rechters verschillend gedacht. Het wachten is op het oordeel van de Hoge Raad. De ervaring leert dat de fiscus bereid is in inkeerdossiers een vaststellingsovereenkomst te sluiten waarin de belastingplichtige zich het recht voorbehoudt de boetes in zoverre te bestrijden. Het verdient aanbeveling daar goed rekening mee te houden. 3. Samenvatting Inkeerdossiers moeten zeer zorgvuldig worden behandeld. De fiscaliteit speelt een belangrijke rol, maar het strafrecht ook. Afhankelijk van de situatie kan volstaan worden met fiscale vergrijpboetes, waarbij dan wel van belang is te kijken om welke belastingjaren het gaat en wanneer aangiften zijn ingediend. Ook maakt het uit of het om box 3 of andere boxen gaat, niet alleen voor de boete maar ook voor de navorderingstermijn. Met ingang van 2018 is de inkeerregeling afgeschaft voor buitenlands box 3 vermogen. Voor de vergrijpboete betekent dit eigenlijk alleen maar het verliezen van de boetevrijdom voor de twee meest recente jaren. Het wegvallen van de strafrechtelijke vrijwaring zou wel eens veel gevaarlijker kunnen blijken te zijn. In alle gevallen zal als advies moeten gelden: direct met alle relevante info naar buiten treden en proberen de schade te beperken 4. Ten slotte Mocht u vragen hebben over de inhoud van deze NOAB praktijknotitie, dan kunt u als NOAB-lid in het kader van de NOAB-helpdesk contact opnemen met: NOAB Adviesgroeplid Punt & Van de Weerdt Belastingadviseurs Tel Praktijknotitie Pagina: 5/5